21 بهمن 1392
سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) پس از کودتای 28 مرداد 1332 تأسیس یافت. از مهمترین اهداف ساواک شناسایی نیروهای مخالف رژیم سلطنت و خنثی سازی تحریکات آن ها بود.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی جماران، ساواک پس از پشت سرگذاشتن سال های اولیه تأسیس و نیز بعد از مقابله با قیام 15 خرداد 1342 وتبعید آیت الله خمینی دورۀ تازه ای را تجربه کرد و به اوج اقتدار خود رسید. در مدت 21 سال حیات ساواک چهار نظامی(تیموربختیار، حسن پاکروان، نعمت الله نصیری وناصر مقدم) ریاست این سازمان را در اختیار داشتند که سومین رئیس آن نعمت الله نصیری بیشترین مدت ریاست بر این سازمان را به خود اختصاص داد.
با آغاز کار دولت هویدا در پی ترور حسنعلی منصور (بهمن۱۳۴۳) شاه ، حسن پاکروان را از ریاست ساواک برکنار و نصیری را به جای او گماشت. نصیری از بهمن 43 تا تیر 57 بر صندلی ریاست ساواک تکیه زد و به شدت به سرکوب مخالفان رژیم پرداخت. از مهمترین برنامه های ساواک برای مقابله با نیروهای مخالف رژیم ، برخورد با فعالیت های سیاسی وفرهنگی امام خمینی ویاران وهواداران ایشان بود. این وضعیت در دوران تبعید امام در عراق با شدت و حدت زیادی دنبال گردید.
ساواک و تبعید امام
قیام 15 خرداد 1342 نقطه اوج مبارزات روحانیون ایران با پیشگامی امام خمینی با حکومت محسوب می شود. به رغم سرکوب این قیام ، مخالفت با حکومت کماکان ادامه یافت. رژیم بر این باور بود که حضور آیت الله خمینی در ایران ، حتی با وجود حبس و حصر و مراقبت ، ممکن است مجددا ً مردم را به خروش آورد. به همین دلیل متعاقب مخالفت ایشان با لایحه کاپیتولاسیون ، با هماهنگی ساواک و دستگاه اطلاعاتی ترکیه ، مقدمات تبعید ایشان به ترکیه فراهم شد (روحانی، 1381 ج1: ص1053؛ باقری 1378 ج 8: صص206-204). در این زمینه سفارت آمریکا در ایران نیز دخالت داشت ( فردوست، 1369، ج1: ص516).
تبعید آیت الله خمینی در زمان ریاست پاکروان صورت گرفت که در آن برهه ، حضور ایشان در کشور را مخاطره آمیز می دانست. به دنبال تبعید امام ، ساواک طی اطلاعیه کوتاهی اعلام کرد: « طبق اطلاع موثق و شواهد و دلایل کافی چون رویه آقای خمینی و تحریکات مشارالیه بر علیه منافع ملت و امنیت و استقلال و تمامیت ارضی کشور تشخیص داده شده ، لذا در تاریخ 13 آبان 1343 از ایران تبعید گردید» (سیر مبارزات امام خمینی ، 1386، ج4: ص 119/ مدنی، 1375، ج 2: ص93). نصیری که در این زمان ریاست شهربانی را بر عهده داشت با تبعید آیت الله خمینی مخالف و معتقد بود باید او دستگیر و تحت تعقیب قرار گیرد ( قانعی فرد،1390: ص148).
به دنبال تبعید آیت الله خمینی، ساواک کنترل اوضاع را بیش از گذشته به دست گرفت و چنان وانمود کرد که توانایی انجام هر کاری را دارد و مقاومت در برابر حکومت و رژیم غیر ممکن است و لو اینکه فرد مقاومت کننده یکی از مراجع عالیقدر شیعه باشد ( مدنی، 1375، ج2: ص128).
به فاصله کمتر از سه ماه از تبعید آیت الله خمینی به ترکیه ، حسنعلی منصور نخست وزیر توسط گروهی از جوانان مذهبی طرفدار امام خمینی ترور شد و به دنبال آن امیر عباس هویدا به نخست وزیری منصوب گردید. در کابینه هویدا ، پاکروان از ریاست ساواک برکنار و نصیری به جای وی منصوب شد. در تمام طول دوران تبعید آیت الله خمینی در ترکیه و عراق وی ریاست ساواک را بر عهده داشت و به اقدامات فراوانی در مقابله با نهضت اسلامی و کنترل و مراقبت از نیروهای مذهبی پرداخت.
اقامت اجباری آیت الله خمینی در ترکیه با اعتراضات گسترده ای مواجه شد. فشار افکار عمومی در داخل و خارج از کشور به حکومت های ایران وترکیه و هراس رژیم ایران از حرکت انتقامی و قیام عمومی مردم موجب شد تا رژیم برای آرام کردن اوضاع ناگزیراز انتقال آیت الله خمینی به عراق شود (سیر مبارزات ، 1386، ج 5: ص216). رژیم این تغییر تبعیدگاه را مفری برای خلاصی از اعتراضات داخلی و خارجی تلقی می کرد (همان: ص222). با این حال انتخاب حوزه نجف به عنوان تبعیدگاه دوم امام با مقاصد زیرکانه ای همراه بود که ازسوی تعداد زیادی از مطلعان بیان شده است ؛ شکستن شخصیت علمی و مقام و موقعیت آیت الله خمینی با این تصور خام که وی در مقایسه با علمای نجف توانایی علمی کمتری دارد و در نتیجه پایگاه اجتماعی خود را به تدریج از دست خواهد داد (همان: ص281). رژیم بر این باور بود که با حضور قابل توجه علما، روحانیون و طلاب شیعه در عتبات عالیات و اختلافاتی که بعضاً در روابط بین آنان وجود داشت درآینده ای نه چندان دور با استفاده از امکانات سفارت و کنسولگری های ایران و توانایی های ساواک خواهد توانست رابطه آیت الله خمینی را با مراجع عراق برهم زده و موجبات انزوا و فراموشی تدریجی ایشان را فراهم آورد (خلخالی،1380: صص140-138). اگرچه پیش بینی های حکومت کاملا درست نبود اما ساواک در طول اقامت امام در عراق تمام تلاشهای خود را برای مقابله با اقدامات ایشان به کار برد و از ظرفیت های خود تا آنجا که می توانست بهره گرفت. در ادامه به نمونه هایی از اقدامات ساواک در رویارویی با فعالیتهای امام خمینی اشاره خواهیم داشت.
منبع: (برگرفته از مقاله چاپ شده در مجله حضور –زمستان 1392)
منبع بازنشر: سایت جماران
تعداد بازدید: 725
