15 آذر 1399
احمد ساجدی
خاطره‌نگاری و تاریخ شفاهی از جمله مؤثرترین روش‌های تاریخ‌نگاری و کشف و ثبت وقایع تاریخی است. خاطره‌نگاری به دلیل جذابیت‌هایی که دارد و به خاطر آنکه مشاهدات راوی را بدون واسطه بیان می‌کند جایگاه ویژه‌ای در نشان دادن تحولات تاریخ دارد. بسیاری از حقایق تاریخ معاصر ایران از دوره ۱۵۰ ساله قاجار و حتی قبل از آن، به دلیل خاطرات برجای مانده از نویسندگان و راویانی است که خود شاهد عینی تحولات بوده و مشاهدات خود را به رشته تحریر درآورده‌اند. تاریخ شفاهی امروزه به عنوان یکی از شیوه‌های تاریخ‌نگاری در ایران و جهان مورد توجه مورخان و محققان قرار دارد.
تاریخ‌نگاری مبتنی بر خاطره‌نویسی و تاریخ شفاهی در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی رشد داشته و مراکز اسنادی و مؤسسات تحقیقاتی و پژوهشی در این راستا فعالیت کرده‌اند. در این دوره بسیاری از شخصیت‌های سیاسی یا فرهنگی کشور خاطرات دوران فعالیت خود را به رشته تحریر درآورده‌اند. این خاطرات به ویژه نمونه‌های جامع‌تر و کامل‌تر آنها به نوعی بیان‌کننده تحولات کشور پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز هست و مطالعه آنها می‌تواند نویسندگان و محققان جستجوگر را با رویدادهای ایران پس از سقوط شاه آشنا سازد. خاطره‌نویسی، به روند تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی کمک شایانی کرده و در روشن شدن زوایای مهم تاریخ چهل و چند سال اخیر کشور نقش بسزایی ایفا نموده است.
خاطرات دکتر محمدجواد آسایش نیز از ویژگی‌هایی برخوردار است که علاقه‌مندان به تاریخ معاصر را به خواندن آن ترغیب می‌کند. دکتر محمدجواد آسایش زارچی در سال ۱۳۳۴ در منطقه زارچ استان یزد متولد شد. تحصیلات ابتدایی را در زارچ به پایان رساند و در سال ۱۳۴۶ هم‌زمان با تحصیل به کار پرداخت و در همین ایام با دکتر سیدرضا پاک‌نژاد آشنا شد. او در جلسات انجمن حجتیه یزد که گردانندگان اصلی آن شهید پاک‌نژاد و شهید محمد منتظر قائم بودند شرکت می‌کرد. دکتر آسایش تحصیلات متوسطه را در دبیرستان‌های ایرانشهر و رسولیان یزد گذراند و در سال ۱۳۵۳ وارد دانشگاه اصفهان شد و در رشته علوم تربیتی مشغول به تحصیل گردید. سال بعد تغییر رشته داد و در رشته جامعه‌شناسی دانشگاه تهران به تحصیل پرداخت. وی از بانیان تأسیس انجمن اسلامی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران بود. او در آن زمان به تکثیر اطلاعیه‌های حضرت امام و نوارهای سخنرانی آیت‌الله خامنه‌ای و دیگر سخنرانان انقلابی و مذهبی پرداخت. در سال تحصیلی ۱۳۵۵ - ۱۳۵۶ به دلیل فعالیت‌های سیاسی دانشجویی به همراه ۳۰ تن از دانشجویان دیگر از دانشگاه اخراج شد. سپس به توصیه و با کمک مالی شهید آیت‌الله بهشتی، در یزد کتابخانه‌ای تأسیس کرد. او در این شهر نیز به دلیل فعالیت در زمینه چاپ و تکثیر اعلامیه و عکس امام خمینی به ساواک احضار شد و سپس به بندرعباس فرار کرد. در بندرعباس نیز با کمک افراد مذهبی توانست یک کتابفروشی مذهبی افتتاح کند. این کتابخانه که روبروی مسجد فاطمیه قرار داشت پوشش خوبی برای ارتباط وی با افراد انقلابی و مذهبی بندرعباس بود.
دکتر محمدجواد آسایش پس از پیروزی انقلاب اسلامی مدت کوتاهی در جهاد سازندگی یزد فعالیت داشت و سپس به وزارت امورخارجه رفت و در مسئولیت‌هایی همچون مدیر کل آموزش و ارزشیابی، سفیر جمهوری اسلامی ایران در یوگسلاوی، رئیس اداره دوم آمریکا، سفیر ایران در شیلی، سفیر ایران در کرواسی، رئیس گروه مطالعات اروپا و آمریکا در دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه، مدیر کل ارزشیابی و بازرسی، سفیر جمهوری اسلامی ایران در عمان، و مشاور وزیر و دستیار قائم مقام، به خدمت مشغول بوده است.
کتاب خاطرات دکتر محمدجواد آسایش در ۹ فصل تنظیم شده است. فصل اول از تولد تا مهاجرت وی از یزد را روایت می‌کند. فصل دوم شامل دوران اقامت وی در بندرعباس است. فصل سوم دوران خدمت راوی در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را در برمی‌گیرد. فصل چهارم کتاب به دوران خدمت در وزارت امور خارجه پرداخته است. فصل پنجم دوران، سفارت در یوگسلاوی را روایت می‌کند. (در این بخش گزارش جامعی از سفر آیت‌الله خامنه‌ای به یوگسلاوی در اسفند 1367، ارائه شده است.) فصل ششم به دوران فعالیت در سفارت ایران در شیلی می پردازد. فصل هفتم خاطرات دوران سفارت راوی در کرواسی را روایت می‌کند. (در این بخش جنگ بوسنیائی‌ها با صرب‌ها ریشه‌یابی شده است.) فصل هشتم به دوران فعالیت در سفارت ایران در عمان اختصاص دارد. فصل نهم که فصل پایانی کتاب است نیز به سفارت وی در قطر می‌پردازد.
کتاب خاطرات محمد جواد آسایش تحولات وزارت امور خارجه را در یک مقطع سی و چند ساله مورد بررسی قرار می‌دهد. این کتاب توسط حسین کاوشی سیدآبادی از طریق مصاحبه با دکتر آسایش تدوین و تنظیم شده و در تابستان 1398 توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی و با بهای 47000 تومان روانه بازار نشر شده است. این کتاب 413 صفحه‌ای شامل 100 صفحه سند و عکس نیز است.
تعداد بازدید: 819
