مقالات

آخرین مجلس مشروطه

اکبر خوشزاد این مقاله تلخیصی از کتاب "آخرین مجلس مشروطه" است . از آنجایی که مجلس شورای ملی دوره بیست‌وچهارم، آخرین مجلسی است که طبق قانون اساسی مشروطیت تشکیل گردید، این اثر با عنوان آخرین مجلس مشروطه منتشر شده است. بررسی دوره بیست‌و چهارم مجلس شورای ملی به دلیل ارتباط آن با رویدادهای دوران انقلاب اسلامی، از اهمیت خاصی برخوردار است و ناکارآمدی آن یکی از دلایل عمده سقوط رژیم پهلوی بود. در این اثر برآنیم تا با بررسی چگونگی...

بهجتی شفق - شاعر پیشتاز انقلاب

محمد قبادی وقتی امام خمینی در نخستین سالهای دهه چهل نهضتش را آغاز کرد، آنان که دل در گرو او و اهدافش داشتند، آنچه در نهان و آشکار داشتند تقدیم او و اهدافش کردند و در این میان اما نقش ادب و هنر و ادیبان و هنرمندان بسیار خاص بود و ارزشمند. در عرصه هنر مثال را می‌توان به نقاشی، خطاطی، عکاسی و بسیاری دیگر کشاند و در ادب آن را در عرصه‌ها قلمی و کلامی جستجو کرد. در این عرصه اگر چه ادیبان و سخنرانان و سخنوران بسیارند اما کار شعر و...

بررسی شخصیت محمدرضا پهلوی(3)

(رویارویی با امام خمینی و انقلاب اسلامی) امین رمضانی در بخش دوم این نوشتار با زیرعنوان «تکوین شخصیت سیاسی شاه در فرآیند تثبیت قدرت»، پیرامون تکوین و تکامل شخصیت شاه پس از کودتای 28 مرداد 1332 سیر اتفاقات پس از کودتا با تمرکز بر عملکرد شاه در طول بیش از دو دهه حکومت‌اش تا میانه‌ی دهه‌ی پنجاه شمسی سخن به میان آمد. از موارد مطوحه در بخش پیشین، می‌توان به رویکردهای شاه در تثبیت قدرت پس از سال 1332، حکومت مطلقه پس از 1342، شکوفایی...

110 روز بحراني، بررسي اجمالي جنبش دانشجويي، 28 مرداد تا 16 آذر ۱۳۳۲

درآمد بدون ترديد کودتاي 28 مرداد 1332 سرآغاز فصل تازه اي در تاريخ سياسي معاصر ايران است که به سقوط دولت ملي دکتر مصدق و حاکميت خفقان شديد در جامعه انجاميد. با وقوع کودتا، دستگيري رجال سياسي، انحلال احزاب و تعطيلي بسياري از نشريات در دستور کار قرار گرفت. اما به رغم تضييقات و فشار دستگاه ديکتاتوري، از فرداي وقوع کودتا، مردم حتي يک روز نيز روند مخالفت با هيئت حاکمه را متوقف نکردند. در نوشتار حاضر موقعيت جنبش دانشجويي از 28 مرداد تا 16...

شعر و آزادی(4) - عارف‌قزوینی؛شاعر تصنیف سرا

محمد باقری ابوالقاسم قزوینی، مشهور به عارف،فرزند ملا هادی وكیل، در سال 1258 شمسی در شهر قزوین دیده به جهان گشود. صرف و نحو عربی و فارسی و علوم متداول را در قزوین فراگرفته و در ادبیات تمرین نمود و علاوه بر این در سن 13 سالگی به مدت 14 ماه در محضر نخستین معلم موسیقی خود، حاجی صادق خرازی به تحصیل و فراگرفتن اصول علمی موسیقی پرداخت و با داشتن صوت دلنشین و آواز خوش، در این فن، مهارتی تام پیداكرد. وی در هنر خط نیز اهتمام ورزید و پیشرفت كرد....

رمز سفير شدن من در تهران

ويليام سوليوان» ‌آخرين سفير آمريكا در تهران، در 20 فروردين 1356 به عنوان سفير آمريكا درتهران تعيين شد. در 18 خرداد آن سال وارد تهران شد، در 20 خرداد استوار‌نامه خود را به شاه تقديم كرد و حدود 2 ماه پس از پيروزي انقلاب اسلامي در 17 فروردين سال 1358، تهران را به قصد كشورش ترك كرد. سوليوان در كشاكش حوادث انقلاب اسلامي، در ايران بوده و خاطرات خود را در كتابي تحت عنوان «مأموريت در ايران» به رشته تحرير درآورده و در آن به عوامل شكست استراتژي...

چنگ‌اندازي شاهپورانه

هر يك از اعضاي خاندان پهلوي با وجود برخورداري از ثروت كلان و داشتن درآمدهاي نجومي، در همه حال در جست وجوي يافتن راههاي نو به منظور غارت مضاعف ثروتهاي عمومي و ملي كشور بودند. طي 37 سال سلطنت محمدرضا پهلوي كمتر طرح اقتصادي و پروژه عمراني به بار مي‌نشست مگر آنكه يكي از شاهپورها و يا شاهدخت‌ها، و در رده‌ها و لايه‌هاي بعدي، وزيران، سناتورها، وكلا، و ديگر خدمتگزاران و وابستگان به دربار و سر سفره حاكميت پهلوي نشستگان در آن ذي سهم...

13 دی 1357 آغاز كنفرانس گوادلوپ با حضور سران كشورهای غربی

در جریان وقوع انقلاب اسلامی ایران، رخدادهایی به وقوع پیوسته اند كه تا به امروز كه بیش از سی سال از وقوع آنها می گذرد، هنوز به طور شفاف و روشن نمی توان از جزئیات آنها سخن به میان آورد. یكی از این وقایع مهم كنفرانس گوادلوپ است كه تقریبا در فاصله یك ماه مانده به زمان به ثمر رسدن انقلاب اسلامی برگزار شد. اینكه دقیقا در جریان این كنفرانس چه سخنانی در رابطه با تحولات ایران به میان آمد بیشتر متكی به خاطراتی است كه از سوی حاضرین در این...

بررسی شخصیت محمدرضا پهلوی(2)

(تکوین شخصیت سیاسی شاه در فرآیند تثبیت قدرت) امین رمضانی در بخش نخست این نوشتار با زیرعنوان «اندیشه‌ی فرار در رویارویی با دولت‌های قوام‌السلطنه و دکتر مصدق»، پیرامون شکل‌گیری شخصیت شاه در کودکی و نوجوانی، تاثیر رضا شاه در شکل‌گیری شخصیت شاه، ورود وی به عرصه سیاست، درگیری‌های شاه با قوام و با تفصیل بیش‌تری از مجادلات شاه با دکتر مصدق و نهضت ملی و هم‌چنین فرار شاه در 1332 سخن به میان آمد. هدف بخش دوم مقاله بررسی نحوه‌ی...

انقلاب ایران ـ تحلیلی گذشته‌گرا

نویسنده: پل بالتا توضیح: مقاله حاضر، هر چند خالی از اشکالات آماری، جامعه‌شناختی و شناخت دقیق از جامعه ایران نیست، اما به واسطه انعکاس نگاه یک گزارشگر خارجی که در زمانی حساس حوادث انقلاب اسلامی ایران را پی‌گیری و مشاهده کرده، برای محققان و تاریخ‌نگاران انقلاب اسلامی مفید است. یکی از روشنفکران ایرانی در نوشتاری گفته است: «نظام سلطنتی ایران برای بیست‌و پنج قرن صحنه نبرد میان ملت و حکومت بوده است». (1) زمانی که به بررسی انقلاب...

تحلیلی از شعار نه شرقی، نه غربی، جمهوری اسلامی

دکتر سیدیحیی یثربی نه شرقی، نه غربی، جمهوری اسلامی، یکی از شعارهای رایج اوایل دوران پیروزی انقلاب اسلامی بود. اکنون اندکی به تجزیه و تحلیل این شعار می‌پردازیم: ما به دنبال نظامی بودیم که مردم دنیا، با چنان نظامی آشنا نبودند. نظامی که ما به دنبالش بودیم، دو ویژگی اساسی داشت: نخست اینکه، از هر جهت با نظام‌های موجود فرق می‌کرد. نظامی که مبادی، اصول، مسائل، روابط و اهدافش با نظام‌های رایج در شرق و غرب جهان تفاوت بنیادی داشت. آن...

آوای استقبال

امین رمضانی صبح زود 12 بهمن 1357. ساعت چهار صبح. هنوز سپیده نزده‌است؛ و این سپیده‌ای‌ست که ملتی مدت‌ها به انتظار آن بوده‌است. قرار است امام خمینی امروز پس از 14 سال تبعید به کشور بازگردد. دو روز است که زمان بازگشت امام به گوش مردم رسیده‌است و پیش از آن مردم هفته‌ای سخت را گذراندند. دولت بختیار در تلاش برای جلوگیری از ورود اما به کشور فرودگاه‌ها را بست اما اعتراض مردم و تظاهرات گسترده، در نهایت به بازگشایی فرودگاه منجر شد. در تمام...

یادداشت‌های‌ سید محمد طباطبائی‌

طباطبایی‌ محمدحسن،1382، یادداشت‌های‌ سید محمد طباطبائی‌ از انقلاب‌ مشروطیت‌ ایران‌، تهران‌، نشر آبی‌ یادداشت‌های منتشر نشده سید محمد طباطبایی از انقلاب مشروطیت ایران _که در چاپ های بعدی عبارت منتشر نشده از عنوان حذف شده_ نام کتابی است به قلم حسن طباطبایی از خاندان طباطبایی‌ها که سال 1382 توسط نشر آبی به چاپ رسیده است. کتاب را می‎توان- جدا از آن چه در فهرست کتاب آمده- به دو بخش عمده تقسیم بندی کرد که به نظر می‎رسد بخش دوم،...

تمجيد «آيرونسايد» از رضاخان

یرونساید» ژنرال بلند‌پایه انگلیسی از پایه‌‌های اصلی سیاست خارجی انگلیس در ایران در سال پایانی حکومت قاجار به شمار می‌رود. او از طراحان اصلی سیاستی بود که براساس آن پرونده حاکمیت 153 ساله دودمان قاجار باید به دست رضاخان پهلوی و با کودتائی که از لندن طراحی و حمایت می‌شد در هم می‌پیچید. «آیرونساید» کیست؟ «سرادموند آیرونساید» جوان‌ترین سرلشگر انگلیسی تا آن زمان در ارتش بریتانیا بود. وی که در 1880 میلادی متولد شد در 39 سالگی...

مروری كوتاه بر نقش انجمنهای مشروطه

در آستانه مشروطیت تعداد اندکی از انجمنهای مخفی و نیمه مخفی فعالیت خود را آغاز کردند. بعد از صدور فرمان مشروطه و تأسیس مجلس، انجمنها فعالیت خود را علنی کردند و تعداد آنها از صد گذشت. رشد سریع انجمنها که برخی از آنها در پشت پرده با برخی محافل انحرافی نظیر لژهای فراماسونری و فرقه ضاله بهائیت ارتباط داشتند، نه تنها نتوانست کمکی در حل مشکلات مردم نماید و مملکت را در طریق ترقی و تمدنی که ادعا می کردند هدایت کند و ملت ایران را با علوم و...

قراردادهای چشم بسته

قراردادهای زیادی در طول تاریخ دیپلماسی کشور ما به ثبت رسیده است اما برخی از این قراردادها امضا کنندگانشان را به چهره‌های منفور تاریخ ایران بدل کرده‌اند. سؤال ابتدایی در فهم خط خدمت و خیانت در تاریخ و پاسخ به آن خط کش دقیقی به ما می‌دهد تا بفهمیم بر چه اساس می‌توان قراردادی را ننگین و بر چه اساس می‌توان آن‌را افتخارآمیز دانست. در تاریخ نخستین قراردادهای کشور می‌توان به عصر صفوی مراجعه کرد؛ شاه اسماعیل نیازمند به ساخت تفنگ...

جلوگيری بختيار از ورود امام به ايران

وقتی که خبر بازگشت حضرت امام خمینی(ره) به کشور قوت گرفت، دولت بختیار، برای جلوگیری از ورود امام، به کلیه شرکت‏های هواپیمایی بین المللی اعلام کرد که به تهران پرواز نکنند. علاوه بر این به دستور بختیار، تعداد زیادی تانک و زره‏پوش در فرودگاه مهرآباد تهران مستقر شدند تا از ورود امام به میهن اسلامی جلوگیری نمایند . با فرار شاه از کشور در 26 دی 1357، انقلاب مردم ایران به رهبری امام خمینی رحمه الله برای پیروزی و ریشه کنی نظام استبدادی و...

ولایت فقیه - رهاورد دوران تبعید حضرت امام، به روایت اسناد ساواک

پژوهشگر: رحیم نیکبخت برابر اطلاع واصله رساله‌های آیت‌الله خمینی به علت ایجاد محدودیت از لحاظ چاپ و توزیع تا حدودی کمیاب و به همین جهت در بین بازاریان و طرفداران وی به قیمت گزافی خرید و فروش می‌شود. با وجود اینکه رساله سایر آیات از هر لحاظ جامع‌تر و در سطح بالاتری قرار دارد. معهذا طرفداران [امام] خمینی از کمیابی و گران شدن رساله‌های مزبور به نفع [امام] خمینی تبلیغ و بهره‌برداری می‌کنند. درآمد در تاریخ 15 ساله انقلاب...

فراز و فرود پرواز انقلاب

پیروزی انقلاب اسلامی ایران حادثه مهم و حیرت‌انگیزی برای جهانیان بود. به طوری که تقریباً تمام نظریه‌ها و چاچوب‌های علمی غربی از تحلیل و تبیین چگونگی آن وا ماندند. مردم جهان که شاهد انقلابی به معنای واقعی «دگرگون شدن» بودند، نه تنها شورش عده‌ای برای واژگون کردن یک رژیم و ایجاد حکومتی جدید را به عینه می‌دیدند، بلکه شاهد علقه‌ها و پیوندهای شدید یک ملت به رهبری روحانی نیز بودند که اندیشه تغییرات اساسی و بنیادین در تمام نهادها،...

موساد در دوران انقلاب‌ اسلامی (1356- 1357)

مظفر شاهدی از همان آغاز، روابط ایران و اسرائیل با مخالفتهایی در بین محافل سیاسی ـ اجتماعی روبه رو شد. همزمان با گسترش روابط دو کشور در دهه‌های 1340ـ1350ش. روند مخالفت با نفوذ اسرائیل در ایران، از سوی مخالفان سیاسی حکومت، به ویژه روحانیون، افزایش یافت. به همین دلیل روحانیون و گروههای مسلمان بیش از سایر گروههای سیاسی تحت تعقیب قرار گرفته و از مخالفت با اسرائیل منع شدند. روحانیون و علمای دینی از همان سالهای پایانی دهۀ 1320 که...

پایگاههای شنود و استراق سمع سیا در ایران (1334-1357)

مظفر شاهدی مهمترین دلیل گسترش فعالیت و حضور سیا در ایران رقابت و مبارزه اطلاعاتی ـ جاسوسی با شوروی و کا.گ.ب بود. آمریکا می‌دانست که مرزهای شمالی ایران در مجاورت مرزهای جنوبی شوروی برای فعالیتهای جاسوسی بر ضد شوروی موقعیت کم‌نظیری ایجاد کرده است. به همین دلیل از همان سالهای نخست پس از کودتای 28 مرداد 1332، سیا به سرعت به کار نصب و راه‌اندازی دستگاههای عظیم و مدرن جاسوسی ـ اطلاعاتی و استراق سمع در نقاطی از قلمرو شمالی ایران...

بررسی شخصیت محمدرضا پهلوی(1)

امین رمضانی محمدرضا پهلوی در 1298 هجری شمسی به دنیا آمد؛ در دوره‌ای که سلسله‌ی قاجار مدام کم‌رمق‌تر می‌شد و در سوی مقابل رضاخان پله‌های قدرت را به سرعت بالا می‌رفت. او که با کودتای سوم اسفند 1299 در عرصه سیاسی کشور ظاهر شده‌بود توانست در طی دو سالِ بی‌ثباتِ آغاز سده‌ی چهاردهم شمسی، تمام ابزارهای قدرت را در دستان خود جمع کند(1). وی سرانجام حکومت خاندان قاجار را برچید و پس از تلاش ناموفق برای تشکیل یک جمهوری اقتدارگرا(2) به سبک...

نگاهی به مبارزات ضداستعماری و ضداستبدادی میرزا کوچک‌خان جنگلی

نگاهی به مبارزات ضداستعماری و ضداستبدادی میرزا کوچک‌خان جنگلی چقد جنگل خوسی‌میلت وَسی* فائزه توکلی‌/‌پژوهشگرتاریخ معاصر مبارزات پرافتخار مردم مسلمان ایران بر ضد استعمارگران در تاریخ معاصر در نهضت جنگل نمود بارزی یافت. رهبر این نهضت، میرزا کوچک خان اسوه تنومندی بود که در دل جنگل همراه با توده‌های مردم پرچم مبارزه ضداستعماری و ضداستبدادی را برافراشته کرد. میرزا کوچک خان فرزند میرزا بزرگ در سال 1298 هجری قمری در...

آخوند خراسانی آغازگر فصلی نو در اندیشه سیاسی ایران معاصر

نویسنده: ندائی - رضوانی نیا کنگره بزرگداشت صدمین سالگرد ارتحال آخوند خراسانی، پس از چند سال تلاش و تحقیق سرانجام امروز با سخنرانی آیات عظام صافی گلپایگانی و صادق لاریجانی در مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) در قم گشایش می یابد. شهرت و محبوبیت آخوند خراسانی نه تنها در آرای ابتکاری و مکتب فقهی و اصولی اوست که در پای درسش در حوزه علمیه نجف ده ها مجتهد حضور می یافتند و شاگردان مبرز او تحولی بزرگ در حوزه های علمیه پدید آوردند، بلکه نقش...

پس‌از 56 سال

محمود فاضلی روز دوشنبه 30/8/90 جمعیت فداییان اسلام، حضور مجدد خود را در عرصه فعالیت‌های سیاسی و بین‌المللی با برگزاری یک نشست خبری در جمع خبرنگاران داخلی و خارجی، اعلام کرد. این جمعیت در اطلاعیه آغاز به‌کار مجدد خود آورده است 56‌سال پس از اعدام ناجوانمردانه سید شهید نواب‌صفوی و یاران باوفایش و در هنگامی‌که کشورهای اسلامی موجی از بیداری اسلامی را که آرزوی این شهیدان بود تجربه می‌کنند، جمعیت فداییان اسلام با رویکردی...

بررسی منابع و مآخذ مربوط به فعالیت‌ هیاتهای مؤتلفه اسلامی پیش از انقلاب اسلامی

نگارنده: محمدحسن پورقنبر برای شناخت و بررسی یک موضوع، بخصوص در زمینه تاریخی، اولین و یکی از مهمترین مراحل، آشنایی با منابع و مآخذ موجود، در مورد آن است. از این‌رو، برای آشنایی و تحقیق در مورد تاریخ انقلاب اسلامی در ایران، که یکی از رویدادهای مهم سیاسی جهان، در قرن بیستم میلادی بوده، و با حضور گسترده مردم و مشارکت گروههای گوناگون بوقوع پیوست، بررسی دقیق و جامعِ همه عوامل و عناصرِ تأثیرگذار در این رویداد، کاملاً ضروری است. ...

معرفی کتاب «ساواک، شاگرد موساد»

گروه تاریخ رجانیوز: کتاب «ساواک شاگرد موساد»، که مجموعه اسنادی از آموزش های سرویس اطلاعاتی اسرائیل (موساد) به سرویس اطلاعاتی رژیم پهلوی (ساواک) را در بر می گیرد، برای نخستین بار، به اهتمام موزه عبرت ایران و در 194 صفحه، در زمستان 89 انتشار یافت. موضوع همکاری سرویس¬های اطلاعاتی رژیم پهلوی (ساواک) با سرویس اطلاعاتی رژیم صهیونیستی همواره در کانون توجه تحلیلگران سیاسی- امنیتی جهان و پژوهشگران تاریخ سیاسی معاصر قرار داشته است....

شریعتی می خواست از ساواک در راه اهدافش استفاده نماید - مصاحبه با سیدحمید روحانی

شریعتی می خواست از ساواک در راه اهدافش استفاده نماید و انقلاب سفید را هم قبول داشت ولی ساواکی نبود گروه تاریخ رجانیوز: پس از صحبت های هفته گذشته رهبر فرزانه انقلاب در دیدار رئیس و محققین مرکز اسنادانقلاب اسلامی، بحث تاریخ انقلاب و تاریخنگاری انقلاب مجدداً در کانون توجه قرار گرفته است و افراد مختلفی از ابعاد مختلف به آن عطف نظر نموده اند. در همین راستا روزنامه جام جم در شماره روز چهارم اردیبهشت 90 خود مصاحبه ای تفصیلی داشته...

گفتمان گشایش بن‌بست‌ها

حسین خزایی انقلاب اسلامی گفتمان احیای دینی نبود، زیرا به گفتة شهید مطهری(ره) دین هیچ‌گاه نمی‌میرد که بخواهد دوباره زنده شود، امّا تفکر دینی، شعائر دینی و نظام تمدنی ممکن است افول کند یا در انحطاط و اضملال افتد. انقلاب اسلامی مردم ایران، بیداری وجدان جمعی دینی برای احیای موارد فوق بود که به تمرکز گفتمانی کشیده شد و تاکنون گفتمان‌های رقیب داخلی را به حاشیه رانده و می‌رود تا به تدریج و در سیری تکاملی و تدریجی از تألیف...

زبان زمان در انقلاب اسلامی - گفت‌وگوي تحليلي با دكتر مظفر نامدار

وقتی دکتر مظفر نامدار می‌پذیرد که دربارة موضوعی گفت‌وگو کند یا مقاله‌ای دهد، باید منتظر خواندن و شنیدن نکته‌هایی تازه و تأملاتی تازه‌تر باشیم. او اساساً پژوهشگری پرفکر و تأمل است که وقتی موضوعی برایش اهمیت پیدا کند، به‌ طور عادی و کلیشه‌ای با اصولی قطعی و مسلم از کنارش نمی‌گذرد. جان کلام و اساس اندیشة او دربارة «نظریۀ انقلاب اسلامی» هم که در این گفت‌وگو مطرح ‌شد، همین خروج از عادت‌ها و مشهورات زمانه است. به اعتقاد او،...

...

113