24 دی 1396
سیدرضا فندرسکی
در دو بخش گذشته، مهمترین وقایع انقلابی شیراز را از آبان 1356 تا پایان آذر 1357 بازگو کردیم. در سومین و آخرین بخش از این گزارش، سایر رویدادهای انقلابی شیراز را از ابتدای دی 1357 تا پیروزی انقلاب اسلامی از نظر خواهیم گذراند.
پنجم دی 1357 به مناسبت ابراز همدردی با شهدای اخیر مشهد، به درخواست روحانیان شیراز، کلیه مغازه‌ها و بازار شیراز تعطیل شد. سه‌هزار نفر نیز در مسجد مولا اجتماع کردند و حجت‌الاسلام علی شیخ‌موحد، طی سخنانی از مردم خواست به مبارزه با حکومت پهلوی تا سرنگونی آن ادامه دهند.
سه روز بعد، بیست‌هزار نفر از مردم شیراز به مناسبت چهلم سه تن از شهدای حادثه مسجد حبیب و گرامیداشت شهید کامران نجات‌اللهی، در مسجد جامع این شهر اجتماع کردند و پس از شنیدن سخنان حجت‌الاسلام سیدعلی‌اصغر و آیت‌الله سیدعبدالحسین دستغیب به راهپیمایی پرداختند.
روز نهم دی، ده‌هزار نفر در شیراز تظاهرات کردند و ساختمان انجمن ایران و انگلیس را به آتش کشیدند. بر اثر تیراندازی مأموران، دو نفر به نام‌های محمدمهدی میرشاهی و یوسف نظری به شهادت رسیدند و پانزده نفر نیز مجروح شدند. یکی از مجروحان این حادثه به نام حمید ساجدی، یک هفته بعد به شهادت رسید. در این روز، آیت‌الله بهاءالدین محلاتی با صدور اعلامیه‌ای، هر گونه کمبود نفت در کشور را دسیسه حکومت پهلوی دانست. دو روز بعد، بازار، مدارس، بانک‌ها و اکثر اداره‌های دولتی شیراز، تعطیل شدند. قضات دادگستری این شهر، طی جلسه‌ای تصمیم گرفتند از روز شانزدهم دی، اعتصاب کنند. در این روز همچنین، مهندس مهدی بازرگان که برای مذاکره با کارکنان اعتصابی صنعت نفت به اهواز سفر کرده بود، طی تماس تلفنی با حجت‌الاسلام مجدالدین محلاتی از وی خواست تا با کارکنان اعتصابی پالایشگاه نفت مذاکره کند و از آنان بخواهد به سر کار خود بازگردند. وی نیز با قبول پیشنهاد بازرگان، اعلام کرد اگر نظامیان محوطه پالایشگاه را ترک کنند و کارکنان دستگیر شده آزاد شوند و حقوق معوقه آنان را پرداخت کنند، کارکنان دست از اعتصاب خواهند کشید.(1) با این حال، تظاهرات و اعتصاب در روزهای آتی نیز همچنان ادامه یافت.
در چهاردهم دی، بازار و اکثر مغازه‌های شیراز و نیز اداره‌های دولتی و بانک‌ها تعطیل شدند. تظاهرات پراکنده‌ای نیز در نقاط مختلف شهر برگزار شد. عده‌ای از مردم در دانشکده پزشکی شیراز اجتماع کردند و سپس راهپیمایی نمودند، مردم ضمن ایجاد راه‌بندان، یک خودروی ژاندارمری را به آتش کشیدند. روز بعد تظاهرات مشابهی بر پا شد و تظاهرکنندگان در پایان مراسم، در مسجد ولی‌عصر (عج) به سخنان حجت‌الاسلام مجدالدین محلاتی گوش فرا دادند. عصر آن روز، هزار نفر که قصد حمله به انجمن ایران و آمریکا داشتند، با تیراندازی مأموران متفرق شدند. روز بعد نیز تعطیلی بازار و مغازه‌ها و برپایی تظاهرات همچنان ادامه یافت.(2)
در همین ایام، اعلامیه‌هایی مبنی بر عزای عمومی و تعطیلی هجدهم دی در شهر توزیع شد. به جز پالایشگاه نفت، چندین اداره دولتی از جمله شرکت گاز، بهداری و بهزیستی، ثبت اسناد، دادگستری، بانک‌ها و سازمان تعاون روستایی در اعتصاب به سر می‌بردند.
به گزارش ساواک، 25 هزار نفر در مسجد جامع شیراز و اطراف آن برای شنیدن سخنرانی مهندس مهدی بازرگان اجتماع کردند. حجت‌الاسلام علی شیخ موحد، ضمن سخنرانی، از مردم خواست مبارزات خود را همچنان ادامه دهند؛ سپس اعلام کرد سخنرانی مهندس بازرگان، روز بعد در همین مکان برگزار خواهد شد. روزنامه آیندگان تعداد جمعیت حاضر در این اجتماع را صدهزار نفر ذکر کرد.(3)
در پایان این مراسم، مردم راهپیمایی کردند. روز بعد، مهندس بازرگان پس از ورود به شیراز به پالایشگاه این شهر رفت و در میان کارگران پالایشگاه سخنرانی کرد؛ سپس در مسجد جامع حضور یافت. در این مراسم حجت‌الاسلام اکبر هاشمی رفسنجانی سخنرانی کرد. روزنامه اطلاعات جمعیت حاضر در این اجتماع را سی‌هزار نفر برآورد کرد.(4)
فرماندار نظامی شیراز، طی گزارشی به وزارت جنگ، تقاضا کرد حکومت نظامی در این شهر لغو شود.
روز نوزدهم دی، عده‌ای از دانشجویان در مسجد ولی‌عصر(عج) شیراز، اعلامیه‌هایی حاوی عکس، اسم و زندگینامه رئیس و کارکنان ساواک شیراز، توزیع کردند. ساواک احتمال داد این اطلاعات از طریق یکی از کارکنان ساواک شیراز به دست دانشجویان رسیده باشد.(5)
به گزارش روزنامه اطلاعات، پس از لغو حکومت نظامی در شیراز، جوانان انقلابی در خیابان‌ها و محلات، نگهبانی می‌دادند تا مانع از دستبرد اموال مردم شوند.
به دعوت جامعه فرهنگیان شیراز، روز بیستم دی، چهل‌هزار نفر از گروه‌های مختلف مردم، فرهنگیان و دانشگاهیان در دبیرستان شاپور که به تازگی نام آن به ابوذر تغییر یافته بود، اجتماع کردند. جمعیت پس از شنیدن سخنرانی انقلابی دو نفر، در خیابان زند راهپیمایی کردند؛ قرار شد این قبیل اجتماعات، هر روز ادامه یابد. در همین روز، اجتماعی نیز در دانشکده ادبیات دانشگاه شیراز برگزار شد.
روز 21 دی، اوضاع شیراز متشنج شد؛ عصر آن روز، چندین گروه از مناطق مختلف، راهپیمایی کردند؛ عده‌ای به مجسمه‌های شهر در میدان‌های مختلف، حمله کردند، چهار مجسمه را پایین کشیدند و سپس به ساختمان ساواک حمله نمودند. مسئولان ساواک با مشاهده این وضعیت از مرکز زرهی فرمانداری نظامی و شهربانی تقاضای کمک کردند، اما فقط فرمانداری نظامی، به شرط استقرار در شهربانی، یک گروهان برای کمک فرستاد. پس از اعزام عده‌ای از مأموران شهربانی به محل درگیری، درگیری‌ها شدت گرفت و در نهایت مردم، ساواک را محاصره و تصرف کردند. در درگیری‌های آن روز، یک مأمور نظامی کشته، سه نفر زخمی و سه نفر به دست نیروهای انقلابی دستگیر شدند. پنج نفر از مردم نیز به شهادت رسیدند و 22 نفر مجروح شدند. مقداری سلاح هم به دست مردم افتاد.
در پی بحرانی شدن اوضاع در شیراز، روز بعد، به دستور استاندار، بیست درجه‌دار برای حفاظت از رادیو و تلویزیون اعزام شدند. به گفته مسئول حفاظت رادیو و تلویزیون، حضور درجه‌داران، حساسیت مردم را افزایش خواهد داد. در این روز تظاهراتی با حضور بیست‌هزار نفر از مردم در فلکه دروازه اصفهان برگزار شد. به نوشته روزنامه آیندگان، پیکر سربازی به نام محمد مهدیزاده که به علت سرپیچی از دستور تیراندازی به سوی مردم در شیراز تیر باران شده بود، به زادگاهش، لشت نشا، در گیلان منتقل شد.(6)
همچنین در این ایام، اعلامیه‌ای منتشر شد که در آن، همبستگی تیپ 55 هوابرد شیراز با مردم اعلام شده بود.
در پی تصرف ساختمان ساواک و بحرانی شدن وضعیت شهر، ژاندارمری شیراز نسبت به احتمال حمله مردم به محل نگهداری چادرها و وسایل جشنهای 2500 ساله، ابراز نگرانی کرد.
اواخر دی، هر شب، پنجاه دستگاه خودروی تویوتا برای کنترل شهر در اختیار جوانان شیراز قرار می‌گرفت. مأموران حکومت نظامی از چگونگی این امر، اظهار بی اطلاعی کردند.
به گزارش روزنامه آیندگان، سوم بهمن، به مناسبت چهلم شهیدان منطقه سعدی شیراز به دست بهائیان، مراسمی برگزار شد و حجت‌الاسلام مجدالدین مصباحی، طی سخنانی از تدارک گسترده مردم برای استقبال از امام خمینی خبر داد.
روز بعد، دویست نفر از همافران جمعی یگان‌های شیراز با در دست داشتن عکس‌های امام خمینی به همراه مردم به سمت حرم حضرت شاهچراغ(ع) راهپیمایی کردند.(7)
ششم بهمن، پنج‌هزار نفر در استادیوم حافظیه شیراز اجتماع کردند و پس از شنیدن سخنرانی، به سمت دانشگاه راهپیمایی نمودند؛ سی نفر از همافران نیز میان جمعیت حضور داشتند. دو روز بعد، هشتادهزار نفر راهپیمایی آرام برگزار کردند. عصر همان روز، پانزده‌هزار نفر به دعوت جامعه روحانیت، در مسجد جامع و حرم شاهچراغ(ع) اجتماع کردند و سپس تظاهرات نمودند.
در اجتماع روز نهم بهمن در مسجد وکیل، روحانیان شیراز، ضمن حمایت از تحصن روحانیان در دانشگاه تهران، اعلام کردند نمایندگان خود را برای مشارکت در این تحصن، راهی تهران خواهند کرد. همچنین گفته شد از این پس، اخبار روز و پیام‌های روحانیان از طریق بلندگوی حرم شاهچراغ(ع) به اطلاع مردم خواهد رسید.
یک روز پس از ورود امام خمینی به ایران، هزاران نفر در شیراز به خیابان‌ها آمدند و به جشن و پایکوبی پرداختند.
در هفدهم بهمن، مردم شیراز در حمایت از انتصاب مهندس مهدی بازرگان به نخست‌وزیری دولت موقت از سوی امام خمینی، راهپیمایی کردند. روز بعد نیز هشتادهزار نفر در صحن شاهچراغ (ع) اجتماع کردند.
پی‌نوشت‌ها:
1- انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، ج بیست‌وسوم، سندِ ص 50
2- روزنامه آیندگان، شمـ 3257، ص 9
3- روزنامه آیندگان، شمـ 3285، ص 9
4- روزنامه اطلاعات، شمـ 15754، ص 7
5- انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، ج بیست‌وسوم، سندِ ص 477
6- روزنامه آیندگان ، شمـ 3262، ص 9
7- روزنامه اطلاعات، شمـ 15769، ص 2
منابع:
-انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، دوره 25 جلدی، مرکز بررسی اسناد تاریخی، تهران، 1377ش
-روزنامه آیندگان
-روزنامه اطلاعات
تعداد بازدید: 1460
