مقالات

خروج ایران از سنتو

روز بیستم اسفند 1357 وزارت امور خارجه ایران، طی اطلاعیه ای قرارداد « سنتو » را قراردادی نظیر پیمان سعدآباد دانست و تأکید کرد این پیمان تنها متضمن منافع ابرقدرتها بوده است. دولت ایران با این اطلاعیه ، خروج رسمی ایران از پیمان سنتو را اعلام کرد. متن اطلاعیه به این شرح انتشار یافت: «وزارت امور خارجه دولت موقت انقلاب اسلامی علی الاصول قرارداد سنتو را قراردادی نظیر و شبیه پیمان سعدآباد می داند. بر همگان پوشیده نیست که پیمان...

نیروی هوایی در ایران چگونه شکل گرفت

قوای (نیروی) زمینی ایران، درسال 1298ش یعنی اواخر حکومت قاجاریه ،برای اولین بار از حمایت دو فروند هواپیمای انگلیسی ،در حالی که خلبانان آنها نیز انگلیسی بودند،برخوردار شده است. زمانی که بلشویک های روسی در صدد تجزیه گیلان بر آمدند، انگلیسی ها که از این امر و پیشروی نیروهای روسی به سمت تهران و ...جنوب بیمناک بودند،تصمیم گرفتند که با دو فروند هواپیما نیروی ده هزار نفری دولت مرکزی ایران را در سرکوب دشمن حمایت کنند. سپس با وقوع کودتای...

پول دوستی شاهپور از زبان شعبان جعفری

شعبان جعفری معروف به شعبان بیمخ در خاطرات خود حکایتهای عجیب و غریبی از پول دوستی و خساست شاهپور علیرضا برادر محمدرضا پهلوی نقل کرد. بخشی از خاطرات او در این باره به صورت سوال و جواب در پی میآید: س- میانه تان با شاهپور غلامرضا چطور بود؟ ج- وای،وای ما چه بساطی داشتیم توی مملکت با ایشون س- چه بساطی داشتید؟ ج- خب ما ایشون رو به خاطر پستی که داشت زیاد میدیدیم دیگه س- بعد از انقلاب چطور؟ ج- نه والا من هیچ ندیدم. تا...

روابط ایران و عربستان در دوره پهلوی

اولین ارتباط رسمی ایران با آل سعود در دوره پهلوی اول اتفاق افتاد. پس از جنگ جهانی اول و فعالیت انگلیس در متحد کردن اعراب مخالف عثمانی در شبه جزیره عربستان با کمک فردی چون توماس ادوارد لورنس که به لورنس عربستان معروف شد، با اعلام استقلال شریف حسین، شریف مکه ــ که از اعقاب پیامبر اسلام بود ــ وضعیت این منطقه شکل دیگری یافت. شریف در مکه و مدینه و فرزندانش یکی در منطقه شامات و دیگری بر عراق به شاهی رسیدند که الان نیزآخرین وارث وی،...

فعالیت ساواک در خارج از کشور

ساواک برای خارج از کشور بودجه عظیمی داشت. به علاوه از طریق وزارت خارجه شبکه وسیعی ایجاد کرده بود، آمد و رفت ایرانیان به خارج به طور کامل تحت کنترل ساواک بود گاهی این کنترل موجب اعتراض مقاماتی از کشورهای خارج شده است. بررسی سنای امریکا نشان داد پنج کشور خارجی که در امریکا در مبارزه با مخالفین دولت خود تجسس داشتند عبارت بودند از: فیلیپین، تایوان، شیلی، اسرائیل و ایران. روش این مبارزه اعزام گروه گرم (مقصود تروریست) بوده است. سنای...

نقش فدائیان اسلام در پیروزی نهضت ملی نفت

حرکت فدائیان اسلام، جنبشی مذهبی و ضداستعماری و ضداستبدادی بود. این جنبش، برای مبارزه همزمان با استبداد و استعمار در کشورمان ظهور پیدا کرد. ملی شدن صنعت نفت در ایران، اساساً جنبشی ضداستعماری بود. زیرا استعمار انگلستان عمده سیاست‌های خود را از طریق شرکت نفت در ایران پیش برد. همچنین منافع سرشار نفت ایران، پشتوانه اقتصادی برنامه‌های استعماری انگلستان بود. سبب اهمیت یافتن جنبش نفت ایران در جهان نیز همین بود. نواب صفوی و فدائیان...

تاریخ سری موساد

متن حاضر، بخشی از چکیده یک کتاب به نام «تاریخ سری موساد ازسال 1951 تا به امروز» است که توسط گوردن توماس، نویسنده متخصص در زمینه فعالیت های جاسوسی به رشته نگارش در آمده است. کتاب «تاریخ سری موساد از سال 1951 تا به امروز» تلاشی برای آشنا شدن با دنیای این دستگاه اطلاعاتی است که تفاوت زیادی با دیگر دستگاه های اطلاعاتی و امنیتی جهان دارد و وابسته به کشوری است که شباهتی با دیگر کشورهای جهان ندارد. کتاب «تاریخ سری موساد» با فصلی به نام...

روزگار و زمانه شیخ محمد خیابانی

روز 17 اسفند 1295 شیخ محمد خیابانی در تبریز حزب دمکرات آذربایجان را بنیان نهاد. شیخ محمد خیابانی، فرزند حاج عبدالحمید تاجر خامنه ای و بانو رقیه سلطان، در سال ۱۲۹۷ ق در شهرک «خامنه» واقع در ده کیلومتری شهرستان شبستر دیده به جهان گشود [۱] و تحصیلات مقدمات و ادبی را در زادگاهش گذراند. پدرش در شهر «پتروفسکی» (مخاچ قلعه، مخاچ کالا) پایتخت آن روز جمهوری داغستان، تجارتخانه داشت. در نوجوانی همراه پدر به پتروفسکی رفت و مدتی را در...

دولت قوام و حل بحران آذربایجان

تضعیف یا از بین بردن نفوذ سایر قدرت‏های فرامنطقه‏ ای، برقراری حکومت طرفدار شوروی و اخذ امتیاز نفتی (به‏ ویژه در شمال ایران) محور سیاست های استالین در ایران بود که با اقدامات قوام و وضعیت خاص نظام بین الملل، منتج به نتیجه نشد. بحران آذربایجان از اواسط اردیبهشت 1324 آغاز و در 21 آذر 1325 به پایان رسید. بحران مشابهی نیز در کردستان شکل گرفت که هر دو با حمایت حزب توده و دولت شوروی و مأموران نظامی دولت شوروی در ایران همراه بود که به رغم...

روزی که رزمآرا ترور شد

روز 16 اسفند سپهبد حاجعلی رزمآرا به دست خلیل طهماسبی از اعضای فداییان اسلام ترور شد. سپهبد "علی رزم آرا" در سال1280ش در تهران متولد شد. او نواده یکی از صاحب منصبان قدیمی قورخانه ناصرالدین شاه و فرزند سرهنگ "محمدخان رزم آرا" افسر سابق توپخانه و رئیس مدرسه نظام تهران بود.[1] رزم آرا تحصیلات ابتدایی خود را در مدرسه فرانسوی «آلیانس» به پایان رساند و سپس وارد مدرسه نظام شد. او پس از خاتمه تحصیل در مدرسه نظام به نیروی قزاق پیوست و در...

دارایی های رضا شاه در بانکهای خارج از ایران

رضا شاه موقع فرار از ایران با توجه به اندوخته هایی که داشت و دارایی هایی که در بانک های خارجی منتقل کرده بود جزو ثروتمندترین افراد دنیا به شمار میآمد. این مطلب در مقالهای که دکتر محمود افشار در مقاله ای که در سال 52 در مجله آینده منتشر کرده بود به صراحت آمده است: افشار در این گزارش مینویسد: موضوع وجوهی که شاه سابق [ رضاخان ] در بانکهای بیگانه دارد مسکوت و لاینحل مانده، معذالک مطلب به قدری مهم است که شایسته بود افکار عمومی و...

روابط اقتصادی ایران و آمریکا در دوره پهلوی

روابط اقتصادی ایران و آمریکا بگونه ای بود که در درازمدت آسیب‌های جدی به بخش‌های تولیدی و کشاورزی کشور وارد کرد و باعث شد تا کشور در زمینه‌ی بسیاری از کالاهای اساسی، به کشورهایی چون آمریکا وابسته شد. بنا بر اعلام وزارت امورخارجه، در اسفند سال 1356 حجم مبادلات ایران و آمریکا، طی ده سال پانزده برابر شد. با این حال، بررسی وضعیت اقتصادی ایران در دوره پهلوی دوم نشان می‌دهد که این بخش از جمله بخش‌هایی است که کمتر دچار توسعه و تحول...

در دیدار آیت‌الله کمالوند با شاه چه گذشت؟

آیت‌الله خرم‌آبادی‌ برای‌ ملاقات‌ شاه‌ و انتقال‌ صریح‌ خواسته‌های‌ روحانیون‌ به‌ تهران‌ رفت‌ در این دیدار به انتقاد‌های شاه به علمای شیعه پاسخ داد. آیت‌الله روح‌الله کمالوند خرم‌آبادی‌ در سال‌ 1319ق در خرم‌آباد زاده‌ شد. وی‌ دوران‌ کودکی‌ و نوجوانی‌ را در خرم‌آباد سپری‌ کرد و خواندن‌ و نوشتن‌ و مقدمات‌ علوم‌ دینی‌ را نزد شیخ‌الاسلام‌ (عمویش‌) و مرحوم‌ آیت‌ الله سید ابوتراب‌ جزایری‌ فراگرفت‌. به‌ سال...

سوت پایان برای حصور منتقدان رضا شاه

در انتخابات دوره‌ هفتم مجلس شورای ملی حتی یک رأی به‌نام سیدحسن مدرس قرائت نشد و ایشان در اعتراض به ‌این موضوع گفته بود «به ‌فرض که مردم به ‌من رأی نداده‌اند‌، پس آن یک رأی که خودم داده‌ام کجاست؟». از دوره‌ هفتم به ‌بعد عنان اختیار، مدیریت و هدایت مجلس به‌طور کلی در دست عوامل رضاشاه افتاد و تقریباً همگان می‌دانستند که مجلس‌نشینان در میان افکار عمومی از حداقل اعتبار و جایگاه برخوردار نیستند. محمد فرخی‌یزدی و محمودرضا...

قرارداد 1975 الجزایر ، از حرف تا عمل

اختلافات ارضی حاکم بر خاور میانه از عوامل اصلی دخالت دولت های استعماری بوده و خود آنها در شکل دهی به این اختلافات نقش مهمی داشته اند. اختلافات ارضی ایران و عراق نیز خارج از این قاعده نبوده است. با توجه به تاریخ منازعات دو کشور که به دوره امپراطوری عثمانی باز می گردد، دو کشور در 13ژوئن1975 با انتشار بیانیه الجزایر، عهدنامه مربوط به مرز مشترک و حسن همجواری را امضاء کردند. در چارچوب این عهدنامه، خط تالوگ در اروند رود به عنوان مرز...

ساز و کار اعزام طلاب به سربازی در دوره پهلوی

رژیم پهلوی دوم، همواره از حضور نیروهای روحانی در بین مردم انقلابی رنج فراوانی می برد و تمام سعی خود را بر سرکوب این گونه نیروها متمرکز نموده بود. از این رو از روش های مختلفی چون جنگ روانی علیه روحانیت، ممانعت از گرفتن مجالس ختم در هفتم، چهلم و سال (به خصوص چهلم شهدای فیضیه) و... بهره می برد. البته این سیاست پهلوی دوم بی شک برای تمامی روحانیون مطرح انقلاب آشکار گردیده بود، به نحوی که آیت الله بروجردی علتاً تمامی این حرکات رژیم را...

اولین باری که نام «آیت‌الله خمینی» در مطبوعات منعکس شد

دو روز پس از رحلت آیت‌الله بروجردی خبرنگاران روزنامه کیهان اولین زندگی‌نامه آیت‌الله خمینی را منتشر کردند. روزنامه کیهان در 12 فروردین 1340 از «حضرت آیت‌الله حاج آقا روح‌الله خمینی» به عنوان جانشینی برای مرجعیت تقلید پس از رحلت آیت‌الله بروجردی نام برد و زندگی‌نامه‌ای بدین‌شرح از ایشان منتشر کرد: «حضرت آیت‌الله حاج آقا روح‌الله خمینی در سال 1321 هجری قمری متولد شدند و تحصیلات علمی خود را در شهر قم گذراندند. ایشان قسمتی...

درگذشت محمد مصدق

روز ۱۴ اسفند سال ۱۳۴۵ دکتر محمد مصدق به دلیل بیماری سرطان، در سن 84 سالگی درگذشت. محمد مصدق در ۲۹ اردیبهشت سال ۱۲۶۱ در تهران به دنیا آمد . پدر وی، میرزا هدایت‌الله آشتیانی معروف به «وزیر دفتر» از بزرگمردان دوره‌ ناصری و مادرش ملک تاج خانم، فرزند عبدالمجید میرزا فرمانفرما و نوه عباس میرزا ولیعهد قاجار و نایب‌السلطنه ایران بود. مصدق‌ پس از تحصیلات مقدماتی در تبریز به تهران آمد و به مستوفی‌گری خراسان گمارده شد و با وجود سن کم...

اولین بار چه کسی وعده آب و برق مجانی داد؟

افراد منتشر کننده ،این وعده را به سخنرانی امام خمینی(ره) در 12 بهمن 1357 نسبت می دهند و می گویند که تلویزیون نیز جرات نمی کند همه سخنان را پخش کند. بررسی سخنان امام خمینی بر اساس صحیفه ایشان نشان می دهد که امام خمینی در بهشت زهرا و 12 بهمن هیچگاه چنین حرفی را نزده است. اولین بار وعده آب و برق مجانی را سخنگوی دولت موقت امیر انتظام در 8 اسفند 57 بیان کرد که آنهم گفتند برای کم درآمدها نه همه مردم. اما امام خمینی کلا 3 بار به آب و برق...

تبریز، پرآشوبترین شهر مشروطه

تبریز را پس از انقلاب مشروطه باید در شمار پرآشوب‏ترین شهرهای مملکت به حساب آورد که علت آن قدرت‏ گیری انجمن تبریز بود، زیرا به صورت نیرویی موازی و قدرتمند در مقابل نمایندگان رسمی حکومت مرکزی که مسئول برقراری آرامش و امنیت شهر بودند عرض اندام کرده و قدرت آنها را با اتکاء به حمایت مردم تضعیف می‏ کرد. انجمن برای تثبیت قدرتش هر روز به بهانه‎ای مردم را به شورش وامی‏داشت. گرچه اعضای انجمن یکدست نبودند اما گروهی نبض آن را در...

مطبوعات ایران در دوره رضاشاه

روز 12 اسفند 1299 نه روز پس از کودتای رضاخان ، دولت سیدضیاءالدین طباطبایی به روزنامه «ایران» اجازه انتشار داد. روزنامه ایران تنها روزنامه ای بود که پس از کودتای رضاخان اجازه فعالیت یافت . فرمان تعطیل شدن همه مطبوعات در فردای کودتای رضاخان به موجب ماده چهارم اعلامیه وی موسوم به «حکم می کنم» منتشر شد . در این ماده از فرمان 9 ماده ای که امضای «رئیس دیویزیون قزاق ، اعلیحضرت اقدس شهریاری و فرمانده کل قوا ، رضا» را در پای خود داشت ، تاکید...

جنگ جهانی دوم در استان خراسان رضوی

ناامنی، قحطی، از هم گسیختگی، فقر، بلاتکلیفی، احتکار و مهمتر از همه سیر تصاعدی هزینه زندگی و تورم اقتصادی، اهالی خراسان را را بیش از سایر نقاط دیگر به ستوه آورده بود. به دنبال شایعه آمدن قوای شوروی به طرف شهرهای خراسان، عده‏ای از رؤسای ادارات شهرها را ترک کردند این امر باعث نگرانی و تشویش بیشتر مردم شد. در سپیده دم چهارشنبه پنجم شهریور از باجگیران به وسیله تلفن به پاکروان استاندار خراسان اطلاع دادند که روسها از مرز باجگیران...

اولین سفیر زن ایرانی

مهرانگیز دولتشاهی اولین سفیر زن ایرانی بود که به عنوان سفیر ایران در دانمارک فعالیت خود را آغاز کرد. مهرانگیز دولتشاهی فرزند دوم محمدعلی میرزا شکوه الدوله، وزیر اسبق پست و تلگراف و تلفن و مادرش اخترالملوک هدایت(خواهر صادق هدایت) دختر اعتضادالملک(هدایت قلی) هدایت بود. وی به سال 1296ش در تهران متولد شد.[1] محمدعلی دولتشاهی از رجال مشهور کرمانشاه بود که در گذشته سمت وکالت مجلس را داشت. وی از منسوبان یکی از همسران شاه (عصمتالملوک...

تحریم کالاهای خارجی به همت انجمن خواتین

انجمن همت خواتین یکی از اولین انجمنهای اجتماعی زنان که در حوالی زمان انقلاب مشروطیت در ایران بود که در راستای حمایت تولیدات داخلی و تحریم کالاهای خارجی تشکیل یافت. هدف از تأسیس این انجمن، چنانکه مؤسسین و مؤثرین آن تصریح نموده‌اند: حفظ استقلال کشور از طریق تقویت صنایع داخلی بوده است. از افراد مؤسس و مؤثر آن خانم نورالدجی (مفتشه کل مدارس دخترانه)، خانم مریم عمید (مدیر شکوفه) و جمعی از مدیران مدارس دخترانه بودند. از روشهای...

موساد در دوران انقلاب‌ اسلامی (1356- 1357)

از همان آغاز، روابط ایران و اسرائیل با مخالفتهایی در بین محافل سیاسی ـ اجتماعی روبه رو شد. همزمان با گسترش روابط دو کشور در دهه‌های 1340ـ1350ش. روند مخالفت با نفوذ اسرائیل در ایران، از سوی مخالفان سیاسی حکومت، به ویژه روحانیون، افزایش یافت. روحانیون و علمای دینی از همان سالهای پایانی دهۀ 1320 که تلاشهایی برای آغاز روابط غیررسمی سیاسی بین ایران و اسرائیل صورت گرفت، طی اعلامیه‌های متعددی ایجاد هرگونه رابطه با دولت صهیونیستی را...

توقیف اولین روزنامه‌ پس از پیروزی انقلاب

توقیف روزنامه آیندگان به جرم همکاری با کشورهای بیگانه، نخستین توقیف پرسروصدای مطبوعات در ایران پس از انقلاب اسلامی بود. روز چهارشنبه هفدهم مرداد 1358، خبری در صدر اخبار کشور قرار گرفت که توجه همگان را برانگیخت: تعطیلی روزنامه آیندگان. ساعت 11 صبح روز 16 مرداد 1358، ماموران دادستانی کل انقلاب اسلامی به محل روزنامه آیندگان وارد شدند و یازده نفر از اعضای آن را دستگیر کردند. افراد دستگیر شده با یک مینی بوس به دادگاه انقلاب برده شدند....

موساد در دوران انقلاب‌ اسلامی (1356- 1357)

از همان آغاز، روابط ایران و اسرائیل با مخالفتهایی در بین محافل سیاسی ـ اجتماعی روبه رو شد. همزمان با گسترش روابط دو کشور در دهه‌های 1340ـ1350ش. روند مخالفت با نفوذ اسرائیل در ایران، از سوی مخالفان سیاسی حکومت، به ویژه روحانیون، افزایش یافت. روحانیون و علمای دینی از همان سالهای پایانی دهۀ 1320 که تلاشهایی برای آغاز روابط غیررسمی سیاسی بین ایران و اسرائیل صورت گرفت، طی اعلامیه‌های متعددی ایجاد هرگونه رابطه با دولت صهیونیستی را...

توقیف اولین روزنامه‌ پس از پیروزی انقلاب

توقیف روزنامه آیندگان به جرم همکاری با کشورهای بیگانه، نخستین توقیف پرسروصدای مطبوعات در ایران پس از انقلاب اسلامی بود. روز چهارشنبه هفدهم مرداد 1358، خبری در صدر اخبار کشور قرار گرفت که توجه همگان را برانگیخت: تعطیلی روزنامه آیندگان. ساعت 11 صبح روز 16 مرداد 1358، ماموران دادستانی کل انقلاب اسلامی به محل روزنامه آیندگان وارد شدند و یازده نفر از اعضای آن را دستگیر کردند. افراد دستگیر شده با یک مینی بوس به دادگاه انقلاب برده شدند....

سرگذشت تمام مردان بازرگان

انتشار خبر درگذشت صادق طباطبایی سخنگوی دولت ایران در دوره مهدی بازرگان در چند روزگذشته بهانه‌ای برای بررسی این موضوع شد که اعضای کابینه بازرگان چه کسانی بودند؟ کدامیک از اعضای کابینه بازرگان هنوز در قید حیاتند؟ کدامیک بعد از دولت موقت در عرصه سیاست باقی ماندند و سرگذشت هر کدام به کجا ختم شد؟ مهدی بازرگان به مدت ۹ ماه (۲۷۵ روز) از بهمن 57 تا آبان 58 سمت نخست وزیری دولت موقت را بر عهده داشت تا اینکه پس از اشغال سفارت آمریکا توسط...

آخرین ولیعهد قاجار چه سرنوشتی پیدا کرد

محمدحسن میررا ولیعهد احمدشاه بعد از خروج از کشور در 43 سالگی در لندن درگذشت. محمدحسن میرزا فرزند محمدعلی شاه قاجار، نایب السلطنه و ولیعهد برادر بزرگ خود، احمد شاه قاجار در سال 1316 ق/ 1277 ش در تبریز به دنیا آمد. مادرش ملک جهان خانم دختر کامران میرزا پسر ناصرالدین شاه بود. در آن زمان چون احمد شاه فرزند پسری نداشت، محمدحسن میرزا در شعبان 1327 ق به ولایتعهدی او برگزیده شد. پس از پیروزی انقلاب مشروطه، شش ساله بود که به همراه پدرش به...

...

21

...