27 خرداد 1393
آن روز، ششم شهریور 1320، سرگرد مصطفوی، فرمانده گردان یکم شکاری، در پاسخ به دستور جلوگیری از هرگونه تظاهرات خصمانه علیه دشمن متجاوز، که از سوی مقامات ارشد صادر شده بود، ایستاد و اعلام کرد به محض اینکه هواپیماهای خارجی بر فراز آسمان پایتخت ظاهر شوند، خود و خلبانان جسورش پرواز خواهند کرد و به مقابله با آنها خواهند پرداخت.
دو روز بعد، هشتم شهریور، پادگان قلعه مرغی در تب و تاب مقاومت بود. از افسران میهن‌پرست خواسته شده بود ترک مقاومت کنند و به ایشان گفته شده بود تا چند ساعت دیگر چتربازان ارتش شوروی وارد فرودگاه می‌شوند و هیچ‌کس حق استفاده از اسلحه را ندارد و حتی اگر اسلحه ایشان را گرفتند، حق مداخله ندارند و اگر اسلحه خواستند باید به آنها تسلیم کنند.
اما ناموس وطن برای همافران ایرانی بسیار ارزشمندتر از سخنان سرهنگ معینی، فرمانده هنگ، بود و تصمیم به کودتا می‌گیرند و با بازداشت فرماندهان مخالف مقاومت، پادگان را تصرف می‌کنند. ستاد جنگ پس از اطلاع از کودتای داخلی، دستور سرکوب قیام‌کنندگان را صادر می‌کند و در کمتر از چند ساعت پادگان قلعه‌مرغی را به تصرف درمی‌آورند.
این واقعه بود که سبب شد سران رژیم پهاوی تصمیم بگیرند نیروی هوایی را در اختیار وزارت جنگ قرار دهند، زیرا می‌دیدند نیروی هوایی‌ای که بتواند مستقل عمل کند، برای آنها مشکل‌ساز خواهد بود. اما در آن زمان هرگز گمان نمی‌کردند چندین سال بعد، همافران نیروی هوایی که به ظن ایشان تحت کنترل و تحت فرمان شاهنشاه ایران بودند، اولین کسانی باشند که با امام خمینی (ره) در روز 19 بهمن 1357 بیعت می‌کنند و جانی تازه در کالبد انقلابی که در آستانه پیروزی بود، می‌دمند. همافرانی که در مدرسه علوی به خدمت امام رسیدند و حمایت خود را از انقلاب و آرمان‌های قائد آن اعلام کردند.
حضور این مردان نیروی هوایی در مدرسه علوی سوژه‌ای برای حسین پرتوی شد تا یکی از تأثیرگذارترین عکس‌ها را در روند انقلاب اسلامی از خود به یادگار بگذارد. عکسی که سال‌های بعد (1391) موضوع کتابی شد که سیدحکمت قاضی میرسعید درباره شکل‌گیری نیروی هوایی و تحولات آن از آغاز تا پیروزی انقلاب اسلامی در 22 بهمن 1357 نگاشت و آن را «عکس جنجال‌برانگیز» نامید.
این عکس که همافران نیروی هوایی ارتش را در لباس رسمی و از پشت سر نشان می‌دهد که با حضور در مدرسه علوی، که محل اقامت امام خمینی بود، به ایشان احترام نظامی گذاشته و با قرائت قطعنامه‌ای با ایشان بیعت کرده‌اند، در صفحه اول روزنامه کیهان در تاریخ 19 بهمن 1357 منتشر شد، تنها سند تصویری از این بیعت تاریخی است.
حسین پرتوی که در این زمانی جوانی 36 ساله بود و از سال ۱۳۳۸ کار خود را به صورت حرفه‌ای با عکاسی ورزشی برای روزنامه کیهان آغاز کرده بود، پیش از این عکس، چند عکس تاریخی دیگر نیز از بسته شدن فرودگاه توسط نظامیان به فرمان بختیار در ۴ بهمن ماه ۱۳۵۷، عکس مربوط به ورود امام خمینی (ره) به ایران در فرودگاه مهرآباد در ۱۲ بهمن ۱۳۵۷، گرفته بود که به وسیله آنها نام خود را در تاریخ انقلاب به ثبت رسانده بود و حال با گرفتن عکس مربوط به بیعت همافران با امام خمینی (ره)، به جریان انقلاب شتاب بخشید.
وی درباره چگونگی گرفتن این عکس می‌گوید که به صورت اتفاقی به مدرسه علوی رفته و از این دیدار سری هیچ اطلاعی نداشته است و پس از دادن تعهد برای اینکه صورت هیچ یک از نظامیان در عکس دیده نشود، به او اجازه عکس‌برداری داده شده است و البته شاید یکی از دلایل شهرت این عکس هم همین باشد. حسین پرتوی، عکاس پیشکسوت انقلاب و خالق عکس معروف دیدار همافران با حضرت امام خمینی (ره) 28 اردیبهشت ماه 1393 بعد از مدتها مبارزه با بیماری دار فانی راوداع گفت.
حسین پرتوی در روزنامه کیهان
تأثیر انتشار این عکس تاریخی در روزنامه کیهان به حدی بود که سخنگوی ستاد بزرگ ارتشتاران اعلام کرد که عکس مونتاژ شده و غیرواقعی است. اما امام نسبت به ادعای حکومت پهلوی واکنش نشان داد و دیدار خود با همافران را تایید کرد. تایید عکس و خبر توسط امام، باعث خشم گارد شاهنشاهی و حمله به پادگان نیروی هوایی شد که در نتیجه آن مردم در حمایت از کسانی که در پایگاه نیروی هوایی گرفتار شده بودند، تظاهرات کردند. این تظاهرات و سرکوب آن توسط ارتش تا صبح روز 22 بهمن 1357 که سران ارتش اعلام بی‌طرفی کردند و از نظامیان خواستند به پادگان‌هایشان برگردند، ادامه داشت.
کتاب «عکس جنجال‌برانگیز» که توسط انتشارات مکعب در 304 صفحه به چاپ رسیده، شامل چهار فصل است. فصل اول «درآمدی بر پیدایش ارتش و سیر تکامل نیروی هوایی» است. در فصل دوم تبلیغات و عوامل فشار بر ارتش و زیربنای فکری و عقیدتی و الگوهای رفتاری کارکنان و ساختار ارتش در بعد نیروی انسانی و نقش رهبری انقلاب در بیداری افکار نظامیان که در نهایت منجر به پذیرش انقلاب اسلامی شد، مورد بررسی قرار گرفته است. فصل سوم با عنوان «نیروی هوایی، پیشتاز در عرصه تحولات»، به بررسی عوامل بروز نارضایتی در میان نیروهای مسلح در حکومت پهلوی و نقش کارکنان ارتش و به ویژه نیروی هوایی در پیروزی انقلاب اسلامی پرداخته است. در فصل چهارم با عنوان «حماسه جاوید»، به موضوع اصلی کتاب که همان عکس جنجال‌برانگیز است پرداخته شده است. در واقع می‌توان گفت که تا صفحه 261 کتاب، خواننده علت نامگذاری کتاب را درنمی‌یابد و تا پیش از آن نویسنده تاریخچه‌ای از چگونگی شکل‌گیری نیروی هوایی و نقش ارتش در حوادث سال‌های قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، به ویژه سال 1357را به خواننده ارائه داده است.
نویسنده برای نگارش این اثر علاوه بر بهره‌گیری از اسناد، تحقیقات میدانی نیز انجام داده است و با مصاحبه با پیش‌کسوتان و کارکنان ارتش، افراد انقلابی، شاهدان درگیر در وقایعی که در کتاب به آنها پرداخته شده و نشست خصوصی با افسران قدیمی، بر غنا و جذابیت کتاب افزوده است.
سید حکمت قاضی میرسعید درباره کتاب خود می‌گوید: «در کتاب «عکس جنجال برانگیز» مقایسه‌ای میان دو رویداد بزرگ تاریخی از سوی نیروی هوایی ارتش در سال‌های پیش از وقوع انقلاب به انجام رسانده‌ام.»
وی از واقعه پادگان قلعه‌مرغی در تاریخ هشتم شهریور سال 1320 به عنوان نخستین رویداد انقلابی در میان کارکنان نیروی هوایی یاد و تصریح می‌کند: «در این رویداد گروهی از کارکنان، خلبانان و جوانان پر شور انقلابی بر خلاف اراده و تدبیر حاکمان ارتشی آن زمان که تن به سازش با نیروهای روس و انگلیس داده بودند، تصمیم به ایستادگی گرفتند اما چون رهبری نداشتند نتوانستند به این اعتراض جهت بدهند و آن را به انجام برسانند. این امر، گسستی را در جمع همافران و کارکنان نیروی هوایی به دنبال داشت، اما این نیرو در 19 بهمن 36 سال پیش، با وقوع انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی(ره) دوباره پیوند خود را بازیافت. معتقدم که هر دو جریان انقلابی بر مبنای رهایی از وابستگی و سلطه بیگانگان بوده است، اما در نخستین اعتراض نه تنها حکومت وقت واکنشی نشان نداد که توانست به سرکوب کارکنان نیروی هوایی هم بپردازد. در کتاب «عکس جنجال برانگیز» به مقایسه سهم رهبری در پیشبرد اهداف انقلابی پرداخته و بیان کرده‌ام که حضور رهبری آگاه و متقی مانند امام خمینی(ره) انقلاب اسلامی ایران را به پیروزی رساند.»
نویسنده برای کتاب خود با استوار خلبان ابراهیم شوشتری، تنها بازمانده رویداد پادگان قلعه‌مرغی در سال 1320 هم به گفت‌وگو پرداخته است. وی در این باره می‌گوید: «متاسفانه ابراهیم شوشتری در حین نگارش کتاب مرحوم شد، اما اسناد بسیار خوبی را در اختیارم قرار داد که برای تالیف کتاب از آنها بهره گرفتم. مهم‌ترین این استناد بروشوری بود که برای روز حادثه تهیه شده بود و در هیچ مجموعه سند دیگری نیافته بودم.»
وی «عکس جنجال برانگیز» را اثری مستند معرفی می‌کند و در ادامه با اشاره به چگونگی تالیف کتابش اضافه می‌کند: «چگونگی پیدایش ارتش در ایران و سیر تکوین و تحولات نیروی هوایی از دیگر موضوع‌هایی است که این کتاب به آنها می‌پردازد. در این میان تلاش برای رهایی از سلطه استعمار و استبداد و تغییرات سازمانی و دگرگونی‌های مختلفی که در نیروی هوایی صورت گرفته است، در این کتاب مورد مطالعه قرار گرفته‌اند.»
«عکس جنجال برانگیز» همچنین مروری بر ساختار نیروی هوایی و بافت اجتماعی و سیاسی حاکم بر این نیروی ارتش تا وقوع انقلاب اسلامی دارد. قاضی میرسعید که در این کتاب به علل و انگیزه‌های وقوع انقلاب از منظر نیروهای نظامی و به ویژه نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران پرداخته است، در این باره توضیح می‌دهد: «سهم نیروی هوایی ارتش در وقوع انقلاب اسلامی فراموش نشدنی است. نیروی هوایی مسوولیت حراست و تامین امنیت فیزیکی امام خمینی(ره) را بر عهده داشت. درست هنگام ورود امام خمینی (ره) به میهن در مقابل پلکان هواپیما تیمساری از نیروی هوایی برای حراست از جان ایشان ایستاده است. من با سرتیپ حسین فرجی‌فر که در آن زمان این مسوولیت را بر عهده داشت هم در این کتاب گفت‌و گو کرده‌ام. او در واقع ریاست تمامی نیروهای حافظ جان امام (ره) را پس از ورود ایشان به میهن بر عهده داشت. علاوه بر این، خلبانان نیروی هوایی در روز 12 بهمن‌ماه 1357 هم در انتقال حضرت امام (ره) از فرودگاه مهرآباد به بهشت زهرا و هم در مسیر بازگشت از آن نقش چشمگیری داشته‌اند.»
وی در ادامه از مصاحبه با شاهدان عینی بیعت جمعی از نیروی هوایی با امام خمینی(ره) در روز 19 بهمن 1357 به عنوان مهم‌ترین بخش کتاب «عکس جنجال برانگیز» یاد می‌کند و می‌گوید: «در این کتاب برای نخستین‌بار از منظر دینی به این واقعه نگاه کرده‌ام و همچنین تصاویری از 110 نفر از همافران و کارکنانی که در 19 بهمن‌ماه با حضرت امام خمینی (ره) بیعت داشته‌اند را در بخش پایانی کتاب آورده‌ام.»
«عکس جنجال برانگیز» همچنین نام تمام شهدای مرکز آموزش‌های وقت نیروی هوایی در درگیری خلبانان با نیروهای گارد رژیم پهلوی در سال 1357 را در بر دارد که برای نخستین‌بار ارایه و معرفی شده‌اند.
سید حکمت قاضی میرسعید درباره دلیل نامگذاری این کتاب با عنوان «عکس جنجال برانگیز» به رویداد‌هایی که پس از بیعت همافران و کارکنان نیروی هوایی با امام خمینی (ره) اتفاق افتاد اشاره می‌کند و می‌گوید: «این بیعت به صورت کاملا مخفیانه و در مدرسه علوی صورت گرفت، اما حسین پرتوی از این آیین عکسی تهیه کرد و در اختیار روزنامه کیهان قرار داد. پس از انتشار این تصویر از سوی روزنامه کیهان، این بیعت تاریخی از سوی ستاد ارتش در آن زمان تکذیب شد. با انتشار این تکذیب‌نامه از رادیو، دفتر امام خمینی(ره) این بیعت را تایید کرد و حسین پرتوی به عنوان عکاس مورد پیگرد قرار گرفت. شرح این رویداد را در فصل سوم کتاب آورده‌ام.»
**********************************
طرح جلد کتاب
**********************************
شناسنامه کتاب
سرشناسه: قاضی میرسعید، سیدحکمت، 1331-
عنوان و نام پدیدآور: عکس جنجال برانگیز/ تحقیق و تالیف سیدحکمت قاضی میرسعید.
مشخصات نشر: تهران: مکعب، 1391.
مشخصات ظاهری: 304 ص.
شابک: 7 - 62 - 5816 - 964 - 978
وضعیت فهرست نویسی: فیپا
موضوع: ایران. ارتش -- تاریخ
رده بندی کنگره: 1391116DSR ع8 ق2
رده بندی دیویی: 00955/355
شماره کتابشناسی ملی: 2894427
****************************
فهرست مطالب
مقدمه
پیشگفتار
فصل اول: درآمدی بر پیایش ارتش و سیر تکامل نیروی هوایی
شناخت تحولات ارتش ایران پس از دخالت استعمارگران اروپایی 21
کودتای 1299 و تجدید سازمان ارتش 24
پیدایش هواپیما و نقش و اهمیت آن در جنگ و نبردهایی هوایی 26
نقش و اهمیت هواپیما در جنگ جهانی اول و توجه جهانیان به صنعت هواپیمایی 26
تأسیس صنعت هواپیمایی نظامی 27
رقابت ماجرای ورود هواپیماها به ایران 29
تشکیل اداره هواپیمایی در پادگان قلعه‌مرغی تهران 35
تأسیس کارخانه‌های هواپیماسازی شهباز 36
شهریور 1320 (آغاز تجاوز قوای متفقین به ایران) 39
سازمان نیروی هوایی در شهریور 20 40
سوم شهریور ماه 1320 هنگ هوایی (تبریز) 41
سوم شهریور ماه 1320 هنگ هوایی (اهواز) 42
غافل‌گیری هنگ هوایی مشهد 43
واقعه پادگان قلعه‌مرغی در 8 شهریور 20 44
تصمیم به ایستادگی در مقابل تجاوز روس و انگلیس 45
فرمانده هنگ هوایی ترک مقاومت اعلام می‌کند 51
نیروی هوایی در اختیار وزارت جنگ 61
ستاد نیروی هوایی به «فرماندهی نیروی هوایی» تغییر نام یافت 61
حماسه نیروی دریایی ایران در شهریور 1320 62
اثرات کودتای مرداد 1332 67
سفر ریچارد نیکسون رئیس‌جمهور وقت آمریکا به تهران 69
شناختی از بافت نیروی انسانی ارتش در دوران پهلوی 74
تحصیل افسران در دانشگاه‌ها 78
نمودار بودجه 5 ساله ارتش از 1353 تا 1357 87
فصل دوم: تبلیغات و عوامل فشار در ارتش
تبلیغات و عوامل فشار در ارتش 91
سازمان اطلاعات و ضد اطلاعات 91
ساواک 95
دادرسی ارتش 96
عملکرد امرای سرسپرده 96
شناخت و توسعه نهضت اسلامی ایران در ارتش 97
سرایت موج انقلاب به ارتش 98
چگونگی شرکت یگان‌های نظامی در مأموریت‌های فرمانداری نظامی 99
پخش اعلامیه‌های حضرت امام و نشریات در یگان‌های نظامی 103
گسترش فعالیت‌های انقلابیون در پادگان‌ها 107
نقش رهبری انقلاب در بیداری افکار و توسعه مبارزات ارتشیان 113
ماجرای ظهر عاشورای لویزان 121
محکومین به اعدام تبعیدی به زندان خاش 137
شایعه اعدام ما در تهران پخش شد 142
تویی که نمی‌شناختمت 144
شاه رفت 149
آمار کارکنان فراری نیروهای مسلح 151
تحصن نظامیان در اصفهان 152
خروش پایگاه هوایی بندرعباس 154
تظاهرات 5 هزار نفری پایگاه هوایی بوشهر 155
تظاهرات پایگاه هشتم شکاری (اصفهان) 155
اعلام همبستگی منتخبین پایگاه هوایی با علمای اعظام در تهران 155
فصل سوم: نیروی هوایی پیشتاز در عرصه تحولات داخلی
امام آمد 160
خاطرات سرتیپ حسین فرجی‌فر رییس تأمین فیزیکی نیروی هوایی از ورود امام 165
خاطرات کاپیتان بیوک سیدین خلبان هلیکوپتر حامل امام 169
«مدرسه علوی» مدرسه‌ای که با اقامت چند روزه امام (ره) در آن، جاودانه شد 181
بیعت با امام، پیوند با مردم 188
خاطرات محمدحسین نورشاهی یکی از طراحان بیعت همافران با امام 193
بیانات امام خمینی (ره) در 19 بهمن 57 در جمع کارکنان نیروی هوایی 198
عکس جنجال‌برانگیز 208
خاطرات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی از روز 19 بهمن 57 216
روند پیروزی انقلاب اسلامی ایران از نگاه مطبوعات 219
صلوات کلید فتح و پیروزی 223
جنگ خونین گارد با نیروی هوایی 224
اطاق تلویزیون ساعت 20 و سی دقیقه بیستم بهمن ماه 57 225
درگیری مسلحانه و نقشه‌ای برای کودتا 235
عملیات نجات یا کورتاژ 236
جزییات طرح عملیات نجات یا کورتاژ 236
اعلام بی‌طرفی ارتش 242
چلچله‌های سرزمین عشق 246
صحبت به خیر قهرمان 249
زندانیان سیاسی و اخراجی‌های نیروی هوایی 254
گروهبانی که به ریاست جمهوری رسید 257
فصل چهارم: حماسه جاوید
راه امام 261
گلچینی از بیانات امام خامنه‌ای (مقام معظم رهبری) 268
یاوران سپیده (از منظری دیگر) 286
پرورش یافتگان مکتب شهادت 298
منابع 304
تعداد بازدید: 2074
