05 آذر 1397
الهام صالح
بسیج مستضعفین در 5 آذر 1358 و براساس سخن امام خمینی(ره) تشکیل شد. امام خمینی(ره)، یک روز پیش از این تاریخ در جمع پرسنل سپاه پاسداران مرکز تهران در سخنانشان به ارتش 20 میلیونی اشاره کردند: «اگر یک ملت که همه جوان‌هایش مجهز باشند به همین جهازی علاوه بر جهاز دینی و ایمانی که دارند، مجهز به جهازهای مادی هم باشند، سلاحی هم باشند و یاد گرفته باشند، همچی نباشند که یک تفنگی دستشان آمدند ندانند با آن چه بکنندش. باید یاد بگیرید و یاد بدهید رفقایتان را. جوان‌ها را یادشان بدهید. و همه جا باید این‌طور بشود که یک مملکت بعد از یک چند سالی بشود یک کشوری با بیسست میلیون جوان که دارد بیست میلیون تفنگدار داشته باشد. بیست میلیون ارتش داشته باشد. و این یک همچه مملکتی آسیب‌بردار نیست. و الان هم الحمدلله آسیب‌بردار نیست.»
تشکیل بسیج در دی 1359 در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید. این نیرو که بعدها سازمان بسیج مستضعفین نام یافت، یکی از سازمان‌های سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است که ماموریت‌هایی مانند جذب، آموزش، سازماندهی و به کارگیری نیروهای داوطلب مردمی را بر عهده دارد. اعضای این سازمان بسیجی نامیده می‌شوند. طبق ماده 13 قانون مقررات استخدامی سپاه، بسیجی کسی است که به صورت داوطلبانه برای تحقق ارتش 20 میلیونی تحت پوشش سپاه باشد. بسیجی‌ها طبق همین ماده، به سه گروه «بسیج عادی»، «بسیج فعال» و «بسیج ویژه» تقسیم می‌شوند.
«بسیج طلاب و روحانیون»، «بسیج نخبگان»، «بسیج ورزشکاران»، «بسیج مساجد و محلات»، «بسیج هنرمندان»، «بسیج کارگری»، «بسیج علمی، پژوهشی و فناوری»، «بسیج دانش‌آموزی» و «بسیج دانشجویی»، نیز برخی از تشکل‌های سازمان بسیج مستضعفان است.
با این‌که بسیج، کارکردها و برنامه‌های مختلفی دارد، اما در ابتدا کارکردی نظامی داشت. آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی، در کتاب خود با عنوان «نگاهی گذرا به بسیج و بسیجی» دراین‌باره گفته است: «بسیج ابتدا به صورت یک نیروی نظامی پدید آمد، و عوامل پدیدآورنده آن، شرائط خاص اوایل جنگ بود زیرا از سویی دشمن حمله کرده بود و کشور در محاصره بود و از سوی دیگر آمادگی دفاع در نیروهای رسمی وجود نداشت و آشفتگی و پریشانی حاکم بود، در چنین شرایطی، فرهنگ سازنده بسیج، اقتضای یک نیروی دفاعی را داشت تا خطرهای نظامی را دفع کند، بر همین اساس نیروی بسیج شکل گرفت. اما پیدایش این نیرو به شکل نظامی به معنای محصور بودن فرهنگ بسیجی در دایره نظامی نیست، بلکه فرهنگ بسیجی، فرهنگی است که از اعتقاد به خدای جهان‌آفرین و نیروهای بی‌نهایت او سرچشمه می‌گیرد.»
بسیج در دوران جنگ تحمیلی، عراق علیه ایران، حامی ارتش و سپاه شد. در این دوره، نیروهای آموزش دیده بسیج برای شرکت در عملیات‌ها به جبهه‌ها اعزام می‌شدند. علاوه بر این عضویابی هم صورت می‌گرفت. بسیج دانش‌آموزی در همین مقطع تشکیل شد. بسیج، آموزش نیروهای داوطلب برای حضور در جبهه را هم در برنامه خود قرار داد. این آموزش‌ها که در ابتدا حدود 15 روز بود، به 45 روز افزایش یافت و آموزش‌های تخصصی نیز به آموزش‌های عمومی بسیج افزوده شد.
بسیج علاوه بر فعالیت‌های نظامی، کارکردهای اجتماعی نیز داشت که پس از دوران جنگ نمود یافت. طرح‌هایی مانند ریشه‌کن کردن فج اطفال، آموزش بهداشت، سرشماری اماکن مذهبی و توزیع دفترچه درمانی روستاییان، برخی از این برنامه‌ها بود.
ایجاد آمادگی‌های لازم دفاعی در مردم برای دفاع از کشور، ایجاد توانایی‌های لازم رزمی در نیروهایی که توانایی شرکت در عملیات کلاسیک را دارند، ایجاد توانایی‌های لازم در مردم برای امدادرسانی در هنگام بروز بلایای طبیعی و حوادث غیر قابل پیش‌بینی و کمک به دولت در امر سازندگی نیز از اهداف بسیج به شمار می‌رود.
امام خمینی(ره) به بسیجیان علاقه خاصی داشتند تا حدی که گفتند بر بازوی ایشان بوسه می‌زنند و از خدا می‌خواستند تا با بسیجیان محشور شوند.
ایشان در 4 آذر سال 1360 به مناسبت سالروز تشکیل بسیج مستضعفین فرمودند: «... و رحمت و برکات خداوند بزرگ بر بسیج مستضعفان که به حق پشتوانه انقلاب اسلامی است و به کوشش ارزنده خود ادامه داده و بحمدلله تعالی با همت جوانان برومند و داوطلبان، گروه میلیونی رزمنده تربیت [کرده‌اند] و امید آن است که با شرکت فعال قشرهای معظم ملت و شور و شعفی که در جوانان عزیز از برکت اسلام مشاهده می‌شود «ارتش بیست میلیونی» که نگهبان جمهوری اسلامی و کشور عزیز از شر جهانخواران متجاوز است تحقق یابد... و بسیج مستضعفان که سالروز آن را به ملت ایران و جوانان متعهد و مومن تبریک می‌گویم، در تعلیم و تربیت جوانان و نوجوانان مساعی جمیله خود را روزافزون می‌کند.»
امام خمینی(ره) آرزو داشتند که یک پاسدار و بسیجی باشند. ایشان در تاریخ 26 دی سال 1360 در جمع گروهی از سپاهیان بر این موضوع تاکید کردند: «شما باید خدا را شکر کنید که این عملیات اسلامی به دست شما اجرا می‌شود، هر کس توفیق این عمل را ندارد. امروز صبع بعد از ملاقات با تنی چند از پاسداران به این فکر افتادم که ای کاش من هم یک پاسدار بودم، اینها چه می‌کنند و من چه کار. آنها می‌روند با دشمن اسلام می‌جنگند و من در اینجا هستم و نمی‌توانم. شما قدر خودتان را بدانید. خداوند به شما عنایت داشته است که شما را مهیا کرده تا قرآن کریم و اسلام عزیز و میهن اسلامی را حفظ کنید.»
بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران در آخرین پیام خود به بسیجیان که به مناسبت هفته بسیج بود، فرمودند: «تشکیل بسیج در نظام جمهوری اسلامی ایران یقینا از برکات و الطاف جلیله خداوند تعالی بود که بر ملت عزیز و انقلاب اسلامی ایران ارزانی شد. در حوادث گوناگون پس از پیروزی انقلاب خصوصا جنگ، بودند نهادها و گروه‌های فراوانی که با ایثار و خلوص و فداکاری و شهادت‌طلبی، کشور و انقلاب را بیمه کردند. ولی حقیقتا اگر بخواهیم مصداق کاملی از ایثار و خلوص و فداکاری و عشق به ذات مقدس حق و اسلام را ارائه دهیم، چه کسی سزاوارتر از بسیج و بسیجیان خواهند بود.»
منبع:
ـ نگاهی گذرا به بسیج و بسیجی، آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی، تدوین و نگارش: حسین ارجینی، علیرضا تاجیک، مرکز انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)
ـ صحیفه امام، جلد یازدهم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)
ـ صحیفه امام، جلد پانزدهم
ـ صحیفه امام، جلد بیست‌ویکم
ـ بسیج قلب امام، حسن فیروزآبادی، دفتر ویژه رئیس ستاد کل نیروهای مسلح
تعداد بازدید: 3542
