03 دی 1392
در طول دوره حکومت رضاشاه، اشاره نشریات خارجی به سطح پایین اجتماعی او چندین‌بار موجب قطع روابط دیپلماتیک با کشورهای متبوع آنها شد. در سال‌های ۱۹۳۶ و ۱۹۳۷، نشریه‌های «تایم» و «نیویورک میرور» به این مطلب اشاره کردند که رضاخان در گذشته مهمتر بوده و سپس چندی به نگهبانی در جلوی دَرِ سفارتخانه‌های خارجی در تهران اشتغال داشته است. نیویورک میرور نوشته بود که رضاشاه قبلاً در اصطبل سفارت انگلستان در تهران مشغول به کار بوده است. پس از انتشار این مطالب، وزیر خارجه ایران از وزیر مختار آمریکا در تهران خواست تا نشریات خطاکار را مجازات و از تکرار این قبیل ندانم‌کاری‌ها در آینده جلوگیری کند. وقتی وزیرمختار آمریکا به باقر کاظمی، وزیرخارجه ایران، توضیح داد که نشریات آمریکایی تحت حمایت قانون اساسی این کشور قرار دارند، کاظمی در عین ناباوریِ مقام آمریکایی، پیشنهاد کرد که آمریکایی‌ها برای رضایت‌خاطر ملوکانه اعلی‌حضرت پهلوی قانون اساسی‌شان را تغییر بدهند!
خبر فراخواندن باقر کاظمی را «سی. ون انگرت» کاردار موقت آمریکا، در گزارش مورخ ۲۲ سپتامبر ۱۹۴۰ خود آورده است. گزارش انگرت چنین بود: «آقای باقر کاظمی، سفیر ایران در ترکیه، را از این کشور فراخوانده و هنوز به پست دیگری نگماشته‌اند. کاظمی در اکتبر ۱۹۳۹ به سمت فوق منصوب شده بود، بنابراین هنوز یک سال نیست که از انتصاب او در آنکارا می‌گذرد. تا به‌حال نتوانسته‌ام یقیناً به دلایل فراخواندن او پی ببرم، و نام جانشین او نیز هنوز اعلام نشده است.»
دلایل برکناری کاظمی را جی.و.ای مک‌موری، سفیر آمریکا در ترکیه، در گزارش مورخ ۵ نوامبر ۱۹۴۰ خود ذکر کرده است: «سفیر ایران در اینجا چندی پیش به کشورش فراخوانده شد که تازه به دلایل آن پی برده‌ام. ظاهراً، چند وقت پیش، نویسنده‌ای در روزنامه فرانسوی زبان ژورنال دُریان (Journal d’Orient) جرئت کرده و چیزهایی درباره زندگی شاهنشاه ایران نوشته بود؛ از جمله، اینکه شاه از سطوح پایین جامعه برآمده است. ظاهراً این بی‌احتیاطی ژورنال دُریان حتی از دید سفارت ایران نیز به دور مانده بود. با وجود این، به موقعش که بریده این مقاله به تهران و رؤیت مقامات رسید، سفیر تلگرامی دریافت کرد که در آن به سبب عدم هوشیاری سرزنش شده و به طور تحکم‌آمیزی دستور یافته بود که قاطعانه به دولت ترکیه اعتراض کند و از آن دولت بخواهد تا برای جبران این خطاکاری اقدامات مقتضی اتخاذ کند. اتفاقاً وقتی سفیر ایران بعد از انجام مأموریتش از دفتر وزیر امور خارجه ترکیه بیرون می‌آمده یکی از همکاران من که با وزیر کاری داشته وارد دفتر می‌شود. او می‌گوید که آقای سراج‌‌اوغلو با حالتی نیمه مبهوت گفته است که ترکیه به دلیل آزادی نسبی مطبوعات به خود می‌بالد، ولی حالا از طرف شاه یک مملکتِ دوست مصرانه از من می‌خواهند که مدیر یک نشریه را به خاطر چاپ چیزی مجازات کنم که اگر درباره آتاتورک می‌نوشتند، از نظر مردم ترکیه در واقع نوعی تعریف و تمجید از توانمندی و قدرت شخصیت او به حساب می‌آمد.» واکنش وزارت امور خارجه آمریکا به این واقعه نشان می‌دهد که ایران تا سال ۱۹۴۰ تا چه اندازه مضحکه سایر کشورها شده بود. موری که اخیراً زندگینامه «رسمی» رضاشاه را ویراسته بود، در یادداشتی به تاریخ ۱۷ دسامبر ۱۹۴۰ که برای دستیار وزیر، معاون وزیر و شخص وزیر امور خارجه آمریکا ارسال داشت، می‌نویسد: «یقیناً خواندن مطلبی که در گزارش پیوست از آنکارا درباره فراخواندن سفیر ایران از ترکیه ارسال شده است، برای‌تان خالی از لطف نخواهد بود. من این اتفاق را برای سفیر ترکیه (که اگر به یاد داشته باشید در زمان قطع روابط‌مان با ایران حافظ منافع ایران بود) تعریف کردم و او از خنده روده‌بُر شد.»اما برای مردم ایران که بیست سال تحت سرکوب بی‌رحمانه [رضاخان] زندگی کردند، این مسئله به هیچ‌وجه خنده‌دار نبود.
منبع: رضاشاه و بریتانیا، دکتر محمدقلی مجد، موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، صفحات ۴۱ تا ۴۳٫
منبع بازنشر: هفته نامه صبح صادق
تعداد بازدید: 751
