18 اردیبهشت 1400
احمد ساجدی
انقلاب اسلامی، متکی بر مبانی نظری اسلام است. این مبانی توسط رهبران و متفکران دینی رشد کرده و مرجعیت شیعی مهمترین نهادی است که حفاظت ترویج و تعالی اندیشه اسلامی را عهده‌دار بوده است. در زمینه مسئولیت مراجع شیعه نسبت به انقلاب اسلامی و عملکرد آنان، اخیراً کتابی با عنوان «مرجعیت و انقلاب اسلامی؛ تحلیل مبانی و مواضع مراجع حوزه علمیه قم در قبال انقلاب اسلامی با رویکرد سیاسی (۱۳۴۱ تا ۱۳۵۷) منتشر شده است. حجت‌الاسلام دکتر حسین ارجینی استادیار دانشگاه معارف اسلامی و نویسنده این اثر، تلاش کرده تا مسئولیت مرجعیت شیعه؛ این میراث گرانبهایی که به انقلاب اسلامی رسیده و نیز چگونگی اثرگذاری و فراز و فرودهای آن را بررسی و تجزیه و تحلیل کند. محور این پژوهش، تبیین مبانی و مواضع مرجعیت حوزه علمیه قم نسبت به انقلاب اسلامی از دهه ۴۰ تا پیروزی انقلاب اسلامی با رویکرد فقه سیاسی است.
کتاب «مرجعیت و انقلاب اسلامی» در سه بخش و هشت فصل تدوین شده است.
بخش اول: مفاهیم و کلیات که شامل سه فصل است. فصل اول: بررسی مفاهیم اساسی. فصل دوم: نگاهی به مبارزات عالمان دینی از تأسیس حوزه علمیه قم تا پیروزی انقلاب اسلامی و فصل سوم: بررسی دیدگاه‌های مختلف درباره جریان‌های حوزوی و مواضع مرجعیت.
بخش دوم: مبانی فقهی انقلاب که دربردارنده دو فصل است. در فصل اول به ادله فقهی جواز یا وجوب انقلاب و در فصل دوم پس از تبیین ادله عدم جواز انقلاب، به بررسی این ادله پرداخت شده است.
بخش سوم: بررسی مواضع مرجعیت نسبت به انقلاب که سه فصل دارد. فصل اول به بررسی مواضع مرجعیت از تصویب‌نامه انجمن‌های ایالتی و ولایتی تا کاپیتولاسیون (۱۳۴۱ تا ۱۳۴۳)؛ فصل دوم به مواضع مرجعیت از کاپیتولاسیون تا قیام‌های مردمی (۱۳۴۳ تا ۱۳۵۶) و فصل سوم نیز به بررسی مواضع مرجعیت از قیام‌های عمومی مردمی تا پیروزی انقلاب اسلامی (۱۳۵۶ تا ۱۳۵۷) پرداخته است.
نویسنده کتاب «مرجعیت و انقلاب اسلامی» در مقدمه این اثر می‌نویسد: برخی آثاری که راجع به مرجعیت به رشته تحریر درآمده با رویکرد فقهی به انقلاب و نظریه ولایت فقیه پرداخته‌اند. برخی دیگر با رویکرد تحلیلی و تاریخی یا به اصطلاح جریان‌شناسی و جامعه‌شناختی به تبیین جریان‌های حوزوی و مرجعیت پرداخته‌اند. منابع خارجی نیز دسته‌بندی‌هایی برای تحلیل جریان‌های حوزوی قائل هستند، اما در مجموع این منابع تمامی موضعگیری‌های مراجع در طول دهه ۴۰ تا پیروزی انقلاب بررسی نشده بلکه به شکل گزینشی به برخی از آنها توجه شده است. از این‌رو اثر مستقلی که در آن ضمن طرح چارچوب نظری بر اساس مبانی فقهی به بررسی مواضع مرجعیت در حوزه علمیه قم از دهه چهل تا پیروزی انقلاب اسلامی با رویکرد فقه سیاسی پرداخته شده باشد، تدوین نشده و پژوهش حاضر درصدد بررسی آن است.
بر روی جلد کتاب «مرجعیت و انقلاب اسلامی» عبارت «فقه سیاسی، در زمینه سبز رنگی طراحی شده و در پشت جلد نیز متنی کوتاه و آموزنده از بخش «سخن آغازین» کتاب راجع به علت سکوت یا مبارزه برخی مراجع و روحانیون در تاریخ معاصر ایران برگزیده شده و منعکس گردیده است.
کتاب «مرجعیت و انقلاب اسلامی» در سال ۱۳۹۹ به همت نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها و با همکاری معاونت پژوهشی دانشگاه معارف اسلامی تهیه و دفتر نشر معارف اسلامی قم آن را در ۳۲۷ صفحه و با بهای 60 هزار تومان چاپ و منتشر کرده است.
اگرچه این کتاب بر اساس عنوان روی جلد می‌بایست به مواضع مرجعیت در قبال انقلاب اسلامی از دهه ۴۰ به بعد بپردازد، ولی با توجه به اشاره مقدمه کتاب و همچنین متن پشت جلد که به عملکرد مراجع شیعه از مشروطه به بعد اشاره دارد، شایسته‌تر این بود که مبارزات مرجعیت شیعه از نهضت مشروطه تا دهه ۴۰ نیز ولو به صورت خلاصه و گذرا مورد اشاره قرار گیرد؛ در حالی که سهم این مقطع ۵۵ ساله در کتاب حاضر تنها چهار صفحه است: صفحه ۳۳ تا ۳۷.
تعداد بازدید: 645
