13 خرداد 1392
در پی قیام مردم تهران در 15 خرداد که حدود یکصد تن شهید و دهها زخمی داشت، از سوی فرمانداری نظامی تهران، بیش از چهارصد نفر دستگیر شدند تا بدین‌طریق از سوی حکومت عوامل اصلی آن شناسایی، محاکمه و مجازات شدند. از میان دستگیرشدگان، هفده نفر را به عنوان متهمین اصلی مورد توجه قرار دادند و آنها را عوامل و عناصر اصلی حرکت مردمی در حمایت از امام خمینی تهران دانستند.
به خوبی روشن است که این حرکت عظیم مردمی که اعضای جمعیت هیئت‌های مؤتلفه اسلامی سازمان‌دهندة اصلی آن بودند، بسیار فراتر از آن است که فقط چند نفر دستگیر شده، عامل آن باشند. حرکتی که به شدت موجودیت و مشروعیت و مقبولیت رژیم را زیر سئوال بُرد و ضربه اساسی بر آن وارد آورد. از اینرو حکومت تلاش کرد تا با بازداشت و محاکمه چند نفر به خصوص طیّب حاج رضایی، چهره‌ای دیگر به ماهیت این قیام مردمی ببخشد و آن را به حرکتی آشوب‌طلبانه و خرابکارانه تقلیل دهد. بر این اساس در نیمة تیرماه طیب حاج رضایی به اتهام دریافت یک هزار ریال وجه نقد از حاج اسماعیل رضایی و توزیع آن نزد چند تن دیگر برای ایجاد دسته‌جات و گروههای معترض، متهم ردیف اول و حاج اسماعیل رضایی نیز به عنوان پرداخت‌کننده وجه برای ایجاد آشوب و بلوا متهم ردیف دوم شناسانده شدند.
در ادامه هم تلاش شد تا با ذکر نام هفت نفر به عنوان سرکردگان راه‌اندازی تظاهرات، آنها را کسانی معرفی نمایند که در ازای دریافت وجه نقد از طیب، دست به ایجاد اغتشاش زده‌اند. البته اتهام آنها در ماجرای 15 خرداد، غارت، آتش زدن، هتک حیثیت بانوان، حمله به مأمورین انتظامی، آدمکشی، از بین بردن وسایل نقلیه عمومی و تخریب اماکن و وسایل مختلف اعلام گردید. بدین‌ترتیب در 13 مرداد 1342 نخستین جلسة محاکمة متهمین که روی همرفته 17 نفر بودند، در دادگاه ویژه نظامی (در پادگان عشرت‌آباد) آغاز گشت و بعد از سیزده جلسه دادرسی علنی در 26 مرداد ماه به پایان رسید و رأی متهمین مطابق مادة 70 قانون مجازات عمومی صادر گردید.
براین اساس برای طیب حاج رضایی (53 ساله) به عنوان متهم ردیف اول که کارگردانِ همة قضایای 15 خرداد بوده است و با دریافت پول و توزیع آن میان دیگر متهمان، وسایل برپایی حوادث را فراهم آورده است، حکم اعدام صادر شد. جالب است که در طول دادگاهها، تلاش بسیار شد تا از او و دیگر متهمان چهره‌ای ضداجتماعی و ناسازگار، شرور و بدکار ترسیم شود و فعالیت وی را در 15 خرداد، صرفاً به منظور سودجویی و عرضِ اندام و شرارت قلمداد سازند.
برای متهم ردیف دوم حاج اسماعیل رضایی (38 ساله) نیز حکم اعدام صادر شد زیرا او با پرداخت پول به دیگران این ماجرا را رقم زده بود. برای سه نفر دیگر به نامهای امیر کریم‌خانی معروف به استادولی (44 ساله)، فضل‌الله ایزدی سلحشور معروف به داشی‌گزنی (43 ساله) و غلامرضا قائنی معروف به رضا گچکار (39 ساله)، نیز حکم اعدام صادر شد. این سه نفر هر کدام سردستة گروهی از آشوب‌طلبان معرفی شدند که از خیابانهای مختلف به راه‌اندازی تظاهرات اهتمام ورزیده و آن را گسترش داده بودند. برای متهم ردیف 6 یعنی حسن صالحی‌نیا معروف به خالدآبادی (45 ساله) حکم حبس ابد با اعمال شاقه، برای 4 نفر متهمان ردیف‌های 7 تا 10 به نامهای عبدالله صادق تهرانی معروف به عبدالله نقاش (48 ساله)، حسین شمشادی (32 ساله)، سیدعلی بوریاباف معروف به سیدعلی کاشی (40 ساله)، محمدباقر باقریان موحد معروف به محمد قمی (33 ساله)، حکم 15 سال حبس با اعمال شاقه و برای 5 نفر متهمان ردیف‌های 11 تا 16 به نامهای محمود ذوقی‌تبار (42 ساله)، عباس و حسین شیرزاد (دو برادر 32 و 48 ساله)، اسماعیل خلج (40 ساله)،محمدرضا تقی‌زاده سراجه (32 ساله) و سیدمجتبی طالاری (35 ساله) حکم 5 سال حبس با اعمال شاقه و برای آخرین متهم یعنی حاج محمد مظلومی معروف به حاجی سردار (58 ساله)، حکم برائت صادر گردید. جالب آن است که دادستان به صورت کلی عمل متهمین را تشکیل دسته و جمعیت به منظور نهب و غارت و آتش‌سوزی و تحریک به جنگ و قتال که منجر به قتل چندین نفر و غارت و تخریب و آتش‌سوزی بسیاری شد که میلیونها تومان خسارت در پی داشته است». البته سرانجام بعد از تجدیدنظر در حکم، فقط برای طیب و حاج اسماعیل رضایی حکم اعدام صادر شد که در بامداد 11 آبان 1342، در پادگان حشمتیه به اجرا درآمد و هر دو نفر براثر اصابت 26 گلوله، اعدام و به شهادت رسیدند.
چگونگی بازداشت و محاکمه و برگزاری دادگاههای متعدد برای متهمان، از جمله مسائلی بود که به شدت مورد توجه رسانه‌ها قرار داشت و از اینرو نشریات هر یک عکسها و گزارشها و اخبار متعددی در این باره منتشر می‌نمودند. روزنامة مهر ایران به مدیریت محسن موقر از جمله نشریاتی است که به این موضوع توجه ویژه داشت و با تهیه عکس و گزارشهایی چند، آن را پوشش خبری می‌داد. این روزنامه عکس‌های متعددی از جریان دادگاه و شخص طیب به عنوان متهم ردیف اول، منتشر ساخت که عکس مورد نظر نشانگر یکی از جلسات دادگاه رسیدگی به اتهامات آنها است. در عکس چهرة چند تن از متهمان در کنار وکلایشان مشخص است. حاج اسماعیل رضایی، فضل‌الله ایزدی سلحشور از جمله متهمانی هستند که در ردیف اول نشسته‌اند و وکلای آنها با کت و شلوار و کراوات از دیگران متمایز گشته‌اند.
گفتنی است که این عکس مربوط به نهمین جلسة دادگاه در روز 23 مرداد است که ضمن آن کیفرخواست قرائت شد. جالب آن که این عکس در همین روزنامه در تاریخ 27 مرداد هنگام انتشار رأی دادگاه، مجدداً منتشر می‌شود و زیر آن قید می‌شود که «متهمین پس از شنیدن رأی محکمه به گریه افتادند»!
جعفر گلشن روغنی
تعداد بازدید: 1941
