انقلاب اسلامی

مقالات

گواهی شاهدان عینی در دادگاه (پس از شهریور 1320) مبنی بر قتل تقی ارانی

مظفر شاهدی shahedi@iichs.org متن ادعانامه دادستان علیه دکتر احمدی [پزشک احمدی]، حسین نیرومند [رئیس وقت اداره زندان قصر]، رکن‌الدین مختار [رئیس وقت اداره کل شهربانی] راجع به قتل دکتر ارانی... ایراد جرح و آزار و شکنجه نسبت به ‌دکتر تقی ارانی که به‌منظور مرگ او اعمال و منتهی به فوتش شده است به امر و دستور مختار به وسیله نیرومند... گواهی و اظهارات ساده و بی‌آلایش مادر بیچاره و داغدیده دکتر ارانی حاکی از اینکه برای دادن دوا در تاریخی که...

نگاهی به معضل «خودکشی» در تهران (1303-1305ق)

محمدحسن پورقنبر Mpourghanbar8@gmail.com یکی از پدیده‌های ناخوشایند اجتماعی در هر کشوری، مبادرت به خودکشی از سوی برخی افراد جامعه است. این معضل که منشا اولیه و صوری آن را باید در بحران روحی و روانی اشخاص جستجو نمود، در واقع، منبعث از مسائل ساختاری در یک جامعه و برگرفته از علل گوناگون اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی است. معضل مذکور، در ایران نیز همچون دیگر نقاط جهان به چشم می‌خورد، این در حالی است که این اقدام، در فرهنگ دینی و اخلاقی...

نگاهی کوتاه به وضعیت تجارت خارجی ایران در بهار 1297ش

محمدحسن پورقنبر Mpourghanbar8@gmail.com اگرچه مناسبات تجاری ایران در قرن 12ش یعنی بعد از سقوط صفویه، و در پی اوضاع سیاسی پر ادبار حاکم بر کشور، دچار اختلال جدّی گردید، با روی کارآمدنِ قاجارها و برقراری ثبات نسبی سیاسی، و در آن­سو، فنّاوری ماشینی و ترقّی شگرف در ابزارهای حمل ­و نقل کالا در اروپا، فصل تازه­ای از روابط بازرگانی در تاریخ ایران گشوده شد. روایات حاکی از این است که کلِ روند داد و ستد خارجی ایران طی نیم قرن یعنی 1243 تا 1293ش...

درباره «قانون امنیت اجتماعی دکتر محمد مصدق»

مظفر شاهدی shahedi@iichs.org برخی از مخالفان دکتر مصدق قانون امنیت اجتماعی او را که با استفاده از لایحه اختیارات شش ماهه‌اش از مجلس شورای ملی تهیه و تصویب نمود به عنوان مقدمه‌ای برای تشکیل ساواک در بیش از چهار سال بعد ارزیابی کرده‌اند. قانون مذکور که شامل 9 ماده و چند تبصره است در اول آبان 1331 از سوی دکتر مصدق تهیه شد و مقرر می‌داشت تا سه ماه آتی ضمانت اجرایی خواهد داشت. تردیدی نیست که اقدام مصدق در اخذ اختیار قانونگذاری از مجلس دوره...

سهم ساواک در شکل‌گیری و پیروزی انقلاب اسلامی

مظفر شاهدی shahedi@iichs.org تمام کسانی که درباره دوران سلطنت محمدرضا و روند شکل‌گیری انقلاب مردم ایران سخن گفته‎اند، سیاستهای سرکوبگرانه و روشهای خشونت‌آمیز ساواک را از دلایل اصلی گسترش بحران انقلابی برشمرده‌اند. با این حال، مدرکی در اختیار نداریم که در همان روزگار شاه و مجموعه حکومت او تمهیداتی برای اجتناب از تداوم روش خشونت‌آمیز ساواک اندیشیده باشند. سیا و آمریکاییها هم هیچ‌گاه به طوری جدی در صدد برنیامدند بر اقدامات...

راهکارهای نظام پهلوی در آوازه‌گریهای مثبت رسانه‌های بیگانه نسبت به خویش

نیلوفر کسری رژیم پهلوی، در راستای تحکیم پایه‌های خود از همه رسانه‌های داخلی برای ترویج عقایدش یاری می‌گرفت. این خصوصیت به ویژه پس از دهه 1340 و تحکیم پایه‌های رژیم به عنوان قدرت برتر در منطقه اوج گرفت و به رسانه‌های خارجی نیز کشیده شد. به همین دلیل، شاه جهت جلب افکار عمومی غرب، به حمایت از نویسندگان خارجی وچاپ مقالات ایشان در نشریات اقدام می‌کرد. شاه در اواخر سلطنتش هر چه ثروتمندتر و قدرتمندتر می‌شد، بیشتر تلاش می‌کرد تا...

برکناری رضاشاه از سلطنت و شادمانی مردم

مظفر شاهدی shahedi@iichs.org تبه‌کاریهای سیاسی، اجتماعی، فکری ـ فرهنگی، مذهبی، اقتصادی رضاخان در طی سالهای 1300- 1320 در تاریخ چندصد ساله اخیر ایران بدون‌ سابقه بود. او در عرصه سیاسی قانون اساسی مشروطیت، مجلس شورای ملی و دیگر دستاوردهای نظام مشروطه را که مردم کشور از اقشار و گروههای مختلف آن‌همه برای به‌دست آوردنش جانفشانی کرده بودند، یکسره تهی از محتوا ساخته و دیکتاتوری خشن، غیرانسانی و شرم‌آوری را جایگزین آن نمود. رضاخان در...

روایتی از سرگذشت افسران رژیم پهلوی در عزلت ؛از «سرداری» تا «سرباری» - ویژه‌نامه "بزک نشدنی"

فروغی و سازمان جدید با گرم شدن روابط رضا و «جبهه‌نجات»، که توصیه آهی در آن مؤثر بود، اویسی متوجه شد که این دور بازی را باخته است. لذا به چاره‌جویی برآمد و بر آن شد که فرد یا افراد دیگری را بیاورد تا آهی و نفوذ او را تحت‌الشعاع قرار دهد. مدتی بود که کارهای سیاسی مسئولی نداشت. بدین‌گونه شد که برای آوردن آقای محمود فروغی، به‌عنوان مشاور سیاسی رضا به تلاش افتاد و توجیهش آن بود که همان‌گونه که پدر فروغی، یعنی محمدعلی فروغی، با...

دستورالعمل ارتش رژیم پهلوی برای حذف مذهب از آگهی استخدام - در پی حذف قسم به قرآن مجید صادر شد

به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری تسنیم، به دنبال مصوبه انجمن‌های ایالتی و ولایتی که رژیم سعی داشت با حذف شرط اسلام از شرایط انتخاب شوندگان و نیز تبدیل قسم به قرآن مجید به یکی از کتب آسمانی و زمینه‌های تسلط هرچه بیشتر بیگانگان از اسلام را بر مردم مسلمان ایران فراهم کند. همانطور که در سند ملاحظه می‌شود ارتش رژیم شاه طی بخشنامه‌ای به کلیه واحدها و ادارات تابعه فرماندهی لجستیکی اعلام کرده است: «در آگهی استخدام نبایستی مذهب ذکر...

گزارش تحلیلی تسنیم از خیانت‌های شاه و تلاش نهضت آزادی برای حفظ رژیم سلطنتی و بختیار - عباس سلیمی نمین و نقد تحریف انقلاب اسلامی در مستند انقلاب ۵۷

متن گزارش تحلیلی تسنیم به‌قلم عباس سلیمی نمین با عنوان مستند «انقلاب 57» را به‌مناسبت ایام‌الله دهه فجر انقلاب اسلامی در ذیل از نظر می‌گذرانید: مستند «انقلاب 57» از تاریخ 29 شهریور لغایت 2 مهرماه امسال و پس از تبلیغات حدود یک‌ماهه، از شبکه ماهواره‌ای فارسی‌زبان «من و تو» روی آنتن رفت. این مجموعه 5قسمتی به‌مدت 530 دقیقه بیش از هر چیز مخاطب خود را بمباران تصویری می‌کند. تصاویر کمتر دیده شده از قیام سراسری ملت ایران علیه استبداد و...

گفت‌وگوی رسانه‌ای به‌مثابه‌ی تاکتیک مبارزاتی - (مروری بر مصاحبه‌های امام خمینی (ره) در زمستان 57)

امام در پاسخ به خبرنگار سی‌بی‌اس درباره‌ی ماهیت ضدآمریکایی انقلاب اسلامی ایران می‌گویند: «اگر معنای ضدیت با آمریکا این است که ما نمی‌خواهیم وابسته به آمریکا باشم، آری ما ضدآمریکایی هستیم و اگر ترس آمریکا این است، آری باید بترسند.» نوفل‌لوشاتو، این دهکده‌‌ی کوچک حومه‌ی پارس در پاییز و زمستان سال 1357، به قلب تپنده‌ی مبارزات انقلابی مردم ایران علیه شاه و همچنین مرکز توجهات رسانه‌های بین‌المللی تبدیل شده بود. زمهریر...

حکومت اسلامی، آرمان‌شهرِ فداییان اسلام - (به مناسبت شهادت نواب و یارانش)

فداییان اسلام، علاوه بر موضع‌گیری در باب حکومت وقت و اجرای احکام اسلام، در حیطه‌ی اندیشه نیز به طرح بحث درباره‌ی حکومت اسلامی می‌پرداختند. مطلب حاضر ضمن مرور فعالیت‌های آنان، به‌شکلی مختصر به بررسی حکومت اسلامی از منظر آنان می‌پردازد. احزاب و گروه‌های سیاسی در دوره‌ی رضاشاه با سرکوب شدید مواجه شدند، اما بعد از سقوط دیکتاتوری وی و فضای باز سیاسی که در نتیجه‌ی انتقال قدرت به شاه جدید و بی‌تجربگی وی به وجود آمد، احزاب و...

آیا محمدرضا پهلوی امیدوار بود به ایران بازگردد؟ - (نگاهی مقایسه ای به دو بار فرار شاه از کشور)

بنا به دلایل داخلی و خارجی، فرار شاه در سال 1332 با دومین فرار وی در 26 دی 1357 برآیندی متفاوت داشت و شاه در سال 57 دیگر نتوانست به قدرت بازگردد. این تفاوت‌ها چه بود؟ آیا ناشی از نوع واکنش نیروهای خارجی طرفدار شاه بود؟ دوران حکومت سی و هفت ساله محمدرضاشاه پهلوی با حوادث و تحولات متعدد سیاسی همراه بوده است. چه آغاز آن که با ورود نیروهای متفقین و اشغال بخش‌هایی از خاک ایران به وسیله‌ی آنان همراه بود و چه پایانش که با انقلابی اجتماعی...

تقابل دو شورا؛ شورای سلطنت یا شورای انقلاب؟! - (به مناسبت تشکیل دو شورا در بحبوحه‌ی انقلاب)

نوشتار حاضر به چگونگی رویارویی دو شورایی که برای کنترل کشور روبه‌روی هم ایستادند و تلاش‌های هریک از آن دو اشاره دارد. امروز که به گذشته می‌نگریم، پیروزی شورای انقلاب بر شورای سلطنت، بدیهی جلوه می‌کند، اما شورای انقلاب چگونه توانست انقلاب اسلامی را به سمت پیروزی سوق دهد؟ شورای انقلاب اسلامی یکی از اصلی‌ترین جنبه‌های به ثمر نشستن زحمات امام (ره) و پیروان او در 22 بهمن 57 و برچیدن چهره‌ی منفور رژیم پهلوی بود. البته در این...

برچسبی به نام «اتحاد ارتجاع سرخ و سیاه» - (به مناسبت قیام 19 دی)

این نوشتار در پی واکاوی مفهوم خودساخته «ارتجاع سرخ و سیاه» به عنوان محور اصلیِ مقاله‌ی توهین‌آمیز «ایران و استعمار سرخ و سیاه» در روزنامه اطلاعات مورخ 17 آبان 1356 است. مفهومی که پیش از این نیز در چارچوب مکانیزم دفاعی «برچسب زنی به مخالف توانمند» از جانب شاه و رژیم تحت حکومتش اجرا شده بود. «هگل در جایی می‌گوید همه وقایع و شخصیت‌های بزرگ تاریخ جهان، از نو به شکلی ظاهر می‌شوند. او فراموش کرده بود اضافه کند: بار اول به صورت...

چرا کشف حجاب در زمستان اجرا شد؟ - (به مناسبت سالگرد کشف حجاب)

در تبلیغات برای اجرای کشف حجاب، دولت به‌شدت تلاش داشت که بی‌حجابی مترادف بی‌عفتی معنا نشود و سعی داشت بی‌حجابی مترادف با فرهیختگی، تمدن و همراه با نجابت معنا شود. در این جهت، به فرمان دولت، روسپی‌ها از کشف حجاب منع شدند. اجرای خشونت‌بار قانون کشف حجاب از 17 دی 1314، علی‌رغم اینکه تداعی‌کننده‌ی تجربه‌ای تلخ در تاریخ معاصر ایران است، بدون شک یکی از مهم‌ترین رخدادهایی است که همواره در پس‌زمینه‌ی ذهنی تحولات بعدی معاصر تا...

فراز و فرود پرواز انقلاب

شعیب بهمن پیروزی انقلاب اسلامی ایران حادثه مهم و حیرت‌انگیزی برای جهانیان بود. به طوری كه تقریباً تمام نظریه‌ها و چارچوب‌های علمی غربی از تحلیل و تبیین چگونگی آن وا ماندند. مردم جهان كه شاهد انقلابی به معنای واقعی «دگرگون شدن» بودند، نه تنها شورش عده‌ای برای واژگون كردن یك رژیم و ایجاد حكومتی جدید را به عینه می‌دیدند، بلكه شاهد علقه‌ها و پیوندهای شدید یك ملت به رهبری روحانی نیز بودند كه اندیشه تغییرات اساسی و بنیادین در...

نقش آیت‌الله بروجردی در نهضت ملی شدن نفت

موضوعی كه در مقوله نهضت ملی شدن صنعت نفت مهم است نقش آیت‌الله بروجردی است. سؤال این است كه چرا آیت‌الله بروجردی كه بزرگترین مرجع زمان بود، موضع فعالی نگرفت. برخی آیت‌الله بروجردی را ماهیتاً یك مرجع غیرسیاسی می‌دانند و معتقدند به همین دلیل نیز ایشان در نهضت ملی شدن صنعت نفت موضع‌گیری نكرد. اما این پاسخ قانع‌كننده نیست؛ اولاً آیت‌الله بروجردی ماهیتاً یك شخصیت سیاسی بود. ثانیاً وی از شاگردان برجستة آخوند خراسانی و...

دو گونه كاپیتولاسیون

هر پدیده‌ای را باید در شرایط یا اوضاع و احوال اجتماعی سیاسی تاریخی خاص خود مورد بررسی قرار داد. ممكن است یك پدیده یا یك آیین حقوقی، در شرایط خاصی به عنوان یك ضرورت و در شرایط دیگر مغایر با مصالح و منافع روز جامعه تلقی شود. در تاریخ، كاپیتولاسیون دو مرحله دارد. یكی مرحله‌ای است كه امتیاز یك طرفه در زمینه‌های تجاری و قضاوت كنسولی، داوطلبانه و آزادانه از سوی یك دولت معتبر برای جلب، ترغیب و تشجیع قدرتهای دیگر، در زمینه توسعه...

کوچک‌ خان به روایت بیگانگان

کشیش چارلز ماری، مبلغ مسیحی مقیم رشت، کوچک‌ خان را یک قهرمان واقعی می‌دانست. او می گفت: « می‌خواهم کلامی دربارة ميرزا کوچک‌خان بگویم. به اعتقاد من او انسانی باوجدان، وطن‌پرستی صادق، و مردی با صفات پسندیدة بسیار است. او سعی داشت رشوه‌، غارت، شورش، و بسیاری از چیزهای دیگری را که از صفات قوای مسلح در ایران بود ریشه‌کن کند، و قوای خود را منظم و تابع قانون نگاه داشت. همچنین جان و مال اشخاصی که نمی‌جنگیدند از دست او در امان بود. بعد...

مدرنیزاسیون شاهنشاهی به روایت مجله آمریکایی «تایم»

مردم هر روز راهپیمایی می‌كردند. دهها هزار تن از تظاهر‌كنندگان مخالف و قدرتمند، با سردادن شعار از خیابان‌های تهران، پایتخت نامأنوس، رد می‌شدند. مردم با فریاد و طنین صدای مخالفین، به جوش و خروش در‌آمدند. موضوع اعتراض مردم، سیاستهای فرمانروایی محمدرضا شاه پهلوی، بود. برخی پلاكارتهایی با خود حمل می‌كردند كه خواستار خلع شاه بود. سایرین خواستار بازگشت آزادی‌های سیاسی و مدنی نادیده گرفته شده‌ی گذشته و اجرای قوانین اسلامی...

فساد، ركود و تباهی در «حزب ایران نوین»

حزب ایران‌نوین عملاً جز پلكان ترقی و سوء استفاده شماری جاه‌طلب چیز دیگری نبود. رقبای حزبی و سیاسی حزب ایران‌نوین هم اعضا و وابستگان این حزب را مجموعه‌ای نامتجانس و ناهماهنگ لقب می‌دادند كه مشتركاتی جز سودجویی و فرصت‌طلبی فردی آنان را دور هم گرد نیاورده است و «نور چشمی‌های [لانه كرده در حزب] بی‌هیچ تلاشی صاحب مال و مقام شده‌اند» و دستگاه رهبری و كارگردانی حزب البته بیش از دیگر هم‌مسلكان سیاسی و حزبی‌شان از این مواهب...

«نگاهی از درون» (نقد كتاب )

كتاب «نگاهی از درون» (خاطرات سیاسی دكتر جواد صدر) به قلم مرتضی رسولی‌پور توسط نشر علم و در شمارگان 3300 در سال 1381 چاپ و وارد بازار نشر كشور شد. مرتضی رسولی‌پور پس از فوت آقای صدر در سال 1379 بر اساس وصیت بر جای مانده به تدوین یادداشت‌ها و نوشته‌های ایشان می‌پردازد. این نویسنده در مقدمه خود بر كتاب آورده است: «هیچ یك از اوراق مكتوب از نوع یادداشت روزانه نبوده و از نوشته‌ها برمی‌آید كه نوشتن خاطرات از سالهای پایانی دهة 1360 شروع شده و...

روز هولوکاست

در سال 1384 ش. / 2005 م. به ابتکار سازمان ملل متحد روز 27 ژانویه (7 بهمن) به عنوان «روز یاد بود هولوكاست» نام گذاری شد . از آن تاریخ این روز همه ساله از سوی محافل صهیونیستی گرامی داشته می شود. «هولوكاست» واژه‌ی مركب یونانی، به معنای «همه‌سوزی» در ادبیات فارسی و معادل آن «شوآ» در زبان عبری رایج امروز است. این واژه پس از جنگ جهانی دوم، از سوی بعضی اشخاص و كانون‌های یهودی وارد فرهنگ سیاسی و تاریخی جهان شد. ادعای آن‌ها بر این فرضیه استوار...

دومین مکالمه شاه با علی امینی

دومین نوار مکالمه تلفنی محمدرضا شاه با علی امینی نیز در دسترس مخاطبین تاریخ پژوه قرار گرفت. در این مکالمه تاریخی جزئیات مشورت تلفنی شاه با علی امینی را می توانید بشنوید. اهمیت این مکالمه که از شنود تلفنی ساواک از خانه علی امینی در چهاردهم آبان ماه 1357 بدست آمده است، در مورد افشاء دیدگاه‌های شاه و امینی درباره راه‌های کنترل حرکت توفنده مردم در جریان انقلاب اسلامی است. در این مکالمه شاه تلاش دارد به قدرت رساندن دولت نظامی ازهاری...

نظر پدرزن نواب درباره دامادش/ پدرم مخالف بود در سفرها همراه آقا باشم ( همسر شهید نواب در گفتگو با مشرق)

بانو نیرالسادات نواب احتشام رضوی، فرزند زنده‌یاد حجت الاسلام سید محمد نواب احتشام رضوی، همسر شهید سید مجتبی نواب صفوی است. او در سنین نوجوانی با آن شهید گرانمایه ازدواج و به مدت هشت سال با او زندگی کرد. شمه‌ای از خاطرات و گفتنی‌های این دوران را در این گفت وشنود، بخوانید: *شما خود در خانواده‌ای انقلابی به دنیا آمده و پرورش یافته‌اید، بنابراین آشنایی پدرتان با شخصیتی انقلابی چون شهید نواب صفوی امری بعید به نظر نمی‌رسد. با...

روایتی از آخرین روزهای رهبر فدائیان اسلام (عبدخدائی در گفتگو با مشرق)

تنها شاهد واپسین روزهای رهبر فدائیان اسلام و یارانش، امروزه نزدیک به 80 سال سن دارد. او اما تا هم اینک نیز، شور و حرارت دوران نوجوانی را واننهاده و هنوز با همان بیان حماسی، خاطرات یاران شهیدش را واگویه می‌کند. آنچه پیش روی دارید روایت محمدمهدی عبدخدایی دبیرکل کنونی جمعیت فدائیان اسلام از واپسین دیدارهای خود باشهیدان نواب صفوی، خلیل طهماسبی و سید محمد واحدی است. *جنابعالی تنها شاهد زنده واپسین فصل از حیات شهید نواب صفوی و...

سرنوشت شاه و فرح پس از فرار

غلامرضا خارکوهی تاریخنگار انقلاب اسلامی می‌گوید فرار محمدر ضا شاه در روز 26 دی ماه 1357 جهان را تکان داد. وی افزود: ساعت دو بعد از ظهر بود که خبر فرار شاه از رادیو پخش شد، فریاد شادمانی جمعیت به هوا رفت، چراغ اتومبیل ها روشن شد، برف پاکن ها به رقص درآمدند، بوق ها به راه افتاد، غلغله شهر را برداشت. خارکوهی ادامه داد: جمعیت به شور آمده، و هر کدام به طریقی نفرت خود را از شاه نشان دادند؛ برخی اشک شوق می ریختند، برخی عکس شاه را در اسکناس...

چرا کشف حجاب در زمستان انجام شد

قانون کشف حجاب از ۱۷ دی ۱۳۱۴، علی‌رغم اینکه تداعی‌کننده‌ی تجربه‌ای تلخ در تاریخ معاصر ایران است، بدون شک یکی از مهم‌ ترین رخدادهایی است که همواره در پس‌زمینه‌ی ذهنی تحولات بعدی معاصر تا انقلاب اسلامی حضور داشته است. به موضوع کشف حجاب و سیاست‌های ضددینیِ پهلوی اول فراوان پرداخته شده است، اما در این مقاله هدف ما بررسی جنبه‌ای خاص از این موضوع است. توضیح اینکه یکی از جنبه‌هایی که در تشریح واقعه‌ی کشف حجاب کمتر مورد توجه...

بررسی وضعیت شرکت ملی نفت در اهواز

عصمت بابادی: کارشناس ارشد تاریخ ایران دوره اسلامی کشف، استخراج و رونق فعالیت‌های نفتی، به شهرهای خوزستان به ویژه اهواز جایگاه ویژه‌ای داده است. پیدایش نفت و رونق فعالیتهای اکتشافی نفت ، تغییرات اجتماعی، اقتصادی و عمرانی را در شهرهای نفت‌خیز به ویژه اهواز منجر شد. اکتشاف نفت ابتدا در زمان تسلط شرکت نفت ایران و انگلیس صورت گرفت. اکتشافات و حفاری‌های نفتی در زمان شرکت نفت ایران و انگلیس تغییراتی اقتصادی، عمرانی را در سطح...

1
2
3
4
...
23
24
25
26
27
28
29
...
112
113
114
115