28 اسفند 1391
راه بردن به پشت پرده‌ی سیاست دغدغه‌‌ی دیرین بسیاری از مورخین، پژوهشگران و علاقه‌مندان به تاریخ معاصر است؛ آن‌جا که قواعد مرسوم سیاست رنگ می‌بازد و دسیسه‌چینی‌ها و زد و بندها و سازش‌های خلاف اصول شکل می‌گیرد. پذیرفتنی‌ست که "توطئه یکی از مهم‌ترین راه‌های دست‌یابی به هدف بدون درنظر گرفتن قواعد بازی در عرصه‌های سیاسی است. پس آن‌چه را پشت پرده‌های سیاست می‌نامیم؛ نقشی بسیار اساسی‌تر از فرآیندهای آشکار سیاسی ایران در تحولات معاصر کشور داشته‌است".
در بررسی‌های صورت‌گرفته پیرامون تاریخ معاصر کشور ما، پشت پرده‌ی سیاست در عصر پهلوی بسیار محل توجه و بحث‌برانگیز بوده‌است. پژوهشگران گوناگون، هر کدام نقش و اهمیتی برای آن‌چه در روزگار خود آشکار نمی‌شد، در نظر گرفته‌اند. به نظر طبیعی می‌رسد که ماجراهای پشت پرده به سبب ویژگی نهان و مخفی بودن در روزگار خود، می‌توانند محل مناقشه باشند؛ چه این‌که در طول تاریخ بسیار ماجراهای تاریخی عیان که در مقابل انظار رخ داده، بعدها محل اختلاف نظر بوده‌است.
از دیگر موضوعاتی که مورد توجه بسیاری از محققان قرار گرفته‌است، بررسی علل سقوط حکومت پهلوی است و نظرات متفاوتی پیرامون این موضوع طرح شده‌است. یکی از مباحثی که دراین باره مطرح است، وضعیت حکومت پهلوی در ده دهه واپسین استقرار آن و نقش عوامل پنهان در سست شدن بنیان حکومت است. در این دو دهه رفتار نهادهای حکومتی، رجال دولتی، نفوذ بیش از پیش فرهنگ غرب در تصمیم‌گیران حکومت، وابستگی و سرسپردگی سیاسی، نظامی، اقتصادی و فرهنگی حکومت به غرب و به ویژه ایالات متحده امریکا از یک سو، و آگاهی افراد جامعه نسبت به فرآیندهای تصمیم‌گیری در سطح قدرت، استفاده علما و مبلغین مذهبی از آموزه‌های اسلامی و دینی در اثبات عدم مشروعیت سیاسی، حقوقی و دینی حکومت پهلوی از سوی دیگر این سلطنت را به نقطه سقوط رساند.
حسین آبادیان تحصیل‌کرده‌ی مقطع دکتری در رشته‌ی تاریخ ایران با گرایش مشروطه است. او سال‌هاست که به پژوهش‌های تاریخی و تدریس در دانشگاه اشتغال دارد و کتاب‌های متعددی را در حوزه‌ی تاریخ معاصر به چاپ سپرده‌است. دو دهه واپسین حکومت پهلوی، عنوان یکی از کتاب‌های اوست که توسط موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی در سال 1383 به چاپ رسیده‌است.
آبادیان در این کتاب کوشیده است تاریخ معاصر ایران و لایه‌های پنهان تحولات ایران از 1337 تا پیروزی انقلاب اسلامی را ارزیابی کند و نشان دهد که چگونه شبکه‌های پنهان سیاسی در ربط با محافل مافیایی خارج کشور- به خصوص امریکا- فرایندهای علنی را تحت‌الشعاع خود قرار می‌دادند و هیچ‌چیز از چنبره‌ی نفوذ آن‌ها خارج نمی‌ماند. این شبکه در هر مقطعی از تاریخ کشور تاثیرگذار بود و حتی سرمایه‌گذاری اقتصادی را نیز مقوله‌ای امنیتی به شمار می‌آورد. غایت این فعالیت‌ها حفاظت ایران برای بقا در مدار اقتصاد سرمایه‌داری جهانی بود. ایران در دو دهه‌ی واپسین حکومت پهلوی شاهد جریانات بسیاری است. نویسنده با تمرکز بر افراد درگیر در این وقایع تلاش می‌کند با کنکاش در آن بخش پنهان تاریخ بتواند تحلیل‌های تازه‌ای از جریانات ارایه بدهد. آبادیان در مقدمه‌ی کتاب شرح مختصری از قصدش برای نگارش این اثر گفته‌است: "هدف غائی این تحقیق نشان دادن حلقه‌های ارتباطی شبکه‌های پنهان مافیای سیاسی در ایران معاصر و ربط و تعلق آن‌ها به مافیای اقتصادی است؛ گمان می‌رود که این یکی از بهترین راه‌ها برای شناخت ابعاد و اعماق تحولات معاصر کشور است".
کتاب به موارد مهمی از رخ‌دادها و مناسبات مخفی عالم سیاست در دوره‌ی 1337 تا 1357 می‌پردازد. فعالیت‌های شاپور ریپورتر، حلقه اطرافیان سیدضیاء، تاثیر برآمدن کندی در راس قدرت امریکا در ترکیب قدرت در ایران و رخ‌دادهای پشت پرده در دوره‌ی دولت‌های علی امینی، اسدالله علم، محمدعلی منصور و امیرعباس هویدا از جمله‌ی مهم‌ترین جریاناتی است که نویسنده در این کتاب به آن‌ها پرداخته‌است. خوانش این اثر می‌تواند به درک بهتر ساختارهای پنهان قدرت در سال‌های پایانی دوره‌ی پهلوی دوم کمک کند و هم‌چنین نمایان‌گر تاثیر عوامل خارجی بر عوامل پشت پرده و کلیت ساختار آن حکومت خواهد بود.
ف. ابریشمی
تعداد بازدید: 952
