20 دی 1393
رضاشاه پهلوی ارتفاعات آرارات در غرب ایران را به تركیه، قسمت‌هائی از شرق ایران را به افغانستان و منطقه سوق الجیشی اروند رود (شط العرب) را به عراق بخشید.
سرلشكر ارفع كه در سفر رضاشاه به تركیه عضو هیأت همراه وی بود، خاطراتی از این سفر در زمینه نوع نگرش رضاشاه نسبت به اختلافات مرزی ایران با همسایگان دارد كه خواندنی است.
ارفع در خاطرات خود می‌گوید: «من عضو هیأت تحدید حدود و حل اختلافات بودم. در این هیئت كسانی چون محمدعلی فروغی و رشدی آراس شركت داشتند. یك روز كه من و یك سرهنگ ترك بر سر موضوعی مورد اختلاف با حرارت بسیار بحث می‌كردیم رشدی آراس گفت: « ما ترك‌ها به نظر اعلیحضرت شاهنشاه اطمینان و اعتقاد كامل داریم، سرهنگ ارفع پرونده‌ها و نقشه‌ها را به حضور ایشان ببرد هرچه فرمودند ما قبول داریم ».
من نقشه‌ها و كاغذها را جمع كردم و یك راست به كاخ سلطنتی رفتم و به اتاق داخل شدم و گفتم عرایضی دارم چند دقیقه بعد شاهنشاه وارد شدند در حالی كه من نقشه‌ها را روی میز پهن كرده بودم. همین كه نقشه‌ها را دیدند فرمودند: «موضوع چیست؟» من شروع كردم به توضیح دادن كه فلان تپه چنین است فلان منطقه چنان است، آن‌جا سخت مورد نیاز ماست، و از این حرف‌ها... ولی پس از مدتی كه با حرارت عرایضی كردم با كمال تعجب دیدم اعلیحضرت چیزی نمی‌فرمایند. وقتی سرم را بلند كردم دیدم شاه با حالت مخصوصی به من نگاه می‌كند گویی به حرف‌هایم چندان توجهی ندارد و تنها چشم به چشم من دوخته است تا ببیند من چه می‌گویم. من سكوت كردم. فرمودند: معلوم است منظور مرا نفهمیدی... بگو ببینم این تپة این جا از آن تپه كه می‌گویی بلندتر نیست؟ عرض كردم: «بلی قربان»... فرمودند: «آن را چرا نمی‌خواهی؟ این یكی چطور؟» عرض كردم «بلی». فرمودند: «منظور این تپه و آن تپه نیست. منظور من این است كه دو دستگی و جدایی كه بین ایران و تركیه از چندین صد سال وجود دارد و همیشه به زیان هر دو كشور و به سود دشمنان مشترك ما بوده است از میان برود. مهم نیست كه این تپه از آن كه باشد . آنچه مهم است این است كه ما با هم دوست باشیم.»
من شرمنده شدم و كاغذها و نقشه‌ها را جمع كردم و به وزارت خارجه كه محل تشكیل هیئت بود برگشتم. همه منتظر من بودند تا وارد شدم پرسیدند اعلیحضرت چه فرمودند؟ گفتم: « فرمودند ما دوست هستیم این موضوعات در كار نیست. تقسیم كنید این طرف تپه كه رو به «قطور» است مال ما باشد و آن طرف مال ترك‌ها». این واقعاً درس بزرگی بود برای من و دریافتم كه شاهنشاه ایران تا چه اندازه نظر بلند و با گذشت و خواهان دوستی و صلح و صفا هستند.»
به این ترتیب رضا شاه پهلوی ارتفاعات آرارات را به تركیه و قسمت‌هائی از شرق ایران را به افغانستان و شط العرب را به عراق بخشید. در خاطرات سرلشكر ارفع كه عضو كمیسیون تحدید حدود مرزی بوده چگونگی این واگذاری را بیان می‌نماید... بنابراین پیمان سعدآباد از هر لحاظ به زیان ایران بوده است.
منبع: تاریخ بیست ساله ایران، حسین مكی، نشر ناشر، 1362، جلد 6، ص 153
منبع بازنشر: سایت موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی
تعداد بازدید: 991
