14 مرداد 1393
یکی از مظاهر بارز دموکراسی در جهان بعد از پارلمان، انتخابات آزاد و احزاب، مطبوعات است که آن را «رکن چهارم دموکراسی» می‌نامند. مطبوعات در تمام جهان یکی از اثرگذارترین ابزارها بر افکار عمومی است. در ایران نیز مطبوعات نقش مؤثری در عرصه‌های گوناگون سیاسی، اجتماعی و فرهنگی داشته است، اگرچه متأسفانه در دوره‌هاییمانند حکومت پهلوی تنها ابزاری در اختیار این حکومت بوده است.
یکی از مهمترین روزنامه‌های ایران روزنامه «اطلاعات» بوده و هست که پرتیراژترین روزنامه کشور در دهه چهل به شمار می‌رود و تأثیر فراوانی بر افکار عمومی داشته است. به همین دلیل و در این دوره سفارتخانه‌های خارجی می‌کوشیدند تا از این روزنامه برای نشر عقاید و سیاست‌هایشان استفاده کنندو اخبار خود را در اختیار روزنامه اطلاعات قرار می‌دادند.
مدیریت این روزنامه پرتیراژ و تأثیرگذار در اختیار خاندان معروف مسعودی بود که بررسی اسناد مربوط به چهار تن از برجسته‌ترین افراد این خاندان از نگاه اسناد ساواک موضوع کتابی با عنوان «مسعودی‌ها: رجال عصر پهلوی به روایت اسناد ساواک» قرار گرفته است.
شهرت این خاندان با به قدرت رسیدن عباس مسعودی آغاز شد.او که در سال 1282 در خانواده‌ای کم‌بضاعت در تهران متولد شد، پس از گذراندن دوره مقدماتی به دلیل مشکلات مالی تحصیل دانش را رها و به عنوان یک کارگر ساده در یک چاپخانه شروع به کار کرد. پس از مدتی به عنوان مصحح در روزنامه‌های «شفق» و «اقدام» و در سمت خبرنگار در روزنامه‌های «ایران» و «کوشش»مشغول به کار شد.
وی در سال 1300اتاق مرکز اطلاعات را دایر کرد و در همان اتاق بود که اخبار خبرگزاری¬های «رویترز» و «هاواس» را می¬گرفت و پس از ترجمه منتشر میکرد.او در سال 1304 امتیاز روزنامه «اطلاعات» را از علی سلیمی گرفت و در مدتی کوتاه مؤسسه را گسترش داد و ده نشریه وابسته به آن ره‌اندازی کرد.
فعالیت عباس مسعودی تنها محدود به مطبوعات نبود و خیلی زود با استفاده از این امتیاز وارد دنیای سیاست شد. مسعودی در سال 1314 به نمایندگی از شهر تهران به مجلس شورای ملی دوره دهم راه یافت و تا پایان دوره پانزدهم به طور متناوب طی شش دوره در مجلس شورای ملی حضور داشت. هم-چنین در سال 1328 از حوزه انتخابیه تهران به عنوان سناتور انتصابی به مجلس سنا راه یافت و تا سال 1351 در این سمت باقی بود. این امر او را علاوه بر قدرت،از مصونیت پارلمانی هم برخوردار میکرد و او از آن برای اعمال نفوذ و نشر مطالبی که سایرین قادر به انتشار آن نبودند، استفاده میکرد. مسعودی از طریق همین دو قدرت برای تخریب هر یک از سران کشور که مخالف او و در مقابل منافع وی یا اربابانش بودند استفاده میکرد.
مأموران ساواک در گزارش‌های خود درباره عباس مسعودی آورده‌اند که او «مرد هزار رنگ بی‌حقیقتی است و شاید در رجال مملکت هیچ کس به اندازه او در مردم و طبقات عامه مخالف ندارد و منفور نیست و تمام مردم با او مخالف و مورد نفرت عامه مردم است.» و ایده‌ای جز افزودن تیراژ روزنامه و ازدیاد ثروت ندارد.
مسعودی از نظر سیاسی وابسته به بلوک غرب و به ویژه انگلستان بودو روابط نزدیکی با شیوخ منطقه خلیج فارس و نیز رژیم اشغالگر قدس و مصر داشت. وابستگی او به بیگانگان به حدی بوده که منافع شخصی خود و اربابانش را بر منافع ملی ترجیح می‌داد. مثلاً درمورد مسئله بحرین همواره در روزنامه خود و در سخنرانی‌هایش مالکیت ایران بر این جزیره را رد میکرد و شاید این بزرگ‌ترین خیانت او به کشورش بود.
جایگاه عباس مسعودی در میان رجال و سیاستمداران عصر پهلوی سبب شد که فصل نخست کتاب «مسعودی‌ها: رجال عصر پهلوی به روایت اسناد ساواک» که در چهار فصل تنظیم شده است،در ذیل عناوین خلاصه‌ای از پیشینه خانوادگی عباس مسعودی، ورود او به عرصه روزنامه‌نگاری در دو بخش «از سقوط رضاشاه تا کودتای 28 مرداد» و «اطلاعات در دوره مصدق و پس از آن»، مواضع عباس مسعودی در قبال دولت‌های خارجی، وابستگی عباس مسعودی به انگلستان، عباس مسعودی و مسئله بحرین، سوءاستفاده مسعودی از روزنامه اطلاعات، مخالفت با نخست‌وزیری علی امینی، مخالفت با نیروهای مذهبی و عناوین نشریات وابسته به روزنامه اطلاعات و دارایی‌های عباس مسعودی به شرح مختصری از زندگی وی بپردازد. در این فصل برای آگاهی بیشتر خوانندگان حدود سیصد سنددرباره فعالیت‌های عباس مسعودی ارایه شده است.
فصل دوم این کتاب، با ارائه توضیحاتی درباره دوره کودکی فرهاد مسعودی، پسر ارشد عباس مسعودی، آغاز شده است و در ادامه به بررسی جایگاه وی در عرصه مطبوعات در دو قسمت «فعالیت‌های مسعودی از هنگام ورود به اطلاعات تا 1353» و «جایگاه و نقش فرهاد مسعودی در روزنامه اطلاعات از 1353 تا 1357»، ماجرای قتل حسین پرورش‌نیا، روابط فرهاد مسعودی با کشورهای غربی، مقالات ضدمذهبی فرهاد مسعودی و فرهاد مسعودی و بهائیت پرداخته است.
فرهاد مسعودی از همان نوجوانی وارد عرصه مطبوعات شد و به همین دلیل در آمریکا در رشته روزنامه‌نگاری به تحصیل پرداخت و در سال 1353، بعد از فوت پدرش، ریاست موسسه اطلاعات را عهده‌دار شد. او به دلیل تسلطش به دو زبان فرانسه و انگلیسی دو روزنامه خارجی با نام‌های «تهران ژورنال» به زبان انگلیسی و «ژورنال دو تهران» به زبان فرانسه تأسیس کرد.
فرهاد مسعودیدر حمایت بی‌چون و چرا از رژیم پهلوی و طرفداری از غرب و مخالفت با نیروهای مذهبی و جنبش‌های انقلابی پیرو سیاست‌های پدرش بود. اما به دلیل آنکه نفوذ و قدرت پدر را نداشت، به‌تدریج نفوذ و سلطه ساواک در موسسه و نظارت بر مطالب آن افزایش یافت. او در چهار سال ریاستش بر این موسسه، که با پیروزی انقلاب اسلامی، پایان یافت، هرگز اعتراضی به اوضاع جاری مملکت نکرد و همواره به حمایت از سیاست‌های حکومت پهلوی در همه عرصه‌ها می‌پرداخت و تریبونی در خدمت رژیم بود. اما از اوایل سال 1357 فرهاد مسعودی تلاش میکرد با جلوگیری از انتشار مطالب تحریک‌آمیز آرامش را در روزنامه اطلاعات حفظ کند.
تیتر «شاه رفت» که در 27 دی در این روزنامه به چاپ رسید، سبب تقویت روحیه انقلابیون و تزلزل پایه‌های حکومت پهلوی شد.
فصل سوم کتاب «مسعودی‌ها: رجال عصر پهلوی به روایت اسناد ساواک» که به بررسی اسناد مربوط به محمدعلی مسعودی، برادرزاده عباس مسعودی، در ساواک پرداخته است، با ارائه پیشینه مختصر ازخانواده محمدعلی مسعودی شروع شده و در ادامه به فعالیت‌های مطبوعاتی وی، چگونگی ورود او به عرصه مطبوعات، چگونگی تاسیس روزنامه «پست تهران»، موقعیت و جایگاه سیاسی محمدعلی مسعودی در رژیم پهلوی در سه بخش «عضویت در حزب مردم»، «اعمال نفوذ و تقلب در انتخابات» و «شرکت در جبهه مخالف دکتر علی امینی» و اموال و دارایی‌های محمدعلی مسعودی پرداخته است.
او نیز مانند دیگر مسعودی‌ها کار خود را از دفتر روزنامه «اطلاعات» شروع کرد، اما به دلیل اختلاف با عمویش از وی جدا شد و روزنامه «پست تهران» را منتشر کرد. او مدرک کارشناسی علوم سیاسی را از دانشگاه تهران اخذ کرد و بین سال‌های 1316 تا 1320، یعنی اوج قدرت رضاشاه و خفقان سیاسی کشور، سردبیری روزنامه «اطلاعات» را برعهده داشت. به همین دلیل از هیچ‌گونه آزادی‌ای در انتخاب و انتشار اخبار برخوردار نبودند. از سال 1320 به بعد، با باز شدن فضای سیاسی کشور،این روزنامه هم از آزادی عمل بیشتری برخوردار شد. در سال 1331 به‌دنبال اختلاف میان وی و عباس مسعودی، محمدعلی امتیاز روزنامه «پست تهران» را کسب کرد، ولی به دلیل درگیری میان دربار و مصدق و مشخص نبودن آینده سیاسی کشور که باعث می‌شد محمدعلی مسعودی نتواند خط‌مشی مطمئنی اتخاذ کند، تا بعد از کودتای 28 مرداد فعالیت مطبوعاتی خود را متوقف کرد. بعد از آن در مدتی کوتاه «پست تهران» را به یکی از پرتیراژترین روزنامه‌های کشور تبدیل کرد و دلیل این موفقیت این بود که بعد از کودتا بسیاری از روزنامه‌های کشور، ازجمله «اطلاعات» و «کیهان» توقیف شدند و در این خلاء موجود، روزنامه «پست تهران» مسئولیت اطلاع‌رسانی در کشور را عهده‌دار شد و به سرعت جایگاه ویژه‌ای کسب کرد. البته این دوره شکوفایی چندان دوامی نداشت و با رفع توقیف روزنامه‌های «کیهان» و «اطلاعات»، «پست تهران» به روزنامه‌ای کم اعتبار تبدیل شد. محمدعلی مسعودی علاوه‌بر روزنامه‌نگاری در سیاست نیز نقشی فعال داشت و در دوره‌های پانزدهم، شانزدهم، هجدهم، نوزدهم و بیستم در مجلس حضور داشت. او همچنین از اعضای حزب مردم و از مخالفان سرسخت دولت امینی بود و در سرنگون کردن آن نقش مهمی ایفا کرد.
فصل چهارم کتاب به بررسی زندگینامه، انتشار مقالات ضدمذهبی، فعالیت‌های سیاسی قاسم مسعودیو ویژگی‌های اخلاقی قاسم مسعودی براساس اسناد ساواک اختصاص دارد.او برادر محمدعلی مسعودی بود ومانند دیگر اعضای این خاندان از همان نوجوانی فعالیت مطبوعاتی خود را در مؤسسه اطلاعات آغاز کرد. قاسم مسعودیپس از تأسیس روزنامه «پست تهران» توسط برادرش، سردبیر آن شد و همچنین مدیرمسئولی «تهران نیوز» را نیز به دست آورد. او نیز مانند دیگر افراد خاندان مسعودی سیاست ضد دینی و حمایت از غرب و خاندان پهلوی را در پیش گرفت و توانست در مجلس بیستم با خرید آرا به نمایندگی از مردم دماوند وارد مجلس شود.
با پیروزی انقلاب اسلامی،امام خمینی (ره) طی حکمی حجت‌الاسلام سید محمود دعایی را بهریاست موسسه اطلاعات منصوب کردند و اعضای خاندان مسعودی هم مانند بسیاری دیگر از سران رژیم پهلوی از کشور خارج شدند.
کتاب «مسعودی‌ها: رجال عصر پهلوی به روایت اسناد ساواک» را که بیست و ششمین جلد از مجموعه رجال عصر پهلوی به روایت اسناد ساواک است،مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات در 704 صفحه و با شمارگان هزار نسخهبه بهای 18هزار تومان منتشر کرده است.البته این کتاب با وجود آنکه تمامی اسناد مربوط به مسعودی‌ها در آن آورده شده است، به‌دلیل سوژه نبودن مسعودی‌ها برای ساواک، بسیاری از زوایای زندگی خصوصی و سیاسی آنها را پوشش نداده. با وجود این، به دلیل آنکه مسعودی‌ها از خاندان صاحب نفوذ و قدرت در عصر پهلوی بوده‌اند و به دلیل نفوذ فراوان‌شان در مطبوعات تأثیری چشم‌گیر بر افکار عمومی و مناسبات سیاسی و فرهنگی ایران آن زمان داشته‌اند، مطالعه این اثر برای علاقه‌مندان به تاریخ معاصر کشور سودمند خواهد بود.
فاطمه دفتری
**********************************
طرح جلد کتاب
**********************************
شناسنامه کتاب
عنوان: رجال عصر پهلوی به روایت اسناد ساواک
کتاب بیست و ششم (مسعودی ها)
ناشر: مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات
چاپ اول: پاییز 1392
شمارگان: 1000 نسخه
شابک: 4 - 035 - 149 - 600 - 978
ISBN 978-600-149-035-4
http://www.historydocument.ir
E-mail:info@.historydocument.ir
صندوق پستی: 4735 - 19395
قیمت: 180000 ریال
همه حقوق محفوظ است.
****************************
فهرست مطالب
فصل اول: عباس مسعودی
سخن ناشر: 7
مقدمه: 11
اسناد: 31
فصل دوم: فرهاد مسعودی
مقدمه: 319
اسناد: 337
فصل سوم: محمدعلی مسعودی
مقدمه: 471
اسناد: 487
فصل چهارم: قاسم مسعودی
مقدمه: 549
اسناد: 555
فهرست اعلام: 649
ضمائم: 677
تصاویر: 693
تعداد بازدید: 1015
