17 آذر 1392
روی جلد چهل و ششمین مجلد از مجموعه «نیمه پنهان» ساده‌تر از آن است که بخواهد جنایت‌های سازمان اطلاعات و امنیت ملی دوران پهلوی(ساواک) را در ذهن مخاطب تداعی کند. در عوض، طراح تمام این بار را بر دوش عنوان سرخ رنگ «امپراطوری وحشت» انداخته تا با زیر عنوان «ساواک از آغاز تا فرجام» بگوید که این مجلد به سفاکی‌های این سازمان در فاصله سال‌های 1335 تا 1357 پرداخته است.
گروه پژوهشگران دفتر پژوهشهای موسسه کیهان این کتاب را تدوین و آن را به شهیدان آیت‌الله سید محمدرضا سعیدی و آیت‌الله حسین غفاری‌زاده تقدیم کرده‌اند. در ابتدای این متن می‌خوانیم: « برای آنان که بدن نحیف خود را سپر حقیقت ساختند. آنانی که در تنگنای شکنجه‌های وحشیانه و در سیاهی سلول‌های انفرادی بار‌ها حیثیت مرگ را به بازی گرفته‌اند...»
پژوهشگران، سیر تاریخی را برای ارایه مطالب در نظر گرفته‌اند. از این رو، ابتدا به پیشینه تشکیلات اطلاعاتی در ایران پرداخته‌اند، اما از آن‌جایی که بیش از سه دهه از وقوع انقلاب اسلامی سپری می‌شود، برای مخاطب امروزی آغاز کتاب با محتوای فصل پنجم که به «جرم و مجرم از منظر ساواک» می‌پردازد یا فصل هفتم با موضوع «شکنجه در ساواک» بهتر به نظر می‌رسید. البته برای تعدادی از مخاطبان هم شروع چنین کتاب‌هایی با تصاویری از موضوع جذاب‌تر است.
مقدمه کتاب که متنی شبیه به اعلامیه‌ها و مقاله‌های پرهیجان روز‌های منتهی به وقوع انقلاب اسلامی دارد، به طور اجمالی به نحوه تاسیس ساواک و افرادی که مسوولیت این سازمان به اصطلاح امنیتی را تا سال 1357 بر عهده داشته‌اند، پرداخته و در ادامه به کتاب‌هایی اشاره دارد که از سوی عناصر ساواک با هدف پاک جلوه دادن عملکرد این سازمان هراس‌انگیز، برای نسل‌های سوم و چهارم انقلاب اسلامی منتشر شده است.
بر این اساس، مخاطبان انتظار دارند تا در کنار بسیاری از سند‌ها و گزارش‌های مستندی که در متن «امپراطوری وحشت» ارایه شده است، اندکی هم با متن کتاب‌های منتشر شده از سوی عناصر ساواک آشنا شوند و خود بر مبنای مستندات آورده شده به پوچ بودن توجیه‌های آنها پی ببرند.
مولفان در مقدمه معتقدند که یک کتاب نمی‌تواند تمام زوایای جنایت ساواک را نشان دهد و باید کتاب‌های متعدد و پر برگ‌تری در این زمینه منتشر شود، در حالی که اگر بخواهیم تعارف را کنار بگذاریم، حوصله اندک مخاطبان ایرانی تالیف کتابی جامع و در عین حال کم حجم را از پژوهشگران مجموعه‌های «نیمه پنهان» در زمینه اقدام‌های جنایت‌کارانه ساواک انتظار دارد.
چه مواردی از نظر سازمان اطلاعات و امنیت پهلوی (ساواک) تهدید محسوب می‌شدند؟ این پرسشی است که باید پاسخ آن را در پنجمین فصل کتاب جست‌وجو کرد. نویسندگان در ابتدای این فصل، بر مبنای برداشت‌هایی که گروههای مختلف از رهنمود‌های امام خمینی(ره) درباره ضرورت سرنگونی رژیم پهلوی داشته‌اند، به اقدام‌های انجام شده از سوی گروههای مختلف برای تحقق این هدف اشاره دارند.
ساواک هم برای مقابله با این اقدامات، سخنرانی‌های روشنگرانه یاران امام خمینی(ره)، اعلامیه‌های ایشان، عزاداری‌های روز‌های عاشورا و انتشار و مطالعه کتاب‌هایی که رویکرد اسلامی و روشنگرانه داشته‌اند را تهدید محسوب می‌کرد و می‌کوشید با دستگیری افراد گوناگون مانع از وقوع انقلاب اسلامی شود.
مولفان در این فصل، سندی از «ستاد ارتشتاران» در تاریخ 1/7/1353 ارایه کرده‌اند که به دلایل دستگیری آیت‌الله حسین غفاری اشاره دارد و در ادامه سندی از تبعید حضرات آیات، محمد حسینی بهشتی و محمد مفتح در سال 1342 آورده‌اند. به این دلیل که اسناد ارایه شده، در حکم گواهی برای مطالب آورده شده محسوب می‌شوند، بهتر بود سیر تاریخی ارایه اسناد هم رعایت می‌شد. همچنین اگر اسنادی از دستگیری برخی دیگر از گروه‌هایی که انقلاب اسلامی را همراهی کردند ارایه می‌شد، مخاطبان مطمئن بودند که با اثر پژوهشی جامعی روبرویند.
عنوان فصل ششم می‌گوید که این فصل به موضوع «ساواک، روحانیت، انتخابات» پرداخته است. در حالی که مطالبی هم درباره نحوه جاسوسی در میان اهالی مطبوعات در این فصل ارایه شده است. همچنین بهتر بود جریان‌های فکری مورد علاقه ساواک مانند بهاییت، مجاهدین خلق و مارکسیست‌ها و توده‌ای‌های ناکام در همین فصل می‌آمد.
بخش مفصلی از «امپراطوری وحشت»، یعنی از فصل اول تا سوم به چرایی، نحوه شکل‌گیری و آموزش افراد سازمان منفور ساواک می‌پردازد. نویسندگان برای مرور سابقه تاریخی تشکیلات اطلاعاتی در ایران، از عصر هخامنشیان پیش می‌آیند و پس از آن، مروری اجمالی بر دیگر سرفصل‌های با اهمیت تاریخ ایران، چون امپراطوری ساسانی، خوارزمشاهیان، صفویه، نادرشاه و قاجار دارند.
شکل‌گیری گروهی ناهمگون که وظیفه سرکوب هر اندیشه مخالف شاه را داشت، نقطه آغاز تشکیل سازمان اطلاعاتی - امنیتی در دوران پهلوی اول عنوان شده است. سازمانی که هرچند پس از وقوع شهریور 1320 و سقوط رضاخان، فروپاشید اما کودتای 28 مرداد سال 1332 زمینه‌ساز تشکیلات منسجمی شد که سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) نامیده شد.
انگلیس، آمریکا، رژیم صهیونیستی اسرائیل و برخی از کشور‌های غربی که در ایران منافعی داشتند، آموزش این گروه را از طریق سازمان‌هایی چون سیا، موساد، اینتلیجنس سرویس و... برعهده گرفتند. همچنین در صفحه 129 «امپراطوری وحشت می‌خوانیم: «بر اساس اسناد متقن ساواک، شاه موافقت نمود که موساد در هر جای کشور به ویژه در بخش‌های غربی و جنوبی کشور چند پایگاه مستقل جاسوسی – اطلاعاتی ایجاد کند و با یاری ساواک بر ضد کشور‌های اسلامی به اقدامات جاسوسی و اطلاعاتی بپردازد.»
فصل یکم تا سوم کتاب می‌کوشد اطلاعات جامعی درباره نحوه شکل‌گیری، تکامل، رییسان، چارت تشکیلاتی، عملکرد و حتی شعبه‌های ساواک ارایه دهد، اما این اطلاعات قدری پراکنده است. برای مثال در ابتدا مولفان درآمدی بر تشکیلات ساواک دارند که از سال 1332 آغاز می‌شود و گوشه‌هایی از نحوه عملکرد این سازمان را بیان می‌کنند. سپس در بخش مقدمات شکل‌گیری غیر رسمی، دوباره به 28 مرداد سال 1332 باز می‌گردند و به شکل مفصل‌تری ابعاد دیگری از فعالیت ساواک را مطرح می‌کنند. پس از این، مخاطبان که در حال مرور سال‌های اوج‌گیری ساواک در دهه 1350 بودند، برای آشنایی با چگونگی آغاز به کار ساواک (فصل دوم) باز هم به ناچار باید وقایع مرداد سال 1332 را مرور کنند.
موضوع شکنجه در ساواک که فصل هفتم کتاب به آن پرداخته است، هر چند دردناک است، اما مخاطبان را با نحوه آزار مبارزان و چگونگی مقابله خانواده مبارزان با تطمیع عوامل ساواک پس از شهادت عزیزانشان آشنا می‌کند.
در صفحه 327 «امپراطوری وحشت» آمده است: «یکی از روش‌هایی که در زندان ساواک متداول اما کمتر به آن پرداخته شده است، معتاد کردن زندانیان سیاسی بود. بر اساس یکی از دست‌خط‌های نعمت‌الله نصیری... این سازمان 20 کیلو سهمیه تریاک داشت که بخشی از آن به مصرف شکنجه‌گران می‌رسید تا بتوانند راحت‌تر و با خیالی آسوده مرگبارترین شکنجه‌ها را انجام دهند...»
ساواک در آخرین روز‌های حکومت شاه منحل می‌شود و آخرین فصل «امپراطوری وحشت» نیز سیر فروپاشی این سازمان هولناک را مرور می‌کند. نحوه تصفیه عناصر ساواکی از موضوع‌هایی است که در این فصل می‌توانست مجال بیشتری برای پرداختن بیابد. با توجه به این‌که عوامل ساواک می‌کوشیدند به شیوه مخفیانه‌ای جاسوسی کنند، نحوه شناسایی این افراد پس از استقرار نظام جمهوری اسلامی می‌توانست برای مخاطبان کتاب جذاب باشد.
«امپراطوری وحشت» را انتشارات دفتر پژوهشهای موسسه کیهان با شمارگان 3هزار و 300 نسخه، در قطع رقعی و 320 صفحه و به بهای 90هزار ریال منتشر کرده است.
شیما دنیادار رستمی
**************************
طرح جلد کتاب
**************************
شناسنامه کتاب
سرشناسه : دفتر پژوهشهای مؤسسه کیهان.
عنوان و نام پديدآور : امپراطوری وحشت/ ساواک؛ از آغاز تا فرجام به کوشش دفتر پژوهشهای مؤسسه کیهان.
مشخصات نشر : تهران: شرکت انتشارات کیهان، ۱۳92.
مشخصات ظاهری : 320 ص. مصور.
فروست: نیمه پنهان؛ 46.
شابک : 8-286-458-964-978:ISBN
وضعیت فهرست‌نویسی : فیپا
موضوع : سازمان اطلاعات و امنیت کشور.
شناسه افزوده : مؤسسه کیهان، دفتر پژوهشها.
شناسه افزوده : شرکت انتشارات کیهان.
رده بندی کنگره: 1544/س2 1392 DSR
رده بندی دیویی : 082406 / 955
شماره کتابشناسی ملی : 3059786
**************************
فهرست مطالب
مقدمه 9
فصل اول
پیشینه تشکیلات اطلاعاتی در ایران
دوران پهلوی اول 15
درآمدی بر تشکیل ساواک 16
مقدمات شکل‌گیری غیررسمی 20
جلادی به نام «تیمور بختیار» 22
در خدمت کودتا 27
فرمانداری نظامی، مقدمه تشکیل ساواک 30
چگونگی شهادت سیدعبدالحسین واحدی 33
فصل دوم
ساواک این‌گونه آغاز کرد
شکل‌گیری ساواک 39
تأسیس ساواک به ریاست بختیار 42
تظاهرات یآرام و مشت آهنین 47
نوکران سفاک بختیار 51
شتاب رژیم 54
توقف لایحه در پارلمان 55
چارت تشکیلاتی ساواک 57
کمیته مشترک ضدخرابکاری 61
شکنجه‌گاهی به نام کمیته مشترک 67
بدنام‌ترین زیرمجموعه ساواک 72
کنترل از کودکی تا مراحل رشد 75
ساواک منشور ضیافت 83
ساماندهی شعبات ساواک 86
ساواک و فساد اشرف پهلوی 88
اسامی برخی از همکاران اداره کل سوم 93
اهداف و تشکیلات ساواک 95
فصل سوم
ساواک مولود بیگانه
نقش «سیا» در شکل‌گیری ساواک 99
ساواک در خانه پدری 107
نقش انگلیس در شکل‌گیری ساواک 109
همکاری آمریکا و انگلیس برای مراکز اطلاعاتی شاه 112
تقویت ساواک با نسخه‌های انگلیسی 113
تربیت جاسوس در درون ساواک 117
الف) سرلشکر علی معتضد 117
ب) سرتیپ منوچهر هاشمی 118
منافع مشترک با دیکتاتورها 123
اداره کل هشتم ساواک بازوی MI-6 124
ایجاد شبکه جاسوسی برای انگلیسی‌ها 125
همکاری ساواک با موساد 126
علنی شدن ارتباط ساواک و موساد 136
آموزش پرسنل ساواک در اسرائیل 137
روابط نزدیک‌تر ساواک با موساد 139
موساد، عامل تروریسم دولتی 146
ایران جانشین قبرس 147
فصل چهارم
معرفی رؤسای ساواک
1ـ تیمور بختیار (1339 ـ 1335) 149
2ـ سرلشکر حسن پاکروان (1343 ـ 1340) 155
3ـ نعمت‌الله نصیری (1357 ـ 1343) 161
4ـ سپهبد ناصر مقدم (خرداد 1357) 166
فصل پنجم
جرم و مجرم از منظر ساواک
کتاب‌های مضره از نظر ساواک 174
فصل ششم
ساواک، روحانیت، انتخابات و...
کینه نسبت به روحانیت مبارز 177
ساواک و ارتباط با شریعتمداری 189
سیدمهدی روحانی روی خط دربار 190
ساواک در صحنه انتخابات 193
ساواک و حمایت از مطبوعات وابسته 196
فصل هفتم
شکنجه در ساواک
شهیدان شاهد 203
شهید آیت‌الله سیدمحمدرضا سعیدی 209
شهادت با زبان روزه 213
شیوه‌های شکنجه 214
ساواک و سهمیه 20 کیلویی تریاک 227
اعتراف دژخیم به فساد و تباهی رژیم پهلوی 227
اعترافات تکان‌دهنده 229
دلایل اتهامات: 231
قربانیان ساواک 238
جنایات ساواک به روایت مطبوعات غرب 242
فصل هشتم
ساواک و بهائیت
اشاعه بهائیت توسط رژیم 245
جاسوسی برای بلوک شرق 250
بهایی بودن پل پیشرفت! 253
آماده‌سازی افکار عمومی 257
فصل نهم
ساواک و گروههای مارکسیستی و التقاطی
خیانت مارکسیست‌ها 261
تحرکات مسلحانه مارکسیست‌ها 264
طرح‌های پیش‌بینی نشده 272
ساواک و سازمان مجاهدین خلق (منافقین) 274
فصل دهم
سرانجام ساواک
ساواک در پایان راه 285
طرح کودتا با آخرین تلاش 287
تصفیه عناصر ساواکی 289
نمایندگی‌های خارج از کشور 290
ساواک و ضدانقلاب 290
تصاویر و اسناد 293
تعداد بازدید: 1227
