انقلاب اسلامی

مقالات

راهکارهای نظام پهلوی در آوازه‌گریهای مثبت رسانه‌های بیگانه نسبت به خویش

نیلوفر کسری رژیم پهلوی، در راستای تحکیم پایه‌های خود از همه رسانه‌های داخلی برای ترویج عقایدش یاری می‌گرفت. این خصوصیت به ویژه پس از دهه 1340 و تحکیم پایه‌های رژیم به عنوان قدرت برتر در منطقه اوج گرفت و به رسانه‌های خارجی نیز کشیده شد. به همین دلیل، شاه جهت جلب افکار عمومی غرب، به حمایت از نویسندگان خارجی وچاپ مقالات ایشان در نشریات اقدام می‌کرد. شاه در اواخر سلطنتش هر چه ثروتمندتر و قدرتمندتر می‌شد، بیشتر تلاش می‌کرد تا...

برکناری رضاشاه از سلطنت و شادمانی مردم

مظفر شاهدی shahedi@iichs.org تبه‌کاریهای سیاسی، اجتماعی، فکری ـ فرهنگی، مذهبی، اقتصادی رضاخان در طی سالهای 1300- 1320 در تاریخ چندصد ساله اخیر ایران بدون‌ سابقه بود. او در عرصه سیاسی قانون اساسی مشروطیت، مجلس شورای ملی و دیگر دستاوردهای نظام مشروطه را که مردم کشور از اقشار و گروههای مختلف آن‌همه برای به‌دست آوردنش جانفشانی کرده بودند، یکسره تهی از محتوا ساخته و دیکتاتوری خشن، غیرانسانی و شرم‌آوری را جایگزین آن نمود. رضاخان در...

روایتی از سرگذشت افسران رژیم پهلوی در عزلت ؛از «سرداری» تا «سرباری» - ویژه‌نامه "بزک نشدنی"

فروغی و سازمان جدید با گرم شدن روابط رضا و «جبهه‌نجات»، که توصیه آهی در آن مؤثر بود، اویسی متوجه شد که این دور بازی را باخته است. لذا به چاره‌جویی برآمد و بر آن شد که فرد یا افراد دیگری را بیاورد تا آهی و نفوذ او را تحت‌الشعاع قرار دهد. مدتی بود که کارهای سیاسی مسئولی نداشت. بدین‌گونه شد که برای آوردن آقای محمود فروغی، به‌عنوان مشاور سیاسی رضا به تلاش افتاد و توجیهش آن بود که همان‌گونه که پدر فروغی، یعنی محمدعلی فروغی، با...

دستورالعمل ارتش رژیم پهلوی برای حذف مذهب از آگهی استخدام - در پی حذف قسم به قرآن مجید صادر شد

به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری تسنیم، به دنبال مصوبه انجمن‌های ایالتی و ولایتی که رژیم سعی داشت با حذف شرط اسلام از شرایط انتخاب شوندگان و نیز تبدیل قسم به قرآن مجید به یکی از کتب آسمانی و زمینه‌های تسلط هرچه بیشتر بیگانگان از اسلام را بر مردم مسلمان ایران فراهم کند. همانطور که در سند ملاحظه می‌شود ارتش رژیم شاه طی بخشنامه‌ای به کلیه واحدها و ادارات تابعه فرماندهی لجستیکی اعلام کرده است: «در آگهی استخدام نبایستی مذهب ذکر...

گزارش تحلیلی تسنیم از خیانت‌های شاه و تلاش نهضت آزادی برای حفظ رژیم سلطنتی و بختیار - عباس سلیمی نمین و نقد تحریف انقلاب اسلامی در مستند انقلاب ۵۷

متن گزارش تحلیلی تسنیم به‌قلم عباس سلیمی نمین با عنوان مستند «انقلاب 57» را به‌مناسبت ایام‌الله دهه فجر انقلاب اسلامی در ذیل از نظر می‌گذرانید: مستند «انقلاب 57» از تاریخ 29 شهریور لغایت 2 مهرماه امسال و پس از تبلیغات حدود یک‌ماهه، از شبکه ماهواره‌ای فارسی‌زبان «من و تو» روی آنتن رفت. این مجموعه 5قسمتی به‌مدت 530 دقیقه بیش از هر چیز مخاطب خود را بمباران تصویری می‌کند. تصاویر کمتر دیده شده از قیام سراسری ملت ایران علیه استبداد و...

گفت‌وگوی رسانه‌ای به‌مثابه‌ی تاکتیک مبارزاتی - (مروری بر مصاحبه‌های امام خمینی (ره) در زمستان 57)

امام در پاسخ به خبرنگار سی‌بی‌اس درباره‌ی ماهیت ضدآمریکایی انقلاب اسلامی ایران می‌گویند: «اگر معنای ضدیت با آمریکا این است که ما نمی‌خواهیم وابسته به آمریکا باشم، آری ما ضدآمریکایی هستیم و اگر ترس آمریکا این است، آری باید بترسند.» نوفل‌لوشاتو، این دهکده‌‌ی کوچک حومه‌ی پارس در پاییز و زمستان سال 1357، به قلب تپنده‌ی مبارزات انقلابی مردم ایران علیه شاه و همچنین مرکز توجهات رسانه‌های بین‌المللی تبدیل شده بود. زمهریر...

حکومت اسلامی، آرمان‌شهرِ فداییان اسلام - (به مناسبت شهادت نواب و یارانش)

فداییان اسلام، علاوه بر موضع‌گیری در باب حکومت وقت و اجرای احکام اسلام، در حیطه‌ی اندیشه نیز به طرح بحث درباره‌ی حکومت اسلامی می‌پرداختند. مطلب حاضر ضمن مرور فعالیت‌های آنان، به‌شکلی مختصر به بررسی حکومت اسلامی از منظر آنان می‌پردازد. احزاب و گروه‌های سیاسی در دوره‌ی رضاشاه با سرکوب شدید مواجه شدند، اما بعد از سقوط دیکتاتوری وی و فضای باز سیاسی که در نتیجه‌ی انتقال قدرت به شاه جدید و بی‌تجربگی وی به وجود آمد، احزاب و...

آیا محمدرضا پهلوی امیدوار بود به ایران بازگردد؟ - (نگاهی مقایسه ای به دو بار فرار شاه از کشور)

بنا به دلایل داخلی و خارجی، فرار شاه در سال 1332 با دومین فرار وی در 26 دی 1357 برآیندی متفاوت داشت و شاه در سال 57 دیگر نتوانست به قدرت بازگردد. این تفاوت‌ها چه بود؟ آیا ناشی از نوع واکنش نیروهای خارجی طرفدار شاه بود؟ دوران حکومت سی و هفت ساله محمدرضاشاه پهلوی با حوادث و تحولات متعدد سیاسی همراه بوده است. چه آغاز آن که با ورود نیروهای متفقین و اشغال بخش‌هایی از خاک ایران به وسیله‌ی آنان همراه بود و چه پایانش که با انقلابی اجتماعی...

تقابل دو شورا؛ شورای سلطنت یا شورای انقلاب؟! - (به مناسبت تشکیل دو شورا در بحبوحه‌ی انقلاب)

نوشتار حاضر به چگونگی رویارویی دو شورایی که برای کنترل کشور روبه‌روی هم ایستادند و تلاش‌های هریک از آن دو اشاره دارد. امروز که به گذشته می‌نگریم، پیروزی شورای انقلاب بر شورای سلطنت، بدیهی جلوه می‌کند، اما شورای انقلاب چگونه توانست انقلاب اسلامی را به سمت پیروزی سوق دهد؟ شورای انقلاب اسلامی یکی از اصلی‌ترین جنبه‌های به ثمر نشستن زحمات امام (ره) و پیروان او در 22 بهمن 57 و برچیدن چهره‌ی منفور رژیم پهلوی بود. البته در این...

برچسبی به نام «اتحاد ارتجاع سرخ و سیاه» - (به مناسبت قیام 19 دی)

این نوشتار در پی واکاوی مفهوم خودساخته «ارتجاع سرخ و سیاه» به عنوان محور اصلیِ مقاله‌ی توهین‌آمیز «ایران و استعمار سرخ و سیاه» در روزنامه اطلاعات مورخ 17 آبان 1356 است. مفهومی که پیش از این نیز در چارچوب مکانیزم دفاعی «برچسب زنی به مخالف توانمند» از جانب شاه و رژیم تحت حکومتش اجرا شده بود. «هگل در جایی می‌گوید همه وقایع و شخصیت‌های بزرگ تاریخ جهان، از نو به شکلی ظاهر می‌شوند. او فراموش کرده بود اضافه کند: بار اول به صورت...

چرا کشف حجاب در زمستان اجرا شد؟ - (به مناسبت سالگرد کشف حجاب)

در تبلیغات برای اجرای کشف حجاب، دولت به‌شدت تلاش داشت که بی‌حجابی مترادف بی‌عفتی معنا نشود و سعی داشت بی‌حجابی مترادف با فرهیختگی، تمدن و همراه با نجابت معنا شود. در این جهت، به فرمان دولت، روسپی‌ها از کشف حجاب منع شدند. اجرای خشونت‌بار قانون کشف حجاب از 17 دی 1314، علی‌رغم اینکه تداعی‌کننده‌ی تجربه‌ای تلخ در تاریخ معاصر ایران است، بدون شک یکی از مهم‌ترین رخدادهایی است که همواره در پس‌زمینه‌ی ذهنی تحولات بعدی معاصر تا...

فراز و فرود پرواز انقلاب

شعیب بهمن پیروزی انقلاب اسلامی ایران حادثه مهم و حیرت‌انگیزی برای جهانیان بود. به طوری كه تقریباً تمام نظریه‌ها و چارچوب‌های علمی غربی از تحلیل و تبیین چگونگی آن وا ماندند. مردم جهان كه شاهد انقلابی به معنای واقعی «دگرگون شدن» بودند، نه تنها شورش عده‌ای برای واژگون كردن یك رژیم و ایجاد حكومتی جدید را به عینه می‌دیدند، بلكه شاهد علقه‌ها و پیوندهای شدید یك ملت به رهبری روحانی نیز بودند كه اندیشه تغییرات اساسی و بنیادین در...

نقش آیت‌الله بروجردی در نهضت ملی شدن نفت

موضوعی كه در مقوله نهضت ملی شدن صنعت نفت مهم است نقش آیت‌الله بروجردی است. سؤال این است كه چرا آیت‌الله بروجردی كه بزرگترین مرجع زمان بود، موضع فعالی نگرفت. برخی آیت‌الله بروجردی را ماهیتاً یك مرجع غیرسیاسی می‌دانند و معتقدند به همین دلیل نیز ایشان در نهضت ملی شدن صنعت نفت موضع‌گیری نكرد. اما این پاسخ قانع‌كننده نیست؛ اولاً آیت‌الله بروجردی ماهیتاً یك شخصیت سیاسی بود. ثانیاً وی از شاگردان برجستة آخوند خراسانی و...

دو گونه كاپیتولاسیون

هر پدیده‌ای را باید در شرایط یا اوضاع و احوال اجتماعی سیاسی تاریخی خاص خود مورد بررسی قرار داد. ممكن است یك پدیده یا یك آیین حقوقی، در شرایط خاصی به عنوان یك ضرورت و در شرایط دیگر مغایر با مصالح و منافع روز جامعه تلقی شود. در تاریخ، كاپیتولاسیون دو مرحله دارد. یكی مرحله‌ای است كه امتیاز یك طرفه در زمینه‌های تجاری و قضاوت كنسولی، داوطلبانه و آزادانه از سوی یك دولت معتبر برای جلب، ترغیب و تشجیع قدرتهای دیگر، در زمینه توسعه...

کوچک‌ خان به روایت بیگانگان

کشیش چارلز ماری، مبلغ مسیحی مقیم رشت، کوچک‌ خان را یک قهرمان واقعی می‌دانست. او می گفت: « می‌خواهم کلامی دربارة ميرزا کوچک‌خان بگویم. به اعتقاد من او انسانی باوجدان، وطن‌پرستی صادق، و مردی با صفات پسندیدة بسیار است. او سعی داشت رشوه‌، غارت، شورش، و بسیاری از چیزهای دیگری را که از صفات قوای مسلح در ایران بود ریشه‌کن کند، و قوای خود را منظم و تابع قانون نگاه داشت. همچنین جان و مال اشخاصی که نمی‌جنگیدند از دست او در امان بود. بعد...

مدرنیزاسیون شاهنشاهی به روایت مجله آمریکایی «تایم»

مردم هر روز راهپیمایی می‌كردند. دهها هزار تن از تظاهر‌كنندگان مخالف و قدرتمند، با سردادن شعار از خیابان‌های تهران، پایتخت نامأنوس، رد می‌شدند. مردم با فریاد و طنین صدای مخالفین، به جوش و خروش در‌آمدند. موضوع اعتراض مردم، سیاستهای فرمانروایی محمدرضا شاه پهلوی، بود. برخی پلاكارتهایی با خود حمل می‌كردند كه خواستار خلع شاه بود. سایرین خواستار بازگشت آزادی‌های سیاسی و مدنی نادیده گرفته شده‌ی گذشته و اجرای قوانین اسلامی...

فساد، ركود و تباهی در «حزب ایران نوین»

حزب ایران‌نوین عملاً جز پلكان ترقی و سوء استفاده شماری جاه‌طلب چیز دیگری نبود. رقبای حزبی و سیاسی حزب ایران‌نوین هم اعضا و وابستگان این حزب را مجموعه‌ای نامتجانس و ناهماهنگ لقب می‌دادند كه مشتركاتی جز سودجویی و فرصت‌طلبی فردی آنان را دور هم گرد نیاورده است و «نور چشمی‌های [لانه كرده در حزب] بی‌هیچ تلاشی صاحب مال و مقام شده‌اند» و دستگاه رهبری و كارگردانی حزب البته بیش از دیگر هم‌مسلكان سیاسی و حزبی‌شان از این مواهب...

«نگاهی از درون» (نقد كتاب )

كتاب «نگاهی از درون» (خاطرات سیاسی دكتر جواد صدر) به قلم مرتضی رسولی‌پور توسط نشر علم و در شمارگان 3300 در سال 1381 چاپ و وارد بازار نشر كشور شد. مرتضی رسولی‌پور پس از فوت آقای صدر در سال 1379 بر اساس وصیت بر جای مانده به تدوین یادداشت‌ها و نوشته‌های ایشان می‌پردازد. این نویسنده در مقدمه خود بر كتاب آورده است: «هیچ یك از اوراق مكتوب از نوع یادداشت روزانه نبوده و از نوشته‌ها برمی‌آید كه نوشتن خاطرات از سالهای پایانی دهة 1360 شروع شده و...

روز هولوکاست

در سال 1384 ش. / 2005 م. به ابتکار سازمان ملل متحد روز 27 ژانویه (7 بهمن) به عنوان «روز یاد بود هولوكاست» نام گذاری شد . از آن تاریخ این روز همه ساله از سوی محافل صهیونیستی گرامی داشته می شود. «هولوكاست» واژه‌ی مركب یونانی، به معنای «همه‌سوزی» در ادبیات فارسی و معادل آن «شوآ» در زبان عبری رایج امروز است. این واژه پس از جنگ جهانی دوم، از سوی بعضی اشخاص و كانون‌های یهودی وارد فرهنگ سیاسی و تاریخی جهان شد. ادعای آن‌ها بر این فرضیه استوار...

دومین مکالمه شاه با علی امینی

دومین نوار مکالمه تلفنی محمدرضا شاه با علی امینی نیز در دسترس مخاطبین تاریخ پژوه قرار گرفت. در این مکالمه تاریخی جزئیات مشورت تلفنی شاه با علی امینی را می توانید بشنوید. اهمیت این مکالمه که از شنود تلفنی ساواک از خانه علی امینی در چهاردهم آبان ماه 1357 بدست آمده است، در مورد افشاء دیدگاه‌های شاه و امینی درباره راه‌های کنترل حرکت توفنده مردم در جریان انقلاب اسلامی است. در این مکالمه شاه تلاش دارد به قدرت رساندن دولت نظامی ازهاری...

نظر پدرزن نواب درباره دامادش/ پدرم مخالف بود در سفرها همراه آقا باشم ( همسر شهید نواب در گفتگو با مشرق)

بانو نیرالسادات نواب احتشام رضوی، فرزند زنده‌یاد حجت الاسلام سید محمد نواب احتشام رضوی، همسر شهید سید مجتبی نواب صفوی است. او در سنین نوجوانی با آن شهید گرانمایه ازدواج و به مدت هشت سال با او زندگی کرد. شمه‌ای از خاطرات و گفتنی‌های این دوران را در این گفت وشنود، بخوانید: *شما خود در خانواده‌ای انقلابی به دنیا آمده و پرورش یافته‌اید، بنابراین آشنایی پدرتان با شخصیتی انقلابی چون شهید نواب صفوی امری بعید به نظر نمی‌رسد. با...

روایتی از آخرین روزهای رهبر فدائیان اسلام (عبدخدائی در گفتگو با مشرق)

تنها شاهد واپسین روزهای رهبر فدائیان اسلام و یارانش، امروزه نزدیک به 80 سال سن دارد. او اما تا هم اینک نیز، شور و حرارت دوران نوجوانی را واننهاده و هنوز با همان بیان حماسی، خاطرات یاران شهیدش را واگویه می‌کند. آنچه پیش روی دارید روایت محمدمهدی عبدخدایی دبیرکل کنونی جمعیت فدائیان اسلام از واپسین دیدارهای خود باشهیدان نواب صفوی، خلیل طهماسبی و سید محمد واحدی است. *جنابعالی تنها شاهد زنده واپسین فصل از حیات شهید نواب صفوی و...

سرنوشت شاه و فرح پس از فرار

غلامرضا خارکوهی تاریخنگار انقلاب اسلامی می‌گوید فرار محمدر ضا شاه در روز 26 دی ماه 1357 جهان را تکان داد. وی افزود: ساعت دو بعد از ظهر بود که خبر فرار شاه از رادیو پخش شد، فریاد شادمانی جمعیت به هوا رفت، چراغ اتومبیل ها روشن شد، برف پاکن ها به رقص درآمدند، بوق ها به راه افتاد، غلغله شهر را برداشت. خارکوهی ادامه داد: جمعیت به شور آمده، و هر کدام به طریقی نفرت خود را از شاه نشان دادند؛ برخی اشک شوق می ریختند، برخی عکس شاه را در اسکناس...

چرا کشف حجاب در زمستان انجام شد

قانون کشف حجاب از ۱۷ دی ۱۳۱۴، علی‌رغم اینکه تداعی‌کننده‌ی تجربه‌ای تلخ در تاریخ معاصر ایران است، بدون شک یکی از مهم‌ ترین رخدادهایی است که همواره در پس‌زمینه‌ی ذهنی تحولات بعدی معاصر تا انقلاب اسلامی حضور داشته است. به موضوع کشف حجاب و سیاست‌های ضددینیِ پهلوی اول فراوان پرداخته شده است، اما در این مقاله هدف ما بررسی جنبه‌ای خاص از این موضوع است. توضیح اینکه یکی از جنبه‌هایی که در تشریح واقعه‌ی کشف حجاب کمتر مورد توجه...

بررسی وضعیت شرکت ملی نفت در اهواز

عصمت بابادی: کارشناس ارشد تاریخ ایران دوره اسلامی کشف، استخراج و رونق فعالیت‌های نفتی، به شهرهای خوزستان به ویژه اهواز جایگاه ویژه‌ای داده است. پیدایش نفت و رونق فعالیتهای اکتشافی نفت ، تغییرات اجتماعی، اقتصادی و عمرانی را در شهرهای نفت‌خیز به ویژه اهواز منجر شد. اکتشاف نفت ابتدا در زمان تسلط شرکت نفت ایران و انگلیس صورت گرفت. اکتشافات و حفاری‌های نفتی در زمان شرکت نفت ایران و انگلیس تغییراتی اقتصادی، عمرانی را در سطح...

پلیس خفیه در دوره قاجار

آقا محمدخان با انتصاب قاسم‌خان دولّو ، اولین گام را در راه تشكیل نظمیه (شهربانی) در تاریخ معاصر ایران برداشت و میرزا شفیع مازندرانی را برای مدیریت امور غیرنظامی شهر گماشت. پس از آن، دستگاه اداری ـ دیوانی و اطلاعاتی و امنیتی به میراث رسیده از دورانهای گذشته، به تدریج در نظام جدید پذیرفته شد. از جمله، منصب كلانتر بار دیگر مورد توجه حكمرانان قاجار قرار گرفت و دامنه آن توسعه یافت. میرزا ابراهیم‌خان كلانتر، كه وزیر اعظم و...

بخشش سرزمینی در دوران رضاشاه

رضاشاه پهلوی ارتفاعات آرارات در غرب ایران را به تركیه، قسمت‌هائی از شرق ایران را به افغانستان و منطقه سوق الجیشی اروند رود (شط العرب) را به عراق بخشید. سرلشكر ارفع كه در سفر رضاشاه به تركیه عضو هیأت همراه وی بود، خاطراتی از این سفر در زمینه نوع نگرش رضاشاه نسبت به اختلافات مرزی ایران با همسایگان دارد كه خواندنی است. ارفع در خاطرات خود می‌گوید: «من عضو هیأت تحدید حدود و حل اختلافات بودم. در این هیئت كسانی چون محمدعلی فروغی و...

نگاهی كوتاه به مناصب و فعالیت های محمد علی فروغی‌

محمد علی فروغی در سال 1254شمسی در تهران متولد شد. پدرش محمدحسین ـ ذكاءالملك ـ از ادیبان، شعرا و دانشمندان عصر ناصرالدین شاه قاجار بود . گفته می شود جد اعلای این خانواده از یهودیان بغداد بود که برای تجارت به ایران آمد و در اصفهان سکنی گرفت و مسلمان شد. پدر فروغی، محمد حسین ذکاءالملک متخلص به فروغی، از معاریف فرهنگی زمان خود به شمار می رفت. فروغی در خلال تحصیلات خود زبان عربی و فرانسه و علوم ریاضی‌، فیزیك‌، شیمی و طبیعی را فراگرفت و...

تحلیل مکالمه تاریخی شاه با علی امینی

سایت موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی ایران نخستین بار پس از گذشت سی و شش سال ، نوار صوتی مکالمه تلفنی شاه با علی امینی نخست وزیرسابق ایران را دراختیار پژوهشگران تاریخ معاصر و همه علاقه مندان به شناخت واقعیت های پشت پرده تاریخ ایران قرار داده است . امید است این اقدام روشنگرانه بازهم ادامه یابد تا نسل جدید انقلاب اسلامی ، با واقعیتهای بازهم بیشتری از ناگفته های بیداد ستم شاهی پهلوی آشنا شود. این مکالمه تاریخی که جزو اسناد...

نقش اسناد ساواك در روشن ساختن زوایای تاریك تاریخ

نحوه كار ساواك با نگاهی گذرا به اسناد و بقایای كار ساواك، از لحاظ اداری آن را به سه دوره یعنی: دوره اول: تشكیل ساواك و ریاست تیمور بختیار، دوره دوم: بازسازی به كمك فردوست و دوره سوم: دوره حاكمیت نصیری بر ساواك تقسیم كرد كه شاخصه دوره اول شباهت تهیه و تنظیم گزارش‌هاـ از لحاظ شكل و محتواـ به شهربانی است كه در بندهای بعد بیشتر توضیح داده خواهد شد و شاخصه دوره سوم تغییرات شكلی و محتوایی در كسب خبر و ارزیابی آن است. دوره گزارش...

1
2
3
4
...
24
25
26
27
28
29
30
...
113
114
115
116