28 مرداد 1397
سیدرضا فندرسکی
شهرستان دامغان از شهرهای مهم استان سمنان است که در این نوشتار به گوشه‌ای از مبارزات مردم این شهر در برابر حکومت پهلوی در طی سالهای 1356 و 1357 پرداخته شده است.
به دنبال انتشار اعلامیه‌های آیات عظام در مورد تعطیلی روز بیست‌ونهم بهمن 1356 به مناسبت چهلمین روز قیام 19 دی مردم قم، بیشتر مغازه‌های شهر دامغان به حال تعطیل درآمد. در این روز مجلس ختمی نیز در دامغان برگزار شد و یک نفر در حین توزیع اعلامیه دستگیر شد.
روز سوم فروردین 1357 صد برگ اعلامیه مبنی بر سپاسگزاری آیت‌الله شریعتمداری از حوزه‌های علمیه و مردم بابت شرکت در مراسم چهلم واقعه قم در وادی «فردوس رضا» در دامغان بر روی سنگ قبرها چسبانده شده بود که توسط مأموران شهربانی جمع‌آوری شد.
روز هفدهم فروردین در مدرسه روستای غنی‌آباد دامغان عکس‌های خاندان سلطنتی توسط افراد ناشناسی پاره شده بود که موضوع توسط مأمورین شهربانی پیگری شد.
به گزارش ساواک یکی از معلمان دامغان یک نوار مذهبی که حاوی مطالبی درباره تجلیل از امام خمینی بود به علی معلم دامغانی(1) داد و او نیز این نوار را به یکی دیگر از دبیران داد. علی معلم اکثراً به قم می‌رفت و نوارها و اعلامیه‌ها را از آنجا به دامغان می‌آورد.
روز هجدهم اردیبهشت تعدادی اعلامیه به مناسبت چهلمین روز شهادت مردم شهرهای یزد، جهرم و اهواز که عکس‌های امام خمینی نیز روی آنها چاپ شده بود به داخل مغازه‌های شهر دامغان انداخته شد. شب هنگام نیز چهار نفر به دبیرستان اندیشه این شهر مراجعه کرده و از خدمتگزار مدرسه خواستند تا اعلامیه‌ای را که تهیه کرده بودند تکثیر کند.(2)
روز بعد مجلس ختمی به مناسبت چهلم شهدای یزد و جهرم با حضور عده‌ای از کارمندان و بازاریان در دامغان برگزار شد. مأموران شهربانی به سه نفر ازروحانیان که از قم و سمنان آمده بودند اجازه سخنرانی ندادند. در این مراسم یکی از روحانیان سخنرانی کرد و هنگامی که از امام خمینی نام برد مردم صلوات فرستادند.
روز بیست‌ودوم مرداد هشت نفر از جوانان مذهبی دامغان به روستای مایان در ده کیلومتری دامغان رفتند و شعارهای انقلابی سر دادند. مأموران ژاندارمری سه روز بعد آنان را دستگیر کردند.
در تاریخ نهم شهریور سیدحسن شاهچراغی(3) یکی از روحانیان فعال دامغان در مسجد جامع این شهر طی سخنانی مردم را به مبارزه مسلحانه با حکومت پهلوی فراخواند و از امام خمینی تجلیل کرد. هنگامی که وی از امام نام می‌برد، مردم سه بار صلوات می‌فرستادند. در این مراسم هزار نفر از مردم شرکت داشتند. وی شب بعد نیز در سخنان خود حکومت پهلوی را به دلیل انعقاد قرارداد با رژیم صهیونیستی و حکومت نژادپرست آفریقای جنوبی محکوم کرد.
بخشی از مغازه‌های دامغان در اعتراض به ایجاد محدودیت از طرف دولت عراق برای امام خمینی در روز نهم مهر تعطیل شد.
در اواخر ماه مهر خانم یوسفی به دعوت سیدحسن شاهچراغی برای تبلیغ امور دینی از قم به دامغان آمد. وی در سخنان خود علناً از امام خمینی حمایت و مردم را به طرفداری از ایشان دعوت می‌کرد.
هزار نفر از دانش‌آموزان دامغان با هدایت چند نفر از دبیران در روز دوم آبان در خیابان‌های این شهر به راهپیمایی پرداختند که با دخالت مأموران پراکنده شدند. از این روز فرهنگیان دامغان به مدت پنج روز اعلام اعتصاب کردند و هر روز اقدام به راهپیمایی می‌کردند.(4)
یکصد نفر از فرهنگیان دامغان در روز ششم آبان در مجتمع آموزشی این شهر اجتماع کردند و خواهان برکناری چند رئیس اداره و انحلال انجمن شهر شدند؛ آنان سپس به راهپیمایی در خیابان‌ها پرداختند. دانش‌آموزان دانشسرای مقدماتی پسران دامغان نیز ضمن شکستن قاب‌عکس‌های محمدرضا پهلوی به تظاهرکنندگان پیوستند.
سه روز بعد مجلس ختمی به مناسبت بزرگداشت شهدای همدان برگزار شد و پس از آن چهار هزار نفر از مردم با حمل پلاکاردهایی در حمایت از امام خمینی دست به راهپیمایی زدند.
در همین ایام تعدادی از افراد اقدام به تشکیل صندوق قرض‌الحسنه‌ای به نام حضرت قاسم(ع) کردند تا از وجوه جمع‌آوری شده برای حمایت از خانواده‌های زندانیان سیاسی و نظایر آن استفاده کنند.
گزارش ساواک حاکی بود که در فاصله شهرهای دامغان تا شاهرود بر روی تابلوها شعارهای انقلابی مانند درود بر خمینی و مرگ بر شاه نوشته شده است.
در ماه آبان، در دامغان شایعه‌ای مبنی بر اینکه تا زمانی که دولت نظامی در کشور وجود دارد مدارس همچنان بسته خواهد بود، رواج داشت.
روز بیست‌وهشتم آبان دو هزار نفر از مردم دامغان پس از برگزاری مراسم روز عید غدیر در مسجد جامع این شهر با سردادن شعارهای انقلابی از مسجد خارج شدند و قصد راهپیمایی داشتند که با تیراندازی مأموران متفرق شدند. دو روز بعد عده‌ای از انقلابیون در خیابان پهلوی دامغان تظاهرات کردند و با مأموران درگیر شدند. مأموران نیز با ماشین آب‌پاش و تیراندازی قصد متفرق کردن مردم را داشتند؛ در این هنگام عده‌ای از طرفداران شاه نیز راهپیمایی کردند و با مردم انقلابی درگیر شدند که در نتیجه چند نفر زخمی شدند.
روز اول آذر تعدادی از طرفداران شاه با شعار «جاوید شاه» در خیابان‌های دامغان تظاهرات کردند و شیشه‌های مغازه‌هایی را که عکس امام خمینی را نصب کرده بودند شکستند. چهار نفر از نیروهای انقلابی در این ایام بازداشت شدند.
چند روز بعد شخصی به نام یزدی به عنوان نماینده امام خمینی به همراه سه نفر از روحانیان فعال سمنان وارد دامغان شدند و خسارات کسانی که در تظاهرات روزهای اخیر خسارت دیده‌اند برآورد کردند.
روز هفدهم آذر دو بمب دست‌ساز در منزل دو نفر از مأموران شهربانی منفجر شد که موجب شکسته شدن شیشه‌های این منازل شد.
در روز تاسوعا سه هزار نفر از مردم در خیابان‌های دامغان راهپیمایی کردند و در پایان بر سر مزار شهدای این شهر حاضر شدند. روز عاشورا نیز حدود ده هزار نفر از مردم دست به یک راهپیمایی آرام زدند.
بر اساس یکی از گزارشهای ساواک، در روز بیست‌و‌یکم آذر در تظاهرات مردم دامغان دو نفر به شهادت رسیدند که نام یکی از آنها احمد اختری بود. بیش از بیست نفر نیز مجروح شدند. چند روز بعد یکی از کسبه فعال دامغان به اتهام فعالیت‌های انقلابی دستگیر و پس از سه روز آزاد شد.
روز نهم دی در دامغان شایع شد که شاه از کشور فرار کرده است و به نوشته روزنامه کیهان، در تظاهرات روز یازدهم دی، چهار نفر از مردم دامغان بر اثر تیراندازی مأموران حکومت پهلوی به شهادت رسیدند. (5)
به گزارش ساواک، هجدهم دی گروهی از مردم شاهرود به دعوت عده‌ای از روحانیان دامغان وارد این شهر شدند. در بدو ورود، چند نفر از آنان توسط مأموران بازداشت شدند و بقیه دست به راهپیمایی در شهر زدند و خواهان آزادی افراد دستگیرشده شدند. پس از آزادی این افراد، تظاهرات به پایان رسید.
روز نوزدهم دی شهر دامغان یکپارچه تعطیل شد و طبقات مختلف مردم در مسجد جامع این شهر گرد آمدند تا اعتراض خود را نسبت به حوادث روزهای اخیر این شهر اعلام کنند. گروهی از جوانان نیز انتظامات این شهر را بر عهده گرفتند.(6)
عصر روز هفتم بهمن، سه هزار نفر از طبقات مختلف مردم دامغان با برگزاری یک تظاهرات آرام، مخالفت خود را با دولت بختیار اعلام کردند.
پی‌نوشت‌ها:
1- شاعر معروف که مجموعه‌هایی مانند «رجعت سرخ ستاره» از وی به چاپ رسیده است.
2- انقلاب‌اسلامی به روایت اسناد ساواک، ج 5، سندِ ص 287
3- نماینده دوره اول و دوم مجلس شورای اسلامی که سال 1364 بر اثر هدف قرار گرفتن هواپیمایش توسط جنگنده‌های ارتش صدام به شهادت رسید.
4- رستاخیز، ش 1052، ص 14
5- کیهان، ش 10608، ص 5
6- همان، ش 10609، ص 2
منابع:
- انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، دوره 25 جلدی، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، تهران، 1377 ش
- روزنامه رستاخیز
- روزنامه کیهان
تعداد بازدید: 1325
