انقلاب اسلامی

مقالات

ولایت فقیه - رهاورد دوران تبعید حضرت امام، به روایت اسناد ساواک

پژوهشگر: رحیم نیکبخت برابر اطلاع واصله رساله‌های آیت‌الله خمینی به علت ایجاد محدودیت از لحاظ چاپ و توزیع تا حدودی کمیاب و به همین جهت در بین بازاریان و طرفداران وی به قیمت گزافی خرید و فروش می‌شود. با وجود اینکه رساله سایر آیات از هر لحاظ جامع‌تر و در سطح بالاتری قرار دارد. معهذا طرفداران [امام] خمینی از کمیابی و گران شدن رساله‌های مزبور به نفع [امام] خمینی تبلیغ و بهره‌برداری می‌کنند. درآمد در تاریخ 15 ساله انقلاب...

فراز و فرود پرواز انقلاب

پیروزی انقلاب اسلامی ایران حادثه مهم و حیرت‌انگیزی برای جهانیان بود. به طوری که تقریباً تمام نظریه‌ها و چاچوب‌های علمی غربی از تحلیل و تبیین چگونگی آن وا ماندند. مردم جهان که شاهد انقلابی به معنای واقعی «دگرگون شدن» بودند، نه تنها شورش عده‌ای برای واژگون کردن یک رژیم و ایجاد حکومتی جدید را به عینه می‌دیدند، بلکه شاهد علقه‌ها و پیوندهای شدید یک ملت به رهبری روحانی نیز بودند که اندیشه تغییرات اساسی و بنیادین در تمام نهادها،...

موساد در دوران انقلاب‌ اسلامی (1356- 1357)

مظفر شاهدی از همان آغاز، روابط ایران و اسرائیل با مخالفتهایی در بین محافل سیاسی ـ اجتماعی روبه رو شد. همزمان با گسترش روابط دو کشور در دهه‌های 1340ـ1350ش. روند مخالفت با نفوذ اسرائیل در ایران، از سوی مخالفان سیاسی حکومت، به ویژه روحانیون، افزایش یافت. به همین دلیل روحانیون و گروههای مسلمان بیش از سایر گروههای سیاسی تحت تعقیب قرار گرفته و از مخالفت با اسرائیل منع شدند. روحانیون و علمای دینی از همان سالهای پایانی دهۀ 1320 که...

پایگاههای شنود و استراق سمع سیا در ایران (1334-1357)

مظفر شاهدی مهمترین دلیل گسترش فعالیت و حضور سیا در ایران رقابت و مبارزه اطلاعاتی ـ جاسوسی با شوروی و کا.گ.ب بود. آمریکا می‌دانست که مرزهای شمالی ایران در مجاورت مرزهای جنوبی شوروی برای فعالیتهای جاسوسی بر ضد شوروی موقعیت کم‌نظیری ایجاد کرده است. به همین دلیل از همان سالهای نخست پس از کودتای 28 مرداد 1332، سیا به سرعت به کار نصب و راه‌اندازی دستگاههای عظیم و مدرن جاسوسی ـ اطلاعاتی و استراق سمع در نقاطی از قلمرو شمالی ایران...

بررسی شخصیت محمدرضا پهلوی(1)

امین رمضانی محمدرضا پهلوی در 1298 هجری شمسی به دنیا آمد؛ در دوره‌ای که سلسله‌ی قاجار مدام کم‌رمق‌تر می‌شد و در سوی مقابل رضاخان پله‌های قدرت را به سرعت بالا می‌رفت. او که با کودتای سوم اسفند 1299 در عرصه سیاسی کشور ظاهر شده‌بود توانست در طی دو سالِ بی‌ثباتِ آغاز سده‌ی چهاردهم شمسی، تمام ابزارهای قدرت را در دستان خود جمع کند(1). وی سرانجام حکومت خاندان قاجار را برچید و پس از تلاش ناموفق برای تشکیل یک جمهوری اقتدارگرا(2) به سبک...

نگاهی به مبارزات ضداستعماری و ضداستبدادی میرزا کوچک‌خان جنگلی

نگاهی به مبارزات ضداستعماری و ضداستبدادی میرزا کوچک‌خان جنگلی چقد جنگل خوسی‌میلت وَسی* فائزه توکلی‌/‌پژوهشگرتاریخ معاصر مبارزات پرافتخار مردم مسلمان ایران بر ضد استعمارگران در تاریخ معاصر در نهضت جنگل نمود بارزی یافت. رهبر این نهضت، میرزا کوچک خان اسوه تنومندی بود که در دل جنگل همراه با توده‌های مردم پرچم مبارزه ضداستعماری و ضداستبدادی را برافراشته کرد. میرزا کوچک خان فرزند میرزا بزرگ در سال 1298 هجری قمری در...

آخوند خراسانی آغازگر فصلی نو در اندیشه سیاسی ایران معاصر

نویسنده: ندائی - رضوانی نیا کنگره بزرگداشت صدمین سالگرد ارتحال آخوند خراسانی، پس از چند سال تلاش و تحقیق سرانجام امروز با سخنرانی آیات عظام صافی گلپایگانی و صادق لاریجانی در مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) در قم گشایش می یابد. شهرت و محبوبیت آخوند خراسانی نه تنها در آرای ابتکاری و مکتب فقهی و اصولی اوست که در پای درسش در حوزه علمیه نجف ده ها مجتهد حضور می یافتند و شاگردان مبرز او تحولی بزرگ در حوزه های علمیه پدید آوردند، بلکه نقش...

پس‌از 56 سال

محمود فاضلی روز دوشنبه 30/8/90 جمعیت فداییان اسلام، حضور مجدد خود را در عرصه فعالیت‌های سیاسی و بین‌المللی با برگزاری یک نشست خبری در جمع خبرنگاران داخلی و خارجی، اعلام کرد. این جمعیت در اطلاعیه آغاز به‌کار مجدد خود آورده است 56‌سال پس از اعدام ناجوانمردانه سید شهید نواب‌صفوی و یاران باوفایش و در هنگامی‌که کشورهای اسلامی موجی از بیداری اسلامی را که آرزوی این شهیدان بود تجربه می‌کنند، جمعیت فداییان اسلام با رویکردی...

بررسی منابع و مآخذ مربوط به فعالیت‌ هیاتهای مؤتلفه اسلامی پیش از انقلاب اسلامی

نگارنده: محمدحسن پورقنبر برای شناخت و بررسی یک موضوع، بخصوص در زمینه تاریخی، اولین و یکی از مهمترین مراحل، آشنایی با منابع و مآخذ موجود، در مورد آن است. از این‌رو، برای آشنایی و تحقیق در مورد تاریخ انقلاب اسلامی در ایران، که یکی از رویدادهای مهم سیاسی جهان، در قرن بیستم میلادی بوده، و با حضور گسترده مردم و مشارکت گروههای گوناگون بوقوع پیوست، بررسی دقیق و جامعِ همه عوامل و عناصرِ تأثیرگذار در این رویداد، کاملاً ضروری است. ...

معرفی کتاب «ساواک، شاگرد موساد»

گروه تاریخ رجانیوز: کتاب «ساواک شاگرد موساد»، که مجموعه اسنادی از آموزش های سرویس اطلاعاتی اسرائیل (موساد) به سرویس اطلاعاتی رژیم پهلوی (ساواک) را در بر می گیرد، برای نخستین بار، به اهتمام موزه عبرت ایران و در 194 صفحه، در زمستان 89 انتشار یافت. موضوع همکاری سرویس¬های اطلاعاتی رژیم پهلوی (ساواک) با سرویس اطلاعاتی رژیم صهیونیستی همواره در کانون توجه تحلیلگران سیاسی- امنیتی جهان و پژوهشگران تاریخ سیاسی معاصر قرار داشته است....

شریعتی می خواست از ساواک در راه اهدافش استفاده نماید - مصاحبه با سیدحمید روحانی

شریعتی می خواست از ساواک در راه اهدافش استفاده نماید و انقلاب سفید را هم قبول داشت ولی ساواکی نبود گروه تاریخ رجانیوز: پس از صحبت های هفته گذشته رهبر فرزانه انقلاب در دیدار رئیس و محققین مرکز اسنادانقلاب اسلامی، بحث تاریخ انقلاب و تاریخنگاری انقلاب مجدداً در کانون توجه قرار گرفته است و افراد مختلفی از ابعاد مختلف به آن عطف نظر نموده اند. در همین راستا روزنامه جام جم در شماره روز چهارم اردیبهشت 90 خود مصاحبه ای تفصیلی داشته...

گفتمان گشایش بن‌بست‌ها

حسین خزایی انقلاب اسلامی گفتمان احیای دینی نبود، زیرا به گفتة شهید مطهری(ره) دین هیچ‌گاه نمی‌میرد که بخواهد دوباره زنده شود، امّا تفکر دینی، شعائر دینی و نظام تمدنی ممکن است افول کند یا در انحطاط و اضملال افتد. انقلاب اسلامی مردم ایران، بیداری وجدان جمعی دینی برای احیای موارد فوق بود که به تمرکز گفتمانی کشیده شد و تاکنون گفتمان‌های رقیب داخلی را به حاشیه رانده و می‌رود تا به تدریج و در سیری تکاملی و تدریجی از تألیف...

زبان زمان در انقلاب اسلامی - گفت‌وگوي تحليلي با دكتر مظفر نامدار

وقتی دکتر مظفر نامدار می‌پذیرد که دربارة موضوعی گفت‌وگو کند یا مقاله‌ای دهد، باید منتظر خواندن و شنیدن نکته‌هایی تازه و تأملاتی تازه‌تر باشیم. او اساساً پژوهشگری پرفکر و تأمل است که وقتی موضوعی برایش اهمیت پیدا کند، به‌ طور عادی و کلیشه‌ای با اصولی قطعی و مسلم از کنارش نمی‌گذرد. جان کلام و اساس اندیشة او دربارة «نظریۀ انقلاب اسلامی» هم که در این گفت‌وگو مطرح ‌شد، همین خروج از عادت‌ها و مشهورات زمانه است. به اعتقاد او،...

فراروایتی از انقلاب اسلامی

امام موسي صدر بهترین کسانی که برای شناخت انقلاب اسلامی و تبیین ایده‌ها و نظریه‌های آن می‌شد در نظر گرفت بسیاری‌شان اکنون در میان نیستند. چون آنها اسلام‌شناس حقیقی بودند، انقلاب اسلامی را پیش از هرکس می‌توانستند تفسیر و تبیین کنند و امام موسی صدر یکی از آنهاست. امام موسی صدر یک هفته پیش از آنکه در لیبی ربوده شود، مقاله‌ای دربارة مبارزة ملت مسلمان ایران به رهبری امام خمینی نوشت که در تاریخ ۱ شهریور ۱۳۵۷ش (۲۳ اگوست ۱۹۷۸م)...

يك راز از شهريور 1320

10 سال پس از اشغال ايران توسط متفقين و سقوط رژيم رضاخان بعضي مطبوعات ايران جسته و گريخته رازهائي را از چگونگي به قدرت رسيدن محمد‌رضا پهلوي را فاش كردند. هر چند كه اين افشاگري‌ها در برابر تيغ سانسورچي‌هاي حكومت جديد ادامه نيافت ولي مطالعه همان ميزان محدود حقائق برملا شده نيز مي‌تواند اوج حقارت و درماندگي پهلوي را در برابر اراده بيگانگاني كه ايران را به اشغال نظامي خود درآورده بودند، نشان دهد. با هم يكي از گزارشهائي را كه در...

ارتباط ذکاء الملک فروغی با وقایع موسیقی عصر خود

ردهای ناپیدا و ردیه‌های آنها سیدعلیرضا میرعلی‌نقی کلاسیسم موسیقی شهری ایران (که در 20 سال گذشته از سوی یکی از موسیقی‌دانان «نظریه»پرداز، با عنوان غیردقیق «موسیقی رسمی» رایج شده) در اواخر عصر قاجار و اوایل دوره پهلوی اول، با اتکا به حمایت‌های افرادی برخاسته از دو مرجع قدرت (مادی و معنوی) در جامعه، ادامه حیات می‌داد: اقطاب صوفیه (البته آنهایی که مستقیم یا غیرمستقیم از موسیقی حمایت می‌کردند) و اشراف رده متوسط که در پایتخت و...

نثر فروغی، ابزاری استاندارد در شناخت مساله

محسن خیمه‌دوز فروغی، روشنفکری مدنی اگر تمایز روشنفکری، غیر‌روشنفکری و شبه‌روشنفکری را بپذیریم(1) و غیر‌روشنفکری را دیتاگرا (آکادمیک‌اندیشی) و شبه‌روشنفکری را ایدئولوژیک‌‎اندیش و تئولوژیک‌انگار (آرمان‌گرا و باور‌گرا) بدانیم، محمد‌علی فروغی در گروه روشنفکری قرار می‌گیرد و می‌توان او را روشنفکر و البته یک روشنفکر مدنی نامید، چراکه دغدغه او در مقام روشنفکری، نه آرمان‌گرایی ایدئولوژیک، نه باور‌گرایی تئولوژیک و نه...

سیاست‌پیشه، ادیب یا ادیب سیاست‌باز؟

مسعود میری محمدعلی فروغی در فضای ذهنی نسل ما هزار چهره دارد. ممکن است گمان کنیم این قهرمانان هزارچهره، خود موجبات پدیدآوردن تلقی‌های متضاد و متناقض را نسبت به خویشتن فراهم کرده‌اند. مسلما چنین است و از آن بیشتر سپهر فکری مردمان ماست که آفریننده قهرمانان هزارچهره است. تاریخ زندگی ذکاء‌الملک دوم همچون همه چهره‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ما با وجود صراحت و وضوح در اوراق روزشمار زاد و زیست و مرگ، دچار لکنت زبان است....

نقبی بر اندیشه سیاسی فروغی

مرتضی کاخی اواخر قرن 19 و اوایل قرن بیستم میلادی جهان سیاست و دیپلماسی بین‌المللی شاهد سه جریان دگرگون در میان ممالک جهان بود: 1 – دوران اول که از ابتدای تاریخ نوشته سیاست خارجی کشورها و مناطق گوناگون جهان وجود و حضور قاطع داشت، دوران استعمار (DEPENDANCE) بود که به‌تدریج مبارزات ملت‌های جهان، با استعمار، شروع شد. در ابتدا بدون موفقیت ولی به‌تدریج و پس از جنگ جهانی اول (1918-1914) کمابیش مبارزات ضداستعمار جان‌گرفت و اثر آن بر کشورهای...

شعر و آزادی(2) - ملک الشعراء بهار؛ شاعر وطن و آزادی

تحصیلات بهار در چهارسالگی به مکتب رفت و در شش سالگی فارسی و قرآن را به خوبی می‌خواند. از هفت سالگی نزد پدر را آموخت و اولین شعر خود را در همین دوره سرود. اصول ادبیات را نزد پدر فراگرفت و سپس تحصیلات خود را نزد میرزا عبدالجواد ادیب نیشابوری تکمیل کرد. در بیست سالگی به صف مشروطه طلبان خراسان پیوست و به انجمن سعادت خراسان راه یافت. اولین آثار ادبی- سیاسی او در روزنامه خراسان بدون امضا به چاپ می‌رسید که مشهورترین آنها مستزادی است...

شعر و آزادی(1) - میرزاده عشقی

محمد باقری این: آن شاعری است که: ملت ایران در آینده مجسمه ها از او خواهد ساخت. این: آن شاعری است که: قریحه سرشار، افکار مهم، نظریات بدیع و بالاخره آثار برجسته اش تاریخی خواهد بود.(1) عشقی مرد ولی یک نام زنده و جاویدان از عشقی و جوانی وشعر و قریحه و هوش از خود باقی گذاشت.(2) نام کوچک او سید محمدرضا، پدرش سید ابوالقاسم کردستانی و شهرت او میرزاده عشقی است. در تاریخ 12 جمادی الآخر 1312 قمری برابر با 1893 میلادی در همدان به دنیا...

ایدئولوژی نهضت مشروطیت چیست؟

نقدی بر كتاب «ایدئولوژی نهضت مشروطیت» فریدون آدمیت نعیمه حسینی‌نژاد یکی از دلایل مهم ناکامی یا ناتمامی مشروطه در ایران، اختلاف میان روشنفکران متجدد غرب‌گرا با روحانیان و سیاستمداران دین‌گرا بود، امّا علت اصلی این اختلاف چندان برای همه روشن نیست. هرچند روشنفکران ظاهراً اطلاع گسترده‌تر و روزآمدتری از مسائل سیاسی و اجتماعی داشتند، چون می‌خواستند فلسفة سیاسی اسلام را با غرب مقایسه، و از یكی از آنها جانب‌داری كنند، باید...

رقابت امریکا، روسیه و انگلستان برای غارت منابع نفتی ایران

طی سالهای حاکمیت سلسله قاجار، دولتهای انگلستان و روسیه نقش اصلی را در غارت منابع اقتصادی ایران بر عهده داشتند ولی از آغاز حاکمیت سلسله پهلوی، امریکا نیز به آنان پیوست و سه دولت در استفاده از خوان گسترده سرمایه‌های ایران از یکدیگر سبقت گرفتند. گرچه امریکائیها دیرتر به این شبکه پیوستند و فعالیتهای اقتصادی‌شان در ایران با مقاومتهائی از جانب روسیه و انگلستان روبرو شد ولی وجود بعضی سیاسیون و دولتمردان وابسته در هیأت حاکمه ایران...

واکاوی گزارش کاردار فرانسه درباره اقتصاد پهلوی اول/ علی اکبر داور؛ اعجوبه ناسازگار

مجید یوسفی از میان سه وزیر مقتدر پهلوی اول ـ نصرت‌الدوله فیروز، عبدالحسین تیمورتاش و علی‌اکبر داور ـ اگرچه هر سه در دگردیسی ایران نوین نقش تعیین کننده‌ای ایفا نمودند، اما هر سه نیز در مسیر قدرت جان باختند. بی‌تردید یکی از قدرتمند‌ترین مردان عصر رضاشاهی که در سیر تحولات جامعه آن روز نقش عمده و جایگاه تعیین کننده‌ای داشت، علی‌اکبر داور بود. مردی که فرا‌تر از خطوط میانه‌روی حرکت می‌کرد اما هرگز در صفوف ممتاز نزدیکان پهلوی...

گفت‌وگو با محمد مصلحی و لعیا پورانصاری، از زوج‌های گروگان‌گیر سفارت

تسخیر سفارت آمریکا، کمونیست‌ها را خلع سلاح کرد گفت‌وگو با محمد مصلحی و لعیا پورانصاری، از زوج‌های گروگان‌گیر سفارت آسیه باکری تاریخ ایرانی: یکی از تبعات جالب تسخیر سفارت آمریکا در آبان ۵۸ این بود که با پایان گروگان‌گیری دیپلمات‌های آمریکایی برخی افرادی که در این اقدام مشارکت داشتند، به واسطه همفکری‌ها و ‌شناختی که دورادور از یکدیگر پیدا کرده بودند، زندگی مشترک تشکیل دادند. لعیا ‌پورانصاری و محمد مصلحی یکی از...

بررسی هفته‌نامه صور اسرافیل

امیر سبزی‌پور - علی احمدی‌خواه چکیده یکی از مؤثرترین نشریه‌های دوره قاجاریه و عصر مشروطه هفته‌نامه صور اسرافیل بود، این نشریه، ابتدا با مدیریت میرزا جهانگیر‌خان شیرازی و سرمایه میرزا قاسم‌خان تبریزی و دبیری و قلم میرزا علی‌اکبرخان قزوینی (دهخدا) تهیه و منتشر می‌شد. تندروی‌ها و جسارت به مردم و معتقداتشان، از زبان سرخ صوراسرافیل، سر سبزش را بر باد داد و رفیقش دهخدا را به خارج از کشور فراری داد. بعد از کشته شدن میرزا...

بهائیت و کودتای رضاخان

علی حقیقت‌جو پیوند و همکاری بهائیت با رژیم پهلوی ـ که تاریخ، آن را به دو ویژگی «فساد» و «وابستگی» می‌شناسد ـ از واقعیات آشکار تاریخ است. این همکاری و تعامل، که به نحو «فزاینده‌» تا آخرین لحظات عمر آن رژیم ادامه داشت، سابقه‌ای حتی بیش از عمر سلطنت پهلوی داشت و به سالها پیش از کودتای 1299 می‌رسید. اسناد و مدارک تاریخی حاکی است که، محفل بهائیت در ایران، مدتها پیش از کودتای «انگلیسی» سوم اسفند 1299، توسط مهره نشاندار خویش:...

چپ ایرانی و انقلاب اکتبر در گفت‌وگو با مازیار بهروز

معلق در مکتب لنین معطل در چنگ استبداد مسعود رفیعی‌طالقانی آرزوهای بلشویکی در جنگ با دموکراسی بورژوایی گروه تاریخ: چندی از سالگرد انقلاب اکتبر 1917 روسیه گذشته است اما اگر بنا داشتیم به آن مناسبت یک کار ژورنالیستی انجام دهیم، بیم آن می‌رفت که همچون سنوات گذشته به تکرار بسیاری از مکررات بپردازیم. البته مساله این است که وقایع‌نگاری رویدادهای تاریخی، گاهی ناگزیر از تکرار است اما آنچه در این گفت‌وگو با مازیار بهروز – نویسنده...

همه چیز برای رضایت کارتر - از انتخاب آموزگار تا اوج انقلاب

گروه تاریخ: محمدرضا برای جلب رضایت کارتر مجبور شد هویدا را بر کنار کند و جمشید آموزگار را که مورد تایید دموکرات‌ها بود به پست نخست‌وزیری برساند و فضای باز سیاسی را اعلام کند. غرور آموزگار و احساس قدرت و ثبات، موجب شد وی بی‌ملاحظه به جنگ امام و مردم برود. در 17دی 56 مقاله‌ای در روزنامه اطلاعات به چاپ رسید و به دنبال آن در 19دی تظاهرات مردم قم آغاز شد و انقلاب شروع خود را اعلام کرد. در خلال دوران حساسی که رژیم پهلوی در آستانه سقوط...

چشمان اشک‌بار - آخرين سفر شاه ايران به آمريکا

محمود فاضلي مسافرت شاه به آمريکا در روزهاي 24 و 25 آبان ماه 1356 که آخرين سفر رسمي او در مقام سلطنت به آن کشور بود، آخرين رويداد مهم سياسي پيش از شعله‌ور شدن آتش انقلاب به شمار مي‌آيد. اين سفر به فاصله 28‌سال بعد از آخرين سفر شاه در 23 آبان 1328 برگزار شد. در اين سفر که شاه اميدوار بود براي تثبيت موقعيت خود از آن بهره‌برداري کند، برعکس لطمه شديدي به موقعيت بين‌المللي شاه وارد ساخت و موضع او را در برابر حرکت‌هاي مخالف بيش از پيش تضعيف...

1
2
3
4
...
111
112
113
114
115
116
117