31 اردیبهشت 1392
حاج‌آقا نوراللّه برای تشویق هر چه بیشتر و گسترش کارهای خیر و عام‌المنفعه که در دو جهت رفاه داخلی و بینیازی از خارجی استوار بود، طی نامهای به مرحوم حاجی صدرالمحدثین که از بزرگان وعاظ و خطیبی توانا بوده، دستور میدهند که در منابر و مجالس عمومی مردم را در جریان کارهای انجام شده برای استقلال اقتصادی کشور قرار دهند و مردم را تشویق به مشارکت و انجام امور عام‌المنفعه نمایند:
اعلامیه حاج‌آقا نوراللّه خطاب به مردم برای تأسیس مریضخانه1
«عرض می شود بحمداللّه والمنّه میامن خاص و توجهات شامله بلااختصاص حضرت امام عصر(عج) که اسلامیان را پناه و مناص است. از عموم اهالی مملکت از عوام و خواص بر اثر یک جهتی و اتحاد و خواهش بی غرضی هویدا و بینا گشته. آثار ترقی و تربیت از وجنات و حالشان پیدا و انوار تمدن از ناحیه مدنیتشان ظاهر و هویدا است. چنانچه هر یک در تأسیس مجاری خیریه و احداث مبانی بریه و تربیت امور و استراحت جمهور به اقدامات موفور از روی کمال اخلاص، استعدادات خود را در پیش قدمی و همراهی به منصه ظهور و بروز میرسانند. و در خلاص هموطنان ملت از قید مذلّت و استخلاص اقارب از کید و شید اجانب پای ثبات و مردانگی میفشارند. و در خدمت به ابنای جنس خویش که در حقیقت از یک جوهرند نوع همّتی مردانه و غیرتی جداگانه دارند؛ از آنجمله نواب والا محمد حسن میرزا که از روی پاکی نيّت و درستی عقیدت و فرط درایت، به فقرا و ترفیه ضعفا و ترضیه غربا و تشفیه مرضی به ترتیبی شایسته و اسبابی بایسته، مریضخانهای موسوم به «اسلامیه» اساس نهاده و مرضای بیبضاعت و غربای بیاستطاعت را شفا داده، بدون غرض غذا و بلاعوض دوا میدهند و جراحات دلشان را مرهم. بر شما واجب و لازم است که محض تشویق و ترویج و توسعه این دایره ذیشأن به زبانی شیوا و بیانی زیبا در محافل و مجالس و منابر مساجد نمایید. و چنانکه دانند و میتوانند مردم را به توسعه این دایره پرفایده توصیه فرمایید. و اطبا هم در تکمیل این مرحله بکوشند. و چشم از فواید و محاسن این کار بزرگ نپوشند؛ شاید بعوناللّه مردم دیگر از شربت مرگ اجانب نخورند و بیماران داخله ما از سموم ماران جان سالم بدر برند. علاج ، رفع احتیاج از بیگانگان است. این در راه رضای حضرت کبریا در تشفيّه قلوب مرضی، همین.
اقل خدام شریعت، حاجی شیخ نوراللّه بن محمدباقر نجفی2
مدرسه خاص ایتام
«بحمداللّه اصفهان که بازار ترقی و تمدن به همّت و اهتمام حضرت ثقهًْ‌الاسلام به منتهای مدارج امکان رونقافزا گشته و تمام جهات و حیثیات شرف و عزت توصیت و استقلال را محل مواظبت و دقت خود قرار داده، دقیقهای از دقایق لازمه را از مدنظر دقت غفلت نمیفرمایند. تمام اوقات را به مهمی از مهام وطن میپردازند. و از جمله نتایج اقدامات حضرت ایشان افتتاح مدرسه ایتام است که سه ماه است چشم ما به این موهبت عظمی روشن و ساحت اصفهان به طلوع خورشید معرفت خرم گلشن گشته و انجمن مشتمل بر عقلا و کاردانان به جهت نظارت آن مقرر شده. و اعضای آن انجمن اشخاص ذیل میباشند: سرکار شیخ الاسلام نواب والا، محمدرضا میرزا رییس پستخانه، جناب محاسب الدوله، جناب آقا میرزا احمد خان میرپنجه، جناب میرزاعبداللّه خان میرپنجه، جناب حاجی محمدحسین کازرانی، جناب آقامیرزا فضلاللّه خان، جناب میرزا مسیح خان ناظم الاطباء، جناب میرزا رضاخان نایینی، جناب حاجی سیدحسن بنکدار، جناب آقاسید محمدعلی معین الاسلام . این اجزای محترم اوقات مخصوصه انجمن میکنند و مشاوره و کنکاش مینمایند در استحکام و توسعه این مشروع که حقیقتاًآبادی ملک و بزرگان و تجار ذویالاحترام و ایمان حضور بهم رسانیده و اطراف انجمن رابه زیب وجود خویش مفتخر داشتند. پس یکی از اطفال لایحهای قرائت نمود. از مضامین آن که مشتمل بر کساد بازار معرفت و غفلت ایام گذشته بود، حضار را رقت دست داد و حضرت ثقهًْ‌الاسلام گریستند و اشک غیرت از دیدگان ریختند. و چون وقت مضیق بود، فقط چهار نفر اطفال امتحان دادند. درس ابتدایی را به خوبی از عهده برآمدند و املا کردند و حاضرین را خرسند و سربلند نمودند. پس جناب صدرالمحدثین که همیشه در صلاح وطن و خیر مرد و زن سعیهای بلیغ میکنند و مریضخانه اسلام به اهتمام و بلاغت بیان ایشان انجام یافته، و بر هرکسی جد و جهدشان روشن است، خطبه فصیح و خطابه صحیح در باب لزوم معارف و اشاعه علوم خواندند. و مقدماتی عقلانی ترتیب داده بودند، که نشر معارف لازم و انجام پذیر نیست مگر به بذل مال و صرف منال که دارایان و با ثروتان دریغ نکنند و این حسنه مرضیه را مزید برافتخار خود نمایند. پس چون نتیجه مقدماتشان ضروری بود دایره ای ترتیب داده بودند که هر کس به قدر همت خود اعانه کند. و حضار به قدر وسع و مردی خویش مبلغی به عنوان ماهیانه مدرسه نوشتند که مجموع ماهی بیست تومان شد. حضرت ثقهًْ‌الاسلام فرمودند که پس از چندی که مدرسه ترتیبی احسن پیدا کند یکی از املاک مرغوب خود را وقف این مطلوب مینمایم.»3
تأسیس قرائتخانه
«محض اشاعه معارف و خدمت به نوع، اعضای انجمن معارف اصفهان قرائت خانه افتتاح نموده. و برای سهولت که هر کس از خاص و عام به قرائت خانه رفته و از اخبارات مستحضر شوند، بابت آن یکشاهی قرار دادهاند. محل آن در حوالی دروازه دولت و همه روز بدون استثنا از صبح تا شام باز است. به عموم ارباب جراید اعلان میشود که هر کدام محض همراهی به این اساس خیر خواستند روزنامه ارسال و مؤسسین قرائت خانه را رهین منت فرمایند. آدرس ذیل رأسا بفرستند. اصفهان، دروازه دولت، قرائتخانه معارف.»4
امنیت طرق و تمشیت امور جامعه
«جناب حاجی ملکالتجار فرمودند: که امنیت و حفظ مال و جان از هر چیز مقدم است. و در شهر پست را زدهاند و بسیاری از مسافرین برهنه گشتهاند و طرف قمشه و سمیرم مردم ضبط غله خود را جرأت ندارند.
حضرت ثقهًْ‌الاسلام فرمودند: باید امنیت را از دولت خواست سالی شصت هزار تومان به جههًْ دو فوج سرباز اصفهان میدهند و شش هزار تومان به جهت قرهسواران و هفت هزار تومان برای قزّاق و این تحمّلات به جهت حصول امنیت است. البته باید در نظام آباد و مهیار و سایر جاهای لازمه قرهسواران گماشت. ایران از دست رفت، ظلم و بیداد از حد گذشته، تا کی مردم اطراف جان و مالشان در معرض خطر باشد؟
گر این تیر از ترکش رستمی است
نه بر مرده بر زنده باید گریست
هرگاه مستبدین، اغتشاش را وسیله نیل به آمال قرار دادهاند، ملت هم بیدار است و حقوقی که به جهت امنیت ادا میکند، میتواند خود صرف امنیت نماید.
آنگاه ثقهًْ‌الاسلام فرمودند: جناب شیخ الاسلام باید بروند خدمت حضرت مستطاب والا نيّرالدوله و در این باب تکلیف را معین کنند. و فرمودند هرگاه تکلیف قرهسواران را دولت قبول نکند، من میدهم و هرگاه کدخدایان شهر مواجب کم دارند، باید زیاد کرد. این مطلب خیلی اهمیت دارد، هرگاه میگویند از عهده برنمیآییم، آن مواجب که برای قرهسواران معین است و رعیت میدهد، بدهند کسانی هستند که مواظبت میکنند و امنیت را متعهد میشوند، مثل مصلح السلطنه و ایل بیکی مهبادی. و قرار شد که جناب آقای شیخ الاسلام حضور حکومت جلیله رفته و تا فردا نتیجه مطلب را خبر بدهند. و حضرت ثقهًْ‌الاسلام در این باب به تفنگ دارباشی و وثوقالسلطان هم سفارش نمودهاند که با حکومت گفتگو کنند و نتیجه اقدامات را سریعا خبر دهند.5»
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1.لازم به تذکر است که بیمارستانی که حاج آقا نوراللّه تأسیس نمود و به نام«مریضخانه نور»در بین مردم خوانده میشد، تا زمان قیام حاج آقانوراللّه به همین نام بود ولی بعد از آن نهضت که علیه حکومت پهلوی انجام یافت و به شهادت حاج آقا نوراللّه منتهی شد ، توسط مأمورین رضاشاه نام بیمارستان عوض شده و به «بیمارستان خورشید » تغییر نام یافت. بسیار مناسب و بایسته است که مسؤولین محلی اهتمام ورزیده ولااقل سابقه تاریخی بیمارستان را متذکر شوند .
2.روزنامه جهاد اکبر، ربیعالثانی سال 1325 قمری، ص 8 .
3.روزنامه جهاد اکبر، 12 رجب 1325 قمری.
4. روزنامه جهاد اکبر، 1326 قمری.
5. روزنامه جهاد اکبر، 12 رجب 1325 قمری.
موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران
تعداد بازدید: 809
