26 تیر 1392
نویسنده:زهرا حاجی پور
کشف حجاب از زنان مسلمان و انهدام وجدان مشترک اسلامی، واقعیت تردید ناپذیر تاریخی است که از دیرباز مورد توجه جدی استعمار جهانی بوده است. از سال های دور کوشش های فراوانی شده است تا زمینه های روانی، فرهنگی و اجتماعی گریز از ارزش های اسلامی ایجاد شود. پیدایش مسلک بابیگری در ایران نیز همین مقصود را تعقیب می کند. این نوشتار شخصیت زنان بهایی را که زمینه ساز و مجری توطئه کشف حجاب در ایران بودند، مورد بررسی قرار می دهد.
آتش طبع تو عشقی که روان است چو آب
رخ دوشیزه نگر از چه فکنده است نقاب
از حجاب است که این قوم خرابند خراب
این خرابی ز حجاب است که ناید به حساب (1)
این ادبیات خوش رقصی و چرب زبانی شاعران نوگرا و متجددی بود که کام ناصرالدین شاه را شیرین می کردند. این ادبیات منظوم در قالب تجددخواهی، زمانی به محافل روشنفکری و مطبوعات نفوذ کرد که شاه از سفر روسیه بازگشت. او در این سفر ضمن دیدار از نقاط تماشایی مسکو به تئاتر کارولین رفت. لباس بالرین های این تئاتر توجه ناصرالدین شاه را جلب کرد. او در بازگشت به ایران، دستور داد زنان حرم، این مدل لباس جدید را که برای وی بسیار تازگی داشت بپوشند. زنان شاه نیز با عمل به این دستور، دامن های خود را کوتاه کردند . این دامن های کوتاه اولین جرقه های کشف حاب در دربار ناصر الدین شاه بود. البته به دلیل مقاومت خانواده ها این پدیده به غیر از دربار و محافل نزدیک شاه رشد چندانی نیافت؛ زیرا این تغییرات بیش تر در نوع دوخت و مدل های ظاهری بود و ربطی به تزلزل بنای اصیل حجاب نداشت. استفاده از حجاب توسط زنان تقریباً به همان صورت تاریخی خود ادامه پیدا کرد. تا زمان کشف حجاب و شروع تغییرات پر دامنه مدرنیسم رضاشاهی، نمونه ای یافت نمی شود که زنان ایرانی و حتی بانوان درباری، سر برهنه و بی حجاب در ملأ عام ظاهر شوند مگر یک زن! زنی به نام فاطمه زرین تاج که او تا قبل از گرایش به سید علی محمد باب، به عالمه و فاضله و شاعره بودن می ستودند. فاطمه در خانواده ای روحانی به دنیا آمد. پدرش از مجتهدان معروف قزوین و برادر ملا محمد تقی برغانی مجتهد مشهور و قدرتمند آن موقع ایران بود. زمانی که سخنان محمد باب به مذاق زرین تاج خوش آمد، خود برخلاف حکم شریعت اسلامی، مطلقه و فرزندانش را رها کرد؛ او شاگرد سید باب شد و تبلیغ وسیع مرام بهائیت را آغاز نمود. شاگردان باب نیز پروانه وار گرد او می گشتند و به خاطر حسن و جمالش او را بدرالدجی و شمس الضحی می خواندند. سید باب در مکاتبات خود زرین تاج را قره العین خواند و همین وصف برای وی ماندگار شد. (2)
او نخستین زنی است که در تاریخ معاصر ایران، بر اساس دستورالعمل یک مکتب استعماری پوشش را از روی و تن برگرفت و در اجتماع مسؤولان ظاهر شد. و با این اقدام گستاخانه و متهورانه، نخستین سنگ بنای بی حجابی را در جامعه اسلامی ایران به جا گذاشت و برای شروع هدف های استعماری و بر افروختن جهنم توطئه جرقه نخست را زد.
قره العین با ارائه رفتاری کاملاً متضاد با دستور دین اسلام و نیز شرایط روحی و اجتماعی آن دوران و با نمایش گذاشتن سیمای برهنه ی خویش، کوشید اولین کسی باشد که رسوم گذشته را از بین می برد و زمینه های اجتماعی گسترش بی دینی و اباحی گری را فراهم می کند.
او از نخستین کسانی بود که منسوخ شدن شریعت را پذیرفت. قره العین با سیمایی آراسته بر منبر می نشست و با صراحت تمام می گفت: « آن چه اسلام آورده در هنگام ظهور باب ملغی و منسوخ است و چون باب قائم حق دارد که در مذهب تصرف نماید، پس شریعت اسلام بعد از ظهور قائم، منسوخ است و چون قائم هنوز احکام و تکالیف جدید را مدون و تکمیل نکرده است زمان فترت است و کلیه تکالیف از گردن مردمان ساقط. تا امروز تبعیت از احکام دین اسلام بر شما واجب بود، ولی از هنگام ظهور باب دیگر بر هیچ مسلمانی جایز نیست که از دستورات دین اسلام پیروی نماید. با لذت کامل زندگی کنید و از هر قیدی آزاد باشید.» (3)
تشکیلات بهائیان و جریان های فکری و سیاسی مخالف اسلام، از او به عنوان یک نابغه و زنی دارای هوش سرشار و ذوقی قوی یاد می کنند. و هدفشان اثبات این ادعاست که اگر قره العین از اسلام دوری جست و مروج بابیت شد، ناشی از دانش و استعداد و نبوغ او بوده است.
خانم کارلا سرنا کهبه شدت طرفدار بابیگری است، این خیزش را یک حرکت اصلاح گرایانه می داند. او سید علی محمد باب را همان لوتری می خواند که قصد داشته در ایران اصلاحات بنیادین دینی به وجود آورد. کارلاسرنا قره العین را این گونه می ستاید : «اولین گردهمایی بابی ها در دشت بدشت با رهبری قره العین تشکیل شد. از بالای منبری که از تخته درست شده بود و روی آن قالی انداخته بودند، قره العین برای جمعیت حاضر، سخنرانی می کرد. صورت او به خلاف آداب و آیین رایج کشور کاملا باز بود و چون راهبه های قدیمی، نور و روحانیتی خاص در چهره اش تجلی داشت. بسیاری از سخنان او از چنان فصاحت و زیبایی خاصی برخوردار بود که در دل پیر و جوان اثر می کرد و انبوهی از مردم را هوادار آیین جدید می ساخت.» (4)
اما تاریخ گواهی می دهد که جذب قره العین به باب نه از جهت فکری، بلکه به علت شهوت پرستی او بود. او نمی توانست به یک شوهر روحانی اکتفا کند، از طرف دیگر خاندان وی، مظهر زهد و قناعت و عصمت و عفت بودندو در چنین خاندانی برای او وسایل عیش و عشرت و آزادی وجود نداشت. به همین سبب تصمیم گرفت که یکباره خود را از قید و بند دین و مذهب آزاد سازد و با حزبی که به هیچ نظم و قاعده ای مقید نیست همراه شود. بابیان تنها حزبی بودند که دارای مرام اشتراک جنسی بودند. از همین رو قره العین با آنها پیوند خورد و اولین نغمه های شوم بی حجابی زنان را سر داد و خود را به عنوان اولین زن بی حجاب تاریخ معاصر مطرح کرد.
او در خلال تبلیغ مرام بهائیت، بدون هیچ واهمه ای عقاید سخیف بابیان را درباره ی اشتراک جنسی وصف می کرد و به حضار بشارت می داد که نه تنها از این پس زنان می توانند آزاد و رها در اجتماع حضور یابند، بلکه یک زن می تواند با چندین مرد ارتباط داشته باشد. (5)
نبود امکانات ارتباطی در آن عصر، ناگزیر روحانیت را از گرفتن یک موضع قاطع و همه جانبه دور کرد. اما شبکه دیپلماسی استعمار که از امکانات ارتباطی خوبی برخوردار بود و هدف روشنی را دنبال می کرد، تبلیغات را برای گسترش بابیت جهت می داد. ناآگاهی عمومی مردم نیز در این ماجرا ناخواسته در خدمت این تبلیغات قرار می گرفت.
نمونه ی بارز این ناآگاهی عمومی در جمله ای که به قره العین نسبت داده اند به خوبی آشکار می شود: او در یکی از سخنرانی هایش گفته بود: «من مظهر فاطمه زهرا (س) هستم، بنابراین به هر چیزی که نظر کنم پاک می شود.» (6) عده ای از مردم او را واقعاً مطهر می دانستند؛ به همین سبب وی را طاهره قره العین می نامیدند.
قره العین در اول ذیقعده 1268 هجری قمری به دست عزیزخان، سردار سپاه ناصر الدین شاه در باغ ایلخانی اعدام شد. (7) پس از مرگ او، اندیشه بی حجابی زنان که یکی از برنامه های استعماری برای فرهنگ زدایی ار ملل مسلمان بود، نه تنها از بین نرفت بلکه با مدد انجمن های فراماسونری و شیفتگان غرب و منورالفکران تقویت شد. در همین دوران، در کشورهای اسلامی نیز حرکت های گسترده ای آغاز گردید. در مصر اسماعیل پاشا، در الجزایر نیروهای اشغالگر فرانسه، در ترکیه مصطفی کمال پاشا (آتاترک) و در افغانستان امان الله خان به تغییرات وسیعی در عرصه ی فرهنگ دست زدند.
در ایران هم رضاخان به اجرای سیاست های استعماری متعهد شد. او در مدت کوتاهی پس از تاجگذاری به گسترش کانون ها و انجمن های بانوان، همت گمارد. رضاخان به خوبی می دانست که این انجمن ها و کانون ها، محل مناسبی برای تبلیغ بی حجابی هستند. در سال 1314 کانونی به نام کانون بانوان در تهران تأسیس شد . در اسناد به جای مانده با صراحت کامل اعلام شده که این کانون به ریاست شمس پهلوی و تحت نظارت وزارت معارف در تاریخ 1314/2/22 برای تحقق رفع حجاب تأسیس شده است. (8)
ریاست بعدی این کانون به صدیقه دولت آبادی، یکی از بهائیان دلباخته ی غرب داده شد. او خواهر یحیی دولت آبادی، مشروطه خواه بابی ازلی معروف و نویسنده کتاب حیات یحیی، بود. دولت آبادی تحصیلاتش را در سوربن به پایان رساند و سال 1306 به ایران بازگشت. او از جمله زنانی بود که چند سال قبل از کشف رسمی حجاب، بی حجاب از خانه خارج می شد و در محافل مردان شرکت می کرد.
وی آن چنان بر بی حجابی اصرار داشت که حتی در وصیت نامه اش نوشت: «زنانی که با حجاب بر مزارم بیایند، نخواهم بخشید.» (9) صدیقه دولت آبادی ها، زندخت ها، فاطمه سیاح ها، ایرج میرزاها تقی زاده ها همه و همه ادامه دهندگان مسیری بودند که قره العین آغازگر آن بود و رضاشاه کامل کننده ی آن!
پی نوشت ها:
1. رسول جعفریان، داستان حجاب در ایران پیش از انقلاب، ص 162.
2. سینا واحد، قره العین درآمدی بر تاریخ بی حجابی در ایران، ص 13.
3. همان، ص 17 و 12.
4. همان، ص 21.
5. مرکز بررسی اسناد تاریخی، تغییر لباس و کشف حجاب به روایت اسناد، ص 78.
6. سینا واحد، همان، ص 31.
7. همان، ص 38.
8. تغییر لباس و کشف جاب به روایت اسناد، سند شماره ی 189.
9. رسول جعفریان، همان، ص 29.
منبع: مجله‌ی پویا
منبع بازنشر: سایت نورپرتال
تعداد بازدید: 819
