01 اردیبهشت 1392
شاه در كتاب «پاسخ به تاريخ» مدعي شده كه ساواك مستقيماً زيرنظر نخست‌وزير اداره مي‌شد و او در كنترل و هدايت آن نقشي نداشته و مسئوليت اقدامات آن را نمي‌پذيرد و خود را از اقدامات غيرانساني ساواك در سالهاي سلطنتش بري مي‌دانست. اما تمام آگاهان به امور و مسئولان و رجال حكومت پهلوي ترديد ندارند كه ساواك مستقيماً زيرنظر شاه فعاليت ميكرد و اقدامات، تصميمات، كنشها و واكنشهاي اين سازمان به دستور او صورت مي‌گرفت. مدارك موجود نشان مي‌دهد كه شاه در مسائل امنيتي، اطلاعاتي و برخورد با مخالفان سياسي حكومت و از ميان برداشتن هرگونه حركت مخالف، براي ساواك نقش درجه اول قايل بود. رؤساي وقت ساواك ارتباط مستقيمي با شاه داشتند و تمام فعاليت، تصميم‌گيريها و اقدامات خود را با هماهنگي شاه انجام مي‌‌دادند. از همان آغاز، در استخدام و به كارگيري نيروهاي ساواك وسواس قابلتوجهي به كار مي‌رفت. سياست آن بود كه مستخدمين از ميان وفادارترين داوطلبان و عناصر معتقد به حكومت و شخص شاه برگزيده شوند و در تمام دوران خدمت هم براي القاي شاه‌دوستي تلاش شود. كوشش مي‌شد مجموعه مديران و رؤساي ساواك وفاداري و اعتقاد تمام و كمالي به شخص شاه داشته باشند. شاه با رؤسا و مديران ارشد ساواك رابطه نزديكي داشت و در بسياري از محافل خصوصي و مهمانيهاي شاه، اين افراد از جمله مدعوين درجه اول محسوب مي‌شدند. رؤسا و مديران ارشد ساواك، دستورات را از شخص شاه دريافت مي‌كردند و او تقريباً تا واپسين روزهاي حكومت به ساواك و روشهاي آن در مواجهه با مسائل مبتلابه كشور اعتماد كامل داشت.
ساواك براي شاه از اعداد و يا واژه‌هاي رمز و كدهاي مخصوص استفاده ميكرد. ساواك در برخورد با شاه و ديگر اعضاي خاندان سلطنت مجبور بود بسياري از نكات اخلاقي، رفتاري و نظاير آن را كه مي‌توانست موجبات خوشايند و يا بدبيني و حسادت و ديگر واكنشهاي پيش‌بيني نشده آنان را در پي داشته باشد، رعايت كند. در منابع موجود از نقش ساواك در حمايت و گسترش فساد اقتصادي و مالي ميان دواير و مجموعه اركان حاكميت، به‌ويژه اعضاي خاندان سلطنت سخن به ميان آمده است. هر چند ساواك بر اقدامات، فعاليتها و رفتارهاي اعضاي درجه اول و مؤثر خاندان سلطنت اشراف داشت، اما نمي‌توانست در برابر اقدامات آنان واكنش نشان دهد. در اين ميان به دليل ارتباطات و زد و بندهاي نزديك رؤساي وقت ساواك (به‌ويژه بختيار و نصيري) با اعضاي درجه اول و مؤثر اين خاندان، عمدتاً ساواك به مشوقي براي گسترش فساد اقتصادي، مالي و اخلاقي تبديل شده بود. در گزارشات ساواك، فساد خاندان سلطنت و شخص شاه، به پديده‌اي معمول و پذيرفته شده تبديل شده بود. البته به دليل واهمه و رعبي كه از ساواك در بين مردم وجود داشت، اساساً هيچ انتقاد و اعتراض علني و آشكاري از فساد حاكم بر خاندان سلطنت وجود نداشت و هرگونه انتقادي حتي بسيار محدود نيز به شدت توسط ساواك منكوب مي‌شد. در همين حال در برخي موارد، ساواك علناً و عملاً از فساد اقتصادي و نيز اجحاف و ستمكاري اعضاي خاندان سلطنت در برابر شهروندان حمايت كرده و هرگونه اعتراضي را در نطفه خفه ميكرد.
در بين اعضاي خاندان سلطنت، اشرف پهلوي، خواهر توأمان (دوقلوي) شاه، بيشترين اشتهار را به فساد اخلاقي، اقتصادي، سياسي و اجتماعي يدك مي‌كشيد و ساواك از فعاليتهاي او اطلاع داشت، اما هيچ‌گاه مانعي بر سر راه اين فعاليتها ايجاد نكرد و يا نتوانست مشكلي به وجود بياورد. با اين احوال، تيمور بختيار و نعمت‌الله نصيري مهمترين و قسي‌القلب‌ترين رؤساي ساواك، نزديك‌ترين رابطه را با اشرف پهلوي داشتند و در بسياري از اقدامات غيرقانوني و فاسد او سهيم بودند. اسناد و مدارك ساواك از ارتباط نزديك تيمور بختيار با اشرف پهلوي حكايت دارد. وي به دليل سودي كه از اقدامات اشرف مي‌‌برد، بر مجموعه فعاليتهاي او صحه گذاشت.
سند و يا مدركي دال بر مخالفت احتمالي سرلشكر حسن پاكروان ـ دومين رئيس ساواك ـ با اقدامات غيرقانوني و فاسد اشرف پهلوي در اختيار نداريم. با اين احوال مي‌دانيم كه سپهبد نعمت‌الله نصيري رابطه صميمانه‌اي با اشرف پهلوي داشت و در تمام دوران رياستش بر ساواك (1343 ـ 1357)، با سرپوش گذاشتن و حمايت هميشگي از اقدامات او همواره از مراحم و پشتيبانيهاي اشرف برخوردار بود. از جمله اشتهارات اشرف، قاچاق مواد مخدر و اشياء و عتيقه‌جات در داخل و خارج كشور بود كه در مقاطعي در عرصه بين‌المللي نيز مشكلات و رسواييهايي براي حكومت به وجود مي‌آورد. ساواك از نقش اشرف پهلوي در قاچاق مواد مخدر آگاهي داشت و درباره چند و چون فعاليتهاي اشرف و برخي اعضاي خانواده سلطنت، گزارشات متعددي تهيه كرده، اسناد و مدارك دقيقي تهيه ميكرد، اما هيچ‌گاه تلاشي براي جلوگيري از اين اقدامات نه توسط ساواك و نه شاه و يا هيچ مرجع قضايي ديگر صورت نگرفت و گزارشات اين موارد عمدتاً بايگاني مي‌شد.
البته با وجود اين، بيشترين اشتهار اشرف پهلوي به فساد اخلاقي و جنسي بود. اما چنان‌كه از شواهد و مدارك موجود برمي‌آيد، ساواك نيز در تسهيل اين روابط نقش داشت. در اين ميان شخص نصيري از همان دوران جواني با او ارتباط داشت. ساواك گاه براي ترغيب افراد خاص براي ارتباط با اشرف مأموران قابل‌اعتنايي به كار مي‌گرفت و براي برآورده كردن مقاصد اشرف نيروهايش را بسيج ميكرد. چه بسا كساني كه حاضر نمي‌شدند با اشرف همخوابگي كنند، توسط ساواك تحت تعقيب قرار گرفته و به انحاء گوناگون تحت فشار قرار مي‌گرفتند. گاه نيز كساني كه حاضر به قبول خواستهاي اشرف نمي‌شدند به دستور او و توسط ساواك جان خود را از دست داده و در حوادث ساختگي به قتل مي‌رسيدند. اشرف پس از پيروزي انقلاب اسلامي از عملكرد ساواك در دوره سلطنت برادرش دفاع كرده و تمام اخبار، گزارشات و اسنادي كه از اقدامات غيرانساني ساواك حكايت ميكرد، افسانه خواند.
از ديگر چهره‌هاي مؤثر خاندان سلطنت كه ساواك از فعاليتهايش مراقبت ميكرد، فرح ديبا همسر شاه بود. فرح با برخي از اعضاي اين خانواده نظير اشرف پهلوي رقابت داشت و هر چند به اندازه اشرف، به فساد شهره نبود اما خود و اطرافيانش سوژه‌هايي مناسب براي اقدامات ساواك محسوب مي‌شدند. بسياري از اقدامات و فعاليتهاي خلاف او و دوستان و اطرافيانش توسط ساواك ناديده گرفته مي‌شد و يا اساساً گزارشات مأموران ساواك در اين باره، به بايگاني سپرده مي‌شد. ساواك مراقبت شديدي بر رفتار و موضعگيريهاي كاركنان و دست‌‌اندركاران طرحها و مؤسسات و مجموعه تشكيلات تحت مديريت و كنترل فرح داشت و هرگونه اعتراض و انتقاد از تشكيلات و مؤسسات تحت‌‌كنترل او با عكس‌العمل شديد ساواك روبرو مي‌شد.
ديگر اعضاي خاندان سلطنت نظير برادران، خواهران، مادر و وابستگان درجه اول و دوم شاه و خانواده‌اش نيز به انحاء گوناگون از حمايتهاي ساواك برخوردار بودند و بسياري از اقدامات غيرقانوني آنان توسط ساواك ناديده گرفته مي‌شد و يا گزارشات تهيه شده در بايگانيها به دست فراموشي سپرده مي‌شد. شاه هيچ‌گاه اجازه نمي‌‌داد ساواك براي مجموعه خاندان سلطنت دردسر ايجاد كرده، اقدامي در جلوگيري از رفتار، فعاليتها و اقدامات خلاف قانون آنان انجام دهد. ساواك در دوران فعاليت خود از انتشار هرگونه خبر، گزارش و انتقادي در نشريات و روزنامه‌ها جلوگيري ميكرد و مطبوعات همواره مجبور بودند مطالبي در مدح و ثناي شاه و اعضاي درجه اول خاندان سلطنت درج كنند. ساواك ورود نشريه، كتاب و روزنامه‌هايي كه مطلبي در انتقاد از حكومت پهلوي و شخص شاه و خاندان سلطنت نوشته، ممنوع كرده و با متخلفان برخورد ميكرد. ساواك براي جلوگيري از حملات احتمالي انقلابيون، به ساختمانها و مؤسسات وابسته و نيز منازل و محل سكونت و كار و مراكز رفت و آمد خاندان سلطنت، تمهيدات امنيتي ـ حفاظتي و پليسي گسترده‌اي انديشيده بود و به دنبال گسترش حركت انقلابي مردم، اعضاي خاندان سلطنت به سرعت داراييهاي قابلتوجهي از كشور خارج كرده و خود راه فرار از كشور را در پيش گرفتند و ساواك براي تسهيل اين روند تلاش بسيار كرد.
پی نوشت:
1.محمدرضا پهلوي، پاسخ به تاريخ، صص 391 ـ 392.
2.همان، صص 392 ـ 393.
3.ماروين زونيس، شكست شاهانه ، روانشناسي شخصيت شاه ، ترجمه عباس مخبر ، چاپ اول ، تهران ، طرح نو ، صص 8 ـ 9 و صص 253 ـ 256.
4.تقي نجاري‌راد، ساواك و نقش آن در تحولات داخلي رژيم پهلوي، صص 65 ـ 73.
5.اردشير زاهدي، اردشير زاهدي و اشاراتي به رازهاي ناگفته، صص 141 ـ 144؛ علي‌اصغر حاج سيدجوادي، نامه‌ها، نامه دوم، صص 24 ـ 205.
6.منصور رفيع‌زاده، خاطرات منصور رفيع‌زاده ، شاهد، صص 426 ـ 429.
7.يك گفتگوي استثنايي با يك درمانده استثنايي يا حكومت باج و شلاق ، صص 32 ـ 36.
8.جمشيد لاريجاني، دوقلوي ميرپنج، چاپ اول ، تهران ، نشر علم ، صص 337 ـ 338؛ و فخر روحاني، اهرمها ، سقوط شاه و پيروزي انقلاب اسلامي ، ج 1، صص 374 ـ 376.
9.فصلنامه تخصصي تاريخ معاصر ايران، س 6، ش 24، زمستان 1381، صص 312 ـ 313.
10.الف. ميرفيض، خاطرات و ماجراهاي وكيل دربار، ص 271.
11.زنان دربار به روايت اسناد ساواك؛ اشرف پهلوي، صص 38 ـ 43 و صص 49 ـ 51؛ قيام 15 خرداد به روايت اسناد ساواك، ج 1، ص 134.
12.جمشيد لاريجاني، دوقلوي مير پنج ، چاپ اول ، نشر علم ، صص 316 ـ 317؛ و مجموعه اسناد لانه جاسوسي امريكا، ج 1، صص 196 ـ 197.
13.عبدالامير فولادزاده، شاهنشاهي پهلوي در ايران ، قم ، كانون نشر انديشه هاي اسلامي ، ج 2، صص 302 ـ 303؛ و فصلنامه 15 خرداد، س 5، ش 24، زمستان 1375، صص 152 ـ 166.
14.حسين فردوست، ظهور و سقوط سلطنت پهلوي ، ج 1، صص 232 ـ 235؛ و نيلوفر كسري، زنان ذي‌نفوذ در خاندان پهلوي، صص 179 ـ 181.
15.جمشيد لاريجاني، پيشين، صص 317 ـ 322.
16.اشرف پهلوي، من و برادرم، خاطرات اشرف پهلوي با مقدمه محمود طلوعي ، نشر علم ، صص 269 ـ 271.
17.حسين فردوست، پيشين، ج 1، صص 212 ـ 213.
18.نيلوفر كسري، پيشين، صص 242 ـ 246.
19.اشرف پهلوي به روايت اسناد ساواك، صص 34 ـ 35 و ص 434.
منبع:مظفر شاهدي ، ساواك ، موسسه مطالعات و پژوهشهاي سياسي
منبع بازنشر: سایت دوران
تعداد بازدید: 799
