08 اردیبهشت 1392
مرتضی گودرزی دیباج گفت: از یك سو گرافیك انقلاب پیام محور است و از سوی دیگر القایی است. القایی به جهت اینكه مانند شعارهایی كه مردم می دادند، كوبنده و بی تكلف و بدون ملاحظه كاری است.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی انقلاب اسلامی، 27 آوریل مصادف با 7 اردیبهشت روز جهانی گرافیك است. چند سالی است كه به مناسبت روز جهانی گرافیك هفته طراحی گرافیك جهان در ایران برگزار می‌شود. به همین مناسبت مرتضی گودرزی دیباج، مدیر مركز تجسمی حوزه هنری و مولف كتاب «گرافیك انقلاب» به سایت خبری حوزه هنری گفت: گردآوری كتاب «گرافیك انقلاب» را از سال 78 یعنی حدود 11 سال پیش آغاز كردم. زمانی كه در حوزه مباحث نظری هنر و تاریخ هنر كار نظری انجام می‌دادم، احساس كردم كه برای بخش ارزشی یا ارزشمدار آثار هنری معاصر ایران كه در دوره انقلاب قرار می‌گیرند و مخصوصا ایام 8 سال دفاع مقدس، هیچ مرجع قابل توجهی در عرصه هنر وجود ندارد.
وی افزود: در این دوران برخی از هنجارهای جامعه ما عوض شده و بسیاری از نگرش‌ها تغییر پیدا كرده و جامعه پر شتاب شده است. جامعه تحت یك سری فشارها قرار گرفته است. از یك طرف از زیر سیطره یك نظام چند ده ساله آزاد شده است، یعنی از یك طرف آزادی را تجربه می‌كند و از طرفی فشارهایی را كه به قیمت این آزادی به دست آورده در بر دارد. طبیعتا هنر در این ایام دچار تغییراتی می‌شود.
گودرزی دیباج ادامه داد: در ابتدا مطالعات نمونه را در نقاط مختلف كشور شروع كردم و متوجه شدم كه یك ژانر قابل توجه در حوزه هنرهای تجسمی وجود دارد كه می‌توان روی آن مطالعه كرد. پروژه پژوهشی هنر متعهد اجتماعی و دینی در ایران را با نگاه به هنر انقلاب آغاز كردم و در ادامه به هنر دفاع مقدس پرداختم.
مولف كتاب «گرافیك انقلاب» بیان كرد: هنر انقلاب در قالب دو جلد كتاب منتشر شده است كه جلد سوم آن هم در راه و در مرحله ویرایش است. یكی از آن دو جلد كتاب «نقاشی انقلاب» و دیگری «گرافیك انقلاب» است. به طور طبیعی یك بخش جدی از گرافیك در جهان مسئله سفارش پذیری آن است و به هر حال كارفرما و یك اجرا كار یا هنرمندی كه اثر را اجرا می كند، وجود دارد.
مدیر مركز هنرهای تجسمی گفت: معمولا در بسیاری از اوقات یك جنبه اقتصادی هم در گرافیك مد نظر است. یعنی نفع و ضرری كه برای كارفرما و برای هنرمند وجود دارد. بخشی از هنرمندان سفارش دادن و اجرا كردن را فرصتی می دانند برای اینكه هنر نمایی كنند.
وی اظهار كرد: در دوران انقلاب این ماجرا خیلی متفاوت‌تر بروز كرد. برای اینكه اساسا حوزه اقتصادی گرافیك تعطیل بود و اصلا نگاه هنرمند به آن سو نیست. از طرفی كار فرمایی وجود ندارد. بلكه به جای سفارش دهنده فضایی است كه برخی از حساسیت‌های هنرمند را تحریک می‌كند.
مولف كتاب «نقاشی انقلاب» خاطرنشان كرد: بسته به حال و احوال هنرمندان، سن، طبقه اجتماعی، نگرش و جهان بینی آنها و موارد دیگر این حساسیت‌ها به نحو مختلفی تحریك می‌شود. به فرض در ایام انقلاب با توجه به اینكه همه نگاهشان ظلم ستیزی و رفع اختناق و مبارزه با دیكتاتوری است، همه هنرمندان بدون شعار خاصی كنار هم حركت می‌كنند و شاید خیلی متوجه كار گروهی هم نباشند.
وی ادامه داد: هنرمندان به صورت طبیعی با جریان انقلاب و توده‌های مردم همراهی و با توده‌های مردم به گونه‌ای حركت می‌كنند كه گویی همان‌ها سفارش دهنده‌های پیش هستند، در زمانی كه انقلابی و تغییر و تحول انسانی و فرهنگی نیست.
گودرزی دیباج گفت: مضاف بر اینكه برای هنرمند انگیزه سفارش دهنده پیش از خلق اثر او نیامده است. بلكه بستری فراهم شده، یعنی به جای فرمان، تمنایی شده است. در شرایط عادی كارفرما خواسته خود را به هنرمند عرضه می‌كند و به نوعی در آن فرمان مستتر است و هنرمند هم اجرا می‌كند. ولی در هنر انقلاب هنرمند به جای اینكه متابعت كند، خود را متعهد می‌داند و از اینكه برای این جماعت و توده‌های مردم و برای انقلاب خود اثر بیافریند، لذت می‌برد.
وی بیان كرد: در این نوع نگرش انقلابی ـ نسبت به حوزه‌های دیگر ـ گرافیك تفاوت بسیار زیادی وجود دارد. این فضا جنسی از گرافیك را عرضه می‌كند كه هنرمند در پی غلو چیزی نیست تا كالایی را بفروشد. در پی این نیست تا با ترفندهای گرافیكی مخاطب را میخ‌كوب كند و به نفع كارفرما و به قیمت دستمزدی كه گرفته بخواهد كالایی عرضه و به مخاطب تزریق كند.
این هنرمند اضافه كرد: حتی اطلاع رسانی تا حدودی ممكن است كه وجود داشته باشد اما اطلاع رسانی به معنی عام گرافیكی نیست. در اینجا هنرمند با مخاطب ارتباطی همسویه دارد. گاهی اوقات از مردم جا می‌ماند، گاهی اوقات جلوی مردم حركت می‌كند، گاهی اوقات پرچم داری می‌كند، گاهی اوقات اعلام خطر می‌كند، گاهی اوقات پشت سر مردم و با موج مردم حركت می‌كند. كما اینكه هر دو رفتار را در هنر انقلاب داشته‌ایم.
این نقاش با اشاره به اینكه هنر انقلاب بیش از آنكه متعهد به تكنیك و به ساختار باشد متعهد به مفهوم است ادامه داد: به همین دلیل مقید نیست كه با چه تكنیكی و با چه ابزاری و با چه متریالی و حتی با تكلف خاصی آثار خود را اجرا كند. بلكه تلاش می‌كند با متریال بسیار ارزان و بسیار در دسترس و حتی به سرعت، آنچه كه فضای انقلاب ایجاب می كند را عرضه كند و به راحتی پیام خود را به مخاطب برساند.
وی افزود: بنابراین از یك سو گرافیك انقلاب پیام محور است و از سوی دیگر القایی است. القایی به جهت اینكه مانند شعارهایی كه مردم می دادند، كوبنده و بی تكلف و بدون ملاحظه كاری است و به دلیل اینكه سریع اجرا می‌شود. آن ملاحظاتی كه معمولا هنرمند در شرایط عادی دارد و دایما اصلاح ساختار می‌كند تا به یك سامان منطقی درست از نظر علم هنر برسد را ندارد.
مدیر مركز هنرهای تجسمی حوزه هنری بیان كرد: اگر به آثار هنری ابتدای انقلاب با نگاه امروزی كه هنرمند، مخاطب و منتقد پخته تر و دارای توانایی‌های بیشتری در تشخیص سنجش و اجرا هستند، رجوع كنیم خواهیم دید اگرچه ممكن است كه آثار دارای ضعف‌هایی هم باشند، كما اینكه هستند ولی آن ضعف‌ها ساختاری است و ضعف‌های هنری به معنی عام و حضور اجتماعی آنها نیست و حتی در بسیاری از موارد می تواند قوت آثار هنر انقلاب باشند.
دیباج خاطرنشان كرد: بحث مردمی بودن این آثار تنها دلیلی نیست كه با مردم ارتباط برقرار می‌كند بلكه خود جوشی هنر انقلاب یكی از ویژگی های آن است. در حوزه هنر انقلاب و در بخش گرافیك ابداعات خوبی اتفاق افتاده است. از جمله اینكه مرز میان نقاشی و گرافیك از بین می رود. به همین دلیل یك ژانر خاصی از پوستر نقاشی یا نقاشی پوستر در حوزه هنر گرافیك انقلاب شكل گرفته است.
این هنرمند افزود: به خصوص اینكه در ایام انقلاب كامپیوتر و امكانات ماشینیزم امروزی وجود نداشت. بنابراین هنرمندان با همین محدودیت‌ها، خلاقیت‌های خوبی از خود نشان دادند كه آثار درخشان برجای مانده در حوزه هنر انقلاب ما حاكی از آن است كه هنرمندانی كه در این دوره از كامپیوتر استفاده می كنند به سادگی شاید نتوانند آن را خلق كنند.
وی گفت: قیود آكادمیك دانشگاهی و علمی هنری برای هنر انقلاب و همین طور عرصه گرافیك خیلی محل اعراب ندارد و این به معنای آن نیست كه همه آثار انقلاب به لحاظ ساختارشناسانه آسیب پذیرند. خیلی از آثار گرافیك در دوره انقلاب با نگرش انقلابی صرف نظر از رویكردهای جهان بینی و اعتقادی آنها بسیار درخشان هستند و با افتخار می‌گویم كه آثار ضعیف انقلاب ما در عرصه گرافیك بسیار كم و آثار قوی خیلی زیادترند. كسانی كه آثار ضعیف را عرضه می‌كنند متوجه نیستند كه آنها هنر نیستند و ما تلاش داریم چیزی را كه تحت عنوان هنر انقلاب نام می‌گذاریم آنها را مورد ارزیابی قرار دهیم. پس هر چیزی نمی‌تواند درون هنر انقلاب جا بگیرد.
مدیر مركز هنرهای تجسمی حوزه هنری اظهار داشت: كتاب «گرافیك انقلاب» فصول مختلفی دارد و از زیر ساخت‌های سیاسی و فرهنگی و اجتماعی ایران از قبل از انقلاب كه بستر ظهور گرافیك انقلاب است آغاز می‌كند و به بررسی آثار می‌پردازد. نكته قابل تامل دیگر اینكه سابقه هنر انقلاب و به ویژه گرافیك انقلاب به سال‌های مشروطه بر می گردد. یعنی یك دوره از انقلاب مشروطه به این طرف و از سال‌های 1342 تا چیزی حدود یك دهه قبل از انقلاب كه دوره‌ای دیگر را داریم. از دهه 1350 تا انقلاب دوره‌ای دیگر و از انقلاب تا جنگ دوره‌ای دیگر و از جنگ تا پایان جنگ نیز دوره‌ای دیگر را داریم.
وی در پایان گفت: سابقه گرافیك انقلاب خیلی قبل‌تر از پیروزی انقلاب است. كتاب «گرافیك انقلاب» که پیش از این منتشر شده و تقریبا نایاب است، به زبان انگلیسی نیز ترجمه شده و قرار است انتشارات سروش این كتاب را به زبان انگلیسی منتشر كند. یك ناشر هم در آمریكا متقاضی انتشار این كتاب بود. به دلیل اینكه می‌خواستند برخی اعمال نظرها را در متن انجام دهند، نپذیرفتم. كتاب جامع هنر انقلاب شامل گرافیك، نقاشی، مجسمه و خط نقاشی و حوزه‌های دیگر در یك مجلد حدود 800 صفحه ای در حال آماده سازی و چاپ است.
تعداد بازدید: 989
