15 بهمن 1401
احمد ساجدی
2۲ بهمن، روز پیروزی انقلاب اسلامی ایران است. این انقلاب که در تاریخ معاصر ایران به عنوان «نهضت امام خمینی» شناخته شده، از آبان ۱۳۵۶ با شهادت آیت‌الله سیدمصطفی خمینی فرزند امام، و سپس انتشار مقاله توهین‌آمیز علیه امام خمینی در روزنامه اطلاعات در دی همان سال، وارد مراحل تعیین‌کننده شد.
۲۲ بهمن، یکی از فرازهای برجسته در سیر رویدادهای سیاسی و فرهنگی کشور است.
اگرچه در اسناد لانه جاسوسی تا قبل از تسخیر لانه، گزارش‌ها و موضعگیری‌های فراوانی راجع به حوادث انقلاب اسلامی وجود دارد ولی آشکارا در ارتباط با روز ۲۲ بهمن 1357، سندهایی می‌توان یافت که نوع نگاه سفارت آمریکا به انقلاب اسلامی ایران و پیروزی آن را نشان می‌دهد.
به‌طور کلی نگاه اسناد لانه جاسوسی به حوادث روز ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ حول محورهای زیر است:
1– شروع دخالت‌های آمریکا در امور داخلی ایران از نخستین روز پیروزی انقلاب
دخالت‌های آمریکا در امور داخلی ایران از همان روز ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ آغاز شده بود. در سندی در همین روز با عنوان «ملاقات با یکی از نزدیکان خمینی»، ویلیام سولیوان سفیر آمریکا در تهران به ملاقات و گفت‌و‌گوی مشاور سفارت آمریکا با یک بازرگان برجسته ایرانی اشاره کرده و درباره این دیدار در موضعی مداخله‌جویانه می‌نویسد:
«مشاور سیاسی گفت شاید بهتر باشد که خمینی کار سیاست را به سیاستمداران بسپارد؛ یعنی اشخاصی همانند بازرگان که همگی نسبت به شخص خمینی میانه‌روتر هستند.»[1]
2– شروع اختلاف‌افکنی میان انقلاب اسلامی ایران با همسایگان
یکی از سندهای لانه جاسوسی که تنها دو روز پس از پیروزی انقلاب، از «دفتر حفاظت منافع آمریکا در بغداد» به «وزارت امور خارجه آمریکا واشنگتن دی.سی.» مخابره شده، حاوی مواضعی کاملاً مغرضانه و اختلاف‌افکنانه است. در این سند محرمانه با عنوان «عراق، تشیع و ایران» ضمن اشاره به حوادث ۲۲ بهمن و سقوط شاپور بختیار و پیروزی انقلاب اسلامی آمده است:
«با سقوط دولت بختیار و حاکم شدن آیت‌الله خمینی در ایران، ظاهراً یکی از عواقب هرج‌ومرج در این کشور رخ نموده است. اگر آن‌گونه که تصور می‌شود عراقی‌ها واقعاً دلایل قانع‌کننده‌ای برای نگرانی از تأثیر بالقوه ظهور یک جمهوری اسلامی در ایران بر جمعیت شیعه عراق دارند، مسلماً این نگرانی‌ها حالا توجیه پیدا کرده است.»[2]
در بند بعدی همین سند، به روشنی پیداست که آمریکایی‌ها قصد تحریک رژیم بعثی علیه انقلاب اسلامی ایران را دارند:
«احتمال می‌دهیم که شایعه نارضایتی شیعیان همین روزها رواج پیدا کند. در همین ارتباط، اقداماتی که انتظار می‌رفت دولت عراق تحت هر شرایطی انجام دهد، حالا با حاکم شدن خمینی در ایران معنا و مفهوم تازه‌ای پیدا کرده است.»[3]
این ذهنیت اختلاف‌افکنانه در ادامه سند نیز دیده می‌شود:
«معلوم است که عراق نمی‌خواهد از مردی که آن سوی مرزهایش حاکم است و احتمالاً در آینده به راحتی نمی‌تواند او را ندیده بگیرد، غافل بماند. عراق هنوز جمهوری اسلامی خمینی را به رسمیت نشناخته است.»[4]
سفارت آمریکا در ترکیه نیز پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷، همین خط را دنبال کرده است. در یکی از اسناد محرمانه لانه جاسوسی با عنوان «روابط ترکیه و ایران» که به قلم «اسپیرز» در سفارت آمریکا در آنکارا، به وزارت امور خارجه آن کشور مخابره شده است، چنین می‌خوانیم:
«یکی از مسئولان سفارت، روز 13 فوریه (24 بهمن) با مدیر اجرایی سنتو و رئیس بخش ایران «مدحت بالکان» دیدار کرد تا رویکرد دولت آمریکا را در مورد روابط با رژیم جدید ایران به اطلاع او برساند. بالکان گفت که سیاست ترکیه در چنین مواقعی مشابه سیاست آمریکاست: ترکیه کشورها را به رسمیت می‌شناسد و نه دولت‌ها را، و به همین دلیل اصلاً مسئله شناسایی دولت جدید ایران مطرح نیست.»[5]
3– اذعان به توفیق انقلاب در بازگرداندن سریع آرامش به کشور
چند مورد از اسناد لانه جاسوسی که به بررسی رویدادهای ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ پرداخته‌اند، به توفیقات انقلاب اسلامی ایران در بازگرداندن سریع آرامش و امنیت به کشور و همراهی مردم با دستورات صادره در این خصوص نیز اشاره کرده‌اند. یکی از اسناد لانه که از سوی «ونس» در وزارت امور خارجه آمریکا واشنگتن دی.سی. به کلیه نمایندگی‌های دیپلماتیک آن کشور مخابره شده، به بازگشت سریع نظم در کشور پس از تحولات 22 بهمن اشاره کرده است:
«گرچه بسیاری از غیرنظامیان سلاح‌هایی را حمل می‌کنند که از پادگان‌های مورد تهاجم قرار گرفته به‌دست آورده‌اند، ولی پلیس خمینی در برقراری یک نوع نظم در تهران موفق بوده است.»[6]
در سند دیگری که سولیوان سفیر آمریکا از تهران به وزارت خارجه کشورش مخابره کرده، چنین می‌خوانیم:
«مردم ترغیب می‌شوند به اینکه اسلحه را به ستاد دولت انقلاب مستقر در ناحیه ستاد خمینی واقع در محل ذکر شده در تلگرام مرجع الف، و مدارس عمومی تحویل دهند. گفته می‌شود که حیاط آنجا مملو از اسلحه و تجهیزات دیگر ارتش و پلیس است.»[7]
در یکی دیگر از اسناد لانه جاسوسی که سولیوان سفیر آمریکا در 24 بهمن یعنی دو روز پس از پیروزی انقلاب، از تهران به وزارت خارجه کشورش مخابره کرده، به برقرارشدن سریع نظم در تهران اشاره شده است:
«امروز تهران عمدتاً آرام و مغازه‌های نسبتاً زیادی باز بودند، مردان مسلحِ کمتری در خیابان‌ها بودند، و ظاهراً وضعیت عادی دارد به شهر باز می‌گردد و مردم در حال انجام امور روزانه‌شان بودند..»[8]
4– اذعان به توجه انقلاب به ضرورت آرامش اتباع و دیپلمات‌های خارجی و از جمله آمریکایی‌ها
یکی از اعترافاتی که در میان اسناد لانه جاسوسی از قول مقامات سفارت آمریکا دیده می‌شود، توجه انقلاب اسلامی به ضرورت آرامش و امنیت اتباع و دیپلمات‌های خارجی و از جمله آمریکایی‌هاست. در یکی از اسناد گزارش‌گونه که کنسولگری آمریکا در تبریز در روز ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ به سفارت آمریکا در تهران مخابره کرده است ضمن شرح حوادث تبریز در این روز، چنین می‌خوانیم:
«کنسولگری تحت مراقبت مذهبیون قرار گرفته و این امری است که من دلم میخواست در اداره تشریفات مورد بحث قرار دهند.»[9]
در سند دیگری در همین رابطه به تاریخ 23 بهمن 1357، از قول سولیوان سفیر آمریکا می‌خوانیم:
«رادیو تلویزیون ملی گفت که دولت هیچ قصد حمله به آمریکایی‌ها را ندارد و مردم باید از خارجی‌ها حفاظت کنند. هر سه کنسولگری ما اطلاع می‌دهند که اوضاع، آرام و آمریکایی‌ها ایمن هستند. کنسولگری تبریز به‌وسیله پلیس‌های انقلابی حفاظت می‌شود.»[10]
و در سند دیگری با عنوان «وضع کنونی تهران» به تاریخ 23 بهمن 1357، از قول سولیوان سفیر آمریکا آمده است:
«عناصر میانه‌روی طرفدار خمینی، مثل ابراهیم یزدی نقش بسیار مفیدی در حفاظت از جان آمریکایی‌ها و تأمین امنیت سفارت داشته‌اند. گرچه پرسنل فرماندهی هوابرد نظامی را بازداشت کردند ولی پس از بازجویی خیلی کوتاه در مقر خمینی، آنها را به سفارت بازگرداندند. عده‌ای دیگر را نیز دستگیر کردند، ولی رفتار خوبی با آنها داشتند، و سپس آزادشان کردند.»[11]
یک سند دیگر به تاریخ ۲۳ بهمن ۱۳۵۷ که از سوی «ونس» در وزارت امور خارجه آمریکا واشنگتن دی.سی. به کلیه نمایندگی‌های دیپلماتیک آن کشور مخابره شده، ضمن بررسی حوادث روز ۲۲بهمن، به توجه و عنایت انقلاب نسبت به سلامت خارجی‌ها اشاره کرده است:
«اخبار ساعت 14:30 با بیانیه‌ای شروع شد که از مردم میخواست آرام بوده و فردا به سر کارهای خود بروند و از اذیت کردن خارجی‌ها پرهیز کنند.»[12]
5– اذعان به توجه انقلاب نسبت به حقوق زنان و احزاب سیاسی
یکی از اسناد لانه جاسوسی به نقل از «بوکانان» کنسول آمریکا در لنینگراد، گزارش یک سخنرانی را که در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ در محل کنسولگری یادشده برگزار شده به وزارت خارجه کشورش مخابره کرده است. بر اساس این سند، وی از قول سخنران مجلس می‌نویسد:
«... سخنران مزبور در ارتباط با حقوق زنان، آیت‌الله خمینی را عملگرا‌تر از آنچه تصور می‌شود، معرفی کرد و به تمایل خمینی برای تحمل فعالیت همه احزاب اشاره کرد....»[13]
پی‌نوشت‌ها:
[1]. اسناد لانه جاسوسی، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، کتاب دهم (روزشمار انقلاب اسلامی)، سند شماره 51، صفحه 85، پاراگراف شماره 4.
[2]. همان، سند شماره 57 ، صفحه 95، بند شماره 2.
[3]. همان، همان سند، صفحه 96، بند شماره ۳.
[4]. همان، همان سند و همان صفحه، بند شماره 5.
[5]. همان، سند شماره 58، صفحه 97، بند شماره 3.
[6]. همان، سند شماره 53، صفحه 89، بند شماره 3.
[7]. همان، سند شماره 54، صفحه 91، بند شماره 7.
[8]. همان، سند شماره 59، صفحه 98، بند شماره 3.
[9]. همان، سند شماره 50، صفحه 78.
[10]. همان، سند شماره 54، صفحه 91، بند شماره 4 – 5.
[11]. همان، سند شماره 55، صفحه 93، بند شماره 3.
[12]. همان، سند شماره 53، صفحه 90، بند شماره 6.
[13]. همان، سند شماره 56، صفحه 93، بند شماره 2.
تعداد بازدید: 289
