26 بهمن 1393
روز 19 بهمن 1321 دكتر میلسپو برای اداره امور مالی ایران وارد تهران شد. وی طی سالهای 1301 تا 1304 نیز جزو هیأت كارشناسان مالی آمریكا در ایران فعالیت كرد.
آرتور چستر میلسپو ( Arthur. Chester) روز اول مارس 1883 م، در مزرعه‌ای واقع در پنج مایلی شهر «اگوستا» ( Augusta ) در ایالات میشیگان متولد شد. دوره دبیرستان را در شهر «آگوستا» در سال 1902 به پایان رساند. در سال 1908 درجه لیسانس از كالج «آلیبون» (Albion college)، در سال 1910 درجه فوق لیسانس از دانشگاه ایلی نویز و بالاخره در سال 1912 درجه دكترای خود را (پی . اچ. ای) در رشته «اقتصاد» از دانشگاه معروف «جان‌هاپكینز» دریافت داشت (بعداً در سال 1939 یك درجه دكترای افتخاری حقوق نیز از طرف دانشگاه ایلی نویز به او اعطا شد. از سال 1912 به عنوان استاد علوم سیاسی در كالج «ویت من» ( Whitman college) واشنگتن و از سال 1917 در سمت دانشیار علوم سیاسی دانشگاه «جان هاپكینز» به كار پرداخت. در اواخر سال 1918 در وزارت خارجه آمریكا استخدام شد و به عنوان مشاور درجه چهارم در امور اقتصادی نفت مشغول به كار گردید و در همین سمت بود كه برای بار اول در سال 1922 به استخدام دولت ایران در آمد.
دكتر میلسپو روز 9 سپتامبر 1921 با «ماری هلن مك كانل» ( Mary Helen Mac Connell) ازدواج كرده بود و موقعی كه در ماموریت اولش در ایران به سر می‌برد از او صاحب پسری شد كه او را «ابوت» Abbott)) نامید ولی به علت اینكه تولد او در شمیران صورت گرفت،(1) میلسپو پسرش(2) را به نام تجریش می‌خواند.
میلسپو اندكی پس از پایان دوره نخست خدمت خود در ایران در سال 1927 م، از طرف وزارت امور خارجه آمریكا به سمت مشاور كل امور مالی «هائیتی» ( Haiti ) منصوب گردید كه درباره این ماموریت نیز كتابی با عنوان ( Haiti, under American Control) به رشته تحریر در آورد. (3) فعالیت وی در هائیتی سه سال ادامه یافت. وی از پایان سال 1929م، به آمریكا و فعالیت‌های دانشگاهی بازگشت و در سال 1930 به تدریس در دانشگاه «بروكلین» و همكاری با مؤسسه پژوهشی طرح‌‌های علوم اجتماعی واشنگتن پرداخت، تا آن كه دوباره در فاصله سالهای 1943 تا 1945 به ایران آمد و ریاست كل دارایی ایران را به عهده گرفت(4) و همان طور كه اشاره شد درباره ماموریت ثانوی خود در ایران همان كتاب آمریكایی‌ها در ایران را نوشت. و پس از بازگشت از ایران دوباره در همان شغل سابق در دانشگاه بروكلین مشغول به كار شد.
میلسپو پس از اتمام ماموریت دومش در كتاب آمریكایی‌ها در ایران هر نكته مثبتی را در كتاب اول درباره شماری از ایرانی‌ها، از جمله رضاشاه گفته بود، كم و بیش پس گرفت. عجیب آن است كه میلسپو كه آتش خشم خود را متوجه استبداد و خودكامگی رضاشاه كرده بود، خود اعتراف داد كه نمی‌توانست در جامعه نسبتاً باز ایران تحت اشغال، پس از شهریور 1320 كه جناح‌ها و گروههای مختلف فراوان بود، خوب كار كند. ماموریت دوم میلسپو در ایران از بهمن 1321 تا آذر 1324 شكست كامل بود.
دلایل شكست ماموریت دوم میلسپو متعدد است: عدم نیاز واقعی به مستشاری خارجی و آن هم با اختیار اجرایی بی‌‌اندازه، نخوت شخصی و كه حضور متفقین در ایران به آن دامن می‌زند، سالمندی او، وجود فضای باز سیاسی كه خلاف دوره اول ماموریت او، به روزنامه‌نگاران و نمایندگان مجلس اجازه داد به انتقادهای تند از او بپردازند. به طوری كه وضع روحی وی دگرگون شده بود و نسبت به همه چیز در ایران بدبین شده بود.
میلسپو در سال 1949، بازنشسته شد و در پنج سال آخر زندگی رئیس شورای نویسندگان (سردبیری) روزنامه «كالا مازوگازت» ( Kalamazoo Gazette) را به عهده داشت. (5)
دكتر میلسپو سرانجام پس از 72 سال زندگی عصر روز 24 سپتامبر 1955 م به علت سكته قلبی درگذشت، اما تا صبح روز بعد كسی از مرگ او مطلع نشد، زیرا میلسپو به تنهایی زندگی میكرد و پسرش در آن زمان در شهر نیویورك زندگی میكرد همسایگان میلسپو به دلیل پخش صدایی رادیو از اطاق او به صورت متوالی در طول شب، كنجكاو شده و در صدد كشف علت این موضوع بر آمدند كه با جسد بی‌جان میلسپو سردبیر روزنامه شهرشان روبرو شدند.
جنازه دكتر میلسپو در زادگاهش (آگوستا) در ایالت میشیگان به خاك سپرده شد. (6)
دكتر میلسپو در طول زندگی خود ده كتاب به رشته تحریر در آورد كه به شرح ذیل است:
1.Party organization and Machinery in Michigan 1890 ]1917
2.The American Task in Persia (1925
3.Haiti , Under American Control (1931
4.Public Welfare Organization (1935
5.Local Democracy and Crime Control (1936
6.Crime Control by The National Government (1936
7.Democracy, Efficiency , Stability (1942
8.Peace Plans and American Choices (1942
9.American in Persia (1946
10.Toward Efficient Democracy (1946
میلسپو در نظر سیاسیون ایران
نگاهی به اظهارنظرهای چند تن از كسانی كه در دوران ماموریت‌های میلسپو در ایران مسئولیتی به عهده داشته‌‌اند، جالب است. در این رابطه عبدالله مستوفی در كتاب «شرح زندگانی من» چنین آورده است:
«... سر هم رفته خدمت این مستشارها برای كشور بی‌فایده نبود و برای بودجه ده بیست میلیون تومانی آن روزی ایران خوب بودند. خصوصاً قدرت دولت هم كه در همه جا بسط پیدا كرده و مالیات‌ها را خوب وصول میكرد، كمك زیادی در نظم عمل و حسن شهرت آنها كرد و همین حسن شهرت سبب شد كه برای دفعه دوم پس از شانزده هفده سال دكتر میلسپو را مجدداً برای اداره كردن مالیه طلبیدیم ولی این بار بودجه كشور بیست برابر سابق شد و سر به سیصد چهار صد میلیون تومان زده و كار به قدری شعبه پیدا كرده بود كه اداره آن به شخص باهوش‌تر از میلسپو حاجت داشت. سن دكتر هم زیاد شده و نمی‌توانست به تمام كارها برسد، قدرت سردار سپه هم در كار نبود ... مجلس ما هم از این میلسپوی كم هوش و حواس توقع اعجاز داشت و بار او را با رجوع كارهای اقتصادی خارج از اندازه سنگین كرد. این بود كه كار از خرك در رفت .... تا بالاخره همه تنگ آمدند و آقای دكتر را به خدا سپردند... »(7)
و در جای دیگر می‌نویسد:
«...دانش میلسپو كه دكتر اقتصاد بود چیزی نیست كه قابل انكار باشد ولی فعالیت و هوش «شوستر» را نداشت، وی مردی متین و آرام و شاید قدری ضعیف‌النفس بود ...» (8)
ابوالحسن ابتهاج كه به عنوان رئیس بانك ملی ارتباطات فراوانی با وی داشته بر این باور است:
«... تنها موفقیتی كه نصیب دكتر میلسپو گردید وصول مالیات‌های عقب افتاده از عده‌‌ای متنفذین ایران بود كه این موفقیت هم به هیچ‌وجه مربوط به شخص میلسپو نبود بلكه در نتیجه قدرت رضاشاه بود كه به واسطه به وجود آوردن حكومت مركزی قوی قادر بود تصمیمات وزارت دارایی را بدون ملاحظه و با كمال شدت اجرا نماید...» (9)
حاج میرزا یحیی دولت آبادی هم معتقد است:
«... میلسپو شخص فهمیده متینی است گرچه هوش و جربزه سرشاری ندارد ... »(10)
مخبرالسلطنه هدایت نیز درباره میلسپو می‌نویسد: «میلسپو یك دنده است و بد كله! ...» (11)
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
پی‌نوشت‌ها:
1ـ میلسپو، ماموریت آمریكایی‌ها در ایران، ترجمه حسین ابوترابیان، تهران، انتشارات پیام، ج اول 2536، ص 20.
2ـ پسر دكتر میلسپو در ماموریت دوم پدرش در ایران با او همراه بود و مخصوصاً در ایامی كه میلسپو در بیمارستان بستری بود، اغلب كارهای اداری او را انجام می‌داد.
3 - (Millspaugh , Americans in Persia , Washington D.C, 1946,P.67)
4- Who Was Who in U.S.A
5ـ نصرت‌الدوله و میلسپو (پایان ماموریت آمریكایی‌ها در ایران) به اهتمام دكتر ناصر‌الدین پروین، محمد رسول دریا گشت، تهران، انتشارات اساطیر، ج 1، 1380، ص 17و 18.
6ـ ماموریت آمریكایی‌ها در ایران، ص 21 و 22 به نقل از روزنامه Battle Greek News مورخ 26 سپتامبر 1955 منتشر شده است.
7ـ مستوفی، عبدالله، شرح زندگانی من، ج 3، ص 533.
8ـ همان، ص 531
9ـ سالنامه دنیا، ج 19، ص 139.
10ـ دولت آبادی، یحیی، حیات یحیی، ج 4، ص 309.
11ـ هدایت، مهدیقلی، خاطرات و خطرات، ص 403.
منبع: ماهنامه الکترونیکی « دوران » شماره 1 ، فروردین 1385
منبع بازنشر: سایت موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی
تعداد بازدید: 1027
