13 خرداد 1392
طیب: زندگی‌نامه و خاطرات حُر نهضت امام خمینی (ره) شهید طیب حاج‌رضایی
«طیب» عنوان کتابی است که به زندگی‌نامه و خاطرات شهید طیب حاج‌رضایی می‌پردازد. فردی که از سوی امام خمینی رحمة‌الله علیه «حُر» لقب گرفته است.
این کتاب که از سوی «گروه فرهنگی شهید ابراهیم هادی» نوشته شده، در ابتدا شعری در ستایش عملکرد «حربن یزید ریاحی» را در بر دارد و به همین شهید واقعه کربلا تقدیم شده است.
تدوین‌گران در دیباچه کتاب به شرح بُرش‌های مهم زندگی «طیب حاج‌رضایی» فرزند حسین‌علی بیک تا زمان شهادت وی در یازدهم آبان‌ماه سال 1342 در حد یک صفحه پرداخته‌اند و سپس بخشی از بیانات امام خمینی(ره) در سالروز قیام 15 خرداد در سال 1358 با عنوان «کسانی که پانزده خرداد را به وجود آوردند بشناسید» را ارایه کرده‌اند. در این پیام بر اهمیت شناختن نقش مساجد در هدایت اقشار مردم به قیام پانزده خرداد تاکید شده است.
تاکید محققان در آشنایی گام به گام مخاطبان با عملکرد و مَنِش «طیب حاج‌رضایی» از نحوه چینش مقدمات کتاب آشکار است. بر همین اساس، آن‌ها در ادامه به شرح مفهوم «جوانمرد» از منظر انقلاب اسلامی پرداخته‌اند و ذیل همین عنوان، غفلت پژوهشگران از پرداختن به جوانمردی‌هایی که سبب به ثمر نشستن انقلاب شده بود را یادآور شده‌اند.
کتاب، از دوران نوجوانی زندگی طیب را با تکیه بر مصاحبه‌هایی با فرزاندان طیب حاج‌رضایی به‌ویژه پسر او بیژن، دوستان و آشنایان طیب و نیز اسناد مختلف تاریخی روایت کرده اما این کوشش‌های گروه پژوهشی در مقدمه کتاب بیان نشده است. در سرآغاز هر مطلب هم تصاویری بدون شرح از بُرش‌های مختلف زندگی طیب آورده شده است.
نویسندگان زندگی طیب حاج‌رضایی را تا پیش از درگیری با ساواک یا دیگر عوامل حکومتی با تکیه بر نقل قول‌ها و خاطرات پسر و دوستان نزدیک طیب پیش برده‌اند اما بیشتر راویان کتاب نامشخص‌اند. به این معنا که در ذیل عنوان برخی صفحات تنها به آوردن جمله‌هایی مانند «خاطرات نقل شده توسط ایشان» یا «خاطرات دوستان» اکتفا شده است.
همچنین برخی وقایع تاریخی به درستی مشخص نیست که از سوی چه فرد یا از روی کدام سند ارایه شده‌اند. این موارد می‌توانستند در زیرنویس‌های کتاب هم بیایند اما نبود این امر، سبب کمرنگ شدن قالب پژوهشی کتاب شده است.
«طیب» فقط شرح زندگی طیب حاج‌رضایی از رهگذر خاطراتش نیست بلکه شیوه زندگی و مرام لوطی مسلکان سال‌های منتهی به نهضت امام خمینی(ره) در سال 1342 را هم به‌خوبی بازگو کرده و نیز به برخی رسم‌های جاری در تهران آن زمان مانند رسم «گلریزان» پرداخته است.
موضوع‌بندی کتاب بر اساس محتوای خاطرات و اسناد است. برخی از خاطرات به تناسب رویداد‌های با اهمیت زندگی طیب نام‌گذاری شده‌اند در حالی که برخی دیگر تنها به ماجرایی تاریخی اشاره دارند. بازار امین‌اسلطان، محرم، بیمارستان، بیژن، در محضر علما، نهضت اسلامی، بازجویی و دیدار با امام عنوان برخی از بخش‌های این کتابند.
به نظر می‌رسد قصد محققان از تدوین اثر، ارایه شناخت‌نامه‌ای درباره طیب حاج‌رضایی به مخاطبان عام بوده باشد. خاطرات موجز کتاب بر این موضوع صحه می‌گذارند. این خاطرات یا اسناد، با آن که موضوع‌بندی شده‌اند و از این لحاظ از انسجام مناسبی برخوردارند اما روایت‌ها در موضوع‌های مختلف، از زوایه دید‌های متفاوتی بیان شده‌اند. هرچند این شیوه در بیان خاطرات در نوع خود جذاب است اما قدری مخاطب را دچار پَرِش فکری می‌کند.
علاوه بر این، خاطرات کتاب چهره‌ای از طیب به عنوان لوطی تمام عیار تهران آن روزگار به نمایش می‌گذارد که وقتی پای ایمان، اعتقاد و ولایت فقیه به میان می‌آید، شخصیتی فرمان‌بردار و مطیع است. گویی این نوع چهره‌نمایی است که مخاطب را مجذوب مرام این شخصیت خوش مسلک تاریخی می‌کند و کتاب را اندک زمانی پس از انتشار چاپ نخست، به چاپ سوم می‌رساند.
از سوی دیگر، رسوخ به بطن خاطرات طیب با استناد به خاطرات اقشار گوناگونی که با طیب معاشرت داشته‌اند، به شیوایی نگرش مردم را پیش از وقوع نهضت 15 خرداد 42 به تصویر کشیده است. در واقع این خاطرات می‌کوشند، پازل وقوع نهضت را به درستی در ذهن مخاطب بچینند. به گونه‌ای که مخاطب در حین مطالعه کتاب، طیب را نمونه‌ای از مردم جامعه‌ای مجسم می‌کند که ظلم بر اسلام و روحانیت را روا نمی‌دانستند بنابراین، با قیام امام (ره) در سال 42 همراه شدند.
ماجرای شهادت طیب که به همراه حاج اسماعیل رضایی، یکی از خوش‌فکر‌های مذهبی آن زمان، تیرباران شد؛ به دو شیوه در کتاب آورده شده است. نخست به روایت پسرش، بیژن و سپس به گزارش روزنامه‌های کیهان و اطلاعات در تاریخ 11 آبان‌ماه 42 . همچنین گزارشی از واکنش مردم هم نسبت به این واقعه در صفحات آخر کتاب آمده است.
کتاب «طیب» در پایان، شرح مختصری را درباره «حاج اسماعیل رضایی» با عنوان «یادی از دوست» ارایه کرده و در 11 صفحه انتهایی کتاب تصاویری از طیب و نحوه عمکرد او منتشر شده است.
در صفحه 126 کتاب می‌خوانیم: «خرداد 1342 حوادث مهمی را با خود به همراه داشت. امام خمینی(ره) شدیدا تحت فشار بود. ماجرای فیضیه برای رژیم گران تمام شد. فضای جامعه آماده انفحار بود. طیب نیز مانند هر سال در ایام محرم دسته‌ی بزرگ عزاداری خود را در خیابان حرکت می‌داد و خود نیز در آن دسته به سر و سینه می‌زد. اما در شب عاشورا ظاهرا علامت و پرچم و کُتل دسته او با هر سال تفاوت داشت! روی تمام علامت‌های دسته‌ی طیب که تعداد آن‌ها هم زیاد بود تصاویر امام خمینی(ره) نصب شده بود! در زمانی که بردن نام امام، مجازات سختی در پی داشت، مشخص است که بالا بردن تصویر ایشان در بین جمعیت، چه عواقبی در پی دارد...»
کتاب «طیب» را انتشارات امینان، با شمارگان دو‌هزار و 500 نسخه، در 200 صفحه، با قطع رقعی و به بهای 50هزار ریال روانه بازار نشر کرده است.
شیما دنیادار رستمی
××××××××××××××××××××××
طرح جلد
××××××××××××××××××××××
شناسنامه
طیب: زندگی‌نامه و خاطرات حُر نهضت امام خمینی (ره) شهید طیب حاج‌رضایی
ناشر: امینان
نوبت چاپ دوم - اردیبهشت‌ماه 1392
شمارگان: 2500 نسخه
تعداد صفحات: 200
قیمت: 5000 تومان
شابک: 9-25-6400-600-978
××××××××××××××××××××××
فهرست مطالب
کسانی که 15 خرداد را به وجود ... 9
جوانمرد 11
دوران نوجوانی 14
کرمانشاه 17
طیب خان 19
رضاخان 22
بازار امین‌السلطان 25
ازدواج 27
تبعید 30
موز 35
خدمت به خلق 38
درگیری خونین 41
بیمارستان 44
بیژن 46
مُحرم 48
قهرمان لوطی‌گری 52
اصغر شاطر 55
لوطی‌ها 58
نهم اسفند 62
تابستان 1332 66
کودتا 69
تاج‌بخش 72
میدان میوه 75
شخصیت 78
گذشت 83
ولیعهد 86
تربیت صحیح 89
جریمه 92
دشمن 95
افتادگی 100
برای خدا 103
اعتراض 106
چک برگشتی 109
در محضر علما 112
دستة عزادار 115
نهضت اسلامی 118
مسجد حاج ابوالفتح 122
شب عاشورا 125
پانزده خرداد 129
بازداشت 132
بازجویی 135
دیدار یار 138
شکنجه 142
دادگاه 145
دیدار با امام 149
آخرین دیدار 152
خبر شهادت 156
شهید 159
تیرباران 161
واکنش مردم 164
حرّ نهضت 167
سلام به امام 171
یادی از دوست 174
گذر زمان 178
رؤیای صادقه 181
سرانجام 184
تعداد بازدید: 1361
