04 خرداد 1392
پس از بازگشت شاه از سفر تیرماه 1343 به آمریکا لایحه کاپیتولاسیون در مجلس سنا به تصویب رسید . نحوه تصویب این لایحه بسیار مفتضح بود . در زمان تعطیلات تابستانی مجلسین ایران در سوم مرداد 1343 ، مجلس سنا جلسه فوق العاده ای تشکیل داد تا به بررسی چند لایحه فوریتی بپردازد . این جلسه از صبح تا نیمه شب ادامه یافت . بعد از طرح لوایح مختلف ، مقارن نیمه شب لایحه کاپیتولاسیون مطرح شد و حسنعلی منصور تحت فشار آمریکا تقاضای فوریت برای تصویب لایحه نمود . سپس شریف امامی رئیس سنا نیز به کمک منصور آمد و لایحه را «بسیار مختصر و ساده» خواند و گفت «همین امشب تمامش می‌کنیم» پس از آن میرفندرسکی معاون وقت وزارت امور خارجه برای توجیه نمایندگان سنا گفت «اعطای این مصونیت ضرری برای دولت شاهنشاهی ندارد و فقط نوعی معافیت مالیاتی است که از حقوق آنان مالیات گرفته نشود یا برای مسکن و تغذیه معافیت داشته باشند ، که مهم نیست . به علاوه این معافیت چیزی نیست که تنها ما قائل شده باشیم . دولتهای دیگر هم چنین کرده‌اند . دولت ترکیه هم کرده ، دولت یونان هم کرده . این مستلزم همکاری است که ما با آمریکائیها داریم ... »
لایحه کاپیتولاسیون در شرایطی در سنا تصویب شد که از شصت نماینده مجلس سنا، تنها 23 نفر شرکت کردند و بقیه سرگرم تعطیلات تابستانی خود بودند . لایحه ساعت 12 شب، موقعی که نمایندگان خسته و خواب‌آلودند و از قبل هم از این لایحه خبر نداشتند و در فضای بسیار نامناسبی، به تصویب رسید.
مجلس شورای ملی نیز به هنگام تصویب لایحه کاپیتولاسیون وضعی بهتر از سنا نداشت . مجلس روز سه شنبه 21 مهر 1343 بررسی کاپیتولاسیون را با عنوان « لایحه اجازه استفاده مستشاران نظامی آمریکا در ایران را از مصونیتها و معافیتهای کنوانسیون وین » آغاز نمود و حسنعلی منصور و میرفندرسکی دفاع از این لایحه را برعهده گرفتند . این جلسه ساعت 8 صبح آغاز شد و تا ساعت 5 بعد از ظهر به کار خود ادامه داد و حتی برای صرف ناهار نیز تعطیل نگردید زیرا مقامات دولتی فکر می‌کردند اگر جلسه حتی برای یک ساعت متوقف شود ممکن است عده ای از نمایندگان از مجلس خارج شوند و جلسه از رسمیت بیفتد زیرا در آن روز 52 نفر از 188 نماینده مجلس غایب بودند که غیبت اکثر غایبین نیز غیر موجه بود . عبدالله ریاضی رئیس وقت مجلس شورای ملی نیز پنج روز قبل از طرح لایحه در جلسه علنی ، به بهانه معالجه عازم آمریکا شده بود . از این رو ریاست جلسه را دکتر حسن خطیبی برعهده داشت . منصور در آغاز جلسه سخنانی در باره اقدامات هشت ماهه دولت خود ایراد نمود سپس لایحه مصونیت را تقدیم نمود که بحث های موافق و مخالف از ساعت 30/10 صبح تا ساعت 5 بعد از ظهر ادامه یافت و البته بیشتر سخنرانان مخالف بودند . سپس منصور به اظهارات هریک پاسخ داد و سرانجام پس از چندین ساعت بحث و بررسی ، رای گیری مخفی انجام شد و در نهایت لایحه مزبور با 74 رای موافق و 61 رای مخالف تصویب گردید . بدین گونه لایحه ننگین کاپیتولاسیون یا «سند بردگی ملت ایران» در مجلس شورای ملی نیز با آراء ضعیف نمایندگان تصویب شد.
منابع :
- سقوط ، موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی ، ج 2 ، ص 235 تا 237
- کاپیتولاسیون (نشست تخصصی) ، موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی ، ص 14
منبع بازنشر: سایت دوران
تعداد بازدید: 787
