26 دی 1395
احمدرضا امیری سامانی
تاریخ‌نگاری شفاهی و ضبط خاطرات یک رخداد مهم و سرنوشت‌ساز تاریخی همچون انقلاب اسلامی، می‌تواند به اندازه تمامی افرادی که در به ثمر رسیدن آن تلاش نموده‌اند، خاطره، کتاب و سند در اختیار آیندگان قرار دهد. خصوصاً در تاریخ معاصر ایران که قیام‌ها و نهضت‌های ضدِاستبدای متعددی رخ داده‌اند و ضبط خاطرات و وقایع از زبان شاهدان عینی اهمیت بسیار زیادی در تاریخ‌نگاری آن وقایع دارد.
این ضرورت، در مرکز اسناد انقلاب اسلامی، مورد توجه ویژه قرار گرفته است و بخش مهمی از فعالیت‌های این مرکز را معطوف به خود کرده است. بالطبع، با توجه به همین جهد و پیگیری، آثار دست اول و ارزشمندی از سوی این مرکز در اختیار پژوهشگران قرار گرفته است.
جدیدترین اثری که از سوی مرکز اسناد انقلاب اسلامی در اختیار خوانندگان و پژوهشگران قرار گرفته است، کتاب «خاطرات حجت‌الاسلام والمسلمین علی‌اکبر مهدوی خراسانی» است که در پاییز 1395 از سوی انتشارات این مرکز روانه بازار نشر گردید.
حجت‌الاسلام مهدوی خراسانی، مبارزی است که خاطرات مبارزاتش از دهه 1330 رقم می‌خورد. هنگامی که یک طلبه جوان بود، در جریان سفر نواب صفوی به زادگاه او در نیشابور، پای سخنرانی‌های وی نشست و با فدائیان اسلام آشنا شد. اولین عزم مبارزه نیز در همین آشنایی با نواب صفوی، جوانه زد. تا اینکه در اوایل دهه 1340، برای ادامه تحصیل وارد قم شد و از راه منبر و وعظ و خطابه، وارد جرگه یاران امام خمینی(ره) گردید. او در این راه آنقدر سخنرانی و و روشنگری نمود که تحت تعقیب ساواک قرار گرفت و چند بار ممنوع‌المنبر، ممنوع‌الخروج و در نهایت زندانی شد.
حجت‌الاسلام مهدوی خراسانی، جزو اولین بازداشت شدگان قیام پانزده خرداد بود. چرا که به محض سخنرانی در مسجد بازار تهران، در شب پانزدهم خرداد 1342، توسط ساواک دستگیر گردید. پس از تبعید امام خمینی(ره) به عراق نیز، از کسانی بود که در راه زنده نگه داشتن اهداف نهضت و یاد و نام رهبر آن در داخل کشور مجاهدت کرد و در این راه بارها به زندان افتاده و شکنجه شد. خاطرات او از سالهای 1340 الی 1343، منبعی برای تحقیق در زمینه سالهای آغازین نهضت است. خصوصاً اینکه شرایط حبس در زندان‌های شهربانی، قزل قلعه و زندان قصر را تجربه کرد و با بزرگانی همچون شهید محلاتی، حاج مهدی عراقی، آیت‌الله سیداحمد خوانساری، شیخ حسین لنکرانی و شیخ حسین همدانی نشست و برخاست و همراهی داشت.
خاطرات او همچنین از ناگفته‌هایی از جلسات روحانیون در منزل مرحوم شیخ محمدتقی فلسفی و توطئه‌‌های ساواک برای تخریب این جلسات، سخن به میان آورده‌اند. جلساتی که محل تجمع وعاظ انقلابی طرفدار امام خمینی(ره) و محل زنده نگه داشتن انقلاب در دوران تبعید بود و ساواک بارها با توسل به وعاظ به ظاهر انقلابی، اما طرفدار شاه، دست به توطئه تخریب مرحوم فلسفی و روحانیون انقلابی زد و چیزی جز شکست عایدش نشد.
خاطرات مهدوی خراسانی، روزهای انقلابی سال 1357 را هم در برمی‌گیرد؛ خصوصاً از نحوه انتشار اعلامیه‌‌ها در محرم سال 1357، امضای اعلامیه علیه شاه و همچنین، تجدید دیدار با حجت‌الاسلام و المسلمین فلسفی.
بخش دیگری از خاطرات مهدوی خراسانی، به مسئولیت‌های او در پس از پیروزی انقلاب اسلامی اختصاص یافته. خصوصاً اولین مأموریتی که در زمینه برقراری آرامش و امنیت و رسیدگی به اوضاع کمیته‌های انقلاب و مقابله با منافقین در کشور به او سپرده شد. مأموریتی که به لطف همکاری با شهید مهدی عراقی، با موفقیت به سرانجام رسید.
آخرین بخش از خاطرات حجت‌الاسلام مهدوی خراسانی باز می‌گردد به گفته‌هایی که با عنوان «فرزند شهیدم» آغاز می‌شوند. محمد، تنها پسر بود که حتی در دوران نوجوانی به جرم انتشار اعلامیه علیه حکومت پهلوی دستگیر شده بود و پس از انقلاب در عملیات آزادسازی خرمشهر به شهادت رسید. تمامی خاطرات این کتاب، مستقیماً از زبان شخص مهدوی خراسانی نقل شده‌اند و دختر او، خانم ساسانی‌خواه، به رفع نواقص متنی و کاستی‌های تصاویر کمک کرده است.
مطالب کتاب در هفت فصل، به قلم مهدی قیصری، تدوین شده‌اند که فصل هفتم به اسناد و تصاویر اختصاص یافته است. در فصل‌های اول تا ششم، با عناوین خانواده و تحصیلات، آغازین تکاپوهای سیاسی، در بامداد نهضت امام خمینی(ره)، فعالیت‌های سیاسی از تبعید امام خمینی(ره) تا پیروزی انقلاب اسلامی، مسئولیت‌های سیاسی انقلابی پس از پیروزی انقلاب اسلامی و فرزند شهیدم، به مرور خاطرات راوی از زادگاهش در نیشابور تا به امروز در تهران و در سن 83 سالگی پرداخته شده است.
همچنین متن ادبی نگاشته شده در انتهای فصل ششم، با عنوان «شهید از زبان خواهر» که به قلم فائزه ساسانی‌خواه، در یادبود برادر شهیدش نگاشته شده، خواندنی است.
برای کمک به محققان و تسهیل فعالیت‌های تاریخی و پژوهشی، گاه‌شماری از زندگی حجت‌الاسلام مهدوی خراسانی تهیه شده و در انتهای فصل ششم این کتاب منتشر گردیده است. همچنین اسناد کتاب با فهرست موضوعی، در ابتدای فصل آخر، در اختیار خواننده قرار داده شده‌اند. جدا از این موارد، محققین می‌توانند از کتابنامه و نمایه اشخاص، اماکن و موضوعات انتهای کتاب، برای تسریع در تحقیقات موضوعی خود کمک بگیرند.
کتاب «خاطرات حجت‌الاسلام والمسلمین علی اکبر مهدوی خراسانی» در 320 صفحه، به عنوان نهصد و نود و چهارمین کتاب مرکز اسناد انقلاب اسلامی و یکصد و سی و ششمین کتاب خاطرات تولید شده در این مجموعه، منتشر شده است.
تعداد بازدید: 1846
