انقلاب اسلامی

مقالات

واقعیت حزب رستاخیز

خلیل جاهد پری ، مدرس دانشگاه سیستان و بلوچستان، و كارشناس ارشد علوم سیاسی حزب رستاخیز به دستور شاه پس از افزایش قیمت نفت شکل گرفت. تا پیش از افزایش افسانه‎ای بهای نفت در سال 1352، چندین حزب در عرصه سیاسی ایران فعالیت می‎نمودند. این احزاب، شامل احزابی چون پان ایرانیست، ایران نوین و مردم بودند كه دو حزب اخیر، احزابی كاملاً حكومتی بودند و كادرهای نظام را تشكیل می‎دادند. در دهه چهل خورشیدی، شاه بارها ضمن حمایت زبانی از احزاب، به...

سلطه ساواک بر مجلس، احزاب و رجال پهلوی

ریاست ساواك در سلسله مراتب اداری، معاون نخست‌وزیر بود و ساواك از زیرمجموعه‌های دولت محسوب می‌شد. اما كیفیت و حیطه كار و فعالیت این سازمان هیچ‌گاه ارتباط مستقیمی با نخست‌وزیر و كابینه نداشت و رؤسای ساواك مستقیماً با دربار و شخص شاه در ارتباط بودند. ساواك به عنوان چشم و گوش شاه، وزارت‌خانه‌ها، دوایر مختلف حكومتی و دولتی، رجال و شخصیتهای سیاسی، مدیران، كاركنان و كارمندان را كنترل می‌كرد و بسیاری از تصمیمات و اقدامات، با...

یک پرده از حکومت هویدا

استقرار نخبگان طرفدار سياستهاى امريكا در دوره هويدا به اوج خود رسيد. در سراسر دوره نخست‏وزيرى هويدا، تا مقطع تشكيل حزب رستاخيز در اسفند 1353، افراد و اعضاى حزب ايران نوين بيشتر در مواقع تظاهرات حزبى و يا تشريفاتى از اين دست دور هم گرد مى‏آمدند ولى هيچ انگيزه‏اى در اعضا براى مشاركت در مراسم رسمى ديده نمى‏شد. اعضاى معمولى حزب از بين سازمانهاى كارگرى، اعضاى شركتهاى تعاونى و سازمانهاى صنعتى انتخاب مى‏شدند كه به تبع مديران ارشد...

اسدالله علم و نیرو‌های مخالف رژیم

طی سالهایی که اسدالله علم تصدی وزارت دربار را به عهده داشت، گروهها، جناحها، و شخصیتهای مذهبی و غیرمذهبی مخالف رژیم پهلوی سخت در حال بالندگی بودند. رژیم در طی این سالها (1350ـ1354/1971ـ1975م) هنوز اطلاع دقیقی از میزان قدرت نیروهای مخالف نداشت. اسدالله علم نیز هشدارهایی را که سازمانهای جاسوسی و نمایندگان کشورهای خارجی در ایران از فعالیت نیروهای مذهبی به او می‌دادند چندان جدّی تلقی نمی‌کرد، زیرا به اعتقاد او پس از حوادث 15 خرداد 1342...

تاکتیک‌های مبارزه با حکومت پهلوی

امام خمینی (ره) با انتخاب استراتژی‌هایی که برخی از آن‌ها الگوگرفته از روش‌های امامان شیعه در هنگام تحت محاصره قرار گرفتن از سوی حاکم جور بود، نقشه‌ی رژیم پهلوی را در مقابله با نهضت مردمی، نقش بر آب کردند. به‌علاوه با نوشتن کتاب «حکومت اسلامی»، خونی تازه در رگ‌های مبارزین تزریق نمودند. طولانی‌ترین مقطع مبارزه‌ی انقلاب اسلامی دوران تبعید امام خمینی (رحمت الله علیه) است. در این مقطع طولانی، که از 13 آبان 1343 شروع شد و تا 12 بهمن...

مردم باید باشند

جعفر شیرعلی‌نیا حاج‌آقا روح‌الله خمینی را دستگیر و زندانی کردند. مردم به خیابان‌ها آمدند و حکومت شاه کشتار 15 خرداد 1342 را رقم زد. در زندان بود و مدتی بعد که به تپه‌های داوودیه منتقل شد، مردم به دیدارش آمدند و ماجرای 15 خرداد را تعریف کردند، بسیار منقلب شد و بسیار گریه کرد. گفته بود ما هنوز کاری نکرده‌ایم و مردم این‌همه حمایت کرده‌اند و از جانشان گذشته‌اند. حاج‌آقا روح‌الله در تمام سال‌های زندگی‌اش شاهد حرکت‌های اصلاحی...

آن‌گاه که انفجار مردمی شد...

قیام 15 خرداد به روایت دکتر جواد منصوری صدای مردم در قیامی انفجاری و بی‌سابقه که شعار "یا مرگ یا خمینی" فریاد می‌زدند، در میان صدای تیربارها و مسلسل‌ها و غرش تانک‌ها شنیده می‌شد، اما با ریزش گلوله‌ها به تدریج صدای شعار مردم، آهسته و ضعیف‌تر می‌شد. در آن صحنه، کسی فکر نمی‌کرد که این خون‌ها، جوهر قلم‌ها و توان اراده‌ها، برای نوشتن برنامه‌ انقلاب بزرگ اسلامی باشد. انقلابی که به تدریج، بسیاری از ساختار‌ها و معادلات را...

قیام 15 خرداد در تبریز

رحیم نیکبخت آذربایجان در تاریخ و فرهنگ ایران جایگاه مهمی داشته و دارد و در تاریخ انقلاب اسلامی هم این نقش را به نحو احسن ایفا کرد. در نهضت اسلامی، آیت‌الله سید محمدعلی قاضی طباطبایی از شاگردان قدیمی امام خمینی(ره) پرچمدار حرکت در آذربایجان بود. با شروع نهضت اعلامیه‏‌هاى حضرت امام در مورد لوایح شش گانه ‌که در قم ت‌کثیر شده بود، توسط مرحوم آیت‌الله مرتضى بنى‌فضل و حاج ‌کریم غفران‌نیا به تبریز فرستاده و توسط آیت‌الله قاضى...

تازه هایی از قیام 15 خرداد

عَلَم قصد اعدام امام خمینی را داشت شاه در ششم خرداد 1342 طی نطقی در كرمان روحانیون را به دزدان، غارتگران و حیوانات نجس تشبیه كرد. امام خمینی در 13 خرداد، شاه را مورد حمله قرار داد و انقلاب سفید وی را، انقلاب سیاه خواند. در پی این سخنرانی اسدالله علم دستور داد مراسم مذهبی و سوگواری محرم را درشهرهای قم و تهران مورد تهاجم قرار دهند. طی روزهای 13 و 14 خرداد 1342 تعداد زیادی از وعاظ و روحانیون را دستگیر كردند. برخی از دستگیرشدگان عبارت...

ساواک و قیام 15 خرداد

در ماههای نخست سال 1342 كه مخالفت علما و روحانیون با حكومت وارد مراحل بحرانی می‌شد، ساواك برای شناخت سلسله مراتب روحانیت شیعه و نوع تعامل آنان با جامعه، مردم و رویكردشان به حكومت و مسائل سیاسی، گزارش مبسوطی تهیه كرد كه هدف نهایی آن یافتن راههایی كم‌هزینه‌تر برای كنترل روحانیت و جلوگیری از استقلال عمل آنها بود. در این گزارش ضمن اشاره به ویژگیهای روحانیت شیعه اثنی‌عشری، درباره اجتهاد و مجتهدان و نیز چگونگی انتخاب مراجع تقلید و...

امام خمینی و گروههای مسلح اسلامی

در فصلنامه 15 خرداد شماره 28 (زمستان1376) در مقاله ای تحت عنوان" "شروع حرکت مسلحانه گروههای اسلامی و یک سند" به قلم محقق ارجمند جناب شهرام یوسفی فر ضمن معرفی سندی از شهربانی کل کشور پیرامون بازجویی از متهمان ترور حسنعلی منصور، برداشت هایی از این سند ارائه شده که جای توضیح بیشتری دارد. همانگونه که در همان مقاله یادآوری شده "جهت تکمیل برداشت ها از این سند باید به سایر منابع تاریخی، اسناد و خاطرات مراجعه کرد"، با این وجود نویسنده محترم...

آیا قاجار و پهلوی درکی از مفهوم استقلال داشتند؟ - نگاهی تاریخی به جایگاه استقلال در تاریخ ایران

یکی از شعارهای اصلی مبارزین انقلابی، استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی بود که با وقوع انقلاب اسلامی، این آرمان الهی محقق گردید و به‌راستی کسب استقلال، بزرگ‌ترین موهبت انقلاب اسلامی بود که با خود امنیت را نیز به ارمغان آورد. «مسئله‌ى استقلال، مسئله‌ى مهمى است براى کل کشور و کل انقلاب. استقلال یکى از پایه‌هاى انقلاب اسلامى و نظام جمهورى اسلامى بود. استقلال یعنى یک کشورى مداخله‌گر را بشناسد، با آن مقابله کند و در مقابل آن...

تکاپوهای داور برای شکل گیری حکومت پهلوی

بی گمان، روی کار آمدنِ رضاشاه در اوایل قرن 14ش، حاصل همراهی و مساعدت برخی گروهها و احزاب سیاسی، و همچنین اشخاص و سیاستمداران برجسته و متعدّد بود، که هر یک، بر اساس باورها و نگرش خاصِّ خود، به این کار مبادرت ورزیدند. یکی از این افرادی که در این زمینه، تکاپوهای فراوانی از خود نشان داد، علی اکبر داور بود. در این مقاله کوتاه، به چراییِ همراهیِ او با رضاشاه برای نیل به قدرت پرداخته خواهد شد. بنابر اعتراف خودِ داور، به نقل از یکی از...

تشکیل حزب زحمت‌کشان توسط مرد مرموز سیاست ایران - به بهانه تاسیس حزب زحمتکشان ایران در سی اردیبهشت 1330

همای نخست‌وزیری بر شانه مرد مرموز سیاسی ایران ننشست که جز نخست‌وزیری به هیچ مرامی تا آخر عمر پایبند نبود به همین دلیل در ویترین سابقه سیاسی خود هیچ چیزی کم ندارد؛ از همراهی تا جدایی از مصدق و ضرب و شتم قرار دادن طرفداران او. ‌ حزب زحمتکشان پس از ناکامی در رسیدن رهبرش به نخست وزیری فعالیت‌هایش در حد گردهمایی تنزل یافت و بقایی وقتش را در مسائل غیر سیاسی می گذراند سید حسن آیت به علت مواضع تند سیاسی اش از حزب اخراج شد. از اواسط...

اشرف پهلوی و پرویز راجی

پرویز راجی درسال 1315 ش درتهران به دنیا آمد (1) . پدر او، دكتر عبدالحسین راجی ( فراماسون ) دركابینه منوچهر اقبال مدتی وزیر بهداری بود. پرویز تحصیلات متوسطه خود را در آمریكا به پایان رسانید و درسال 1338 مدرك لیسانس اقتصاد را ازدانشگاه كمبریج انگلیس دریافت داشت و درسال 1339 به استخدام وزارت نفت درآمد . او در وزارت نفت مورد توجه ویژه امیر عباس هویدا ، عضو هیئت مدیره بود و تا سمت منشی مخصوص وی ارتقاء یافت . پرویز راجی درسال 1342 به عنوان كارمند...

اشرف، قاچاقچی بین المللی

دخالت اشرف پهلوی در قاچاق موادمخدر مسأله ای پنهانی نبود . همگان در سطح جهان بر این امر واقف بودند و می دانستند که او یکی از مهمترین اعضای مافیای جهانی موادمخدر است و هر بار که به سفر می رود با استفاده از مصونیت دیپلماتیک خود، چندین کیلو موادمخدر، به ویژه هروئین را جا به جا می کند، زیرا به سبب داشتن گذرنامه سیاسی، در هیچ مرز و فرودگاهی لوازم و وسایل همراه وی را تفتیش نمی کردند. حسین فردوست متولی امور امنیتی رژیم محمدرضا پهلوی در...

آیا ساواک پاشنه آشیل شاه شد؟ - ساواک از زبان مدیران آن

ساواک در دورانی که نصیری ریاست آن را به عهده داشت به جای طرح نقشه‌های دقیق و اساسی برای مبارزه با خرابکاری و فعالیت‌های ضدرژیم، به یک رشته اعمال خشونت‌آمیز و وحشیانه و ایجاد مزاحمت‌های بی‌مورد و نابجا برای طبقات مختلف مردم پرداخت. هنگامی که پس از ماه‌ها ناآرامی رژیم پهلوی در سراشیبی سقوط قرار گرفته و انقلابیون نظام سیاسی دیگری را بر بنیانی‌ نوین پی‌افکندند، پیرامون ریشه‌‌ها، روند و دلایل سقوط حکومت پهلوی اظهارنظر و...

ماجرای جشن خوک در شیراز

جشن هنر شیراز، اشاره به مراسمی خارج از معیارهای اخلاقی است که رژیم پهلوی دوم در 10 سال پایانی عمر سیاسی خود در شهر شیراز برگزار کرد. این جشن از القائات فکری غرب بود که در داخل کشور به نام فرح پهلوی برگزار شد. در نیمه اول سال 1346 و زمانی که دولت ایران خود را برای برگزاری جشن پرهزینه تاجگذاری شاه آماده می‌ کرد، برنامه جشن هنر شیراز در دستور کار قرار گرفت. در پی این تصمیم هیأت امنایی مرکب از 30 نفر از مقامات بلندپایه کشور شامل نخست...

نقش اسدالله علم در ترویج افکار غیر دینی

اسدالله علم در زندگی خصوصی خود به مسائل مذهبی و دینی علاقه‌ای نشان نمی‌داد. او با این که واقف بود که دین اسلام و مذهب تشیع جزو ارکان اولیه قانون اساسی کشور است، با این حال از هر فرصتی جهت کم‌رنگ کردن نقش دین اسلام در زندگی سیاسی ـ اجتماعی کشور استفاده می‌کرد. وی مسائل سیاسی و پیشبرد شعائر و اهداف رژیم پهلوی را همواره بر رعایت ظاهری اصول اسلامی، ترجیح می‌داد. چنانکه در خاطراتش می‌نویسد: نظر به این که عید امسال مصادف با دوم...

احیا و لغو حق قضاوت کنسولی در ایران

پس از پیروزی انقلاب، به پیشنهاد هیات وزیران و تصویب شورای انقلاب اسلامی، در 23 اردیبهشت‌ 1358‌ ‌ حق کاپیتولاسیون و امتیازات و ملحقات آن برای همیشه و به طور نهایی لغو شد. پیش از این در کوران حوادث انقلاب و روز 18 بهمن 1357 اولین گام عملی لغو این قانون از سوی مردم اصفهان برداشته شد. در این روز مردم اصفهان برای اولین بار گام عملی در جهت نقض قانون مصوب مجلس شورای ملی برداشتند. در این شهر یکی از اتباع آمریکا راننده‌ای را مضروب کرد و مردم...

دلیل خط و نشان رئیس ساواک برای حاج طیب رضایی

ارتشبد نعمت‌الله نصیری رئیس ساواک طیب حاج رضایی را تهدید کرد که مجلس روضه‌ای که متولی است را تعطیل کند که طیب پاسخ داد من چاکر امام‌حسین(ع) هستم و نمی‌توانم روضه را تعطیل کنم، شما تعطیل کنید که من بگویم شما تعطیل کردید. در کتاب خاطرات حبیب الله عسگر اولادی، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ص 117 آمده است. یک موضوع دیگر در رابطه با همین مجالس، مجلس دهه‌ی عاشورای مرحوم طیب حاج رضایی است. او که شهره بود هر نوع بدی در آن زمان...

پیروی علما از تصمیم امام خمینی(ره)

گستردگی تحریم مراسم عید نوروز و موفقیت‌آمیز بودن آن، با توجه به اهمیتی که دولت به این عید به اعتبار یک رسم و سنت باستانی می‌داد، به‌قدری بود که رژیم را به وحشت انداخت و در دوم فروردین 1342، در پاسخ به این اقدام، به حوزه‌ی علمیه‌ی قم هجوم بُرد تا انتقامی از روحانیت بازستاند. مطالعه‌ی تعامل امام (ره) به‌عنوان یک رهبر دینی و سیاسی با سایر مراجع عالی‌قدر و اقشار جامعه، در فهم چگونگی شکل‌گیری نهضت اسلامی بسیار حائز اهمیت است....

رژیم پهلوی چگونه مخالفان خود را شکنجه می‌کرد؟

محمدرضاشاه پهلوی با تشکیل دو نهاد مخوف ساواک و کمیته‌ی مشترک ضدخرابکاری، سخت‌ترین شکنجه‌ها را در حق مخالفان خود اعمال نمود. این دو سازمان که با حمایت و آموزش نیروهای آمریکا و اسرائیل شکل گرفته بودند، نقش مهمی در بروز نارضایتی‌های مردمی و نیز تشدید خفقان سیاسی کشور داشتند. شکنجه‏ که در ساده‌ترین تعریف خود، به آزار جسمی یا روحی برای مجبور کردن کسی به کاری اطلاق می‌شود، یکی از روش‌های پلید افراد یا حکومت‌ها برای رسیدن به...

نقش اسرارآمیز عَلَم در وزارت دربار

علم در وزارتخانه‌ی دربار، علاوه بر تنظیم برنامه‌های شاه و تقویت حکومت پهلوی، همچون حائل و رابطی بین مجلس شورای ملی و شاه عمل می‌کرد و به‌نوعی نقش حفظ و تحکیم سلطه‌ی شخص اول رژیم بر سایر نهادهای حکومتی را بازی می‌کرد. رژیم پهلوی که با کودتای سوم اسفند 1299 شمسی به سریر قدرت دست یافته بود، از پایگاه طبقاتی کارآمد و تکیه‌گاه‌های اجتماعی مطمئن برخوردار نبود. به همین سبب، برای ایجاد ثبات لازم در حکمرانی خود بر مردم، بسیاری از...

نوسازی رضاشاه چه نتایجی برای ایران داشت؟!

این نوشتار با تمرکز بر فرایند به قدرت رسیدن رضاشاه، اولویت‌ها و خط‌مشی پهلوی اول در نوسازی را مورد پردازش و تحلیل قرار می‌دهد. مسئله اساسی آن است که در نوسازی رضاشاه به چه مولفه هایی توجه شد و در مقابل چه مسائلی کنار گذاشته شد. با کودتای اسفند 1299ه.ش.، دوره‌ی جدیدی از تاریخ ایران آغاز شد. دوره‌ای که نوسازی و اصلاح به شیوه‌ی غربی پارادایم حاکم بر آن بود. دوره‌ای تأثیرگذار در تاریخ ایران که در آن تغییرات قابل ملاحظه‌ای در...

انگلیسی‌ها چگونه از ایران رانده شدند؟ - به بهانه‌ی تصویب قانون خلع‌ید از شرکت نفت انگلیس

در اجحاف‌های آشکاری که شرکت نفت انگلیس بر مردم تحمیل کرده بود و در پی حملات شدید رسانه‌های داخلی در سال 1327، موج اعتصابات مناطق جنوبی ایران را فراگرفت؛ مردمی که با فرصت به‌وجودآمده به‌دنبال «نه» تاریخی به انگلستان بودند. جالب اینکه این‌بار این افکار عمومی بودند که انگیزه‌ی استیفای حقوق ملی را به خواص بخشیدند. مخالفت با انگلستان و حضور و نفوذ آن‌ها در ایران، طی سال‌هایی که سرانجام به ملی شدن صنعت نفت انجامید، تنها...

نتایج رویارویی رضاشاه با روحانیت - تبیین اندیشه‌ی امام خمینی

روی کار آمدن رضاشاه را می‌توان آغاز سرکوب اندیشه‌های دینی و سنتی در جامعه‌ی ایرانی دانست. در این دوره، شاهد کاهش نفوذ روحانیت و محدود شدن فعالیت آنان در امور سیاسی، حقوقی، اجتماعی و اقتصادی هستیم. البته باید خاطرنشان کرد که محدود شدن حوزه‌ی نفوذ روحانیت در عرصه‌ی اجتماعی کشور از دوره‌ی مشروطه آغاز شد و در آن دوره هم کسانی که در قدرت نفوذ پیدا کردند خواهان کم شدن قدرت روحانیت بودند. در دوران پس از مشروطه، همه‌ی عناصر موجود،...

هدف حکومت پهلوی از تقویت بهاییت - به بهانه‌ی تخریب مرکز بهاییان در تهران و شیراز توسط مردم (1344)

فرقه‌ی بهاییت همچون قوم یهود پتانسیل بسیاری برای گسترش بخشی خود در عرصه‌های ثروت و قدرت داشته و دارد. به‌طوری که در حال حاضر نیز در غرب به دنبال نفوذ در میان ایرانیان است. تا حدی که با استفاده از برخی شبکه‌های رسانه‌ای ایرانیان در غرب به شدت تلاش می‌کند بر افکار ایرانیان تأثیر بگذارد. اما اوج‌گیری بهاییت در عرصه‌ی قدرت و ثروت به دوره‌ی پهلوی باز می‌گردد. بهاییت که در دوره‌ی قاجار به دلیل سیطره‌ی علما بر عرصه‌های سیاسی-...

ساواك از زبان یکی از مدیران آن

هنگامی كه پس از ماهها ناآرامی رژیم پهلوی در سراشیبی سقوط قرار گرفته و انقلابیون نظام سیاسی دیگری را بر بنیانی‌ نوین پی‌افكندند، پیرامون ریشه‌‌ها، روند و دلایل سقوط حكومت پهلوی اظهارنظر و تحلیل و ارزیابیهای فراوان و مفصلی توسط افراد، گروهها و محافل مختلف سیاسی، اجتماعی و مطبوعات ابراز شد كه هر یك با آوردن برخی زوایای پیدا و پنهانی كه مجموعه حكومت را شكل می‌داد و نیز عوامل مؤثری كه به انحاء گوناگون در این مجموعه دخیل بودند،...

قره‌نی به روایت فردوست

تاکنون مطالب بسیار محدودی در مورد گذشته و کارهای صورت گرفته توسط مرحوم سرلشگر قره نی گفته شده است و شاید یکی از دلایل اصلی آن کمبود منابع مورد اعتماد باشد.خاطرات ارتشبد حسین فردوست که از کودکی نزدیکترین دوست محمدرضا پهلوی ، پادشاه سابق ایران و رئیس دفتر ویژه اطلاعات شاه بوده تاکنون به عنوان یک منبع قابل اعتماد برای پژوهشگران مطرح بوده و بسیاری برای استناد مطالب خود به این کتاب مراجعه می کنند. فردوست راجع به چنین می‌گوید :...

1
2
3
4
...
14
15
16
17
18
19
20
...
114
115
116
117