04 آبان 1392
فهرستی از کتاب‌هایی که تاکنون درباره کاپیتولاسیون و مبارزات امام خمینی(ره) در مخالفت با این لایحه منتشر شده، تهیه شده است.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی انقلاب اسلامی، یکی از مصوبات مجلس شورای ملی در سال 1343ش لایحه کاپیتولاسیون است. این قانون به مستشاران نظامی امریکا در ایران مصونیت قضایی می‌داد و در واقع حقی بود که به اتباع امریکایی ساکن ایران داده شد تا در صورت ارتکاب جرم، نه در محاکم و دادگاه‌های ایران بلکه در امریکا محاکمه شوند.
این امتیاز نخستین‌بار پس از شکست ایران در جنگ‌های طولانی با روسیه تزاری، در عهدنامه ترکمانچای به ایران تحمیل شد. پس از آن انگلستان و دیگر کشورهای اروپایی نیز خواستار چنین امتیازی شده، هر یک به طریقی به آن دست یافتند.
پس از کودتای سوم اسفند 1299، با امضای عهدنامه مودت و دوستی بین ایران و شوروی، این امتیاز لغو و پس از آن در 1307 ش، این قراردادها با کشورهای اروپایی، باطل و ملغی گردید.
پس از کودتای 28 مرداد 1332 و تقاضای روزافزون ایران از امریکا در زمینه تجهیزات نظامی، برشمار مستشاران امریکایی در ایران نیز افزوده شد. نخستین‌بار در اسفند 1340، سفیر وقت امریکا از دولت علی امینی، تلویحاً خواستار چنین امتیازی شد، اما امینی که به تبعات چنین امتیازی واقف بود، آن را مسکوت گذارد.
دولت اسدالله علم در مهر 1342 این مسئله را بررسی و در 26 آبان همان سال، این لایحه را به مجلس سنا تحویل داد. حسنعلی منصور که در 17 اسفند 1342 به نخست‌وزیری منصوب شده بود، این لایحه را پی‌گیری کرد و سرانجام سناتورها در جلسه روز 3 مرداد 1343 و در اواخر شب این لایحه را بررسی و به تصویب رساندند.
مجلس شورای ملی نیز در 21 مهر 1343 در نشستی پر سر و صدا به این لایحه رأی موافق داد. با تصویب این لایحه، اعتراضات امام خمینی(ره) به سیاست‌های دولت وقت، شدیدتر شد. ایشان در 4 آبان 1343، اعلامیه‌ای صادر و نطق شدیداللحنی ایراد فرمودند. امام خمینی(ره) در آغاز سخنرانی با ابراز تأسف از تصویب‌نامه مجلس فرمود: «من تأثرات قلبی خودم را نمی‌توانم اظهار کنم. قلب من در فشار است... با تأثرات قلبی روزشماری می‌کنم که چه وقت مرگ پیش بیاید. ایران دیگر عید ندارد، عید ایران را عزا کرده‌اند... استقلال ما را فروختند و باز هم چراغانی کردند. پای‌کوبی کردند... عزت ما پای‌کوب شد، عظمت ایران از بین رفت، عظمت ارتش ایران را پای‌کوب کردند.»
سپس به تشریح قانون پرداخته به علمای اسلام اعلام خطر نمودند: «تمام مستشاران نظامی امریکا با خانواده‌شان، با کارمندهای فنی‌شان، با خدمه‌‌شان، با هر کس که بستگی به اینها دارد، اینها از هر جنایتی که در ایران بکنند، مصون هستند، اگر یک آشپز امریکایی، مرجع تقلید شما را در وسط بازار ترور کند، زیر پا منکوب کند، پلیس ایران حق ندارد جلو او را بگیرد، دادگاه‌های ایران حق ندارند محاکمه کنند، بازپرسی کنند، باید برود امریکا، آنجا در امریکا ارباب‌ها تکلیف را معین کنند... ملت ایران را از سگ‌های امریکا پست‌تر کردند... هیچ کس حق تعرض ندارد. چرا؟ برای این که می‌خواستند وام بگیرند از امریکا... آقا من اعلام خطر می‌کنم. ای ارتش ایران من اعلام خطر می‌کنم، ای سیاسیون ایران من اعلام خطر می‌کنم. ای بازرگانان ایران من اعلام خطر می‌کنم. ای علمای ایران، ای مراجع اسلام من اعلام خطر می‌کنم. ای فضلا ای طلاب ای مراجع، ای آقایان، ای نجف، ای قم، ای مشهد، ای تهران، ای شیراز من اعلام خطر می‌کنم.»
در بخش دیگری از سخنان امام خمینی(ره) در اعتراض به سکوت علیه وضعیت موجود آمده است: «آن آقایانی که می‌گویند باید خفه شد، اینجا هم باید خفه شد؟ اینجا هم خفه بشویم؟ ما را بفروشند و خفه بشویم؟ قرآن ما را بفروشند و خفه بشویم؟ والله گناهکار است کسی که داد نزند...»
امام خمینی(ره) آن‌گاه ارتشیان را مورد خطاب قرار داده، فرمودند: «ارتش هم بداند، یکی‌تان را بعد از دیگری کنار می‌گذارند. دیگر برای شما آبرو گذاشتند؟ برای نظام شما آبرو گذاشتند که یک سرباز امریکایی بر یک ارتشبد ما مقدم است؟ یک آشپز امریکایی بر یک ارتشبد ما مقدم شد در ایران؟ دیگر برای شما آبرو باقی ماند؟ اگر من بودم استعفا می‌کردم. اگر من نظامی بودم استعفا می‌کردم. من این ننگ را قبول نمی‌کردم. اگر من وکیل مجلس بودم استعفا می‌کردم.»
امام خمینی(ره) همچنین در اعلامیه‌ای که در همان روز صادر نمودند، مجلسین ایران را به دلیل تصویب چنین لایحه‌ای تقبیح کردند و آن را مخالف اسلام و قرآن خواندند و ضمن تشریح دخالت دول بیگانه در امور داخلی ایران، مخالفت علیه چنین لایحه‌ای را به کلیه اقشار جامعه تکلیف نمودند.
در پی این اعتراضات، حسنعلی منصور، نخست‌وزیر وقت، مجبور به توضیحاتی پیرامون این لایحه شد. وی در مجلس سنا اذعان داشت که این لایحه در تمامی موارد اجرا نخواهد شد. اما امام خمینی(ره) در پی سخنرانی شدید خود، سرانجام در نیمه شب 13 آبان 1343 دستگیر و به ترکیه تبعید شدند.
فهرستی از کتاب‌هایی که تاکنون درباره کاپیتولاسیون و مبارزات امام خمینی(ره) در مخالفت با این لایحه منتشر شده، به این شرح است:
ـ اح‍ی‍ای کاپیتولاسیون و پ‍ی‍ام‍ده‍ای آن/ م‍س‍ع‍ود اس‍دال‍ل‍ه‍ی، س‍ازم‍ان ت‍ب‍ل‍ی‍غ‍ات اسلامی
ـ تبعیدی ترکیه: ماجرای کاپیتولاسیون/امیرحسین زمانپور، شرکت تعاونی کارآفرینان فرهنگ و هنر
ـ تبعيد به عراق (نجف)/ محسن بهشتي‌سرشت، اميرحسين زمانپور، شركت تعاوني كارآفرينان فرهنگ و هنر
ـ حق قضاوت ک‍ن‍س‍ول‍ی کاپیتولاسیون: مجموعه س‍خ‍ن‍ران‍ی‌‌ه‍ا و مقالات/ موسسه مطالعات و پ‍ژوه‍ش‍‌ه‍ای س‍ی‍اس‍ی
ـ داستان فروش استقلال (مروري بر قرارداد ننگين كاپيتولاسيون)/ مهدي جزيني، روزنامه همشهري
ـ دانستنی‌های سیاست کاپیتولاسیون/ مهدی فارسی‌‌عباس‌آبادی، وزارت علوم تحقیقات و فناوری
ـ س‍ن‍د ب‍ردگ‍ی/ اع‍ظم م‍رادح‍اص‍ل‍ی‌خ‍ام‍ن‍ه، م‍رک‍ز اس‍ن‍اد انقلاب اسلامی
ـ کاپیتولاسیون در ایران: نگاهی به تصویب قانون کاپیتولاسیون در زمان پهلوی دوم و واکنش امام خمینی(ره)/ کتاب سبز
ـ کاپیتولاسیون در ت‍اری‍خ ایران/ م‍ح‍م‍دع‍ل‍ی چ‍ل‍ون‍گ‍ر، ن‍ش‍ر م‍رک‍ز
ـ نشست تخصصي حق قضاوت كنسولي كاپيتولاسيون: مجموعه سخنراني‌ها و مقالات/ موسسه مطالعات و پژوهش‌هاي سياسي
ـ نظام کاپیتولاسیون و ال‍غ‍ای آن در ایران/ ای‍رج س‍ع‍ی‍دوزی‍ری، وزارت امور خارجه
ـ نقش امريكا در ايران (سده كاپيتولاسيون)/ اميرضياء غفاري، موسسه انتشارات اميركبير
تعداد بازدید: 1149
