19 آذر 1391
كتاب «قزل‌قلعه، زندان سرخ پهلوی» با مباحثي نظير تاريخچه زندان و خاطرات مبارزان محبوس شده در اين زندان در دوره حکومت پهلوی از سوی انتشارات موزه عبرت ایران منتشر شده است.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی انقلاب اسلامی، يعقوب لطفي این کتاب 320 صفحه‌ای را در چهار فصل، شامل فصل اول: شناخت قزل‌قلعه تاريخچه، موقعيت جغرافيايي، وضعيت ساختمان و نوع سازه و استوارهاي قزل قلعه، فصل دوم: قزل‌قلعه به روايت محبوسين، فصل سوم: قزل‌قلعه و مبارزات سياسي، فصل چهارم: خاطرات زندانيان سياسي تدوين کرده و تصاويری از اين زندان كه تاكنون به نمايش در نيامده در آن ارايه شده است.
وی در مقدمه کتاب آورده است: «قزل قلعه يا قزل قلاع (قلعه سرخ) نامي دردآشنا در ادبيات مبارزات سياسي ميهن زخم خورده ايران، از سلاطين و شاهان بوده و جاويد خواهد ماند. بررسي « قزل قلعه» از جهات متعدد قابل اعتنا مي‌باشد. مواردي از قبيل «قزل قلعه و تاريخ ساخت و عوامل ايجاد آن»، « قزل قلعه، ارتباطش با سلسله شاهي قاجار»، «قزل قلعه و رژيم پهلوي»، « قزل قلعه و انبار مهمات ارتش»، «قزل قلعه و زندان در رژيم پهلوي»، « قزل قلعه و خاطرات زندانيان سياسي»، «قزل قلعه و تهران قديم»، «قزل قلعه و سرنوشت آن از نظر حقوقي» و «قزل قلعه و شكنجه‌هايش» مي‌تواند مورد توجه پژوهشگران و محققين و البته علاقه‌مندان قرار بگيرد.
اين زندان در رديف مخوف‌ترين و در عين حال بي‌كيفيت‌ترين زندان‌هاي دنيا محسوب مي‌شد. اولاً اين محل به منظور زندان ساخته نشده بود و در ابتدا كاركرد كاروانسرايي و انباري را داشته و به تدريج در رژيم پهلوي تغيير كاربري مي‌دهد و با ايجاد تغييرات در داخل راهروها و اتاق‌ها و ساخت حمام و امكنه ديگر تبديل به يكي از زندان‌هاي بي‌آبروي دنيا مي‌شود، به طوري كه قريب به اتفاق زندانيان سياسي رژيم پهلوي معتقدند آن چه در اين قلعه (بخوانيد زندان) و حمامش اتفاق افتاده يكي از شرم‌آورترين گوشه‌هاي تاريخ انسانيت و بشريت است و در حدود سه دهه از اين محل بهرهبرداري و صدها نفر از بهترين فرزندان اين مرز و بوم از جمله فرزندان گرامي حضرت امام خميني(ره) حجج اسلام آقايان شهيد سيد مصطفي خميني و مرحوم سيد احمد خميني، در اين زندان محبوس بوده‌اند. آيات عظام متعددي طعم تلخ اسارت در اين زندان را چشيده‌اند كه مي‌توان به رهبر معظم انقلاب اسلامي، حضرت آيت‌الله العظمي سيد علي حسيني خامنه‌اي، شهيد آيت‌الله قاضي طباطبايي، آيت‌الله مهدوي كني، شهيد سيد عبدالحسين دستغيب، آيت‌الله هاشمي رفسنجاني و امثالهم اشاره نمود و هم‌چنين مبارزين سياسي دوران رژيم پهلوي مانند شهيد باهنر، شهيد سيد اسدالله لاجوردي، مرحوم دكتر علي شريعتي، حجج اسلام شجوني، معاديخواه، محمدعلي حيدري، شهيد محمد منتظري، رباني شيرازي و آقايان حبيب‌الله عسكراولادي، ناطق نوري، لاهوتي بخشي از عمر شريف خود را در اين ظلم‌خانه به سر بردند. از طرفي تعداد زيادي هم از افراد گروه‌هاي كمونيست و ماركسيست مانند خسرو روزبه، محمود اعتمادزاده (به‌آذين) و سايرين با غضب مأمورين رژيم پهلوي، راهي اين قلعه و زندان وحشتناك شدند.
اين زندان پس از دو دهه فعاليت در سال 1350 به دستور و فرمان محمدرضا شاه تعطيل و در سال 1360 به علت فرسودگي تخريب شد و آن را تبديل به ميدان ميوه و تره‌بار كردند.
با توجه به بررسي‌هاي انجام شده كتاب مستقلي درباره قزل قلعه وجود ندارد يا حد‌اقل بنده نگارنده از آن مطلع نشدم (البته با جست‌وجوي فراوان) و به نظر مي‌رسد اين نوشتار مي‌تواند خلاء به وجود آمده را حتي در حد اندك پر و كامل نمايد و يقيناً مجموعه كاملي هم نخواهد بود كه اميد است به مرور زمان كامل‌تر شود.
مطالعات گسترده ميداني كتابخانه‌اي براي تبيين اين موضوع آغاز و با مراجعه به كتابخانه‌‌ها، سايت‌هاي اينترنتي، بهرهبرداري از 120.000 برگ سند منتشر شده توسط مركز بررسي اسناد تاريخي، بررسي خاطرات به جاي مانده از زندانيان سياسي رژيم پهلوي و انجام مصاحبه‌هاي شفاهي با مطلعين و محبوسين، سعي شد مطلبي از قلم نيفتد.
بديهي است تأثير‌گذار‌ترين قسمت اين كتاب مجموعه خاطرات زندانيان سياسي رژيم پهلوي خواهد بود، زيرا اگر از قزل‌قلعه به عنوان يك زندان مخوف استفاده نمي‌شد حتماً مانند قلاع ديگر محسوب مي‌شد، آنچه امروز به اين مكان (متأسفانه) فاقد حضور فيزيكي هويت و اعتبار مي‌بخشد حضور صدها آزادي‌خواه و حقيقت‌جو و مبارز سياسي دوران سياه رژيم پهلوي در اين قلعه است. هر چند تمامي خاطرات بيان نشده است، ولي هر آنچه كه فعلاً به جاي مانده است دستمايه بسيار خوبي براي آغاز راه و گشودن پنجره‌اي جديد براي ديدن جنايات رژيم سلطنتي پهلوي است.»
تعداد بازدید: 1041
