06 بهمن 1393
موضوعی كه در مقوله نهضت ملی شدن صنعت نفت مهم است نقش آیت‌الله بروجردی است. سؤال این است كه چرا آیت‌الله بروجردی كه بزرگترین مرجع زمان بود، موضع فعالی نگرفت. برخی آیت‌الله بروجردی را ماهیتاً یك مرجع غیرسیاسی می‌دانند و معتقدند به همین دلیل نیز ایشان در نهضت ملی شدن صنعت نفت موضع‌گیری نكرد. اما این پاسخ قانع‌كننده نیست؛ اولاً آیت‌الله بروجردی ماهیتاً یك شخصیت سیاسی بود. ثانیاً وی از شاگردان برجستة آخوند خراسانی و شیخ‌الشریعه اصفهانی به حساب می‌آمد كه هر دو مراجع مبارز و سیاسی بودند. نكته سوم این كه آیت‌الله بروجردی از قیام حاج شیخ نورالله اصفهانی و مهاجرت علما به قم ـ 1306ـ حمایت كرد كه به دستگیری و بازداشت صد روزه وی انجامید. نكته چهارم این كه آیت‌الله بروجردی معتقد به ولایت فقیه بود و در درس فقه خود همیشه از ابعاد سیاسی احكام اسلامی دفاع می‌كرد. پنجم، در 1322ش است كه وی از خواسته‌های آیت‌الله قمی دفاع كرد و دولت را به كشاندن عشایر مسلح به تهران تهدید كرد. آخر كلام این كه آیت‌الله بروجردی رسماً از مبارزات مردم فلسطین حمایت می‌كرد و در مقابل بعضی از اقدامات رژیم پهلوی موضع‌گیری می‌كرد. با این حال آیت‌الله بروجردی معتقد بود كه یك نهضت اسلامی به دو نیروی اصلی نیاز دارد: مردم و كادر رهبری. وی معتقد بود جامعه اسلامی در حال حاضر فاقد كادر رهبری است و به همین دلیل نیز تمام همت خود را صرف بازسازی حوزه علمیه قم كرد.
نكته دیگر این كه آیت‌الله بروجردی شاهد تجربه مشروطیت بود. وی دیده بود كه چگونه این نهضت با تلاش عالمان وقت و رهبری استادش ـ آخوند خراسانی ـ به بار نشست، اما در اولین فرصت، متجددان غیر مذهبی، روحانیت را كنار زده و مشروطه را به انحراف كشاندند. آیت‌الله بروجردی جبهه ملی و مصدق را باور نداشت و تا آخر نیز بر همین ناباوری ماند. به همین دلیل به نهضتی كه در یك سوی آن جبهه ملی و مصدق ایستاده بودند، با احتیاط می‌نگریست.
موضع‌گیری‌های آیت‌الله بروجردی در قبال آیت‌الله كاشانی، قبل و بعد از اتحاد با مصدق، می‌تواند شاهدی بر این مدعا باشد. در خرداد 1327، آیت‌الله كاشانی تظاهراتی علیه نخست‌وزیری هژبر ساماندهی كرد كه به درگیری و كشته و زخمی‌شدن عده‌ای از مردم متدین انجامید. آیت‌الله بروجردی در اعلامیه‌ای از آیت‌الله كاشانی حمایت كرده و وی را فردی كه «جز صلاح جامعه و ملت و دفع ظلم و ستم نهضت دینی نموده‌اند و جز در مقام مبارزه با استبداد و دیكتاتوری» نیست، معرفی كرد. پس از جدایی آیت‌الله كاشانی از جبهه ملی نیز، آیت‌الله بروجردی وی را مورد حمایت مالی قرار داده و از وی با احترام یاد می‌كرد. با این همه نباید فراموش كنیم كه آیت‌الله بروجردی هیچگاه نهضت ملی شدن نفت را نفی نكرد، بلكه به روایت آیت‌الله سلطانی، ایشان می‌فرمود:
«روحانیت به هیچ‌وجه نباید با این حركت مخالفت كند اگر با این حركت مردمی مخالفت كند و این حركت ناكام بماند در تاریخ ایران ضبط می‌شود كه روحانیت سبب این كار شد. لذا به آقای بهبهانی و علمای تهران نوشتم كه مخالفت نكند.»
منبع:نشست تخصصی روحانیت و نهضت ملی شدن صنعت نفت ، موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی ، بهار 1385
منبع بازنشر: ماهنامه الکترونیکی دوران - شماره 111 - بهمن ماه 1393
تعداد بازدید: 937
