21 بهمن 1392
اشتباه در محاسبات استراتژیک حکومت پهلوی و درج مقاله توهین آمیز نسبت به امام خمینی در روزنامه اطلاعات تحت عنوان ایران و استعمار سرخ و سیاه سرآغازی بر انقلاب اسلامی ایران بود.
روز شنبه هفدهم دی ۱۳۵۶ مقاله ای با عنوان ایران و استعمار سرخ و سیاه به امضای احمد رشیدی مطلق در روزنامه اطلاعات چاپ شد. در قسمت هایی از این مقاله که سعی کرده بود با حمله مستقیم به مذهب و امام خمینی، اعتقادات مردم مسلمان ایران را به چالش بکشاند، آمده بود: سرآغاز انقلاب شاه و ملت در روز ششم بهمن ۲۵۲۰ شاهنشاهی [۱۳۴۰]، استعمار سرخ و سیاه ایران را که ظاهرا هر کدام در کشور ما برنامه و نقشه خاصی داشتند، با یکدیگر متحد ساخت که مظهر این همکاری صمیمانه در بلوای روزهای پانزدهم و شانزدهم خرداد ۲۵۲۲ [۱۳۴۲] در تهران آشکار شد.
نویسنده مقاله سپس به عوامل شکل گیری قیام مردم در ۱۵ خرداد پرداخته و می نویسد: مالکان که برای ادامه تسلط خود همواره از ژاندارم تا وزیر، روضه خوان تا چاقوکش را در اختیار داشتند، وقتی با بی توجهی عالم روحانیت و در نتیجه مشکل ایجاد موج علیه انقلاب روبه رو شدند و روحانیون برجسته حاضر به همکاری با آنها نشدند، درصدد یافتن یک روحانی برآمدند که مردی ماجراجو و ... باشد و بتواند مقصود آنها را تامین کند و چنین مردی را آسان یافتند. (اطلاعات، ۱۷ دی ۵۶) اشاره نویسنده مقاله به امام خمینی است که با الفاظی اهانت آمیز از ایشان یاد می کند.
توزیع روزنامه اطلاعات در تهران و شهرستان ها بویژه در قم، آغازگر موجی از اعتراضات و تظاهرات دامنه دار شد.
در کتاب از سیدضیا تا بختیار واکنش مردم در همان روز چنین به تصویر کشیده شده: عصر هنوز کامیون حامل روزنامه های اطلاعات برای قم و اصفهان از دروازه قم وارد نشده بود که مردم به آن هجوم بردند و در لحظه ای، روزنامه ها به آتش کشیده شد. قبلا از تهران، خبر چاپ این مقاله به قم رسیده بود.
یکی از ناظران وقایع قم در این باره می گوید: روز کشف حجاب بود... چیزی از نشر روزنامه نگذشته بود. شاید نیم ساعت طول نکشید که آقایان روحانیون متوجه شدند و با خواندن تیتر و بقیه آن، توهین به حضرت امام را دیدند. روحانیون نتوانستند تاب بیاورند، بنای اعتراض گذاشتند. روزنامه ها را پاره کردند، جمعیت جمع شدند و شعار دادند: مرگ بر اطلاعات، اطلاعات تعطیل باید گردد. درود بر خمینی، یا مرگ یا خمینی. به هر صورت پلیس دخالت کرد و مردم متفرق شدند؛ ولی نه این که مساله خاتمه یافته باشد. (خاطرات مردمی، خاطرات معینی، اسناد دفتر ادبیات انقلاب اسلامی)
درباره نحوه نگارش مقاله و نویسنده آن، نظرهای گوناگونی ابراز شده است. علی اصغر حاج سیدجوادی در این باره می نویسد: این مقاله از هیات تحریریه روزنامه اطلاعات نبود و هیچ یک از اعضای هیات تحریریه از محتوای این نوشته شوم و سراپا نامردانه و عاری از کوچک ترین علامت شرافتمندی و اخلاق اطلاع نداشت. (داستان یک توطئه، ص ۱)
داریوش همایون در توضیح و شرح ماجرا می نویسد: مقاله روزنامه اطلاعات که نه نخستین و نه آخرین اشتباه در یک سلسله دراز اشتباهات بود و در آن به [امام] خمینی به عنوان نماینده ارتجاع سیاه و دارای اصل و نسب غیر ایرانی اشاره شده بود، به دستور شاه و در دفتر مطبوعاتی هویدا ـ وزیر دربار ـ تهیه گردید که مرتبا از سال های پیش مقالاتی برای انتشار در مطبوعات تهیه می کرد و به چاپ می رساند. متن اولیه مقاله به دستور خود شاه تغییر یافت و تندتر نوشته شد. مطالب اساسی شاه همان بود که خود شاه چند سال پیش در مصاحبه با یک مجله آمریکایی درباره [امام] خمینی گفته بود. مقاله از دفتر وزیر دربار، پس از مذاکره تلفنی خود او برای من، در یک کنگره حزبی فرستاده شد و من در شرایطی که امکان خواندن مقاله نبود، آن را تقریبا بلافاصله به خبرنگار اطلاعات که اتفاقا در آن نزدیکی بود، دادم.
داریوش همایون که به عنوان نویسنده مقاله معرفی شده است،در تبرئه خود می افزاید: در دوران پیش از سقوط رژیم، هرگونه توضیح از این دست، مایه ناتوانی رژیم و لطمه خوردن به خود شاه می شد. از این رو، من هیچ پاسخی به اتهامات ندادم و به رئیس دفتر مخصوص شاه نیز گفتم که خاطر شاه را از این بابت مطمئن سازد که واقعیات مربوط به چاپ آن مقاله محفوظ خواهد ماند. اکنون دیگر آن ملاحظات در میان نیست. (نجاتی، تاریخ بیست و پنج ساله ایران، جلد دوم، ص ۶۳)
انتشار این مقاله، بیش از همه جا با واکنش خشم آلود مردم قم روبه رو شد. طلاب علوم دینی کلاس های درس خود را تعطیل کردند و دستجمعی به طرف منزل آیات عظام حرکت کردند. آنها پس از تائید حرکت خود از طرف مراجع، در مسجد اعظم اجتماع کردند. در پایان شب در مسجد اعظم، جمعیت شعار دادند. بعد از خروج از مسجد، تظاهرات با حمله پلیس مواجه و پس از مدتی، خیابان ها به صحنه زد و خورد میان مردم و پلیس تبدیل شد.
علاوه بر قم، در شهرهای دیگر از جمله نجف آباد، اصفهان، تبریز، آبادان و مشهد نیز تظاهرات اعتراض آمیزی نسبت به مقاله روزنامه اطلاعات برگزار شد.
صبح روز نوزدهم دی ۱۳۵۶ همچون روز گذشته تظاهرات آرام در قم ادامه پیدا کرد و بار دیگر پلیس با خشونت با تجمع کنندگان برخورد کرد. صدای رگبار مسلسل و شعار درود بر خمینی و مرگ بر سلسله پهلوی تا ساعاتی از نیمه شب در مناطق مرکزی قم به گوش می رسید. مطبوعات دولتی همگی بدون اشاره به علت تظاهرات و اعتراض مردم قم خبر تهیه شده از سوی خبرگزاری پارس را نقل کردند و مدعی شدند تیراندازی به مردم به دلیل ناچاری و پس از اخطارهای پیاپی برای متفرق شدن آنها و خطر انهدام کلانتری قم بوده است.
تحلیلگران تاریخ انقلاب اسلامی حوادث نوزدهم دی ۱۳۵۶ را نقطه آغازین پیروزی انقلاب می دانند.
مسلم تهوری
منبع: روزنامه جام جم ( www.jamejamonline.ir )
منبع بازنشر: سایت آفتاب
تعداد بازدید: 735
