01 بهمن 1391
محمد حسنين هيكل روزنامه‌نگار برجسته مصري كتابي دربارة انقلاب ايران و ريشه‌هاي آن نوشته است . او با برشمردن علايق و خواسته‌هاي سياسي، اقتصادي و استراتژيك امريكا در ايران پس از كودتاي 28 مرداد 32، تشكيل ساواك را مؤثرترين اقدام امريكا و سيا ارزيابي ميكند كه جهت تقويت علايق و منافع آني و بلندمدت آن كشور در اين منطقه احساس نياز مي‌شد. او ساواك را «بيش و كم شاخه‌اي از سيا » به شمار آورده كه عمده فعاليتهايش در راستاي اهداف امريكا شكل گرفته و هدايت شد. برخي ديگر از پژوهشگران نيز تحليل كرده‌اند كه بخشي از اهداف امريكا و سيا در تأسيس ساواك، به طرح آن كشور براي ريشه‌كن سازي كمونيسم و گروههاي چپ در ايران معطوف بود تا از طريق اين تشكيلات جديد، بر مشكلات احتمالي كه گمان مي‌رفت از ناحيه اين گروهها بر منافع امريكا در ايران وارد شود، جلوگيري كند و موقعيت سياسي شاه را نيز در رأس هرم قدرت تضمين نمايد. علاوه بر گروههاي چپ، ساواك بايد مخالفان سياسي، مذهبي او را نيز سركوب كند.
قرينه ديگري كه محققان را به نقش سيا در تشكيل و راهبري ساواك هدايت ميكند عملكرد بعدي آن است به طوري كه هم‌زمان با تغيير و تحولاتي كه در سياستهاي دولتهاي احزاب دموكرات و جمهوريخواه امريكا بروز مي‌كرد و به تبع آن سياست‌گذاري و نگرش اين كشور در مناطقي نظير ايران دچار دگرگونيهاي مشابهي مي‌شد، در نوع عملكرد ساواك هم كه اقدامات و فعاليتهاي آن تابعي از سياستها و خواسته‌هاي سيا بود، تغييراتي همسو رخ مي‌داد. چنانكه وقتي دموكراتها سياست ويژه‌اي پيش روي دولتمردان پهلوي قرار مي‌دادند، به تبع آن رفتار ساواك نسبت به مخالفان و ساير وظايفي كه بر عهده داشت در چارچوب همان طرحهاي اعلام شده شكل مي‌گرفت؛ هنگامي نيز كه جمهوري‌خواهان اعمال سياستهاي خشن‌تري را به شاه توصيه مي‌كردند، هم‌زمان با آن، سيا هم ساواك را به همان مسير سوق مي‌داد.
احمد فاروقي و ژان لووريه كه فصلي از كتاب مشتركشان ـ ايران بر ضد شاه ـ را به ساواك اختصاص داده‌اند و از آن تحت عنوان چشم و گوش شاه نام مي‌برند، تصريح مي‌كنند كه اين سازمان پليسي ـ اطلاعاتي اساساً تابعي از دستگاه اطلاعاتي امريكا «سيا» بود و سيا بر آن بود تا از طريق اين سازمان جديد، اهداف اطلاعاتي، امنيتي و سياسي خود را در ايران و ساير كشورهاي منطقه تسهيل بخشد. جان. دي. استمپل كارمند بخش سياسي ـ اطلاعاتي سفارت امريكا در تهران هم ديدگاهي مشابه دربارة نقش سيا در تشكيل و تجهيز ساواك دارد. وي تأكيد ميكند كه «سازمان امنيت و اطلاعات كشور [ساواك] ... آميزه‌اي از اف. بي. آي [F.B.I] و سي. آي. ا [CIA] امريكا بود.»
ويليام سوليوان آخرين سفير امريكا در تهران هم بر اين نكته تأكيد دارد كه تشكيل ساواك از ابتكارات سيا بود. وي معتقد است همين سازمان بود كه طرح تشكيلاتي و چگونگي تأسيس و فعاليت ساواك را در اختيار حاكمان ايران قرار داد. به اعتراف سوليوان: «در سال 1957 سازمان سيا طرح و چارچوب تشكيلاتي يك سازمان جديد اطلاعاتي را به شاه داد و خود در تأسيس و سازمان دادن آن مشاركت كرد. اين تشكيلات كه به نام سازمان اطلاعات و امنيت كشور ناميده مي‌شد به زودي به نام مخفف آن يعني ساواك شهرت يافت.»
منبع:آرشيو موسسه مطالعات و پژوهش هاي سياسي
تعداد بازدید: 833
