28 خرداد 1392
کتاب «تحلیلی بر مواضع سیاسی علمای شیعه از عدالتخانه تا کودتای رضاخان» به تحلیل مواضع علمای شیعه در قبال حکومت و مسائل مرتبط با آن از قبیل نوع رابطه با غرب، دادن امتیازات اقتصادی و سیاسی و فرهنگی به بیگانگان، مبارزه با استبداد و مشروطه خواهی می‌پردازد.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی انقلاب اسلامی، سایت کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی کتاب «تحلیلی بر مواضع سیاسی علمای شیعه از عدالتخانه تا کودتای رضاخان» را معرفی کرد.
در این معرفی آمده است: « این کتاب بر آن است تا با استفاده از منابع دست اول و با نگاهی همه جانبه به تحلیل مواضع علمای شیعه در قبال مقوله حکومت و مسائل مرتبط با آن از قبیل نوع رابطه با غرب، دادن امتیازات اقتصادی و سیاسی و فرهنگی به بیگانگان، قانون خواهی، آزادی طلبی، مبارزه با استبداد و مشروطه خواهی بپردازد و از این طریق به تحلیلی درست از مواضع علما و فراز و فرود آن و علل پیدایش این مواضع دست یابد.
مقطع زمانی جنبش عدالتخانه و مشروطه خواهی به دلیل طرح موضوعات جدید سیاسی در حوزه حکومت از قبیل نوع رابطه با غرب، دادن امتیازات اقتصادی و سیاسی و فرهنگی به بیگانگان، قانون خواهی، آزادی طلبی، مبارزه با استبداد و مشروطه خواهی اهمیت زیادی دارد. طرح همین موضوعات جدید علمای شیعه را که در متن اجتماع حضور داشتند و خود را از مردم جدا نمی دانستند وادار به عکس‌العمل می‌کرد. اما این عکس‌العمل در میان آنان اشکال متفاوتی به خود گرفت که در بیانات و مکتوبات و عمل سیاسی آنان نمایان گشت.
علمای شیعه، در برهه زمانی مورد نظر، در ابتدا به هنگام نهضت عدالتخانه در رد حکومت استبدادی و لزوم تقیید و تحدید آن موضعی واحد داشتند؛ اما بعداً با مطرح شدن مسأله مشروطه و طرح مسائلی جدید، علما به لحاظ موضع‌گیری در مقابل حکومت به چند دسته تقسیم شدند.
در نهضت عدالتخانه به‌دلیل روشن بودن مفهوم استبداد، لزوم مشخص کردن حد و حدود آن، بومی و آشنا بودن مفهوم عدالتخانه، علمای شیعه در برابر حکومت نظر هماهنگ و یکسانی داشتند. طرح مفهوم مشروطه و مسایل مربوط به آن و همچنین ورود این مفاهیم در ادبیات سیاسی مبارزاتی مردم و علما، باعث بروز اختلاف میان علما شد که در یک تقسیم بندی کلی در این مرحله علما به سه دسته تقسیم شدند: مخالف مشروطه و یا مشروعه خواه، موافق مشروطه و نیز جریان علمایی که سیاست سکوت را در گیرودار مشروطه خواهی اتخاذ کرده و بی‌طرفی اعلام نمودند.
روشنفکران در این دوره بر جدایی دین از سیاست، با هدف توسعه و ترقی تاکید می‌کردند اما در موضع علما اختلافاتی وجود داشت. بررسی مواضع سیاسی علمای شیعه در قبال حکومت با بررسی مقطعی در هر دوره ممکن است، از این‌روی این دوره از تاریخ به بخش‌هایی چون روی کار آمدن مشروطه اول تا استبداد شاهی و دوره مشروطه دوم تا به حکومت رسیدن رضاشاه تقسیم و بررسی می‌شود.
آیت الله شیخ فضل الله نوری، محمد حسین بن علی‌اکبر تبریزی، شیخ ابوالحسن نجفی مرندی، آیت الله سید محمدکاظم یزدی، سید عبدالله بهبهانی، سید محمد طباطبایی، ملا محمد کاظم خراسانی، شیخ عبدالحسین لاری، ثقة‌‌الاسلام تبریزی و آقا نجفی اصفهانی گروهی از این علما به‌شمار می‌آیند.
در بررسی نسبت علما با این مفاهیم باید به دو نکته توجه کرد، نخست آن‌که اختلاف‌نظر جدی در ارتباط با مشروطه و مفاهیم مطرح در میان این سه گروه از علما وجود داشت و دوم این‌که عوامل به‌وجود آورنده اختلاف مبنایی نبودند و به احتمال زیاد درگیری اصلی میان علما و مشروطه‌خواهان سکولار رخ داده است. با فتح تهران و روی کار آمدن حکومت مشروطه دوم و به دنبال آن کشف حقیقت مشروطه‌خواهی بر علما، بار دیگر موضع آن‌ها به یکدیگر نزدیک شد.
اما در یک جمع بندی کلی، اصول حاکم بر مواضع آنان را این‌چنین می‌توان فهرست کرد: صیانت از اسلام، صیانت از تشیع، صیانت از ایران، مقابله با استعمار، مبارزه با استعمار، دفع افسد به فاسد، استفاده از خیر الموجودین.
فهرست مطالب کتاب «تحلیلی بر مواضع سیاسی علمای شیعه از عدالتخانه تا کودتای رضاخان» به این شرح است: بررسی مواضع سیاسی علمای شیعه در قبال حکومت از عصر غیبت کبری تا نهضت عدالتخانه، بررسی مواضع سیاسی علما از آغاز نهضت عدالتخانه تا استقرار مجلس مشروطه، بررسی مواضع سیاسی علمای شیعه در قبال حکومت از استقرار مجلس مشروطه تا پایان استبداد صغیر، بررسی مواضع سیاسی علما در قبال حکومت در دوره مشروطه دوم، بررسی علل اختلاف مواضع علما در قبال حکومت از استقرار مشروطه تا پایان استبداد صغیر.
«تحلیلی بر مواضع سیاسی علمای شیعه از عدالتخانه تا کودتای رضاخان» نوشته فرزاد جهان‌بین با مقدمه موسی فقیه حقانی در ۲۵۴ صفحه از سوی انتشارات موسسه مطالعات تاریخ معاصر در دو هزار نسخه منتشر شده است.»
تعداد بازدید: 1776
