مقالات

نقد كتاب خاطرات بزرگ علوي

نقد كتاب خاطرات بزرگ علوي «خاطرات بزرگ علوي» عنوان كتابي است كه ابتدا در 1376 در اروپا و سپس يك سال بعد در ايران توسط انتشارات دنياي كتاب منتشر شد. اين كتاب حاصل مصاحبه با «بزرگ علوي» و ضبط خاطرات شفاهي ايشان طي 29 جلسه گفت و شنود بوده است. بزرگ علوي در سال 1283 شمسي (1904 ميلادي) به دنيا آمد. پدرش ابوالحسن كه در سير فعاليتهاي مشروطه‌خواهانه سالها در پاريس و برلين به سر برده بود در سال 1302 دو پسر خود (مرتضي و آقا بزرگ) را نيز به آلمان...

همايش بزرگ تاريخ‌نگاري انقلاب اسلامي

همايش بزرگ تاريخ‌نگاري انقلاب اسلامي به مناسبت سي‌امين سالگرد پيروزي انقلاب اسلامي به همت «خانه كتاب» همايش بزرگي تحت‌عنوان «تاريخ‌نگاري انقلاب اسلامي» در هفته اول ارديبهشت ماه 1388 برگزار مي‌شود. محورهاي همايش عبارت است از : الف) ـ مباحث نظري تاريخ‌نگاري انقلاب اسلامي ـ زمينه‌ها: چارچوب‌ها و مفاهيم نظري تاريخ‌نگاري انقلاب اسلامي ـ جريان‌شناسي تاريخ‌نگاري انقلاب اسلامي ـ تطورات تاريخ‌نگاري انقلاب اسلامي ـ...

شاه و لابي يهود

شاه و لابي يهود اقليتهاي يهودي در جهان غرب به شدت در حكومت‌هاي خود مؤثرند و به خصوص اين نفوذ در آمريكا بسيار شديد است. لذا نمي‌توان اسرائيل را يك كشور تحت سلطه آمريكا و غرب تلقي كرد بلكه در واقع اين جهان غرب است كه تحت نفوذ اسرائيل مي‌باشد.1 از سويي اسرائيل پايگاه اصلي غرب در خاورميانه به شمار مي‌رفت و براي آمريكا كشور پول‌سازي محسوب مي‌شد. صرف وجود اسرائيل سبب مي‌گرديد تا كشورهاي عربي و ثروتمند منطقه، دلارهاي نفتي خود را...

تأثير گفتار و نوشتار در تدوين تاريخ كتبي

تأثير گفتار و نوشتار در تدوين تاريخ كتبي اشاره: مقاله حاضر از جمله مقالاتي است كه در اولين سمينار تخصصي تاريخ شفاهي در ارديبهشت 1383 در دانشگاه اصفهان، ارائه شد. ساير مقالات اين همايش در شماره‌هاي قبلي مجله الكترونيكي «دوران» تقديم خوانندگان گرامي گرديد. اين بحث كه آيا گفتار اصالت دارد يا نوشتار، به عبارت ديگر آيا زبان در گفتار بهتر مي‌تواند متجلي شود يا در نوشتار؟ به طور غيرمستقيم به بحث تاريخ شفاهي مرتبط است. پاسخ به اين...

بهائي‌ها، زرتشتي‌ها و يهودي‌ها در دوران رضاشاه

بهائي‌ها، زرتشتي‌ها و يهودي‌ها در دوران رضاشاه در دوره رضاشاه پهلوي در حالي كه شعاير اسلامي مورد بي‌اعتنايي قرار مي‌گرفت و روحانيون از هر سو تحت فشار بودند، وضع اقليت‌هاي مذهبي در اين دوره به مراتب بهتر از اكثريت مسلمانان بود. بنابر نوشتة تاريخ كمبريج «در مقابل علما كه در ايران جديد، منزلت و اقتدارشان آشكارا كاهش يافته بود، اقليت‌هاي مذهبي... از اهميت بيشتر و فرصت‌هاي بهتر براي پيشرفت اقتصادي برخوردار شده بودند كه...

بيگانگي شاه و مردم از نگاه «پارسونز»

بيگانگي شاه و مردم از نگاه «پارسونز» سابقه رژيم شاه در مسايل مربوط به حقوق بشر بد بود. بازداشت‌هاي خودسرانه، زنداني كردن افراد بدون محاكمه، شكنجه و اعدام سريع و آزار و تعقيب دانشجويان و كارگران مخالف و ناراضي يك امر عادي به شمار مي‌آمد. حكومت استبدادي شاه و فشار و اختناق حاكم بر ايران موجب عدم رضايت و گسترش موج مخالفت در ميان روشنفكران و دانشجويان ايراني گرديده و با توسعه دانشگاهها و مدارس عالي و افزايش تعداد دانشجويان اين...

تأملي در نامه عباس مسعودي به اسدالله علم

تأملي در نامه عباس مسعودي به اسدالله علم بسياري از رجال عصر پهلوي در برابر شاه و اطرافيانش داراي ضعف شخصيتي و چاكر مآبي بوده و سخنان و مكاتباتشان با دربار محمدرضا پهلوي با تملق و مجيزگويي توأم بوده است. عباس مسعودي بنيانگذار روزنامه اطلاعات كه از سال 1314 به بعد شش دوره نمايندة مجلس شوراي ملي، چهار دوره سناتور انتخابي و دو دوره سناتور انتصابي تهران بود يكي از همين اشخاص بود كه در اواخر عمر مورد بي مهري قرار گرفت و يكي از دلايل آن...

رازهاي جنگ ظفار

رازهاي جنگ ظفار چهل دو سال پيش بود كه در روزنامه كيهان مشغول كار شدم. چند سالي گذشت تا اينكه به‌عنوان خبرنگار حوادث، همراه با خبرنگاران نشريات مختلف به ظفار اعزام شديم تا از جنگ شورشيان با دولت عمان گزارش‌هايي تهيه كنيم. جنگ نيمه چريكي عجيب و وحشتناكي در سرزمين ظفار در گرفته بود كه طي آن هر روز صدها جوان ايراني هم به خاك و خون مي‌غلتيدند. قضيه از اين قرار بود كه شورشيان ظفار، با كمك تسليحاتي دولت ماركسيستي ـ مائوئيستي يمن...

خاطرات مطبوعاتي

خاطرات مطبوعاتي ماجراي پالتوي پوست 25 هزار دلاري اشرف پهلوي يكي از پرهياهوترين خبرهايي بود كه دو هفته پيش از ترور محمد مسعود، در روزنامه «مرد امروز» در صفحة دوم شمارة 136 مورخ دهم بهمن ماه 1326 به چاپ رسيده بود. برخي افراد ترور مسعود را ناشي از چاپ اين مطلب مي‌دانستند كه به دست عوامل اشرف پهلوي به قتل رسيده است. اما جريان نحوه چاپ اين خبر در روزنامه بدين قرار بود: روز سه‌شنبه ششم بهمن ماه ساعت شش بعدازظهر هنگامي كه در دفتر كارم در...

اولين همه‌پرسي انقلاب

اولين همه‌پرسي انقلاب اولين همه‌پرسي در ايران پس از انقلاب اسلامي بسياري از ناظران مسائل ايران را مبهوت و افكار عمومي جهان را تحت‌تاثير قرار داد زيرا تا پيش از آن اين‌گونه القا مي‌شد كه شكل حكومت آينده ايران براساس اجبارهاي ديني و قدرت متمركز روحانيون رهبري‌كننده انقلاب تعيين خواهد شد و اگرچه مردم انقلاب اسلامي را به راه انداخته‌اند، اسلام به‌عنوان يك ايدئولوژي ديني سهمي براي مشاركت سياسي مردم قائل نخواهد بود. اما...

نقد كتاب «خاطرات يك شورشي ايراني»

نقد كتاب «خاطرات يك شورشي ايراني» كتاب « خاطرات يك شورشي ايراني » به قلم مسعود بني صدر در تابستان سال 1384در پاريس و در شمارگان 500 نسخه به بازار كتاب عرضه شد . اين كتاب نخست به زبان انگليسي به رشته تحرير درآمد و سپس توسط آقاي فرهاد مهدوي به فارسي ترجمه شد . كتاب داراي 516 صفحه و توسط انتشارات خاوران طبع و منتشر شده است . مسعود بني‌صدر نويسنده كتاب در سال 1332 در تهران متولد شد. وي پس از پايان تحصيلات ابتدايي و متوسطه، در سال 1350 وارد...

از انقلاب روسيه تا كودتاي رضاخان

از انقلاب روسيه تا كودتاي رضاخان انقلاب بلشويكي در روسيه و پس از آن، برافتادن قاجايه و برآمدن رضاخان در ايران، هر يك به نوبة‌ خود سبب دگرگونيهاي اساسي در روابط ميان دو كشور شد. روسية تزاري، دشمن اصلي استقلال و تماميت ارضي ايران، در مارس 1917/اسفند 1295 سقوط كرد و زمام امور به دست حكومت افتاد. سرنگوني دولت تزاري و تشكيل حكومت موقت، بارقة اميدي بر دل مليون و آزادي‌خواهان ايران تاباند و آنان را دلخوش كرد كه ديگر دوران تركتازيهاي...

صهيونيست‌ها بر سر سفره نفت ايران

صهيونيست‌ها بر سر سفره نفت ايران رژيم صهيونيستي، ايران عصر پهلوي را يك پايگاه عمده سياسي و اقتصادي براي تأمين منافع و استراتژي درازمدت خود مي‌دانست و رژيم محمدرضا پهلوي نيز عملاً از ابتدا در خدمت اين استراتژي بود. حكومت اسرائيل كمتر از دو سال پس از تأسيس، با اعلاميه‌ رسمي دولت ساعد مراغه‌اي در 23 اسفند 1328 به صورت «دو فاكتو» به رسميت شناخته شد. بهانه اين شناسايي رسيدگي به امور اتباع ايراني در اسرائيل بود. گفته مي‌شود اسرائيل...

بهاييت در خاورميانه

بهاييت در خاورميانه مقدمه موضوع مهدويت از جمله مطالبي است كه تقريباً تمام اديان و كلية فرق اسلامي به نحوي به آن قائل هستند، اما در اين ميان شيعيان اين مقام را منحصر به حضرت مهدي(ع) مي‌دانند. مسئله مهدويت در بينش اسلامي نقش كليدي دارد، چرا كه اعتقاد به يك منجي و مصلح ـ كه همه در انتظار او براي ساختن جامعه‌اي مبتني بر امنيت و عدالت به سر مي‌برند ـ و اميد به اينكه سرانجام روزي حق جاري مي‌شود و صالحان بر زمين حكومت مي‌كنند، عامل...

كجراهه‌هاي تاريخ‌نگاري

كجراهه‌هاي تاريخ‌نگاري آقاي سليمي نمين رئيس دفتر مطالعات و تدوين تاريخ ايران در مصاحبه‌اي با نشريه «كتاب هفته» به چند سئوال اين نشريه راجع به سير تاريخ‌نگاري انقلاب اسلامي طي 30 سال اخير، پاسخ داد. با هم مصاحبه را مي‌خوانيم: • آقاي سليمي، سير تاريخ‌نگاري انقلاب اسلامي از آغاز تاكنون و چشم‌انداز آن را به‌ويژه در چهارمين دهه پيروزي انقلاب اسلامي چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟ ببينيد اصولاً هر تحولي را بايد متناسب با ابعاد آن...

خاطرات سفير آمريكا از رضاشاه

خاطرات سفير آمريكا از رضاشاه در اواخر 1929، وزارت امورخارجه آمريكا، انتصاب «چارلز كالمرهارت»، وزير مختار آمريكا در آلباني را به‌عنوان وزيرمختار جديد اين كشور در تهران، اعلام نمود. «هارت» و خانواده‌اش در اوايل ژانويه 1930 وارد تهران شد و به مدت 4 سال، گزارشهاي بسيار سودمندي را در موضوعات سياسي و مالي تهيه كرد. «هارت» اولين ملاقات با شاه را به هنگام ارائه اعتبارنامه خود به‌ عنوان وزيرمختار آمريكا چنين توصيف مي‌كند: با اينكه...

منشي پرروي سفارت انگليس و اشياي عتيقه

منشي پرروي سفارت انگليس و اشياي عتيقه امروزه اكثر ايرانياني كه به تماشاي موزه‌هاي معروف دنيا مي‌روند، اشياي قديمي و قيمتي متعلق به ايران را در اين موزه‌ها مي‌بينند و بسياري از آنان از خود مي‌پرسند كه اين اشياي قديمي و گرانبها چگونه از ايران به خارج رفته است؟ حقيقت آن است كه طمعكاري و شهوت‌پولپرستي عده‌اي بي‌وطن و بي‌كفايتي مقامات مسؤول عصر قاجار و پهلوي سبب شد كه اشياي عتيقه و ارزشمندي كه از ثروتهاي ملي ميهن ماست، به...

كابوس اوامر دربار

كابوس اوامر دربار مينو صميمي منشي مخصوص فرح پهلوي در امور بين‌ا لمللي، در كتاب خاطرات خود تحت عنوان «پشت پرده تخت طاووس» موارد متعددي از سوءاستفاده‌هاي شاه و درباريان را افشاء كرده است. وي به سبب تسلط كامل به سه زبان فرانسه، آلماني و انگليسي به مدت 6 سال (از 1346 تا 1352) نقش مهمي در رتق و فتق امور مربوط به سفرهاي متعدد شاه و فرح به كشور سوئيس داشته و مسائل گوناگوني از آنچه طي اين سفرها رخ داده در كتابش آورده است. خاطره‌هائي...

شعر سياسي در دوره پهلوي دوم

شعر سياسي در دوره پهلوي دوم ادبيات به‌عنوان يك پديده‌ي بشري در جامعه به وجود مي‌آيد و در آن رشد پيدا كرده، منتشر و متحول مي‌شود. اين پديده گرچه اغلب فرد را به صورت شخص منفرد مورد توجه قرار مي‌دهد، ولي در مجموع كاركردهاي اجتماعي مختلفي را ايفا مي‌كند. انتشار افكار، تعليم و تربيت، بيان كمبودها و نواقص اجتماعي و فردي و ثبت و ضبط حوادث تاريخي و اجتماعي به صورت خاص (ادبي) بخشي از كاركردهاي اجتماعي ادبيات است. از طرفي اين پديده‌ي...

نقد كتاب ‌«خاطرات و اسناد سپهبد رزم آرا»

نقد كتاب ‌«خاطرات و اسناد سپهبد رزم آرا» كتاب «خاطرات و اسناد سپهبد حاجعلي رزم آرا» عنوان اثري است كه توسط نشر شيرازه در سال 1382 چاپ و منتشر شده است. اين كتاب كه به كوشش آقايان كامبيز رزم‌آرا و كاوه بيات در 5 فصل تنظيم شده حاصل يادداشتهايي است كه سپهبد رزم‌آرا از خاطرات خود بر جاي گذارده است. علي‌رزم‌آرا در سال 1280خ. در تهران به دنيا آمد. بعد از سپري شدن دوران طفوليت، يك سال به مكتب‌خانه ملاباشي رفت و سپس تحصيلات ابتدايي را در...

خاطرات مطبوعاتي

خاطرات مطبوعاتي اطلاعات نقل مي‌كنند محمد ساعد از نخست‌وزيران عصر پهلوي زماني در اروپا با عباس مسعودي مدير روزنامه اطلاعات ملاقات كرد و با خوشحالي به او گفت «شنيده‌ام كه روزنامه اطلاعات خيلي ترقي كرده و شعبات زيادي را دائر كرده است.» عباس مسعودي با خوشحالي پاسخ داد «شما از كجا به اين امر پي برديد؟» ساعد جواب داد: «من به هر اداره و وزارتخانه و مؤسسه و هتل كه مي‌روم، مي‌بينم يك تابلوي «اطلاعات» جلوي در ورودي نصب...

همايش تاريخ‌نگاري انقلاب اسلامي

همايش تاريخ‌نگاري انقلاب اسلامي به گزارش خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، محورهاي اين همايش به اين شرح است: الف) مباحث نظري تاريخ‌نگاري انقلاب اسلامي: زمينه‌ها، چارچوب‌ها و مفاهيم نظري تاريخ‌نگاري انقلاب اسلامي؛ جريان‌شناسي تاريخ‌نگاري انقلاب اسلامي؛ تطورات تاريخ‌نگاري انقلاب اسلامي؛ جايگاه فلسفه، كلام، فقه و حديث، علوم سياسي، جامعه‌شناسي، اقتصاد و... در تاريخ‌نگاري انقلاب اسلامي؛ تاريخ‌نگاري انقلاب در پرتو...

اسلام‌ستيزي در عصر پهلوي

اسلام‌ستيزي در عصر پهلوي يكي از مظاهر اسلام زدايي دوره پهلوي، تقويت روزافزون فرقه‌هاي ضاله و باطله و آيين‌هاي ساختگي بي‌پايه مي‌باشد. تقويت كليمي‌ها از جهت اقتصادي در دوره محمدرضا به جايي رسيده بود كه مي‌‌‌توان گفت اقتصاد كشور را در قبضه قدرت كليمي‌ها قرار داده بود. حمايت‌هاي فراوان رژيم شاه از اين طايفه در ابعاد گوناگون، و روابط سياسي رژيم با دولت غاصب صهيونيستي مستقر در فلسطين اشغالي، عليرغم نفرت شديد ملت ايران از...

شوراي سلطنت!

شوراي سلطنت! «شوراي سلطنت» يكي از آخرين تكيه‌گاههاي شاه براي جلوگيري از فروپاشي رژيم سلطنتي پس از خروج وي از كشور بود. در آن زمان اوجگيري انقلاب اسلامي كه سقوط رژيم سلطنتي را هدف قرار داده بود و همچنين عوامل فرعي‌تر از جمله عدم اعتماد شاه به شايستگي بختيار در حفظ رژيم سلطنتي و همچنين نگراني وي از بروز اختلاف ميان ارتش و بختيار، شاه را عميقاً به اين نتيجه رسانده بود كه متعاقب خروج او از كشور، اساس رژيم سلطنتي نيز با توجه به...

توصيه‌هاي اولين رئيس موساد به اولين رئيس ساواك

توصيه‌هاي اولين رئيس موساد به اولين رئيس ساواك در سند ساواك راجع به گزارش نشست مشترك اولين رؤساي موساد و ساواك چنين مي‌خوانيم: نخست‌وزيري سازمان اطلاعات و امنيت كشور س.ا.و.ا.ك موضوع: گزارش طبق تصميمات متخذه قبلي روز دوشنبه 24 مرداد جلسه كميته هم‌آهنگي رؤساي سازمانهاي اطلاعات ايران و اسرائيل با حضور سپهبد بختيار – آقايان هارل – كاروز- سرتيپ پاكروان – سرتيپ علوي كيا منعقد شد. آقاي هارل اظهارات زير را نمود: با توجه...

خاطره‌اي از فرهنگستان رضاشاهي

خاطره‌اي از فرهنگستان رضاشاهي هنگامي كه فرهنگستان ايران در عصر رضاشاه تازه شروع به كار كرده بود [تا به اصطلاح واژه‌هاي فارسي را جايگزين واژه‌هاي عربي بكند] معمولاً لغات نامأنوس و نتراشيده و نخراشيده «حسب‌الامري» بيرون مي‌داد. تقي‌زاده [سياستمدار معروف] مقاله مفصلي از برلن كه در آن زمان در آنجا سكونت داشت، در انتقاد از فرهنگستان و روش دولت به ايران فرستاد. اين مقاله به علت غفلت و عدم توجه اداره نگارش و وزارت فرهنگ در مجله...

يك بهائي با 80 شغل

يك بهائي با 80 شغل يكي از كساني كه در دربار محمدرضا پهلوي و در خصوصي‌ترين جنبه‌هاي زندگي او دخالت داشت يك ارتشي به نام تيمسار عبدالكريم ايادي بود. وي كه يك پزشك متوسط نيز بود با هدف معالجه امراض رواني محمدرضا و برادرش عليرضا پهلوي پايش به دربار باز شده بود. بهتر است ادامه ماجرا را از زبان ارتشبد حسين فردوست بشنويم: «عليرضا دچار مرض روحي شديد بود و احتياج به پزشكي داشت كه به طور مدام با او در تماس باشد تا ناراحتي‌هايش را تسكين...

شعر انقلاب

شعر انقلاب صبا به تهنيت پير مي‌فروش آمد كه موسم طرب و عيش و ناز و نوش آمد هوا مسيح نفس گشت و باد نافه گشاي درخت سبز شد و مرغ در خروش آمد تنور لاله چنان برفروخت باد بهار كه غنچه غرق عرق گشت و گل به جوش آمد به گوش هوش نيوش از من و به عشرت كوش كه اين سخن سحر از هاتفم به گوش آمد ز فكر تفرقه باز آي تا شوي مجموع به شكر آنكه چو شد اهرمن، سروش آمد زمرغ صبح ندانم كه سوسن آزاد چه گوش كرد كه باده زبان خموش آمد چــه جــاي صحبت نامحرم است...

انتخابات رضاخاني

انتخابات رضاخاني از زمان جنبش مشروطه تا پيروزي انقلاب اسلامي ايران، مجلس شوراي ملي، 24 دوره را پشت سر نهاده است. ادوار 24 گانه مجلس از مجلس اول كه محمدعلي شاه آن را به توپ بست تا مجلس بيست و چهارم كه با وقوع انقلاب اسلامي تعطيل شد، به سه دوره مشخص تقسيم مي‌شود. 1. مجالس صدر مشروطيت كه مجالس اول تا پنجم را دربر مي‌گيرد. اين 5 دوره از جنبش مشروطه شروع مي‌شود و تا چند ماه پس از انقراض سلسله قاجار(1) ادامه مي‌يابد. 2. مجالس عصر رضاشاه كه...

وقتي پادشاه محتكر مي‌شود!

وقتي پادشاه محتكر مي‌شود! در اواخر جنگ جهاني اول، ايران دچار قحطي شد و ضايعات ناشي از اين قحطي به جايي رسيد كه در خود پايتخت همه روزه عده‌اي پير و جوان از گرسنگي تلف مي‌شدند. راجع به شدت اين قحطي مرحوم ميرزا خليل خان ثقفي (اعلم‌الدوله) طبيب دربار سلطنتي شرحي بسيار موثق در خاطرات پراكنده خود تحت عنوان «مقالات گوناگون» آورده است كه عيناً در اينجا نقل مي‌شود: «... از يكي از گذرگاههاي تهران عبور مي‌كردم. به بازارچه خرابه‌اي...

...

102

...