انقلاب اسلامی

مقالات

آیا امام (ره) می‌توانست با شاه سازش کند؟ - به مناسبت تأکید امام (ره) با رد هرگونه مذاکره با رژیم پهلوی

شاید در نگاه اول برای برخی ناظران، سرسختی و عدم سازش امام‌خمینی(ره) با اقدامات ترمیمی رژیم شاه قابل هضم نباشد. درک این مطلب پیش از هر چیز نیازمند مروری بر مواضع امام‌ از یک‌سو و رژیم پهلوی از سوی دیگر است. مطلب حاضر بر همین اساس در پی تبیین چرایی سیاست عدم سازش امام است. نخستین نشانه‌های عجز و سازش در آستانه هجرتی تاریخی دهم مهرماه سال 1357 شورای امنیت ملی رژیم پهلوی جلسه‌ای را با موضوع «خبر واصله از عراق مبنی بر تصمیم...

یار رهبر انقلاب در مبارزات مشهد که بود؟ - به مناسبت سالروز شهادت مبارزی فاضل و خستگی‌ناپذیر (7 مهر)

یکی از محورهای اصلی فعالیت‌های این شهید بزرگوار بعد از انقلاب، افشاگری خیانت­های منافقین و بنی‌صدر بود. همین عامل، اسباب کینه و دشمنی منافقین نسبت به وی را ایجاد کرد و باعث گردید تا منافقین نقشه‌ی ترور او را طراحی کنند. هفتم مهر یادآور سالروز شهادت یکی از علمای انقلابی مشهد است. سی‌وسه سال پیش در چنین روزی، روحانی مخالف حکومت پهلوی، شهید عبدالکریم هاشمی‌نژاد، با ترور مخالفین انقلاب اسلامی به شهادت رسید. وی یکی از مبارزین...

حزب رستاخیز چگونه روند انقلاب را تسریع کرد؟- به بهانه‌ی انحلال آخرین حزب حکومتی عصر پهلوی (2 مهر 1357)

حزب رستاخیز همراه با افزایش قیمت نفت تأسیس و با تشدید انقلاب اسلامی، منحل شد. آنچه مقاله‌ی حاضر درصدد تبیین آن است چرایی تأسیس این حزب و نقش آن در تسریع وقوع انقلاب اسلامی است. آیا می‌توان گفت این حزب به روند انقلاب سرعت بخشید؟ داستان خاندان پهلوی و مسئله‌ی تحزب در ایران، داستان جالبی است. قصه‌ای که پیامدهایش برای این خاندان، پُرفرازونشیب بوده است؛ از روی کار آمدن تا برافتادن. اگر روزی حزب تجدد در روی کار آمدن رضاشاه نقشی...

چرا شرکت نفت انگلیس جای خود را به کنسرسیوم داد؟ - به مناسبت امضای قرارداد کنسرسیوم (28 شهریور 1333)

قرارداد کنسرسیوم قراردادی یک‌طرفه بود که به‌ دنبال کودتای 28 مرداد و برقراری مجدد روابط ایران و انگلستان برقرار گردید و حاکمیت کشور بر منابع نفتی را نقض کرد. آنچه در این نوشتار کوتاه به آن پرداخته می‌شود، بررسی این مهم است که چرا سلطه بر منابع نفتی ایران این‌بار در این قالب دنبال شد. طبق این قرارداد، شرکت‌‌‌‌های نفتی آمریکایی در 40 درصد از نفت ایران سهیم شدند. شرکت نفت انگلیس هم به‌تنهایی سهم 40درصدی از نفت ایران گرفت و سهم...

چرا رضاشاه صدای پای سرنوشت را نشنید؟ - تأملی بر دلایل استعفای رضاشاه و اشغال ایران

مطلب حاضر به این پرسش‌ها می‌پردازد که آیا کناره‌گیری رضاشاه اجتناب‌ناپذیر بود؟ چه انگیزه‌های روانی، داخلی و بین‌المللی او را به سمت بی‌طرفی در جنگ سوق داد؟ بی‌طرفی او بر چه باورهایی استوار بود؟ و چرا او علاوه بر آنکه روبروی ارتش متفقین نایستاد، کناره‌گیری نمود؟ اقتدار رضاشاه پهلوی و فضای استبدادزده‌ی ایرانِ آن روزگار، دیگر پیرامون وی مردی آگاه و آشنا به پیچیدگی‌های عالم سیاست، باقی نگذاشته بود که او را از نقشه‌های...

چه کسانی بر اندیشه‌ی مبارزاتی آیت‌الله خامنه‌ای تأثیر گذاشتند؟ - مروری بر مبارزات رهبر معظم انقلاب با رژیم پهلوی (2)

مقام معظم رهبری در خاطرات خود از دو فرد نام می‌برند که بر تفکر و نگاه مبارزاتی و انقلابی ایشان بسیار تأثیر گذاشتند. نگاه این دو فرد به انقلاب اسلامی، مبارزه با استعمار، تقابل با صهیونیسم و تأثیرگذاری‌شان بر ایشان، در مقاله‌ی حاضر مورد بررسی قرار می‌گیرد. آیت‌الله خامنه‌ای از مبارزین مطرح و صاحب‌نامی بود که مردم را برای مقابله با حکومت پهلوی آگاه و بسیج می‌نمود. نقش آیت‌الله خامنه‌ای در مبارزات به‌حدی بود که ایشان بارها...

ولایت‌پذیری آیت‌الله طالقانی از امام (ره) - به مناسبت سالروز درگذشت «ابوذر زمان» (19 شهریور)

آیت‌الله طالقانی طی دوران مبارزه با حکومت پهلوی، با بسیاری از جریان‌‌‌‌‌ها همکاری داشت. این مسئله در عین اینکه از وی چهره‌‌‌‌‌ای خاص ساخته، گاهی مایه‌‌‌‌‌ی سوءاستفاده برخی جریان‌‌‌‌‌ها قرار گرفته است تا به طرح شبهه‌‌‌‌‌ بپردازند. مقاله‌ی حاضر، ضمن بررسی رابطه‌ی آیت‌الله طالقانی و امام (ره)، ولایت‌پذیری ایشان از بنیان‌گذار انقلاب اسلامی را بررسی می‌کند. آیت‌الله سید محمود طالقانی (1290-1358)...

میدان ژاله، دولت سلطانی و حکومت نظامی - به مناسبت رویداد 17 شهریور

یادداشت حاضر تلاش می‌کند به اختصار با استفاده از تحلیل سیستمی به بررسی چرایی گرایش دولت پهلوی -به مثابه یک دولت سلطانی- به استفاده مکرر از سرکوب و چهره اجبار بپردازد. واقعه 17 شهریور از مهمترین مصادیق استفاده از چهره اجبار بود. 1. زور و اجبار آخرین چهره‌ای است که حکومت از خود نشان می‌دهد. این چهره ذاتاً از آن‌ رو وجود دارد که نظم و امنیت در کشور برقرار باشد و در سایه آن ثبات سیاسی و اقتصادی ممکن گردد. بنابراین اگرچه مردم...

اسلام سیاسی چگونه در مشهد گسترش یافت؟ - مروری بر مبارزات رهبر معظم انقلاب با رژیم پهلوی (1)

با تمام تلاش رژیم پهلوی در محدود کردن آیت‌الله خامنه‌ای، حاصل فعالیت ایشان در مشهد در دهه‌ی 40 و 50، تقویت اسلام سیاسی و ظهور جوانانی بود که پیرو خط امام بودند. به عبارتی فعالیت ایشان باعث شد تا در اواخر دهه‌ی 50، مشهد به یکی از کانون‌های مبارزه علیه رژیم پهلوی تبدیل شود. بعد از قیام 15 خرداد 1342، رژیم پهلوی با ایجاد خفقان و دستگیری یاران امام خمینی (ره) تلاش کرد تا جو مبارزاتی را در کشور سرکوب کند. البته رژیم پهلوی در کنار این...

رسانه‌های غربی؛ حامیان شاه یا منتقدان او؟! - به مناسبت تظاهرات دانشجویان در نقد عملکرد رسانه‌های غربی

بسترهای شکل‌گیری و پیامدهای انقلاب اسلامی ایران از جمله مسائل مهمی بود که همچون سایر رویداهای تاریخی دوران ساز و پردامنه قرن بیستم، توجه افکار عمومی دنیا را به خود جلب کرد. با پایان جنگ جهانی دوم، تحولات ایران به عنوان کشوری دارای منابع غنی نفتی که در منطقه‌ای حساس و پرآشوب موقعیتی استراتژیک داشت، هم توجه سیاستمداران غربی را به خود جلب کرد و هم توسط مطبوعات غربی به ویژه دو کشور انگلیس و ایالات متحده آمریکا رصد می شد. این وضعیت...

عباس هویدا؛ تافته‌ای که جدا بافته نبود! - آیا حساب هویدا از حکومت پهلوی جداست؟

نمی‌توان هویدا را آن‌گونه که میلانی ادعا می‌کند «گرفتار چنبری گریزناپذیر» دانست که آنچه در مملکت می‌گذشت، بی‌اطلاع بود. هویدا نیز مثل دیگر پیچ و مهره‌های آن حکومت خودکامه، بخشی از کل نظام بود و به خاطر موقعیتی که به مدت 13 سال داشت، ترجیح داد با سیاست‌های شاه همکاری و همفکری داشته باشد. تاریخ و روایت‌های برآمده از آن پدیده‌ی غریبی است. تلخ و شیرین، سهل و ممتنع و از همه مهم‌تر شناور و نسبی. چنان که با گذشت زمانی نه چندان...

اسلحه را زمین بگذار، سبک‌بال فرار کن! - به مناسبت حمله‌ی متفقین به ایران (3 شهریور 1320)

طبق آمارها و اطلاعات موجود، از آن ارتش 127 هزار نفری، فقط 650 نفر مردانه ایستادند و کشته شدند. در واقع با اولین لرزش جنگ، فرماندهان لشکر رضائیه و خراسان، مانند فرمانده‌ی کل قوای‌شان، فرار را بر قرار ترجیح دادند و از ترکیه و بندرعباس سر درآوردند. بی‌شک ارتش یکی از ارکان اصلی هر نظام سیاسی به‌شمار می‌‌رود. اولین و مهم‌ترین وظیفه‌ی ارتش، حفاظت از تمامیت ارضی در برابر بیگانگان است. گفته می‌‌شود ارتش به معنای مدرن آن در ایران...

آمریکا: با کمتر از پنج نفر در ایران کودتا کردیم! - گفت‌وگو با موسی حقانی به بهانه‌ی کودتای 28 مرداد؛

کودتای 28 مرداد نقطه‌ی عطفی در تاریخ معاصر ایران است. گفت‌وگوی حاضر به بررسی اهمیت این رویداد، بسترهای کودتا، نوع استفاده‌ی شاه از عوامل خارجی، واکنش مصدق و آیت‌الله کاشانی در قبال کودتا می‌پردازد. کودتای 28 مرداد آزمونی برای اعتماد به قدرت‌های بزرگ بود. وقوع کودتا نشان داد که تنها راه دوام استقلال کشوری چون ایران، رویارویی با استعمار و تکیه بر قدرت داخلی است. مصدق اگرچه برای مدتی در مقابل تحریم‌ها ایستاد و با تکیه بر...

چرا آمریکا به مصدق پشت کرد؟ - بررسی نقش منافع نفتی آمریکا در وقوع کودتای 28 مرداد

نوشتار حاضر تلاش می‌کند تا نشان دهد چگونه منافع نفتی ایالات متحده باعث شد تا این کشور علاوه بر سوگیری ابتدایی در جهت حمایت از ملی شدن صنعت نفت ایران در مقابل انگلستان، به تغییر سیاست خود در قبال ایران بپردازد و کودتا علیه مصدق را طراحی و اجرا کند. از زمان کودتای 28 مرداد 1332 تاکنون در رابطه با سیاست آمریکا در قبال ایران، مقالات و کتاب‌های مختلفی نوشته شده است. مروری بر این کتاب‌ها نشان می‌دهد که بیشتر آن‌ها در خصوص خط‌مشی...

چه کسی سینما رکس را به آتش کشید؟ - به بهانه‌ی سالروز یک جنایت

عاملان جنایت تاریخی سینما رکس آبادان چه کسانی بودند؟ عاملان اصلی و کسانی که از این ماجرا سود می‌بردند، به کدام گروه تعلق داشتند؟ این ماجرا چه تأثیری بر روند انقلاب داشت؟ این پرسش‌ها دغدغه‌ی اصلی نگارش نوشتار حاضر است. 28 مرداد در تاریخ انقلاب، علاوه بر حادثه­ی تلخ کودتا، یادآور حادثه­ی دردناک و ضدانسانی آتش‌سوزی سینما رکس آبادان نیز هست. این سینما، شب‌هنگام در 28 مرداد 1357 و در حین نمایش فیلم «گوزن‌ها»، دچار آتش‌سوزی گردید...

«جریانها و سازمانهای مذهبی سیاسی ایران»

مسعودرضائی رسول جعفریان نویسنده کتاب « جریانها و سازمانهای مذهبی سیاسی ایران» در نهم تیرماه 1343 در محله خوراسگانِ اصفهان متولد شد. در سال 1355 تحصیل علوم دینی را در اصفهان آغاز كرد و در تابستان سال 1357عازم قم شد و در آنجا به تحصیلات خود در فقه و اصول نزد استادان وقت حوزه ادامه داد. وی از سال 1361 به مطالعه در تاریخ اسلام پرداخت و با راهنمایی استاد جعفر مرتضی طی سالها در این حوزه به تحقیق و نگارش مشغول شد كه حاصل آن كتاب «تاریخ سیاسی...

ملاقاتهای من با شریعتمداری

در این بخش هدف این نیست كه به جزئیات حوادث سال 57 و مخصوصاً عملكرد دولت آموزگار و یا شریف‌امامی و یا ازهاری پرداخته شود. مسلماً در نگارش تاریخ انقلاب، عملكرد هر یك از این دولتها باید به صورت مشروح و مستند كاویده شود و حقایق روشن گردد تا دلیل پیروزی انقلاب تا آنجا كه به عملكرد این دولتها مربوط می‌شود در سینه تاریخ ضبط و ثبت شود و این كاری است كه به عهده مورخان است و من تنها در حد آگاهی‌ها و باورها و برداشتهای شخصی‌ام و برای اینكه...

وزیر مختار آمریکا : مردم ایران آرزو دارند از شر انگلیس خلاص شوند

در پاییز و زمستان سال 1299 انگلیسی ها پس از آنکه قرارداد 1919 آنان با دولت بی کفایت قاجار با مخالفت عمومی مردم ایران مواجه شد ، زمینه کودتای رضاخان را فراهم ساختند و سپس برای گریز از اتهام دست داشتن در کودتا زمزمه خروج قوای خود از ایران را مطرح کردند . این اقدامات از یکسو و تبعات انقلاب کمونیستی در روسیه موجی از التهاب در داخل کشور ایجاد کرده بود . تلگرامهای جان لورنس کالدول وزیر مختار وقت آمریکا در تهران به وزارت خارجه کشورش به خوبی...

چگونه یک سوم جمعیت تهران به کام مرگ رفتند

از اوايل جنگ جهانی اول، بحران مواد غذايی و به طور خاص بحران نان در ایران فراگیر شد. این بحران چند دلیل داشت: هجوم خارجی و قتل‌عام مردم و نابودی حرث و نسل در اکثر نقاط کشور، خشکسالی به ویژه در سال 1335 قمری، بحران‌های مصنوعی به منظور دست‌یابی به اهداف سیاسی و احتکار غلات توسط اغنیا و کارکنان دولت. وضعیت قحطی و عوامل بحران مواد غذايی در تهران به مراتب بیش از دیگر شهرها پیچیده بود. یکی از عوامل ظاهری قحطی در این شهر، سن و ملخ بود که به...

سلاطین پول

این افراد چه در حوزه‌های اقتصادی و پولی و چه در عرصه‌های سیاسی و اجتماعی، از امكانات و امتیازات منحصر به فردی برخوردار بودند كه توانستند از آنها در خدمت به آرمان قومی خود به خوبی بهره گیرند. آن چه مسلم است، نقش این جریان در تحولات بزرگ جهان، به ویژه اروپا و سهم آن در پیدایش و رشد و گسترش تفكر صهیونی، در حد لازم و كافی مورد بررسی قرار نگرفته و آشكار نشده است. علاوه بر این، ثروت‌اندوزان و زرسالاران بزرگ یهودی نقش اساسی و بنیادی...

گزارشی خواندنی از یکی از جلسات کابینه هویدا

عطاءالله خسروانی (دومین دبیر کل حزب ایران نوین ) با توصیه شاه به این حزب پیوسته بود و با وجود ارتباط نزدیكش با محافل آمریكایی، مورد اعتماد و اعتنای شاه بود. در طول دوران دبیركلی حزب ایران‌نوین موردی پیش نیامد كه نشان دهد شاه از او و عملكردش ناراضی است. خسروانی در حساس‌ترین برهه حاكمیت حزب ایران‌نوین و دولت حزبی برآمده از آنكه هنوز شاه نسبت به آن مطمئن نبود، بر حزب ریاست می‌كرد و با حضور طولانی‌مدتش در رأس وزارت كار، بر بسیاری...

جهانشاه صالح به روایت اسناد لانه جاسوسی

دكتر جهانشاه صالح یكی از هفت فرزند میرزاحسن‌خان مبصرالممالك به سال 1283 در كاشان متولد شد، تحصیلات ابتدایی را در زادگاه خود به پایان رساند. و برای ادامهتحصیل در كالج آمریكایی به تهران رهسپار شد و هم‌چون برادرانش اللهیار و علی‌پاشا كه از درس‌آموختگان این مدرسه بودند، به تحصیل پرداخت و تحصیلات عالیه خود را در رشته پزشكی با تخصص در امراض زنان، در آمریكا پی گرفت او پس از اخذ مدرك چند سالی در ایالات متحده به كار طبابت پرداخت....

بازنگری اوضاع مجلس به هنگام تصویب لایحه كاپیتولاسیون

مهم‌ترین اقدام دولت منصور ارائه لایحه مصونیت قضائی مستشاران آمریكایی در ایران به مجلس بیست‌و‌یكم و تصویب آن بود. نظر به عواقب بعدی تصویب این لایحه، می‌توان گفت كه این كار اقدامی سرنوشت‌ساز برای رژیم پهلوی بود. منصور می‌خواست این لایحه بدون سروصدا از تصویب مجلس بگذرد، اما این ماجرا چنان با استقلال ایران منافات داشت كه در همان مجلس صوری و مصنوعی نیز عده‌ای با آن به مخالفت برخاستند. گزارش مشروح و مفصل ساواك از جلسهمجلس شورای...

اعدام وزیر دربار رضاشاه به روایت چند سند آمریکایی

«چارلز کامرهارت» وزیر نختار آمریکا در ایران در یکی از گزارش‌هایش دلایل برکناری ناگهانی تیمورتاش وزیر دربار رضاشاه (در 1311 ش / 1935 میلادی) را که در آن موقع هنوز هیچ حقایقی درباره آن در دست نبود، بررسی می‌کند: « کسی دقیقاً نمی‌داند در چه لحظه‌اي دستور عزل صادر شد. حکایت‌ها متفاوت است. یوجین لایِنز، خبرنگار خبرگزاری آمریکایی یونایتدپرس در مسکو، اولین کسی بود که از این اقدام بی‌مقدمه شاه خبردار شد، و فهمید که دستور انفصال وزیر در...

آرمانهای متفرق در رهبری مشروطه

محمد حسن رجبی این گفتار در پی پاسخ به این پرسش است كه اصولاً آرمان انقلاب مشروطه چه بوده است؟ آیا آرمان ثابت و واحدی داشته یا در طول زمان تطور نموده است؟ نسبت رهبری انقلاب مشروطه با آرمان آن چیست؟ آیا با تطور آرمان انقلاب، رهبری انقلاب همچنان ثبات و استمرار داشته یا به تبع آن، تغییر جایگاه می‌داده است؟ و اگر چنین است آرمانها و رهبری انقلاب طی این مدت، از چه قرار بوده است؟ تاریخ مشروطه اول را از منظر سیر رویدادهای سیاسی،...

فرار شیطان

با شکل گیری نهضت اسلامی ایران به رهبری امام خمینی (ره) در اوان دهه چهل شمسی، سیر حوادث به گونه ای بود که به رغم نوساناتی روبنایی، هرگز به سمت تحکیم پایه های قدرت پهلوی دوم پیش نرفت. هرچند سرکوبگری شاه در بدو نهضت توانست با گرفتن زهر چشم از لیبرالهایی چون جبهه ملی و نهضت آزادی آنان را تا سالها به انزوا بکشاند اما فشارها بر امام نتیجه معکوس داد و ادامه رفتارهای ضد اسلامی و ضد انسانی رژیم ایشان را بر مسیر خود مصمم تر ساخت. نتیجه...

رد پای ادبیات در زندان قصر

فرزانه ابراهیم زاده دست لرزان شاعر زیر نور خفیفی که از لای درز کوچک سلول انفرادی‌اش می‌تابید لابه‌لای شعرهایی که چپ و راست حک شده بود، روی دیوار نوشت: «ای دژ سنگدل قصر قاجار...» کسی نمی‌داند در آن شب تیره روزهای آخر زندگی آن شاعر لب دوخته، چه بر او در تنهایی سلول انفرادی‌اش گذشته است. همان طور که کسی نمی‌داند لابه‌لای آن همه شعری که در آن سلول که او آخرین نفس‌هایش را کشید و او را روانه گوری نامعلوم در مسگرآباد کرد، کدام یک...

گفت‌وگو با نویسندۀ کتاب «دیوارنوشته‌های زندان قصر»

امید ایران‌مهر ۲۰ سال است در سینما کار می‌کند و عمدتاً در کسوت منشی صحنه، دستیار کارگردان و برنامه‌ریز در پروژه‌های سینمایی همکاری کرده است. می‌گوید دغدغه نوشتن دارد. مجموعه داستان کوتاه می‌نویسد و چندتایی را هم به چاپ رسانده. پشت صحنه فیلم‌ها به فراخور کارش همیشه قلم در دست دارد و می‌نویسد. نکته برمی‌دارد، حاشیه می‌نگارد و هر پروژه که تمام می‌شود کاغذهایی دارد که هر یک راوی چند خاطره تلخ و شیرین از ماجراهایی است که...

افراد زیادی در زندان قصر شهید شدند

(مصاحبه با ابوالفضل توکلی نیا) 15 خرداد سال 42 بود که به مدت 2 ماه در زندان قصر زندانی بودم. درآن سال‏ها، دو بند مخصوص زندانیان سیاسی بود که از ورامین و یا تهران دستگیر می‏شدند. در آن زمان زندانی‏های سیاسی ممنوع الملاقات بودند. البته زندانی‏های معمولی مشکلی نداشتند ولی کسانی مثل من که ضد رژیم شاه بودیم، اجازۀ ملاقات نداشتیم و در آن دو ماهی که زندانی بودم کسی را ملاقات نکردم. زمانی که من در زندان قصر بودم گروهی ازمردم ورامین قیام...

خاطرات عزت‌الله انتظامی از زندان قصر

همزمان با افتتاح باغ موزه قصر یکی از هنرمندانی که خاطراتی در زندان قصر داشت، آقای عزت‌الله انتظامی بود که به روایت تعدادی از آن‌ها پرداخت: مدتی از کودتای ۲۸ مرداد سال ۳۲ گذشته بود، بعد از تئا‌تر سعدی و فردوسی بیشتر تئاتر‌ها را آتش زدند و بستند و هنر‌پیشه‌ها را گرفتند. در دوره‌ای که تیمور بختیار، فرماندار نظامی تهران بود بدون هیچ دلیلی طبق ماده ۵ قانون مردم را به زندان می‌انداختند و هنر‌پیشه‌ها را می‌گرفتند. من هم از آن...

1
2
3
4
...
30
31
32
33
34
35
36
...
113
114
115
116