انقلاب اسلامی

مقالات

چرا فرانسه مقصد هجرت امام خمینی(س) شد

امام خمینی در فرانسه با هجرت تاریخى حضرت امام از عراق به پاریس فصلى دیگر در نهضت امام خمینى و انقلاب اسلامى گشوده شد. هواپیماى حامل رهبر انقلاب روز جمعه 14 مهرماه 1357 ساعت 6 بعدازظهر (به وقت تهران) ـ با دو ساعت تأخیر ـ در فرودگاه پاریس به زمین نشست. انتشار خبر ورود امام به پاریس موجى از شادى در ایران پدید آورد و نگرانى و اضطراب میلیونها زن و مرد ایرانى و مشتاقان آن حضرت در خارج کشور که پس از شنیدن خبر خروج آن حضرت از عراق (13 مهر 57) از...

برگی از تاریخ / اعتراض امام خمینی به برگزاری جشن های 2500 ساله شاهنشاهی

جشن های 2500 ساله همزمان با افزایش تولید و بهای نفت از سال 1350 به بعد، شاه که احساس قدرت بیشتری می‌کرد به قلع و قمع مخالفان شدت بخشید و به خرید تجهیزات نظامی و کالاهای مصرفی آمریکا و ایجاد پایگاه‌های متعدد نظامی برای آمریکا و افزایش روابط تجاری ـ نظامی با اسرائیل به نحو جنون‌آمیزی سرعت بخشید و سرمست و مغرور از قدرت، با جشن‌های بی‌سابقه و افسانه‌ای با عنوان «دو هزار و پانصدمین سال سلطنت شاهان ایران» با حضور سران بسیاری از...

کودتای ۲۸ مرداد پس از شصت سال - علی قیصری

استاد تاریخ دانشگاه سن‌دیه‌گو ترجمه: سامان صفرزایی رویداد حدود ساعت ۱۰ شنبه ‌شب ۲۵ مرداد ۱۳۳۲، دستهٔ کوچکی نفربر زرهی تحت فرمان سرهنگ (بعدها تیمسار) نعمت‌الله نصیری، فرماندهٔ گارد شاهنشاهی، از کاخ سعد‌آباد در شمال تهران به راه افتاد. نصیری از سوی شاه مأموریت داشت تا فرمان برکناری نخست‌‌وزیر، دکتر محمد مصدق، را در خانه‌‌اش در مرکز تهران به او ابلاغ کند. این دسته پیش از دیدار با مصدق، ابتدا رهسپار پادگان باغ شاه در...

شش افسانه دربارهٔ کودتا علیه مصدق

مورگان کارلستون*/ ترجمه: شیدا قماشچی دولت ایالات متحده آمریکا - به خصوص سی‌آی‌ای - مقصر اصلی کودتای سال ۱۹۵۳ و برکناری محمد مصدق، نخست‌وزیر ایران شناخته می‌شوند. در حالیکه بررسی دقیق‌تر منابع تاریخی - به همراه اسنادی که به تازگی در دسترس قرار گرفته‌اند - به ما نشان می‌دهد که برداشت عموم از مشروح رخدادها و ترتیب وقوع آن‌ها اشتباه بوده است. یکی از دلایل برداشت‌های نادرست این است که اسناد و مدارک دولتی ایالات متحده مربوط...

کذب و صدق نامۀ کاشانی به مصدق

امید ایران‌مهر نوۀ آیت‌الله سید ابوالقاسم کاشانی رهبر روحانی نهضت ملی شدن نفت، با تاکید بر صحت نامۀ منسوب به پدربزرگش خطاب به مصدق می‌گوید: «دکتر مصدق در واکنش به هشدار آیت‌الله کاشانی دربارۀ کودتای قریب‌الوقوع زاهدی گفته بود: این چیزها را توده‌ای‌ها سر زبان انداخته‌اند، باور نکنید!» محمدحسن سالمی این سخنان را در کتاب «یاد باد» که اخیراً توسط نشر شورآفرین به بازار نشر عرضه شده، بیان کرده است؛ کتابی که شرح گفت‌وگوی...

بازداشتگاه امام و هجرت علما

من به همراه آقای منتظری خدمت آیت‌الله گلپایگانی رسیدیم و اصرار كردیم به تهران هجرت كنند، از اصرار ما عصبانی شد و گفت: «من وظیفه‌ی خودم را بهتر می‏دانم». گفتنی است كه آقایان مهاجرین را به دو دسته می‏توان تقسیم كرد: جمعی از آنها واقعاً از روی اخلاص و به منظور جلوگیری از اعدام امام به تهران هجرت كردند، ولی گروهی دیگر تمایل باطنی نداشتند بلكه در اثر فشار افكار عمومی هجرت كردند. امام را از قم یكسره به باشگاه افسران در تهران و بعد...

انجمن هایی با اهداف متدانی*

به مناسبت سالروز تصویب لایحه انجمن های ایالتی و ولایتی (16 مهر 1341ه.ش) علی خاطرخواه شانزدهم مهر ماه سال 1341 بود كه لایحه انجمن های ایالتی و ولایتی به تصویب كابینه اسدالله علم رسید. این امر زمانی محقق شد كه حدود یك سال و نیم از فوت بزرگ عالم جهان اسلام، حضرت ‌آیت‌الله بروجردی (ره) -فروردین ۱۳۴۰ـ می گذشت و حكومت تصور می‌كرد نیروی روحانیت از نظر مرجعیت سیاسی رو به ضعف نهاده است. اما غافل از انیكه خداوند هیچ گاه جامعه را بدون رهبر...

فرار بدون بازگشت شاه از وطن

گفت وگو از: زهرا چیذری 26 دی ماه سال 1357 سالروز فرار شاه از ایران است؛ فراری که دفتر سلطنت پهلویها و زندگی مردم ایران زیر سلطه قدرتهای استکباری جهان را برای همیشه فرو بست. این نخستین باری نبود که شاه فرار را بر قرار ترجیح می‌ داداما اگر در سال 1332 با کودتایی سیاه، امریکا مهره دست نشانده خود را به کرسی حکومت بازگرداند در سال 57 دیگر نه جامعه پذیرای سلطنت بود و نه شاه توان رویارویی با موج خروشان انقلابیونی را داشت که به رهبری حضرت...

خرداد 1342 در گفت وگو با سید مصطفی تقوی

گفت وگو از: زهرا چیذری پانزدهم خرداد سال 1342، تاریخی است که در ادبیات سیاسی و در مطالعات جامعه شناختی روند تحولات منتهی به شکل گیری انقلاب اسلامی از اهمیتی خاص برخوردار است و در منحنی سیر شکل گیری انقلاب به نقطه عطف می رسد. از همین روست که در تحلیل این رخداد حتی هم اکنون که بیش از نیم قرن از این رخداد تاریخی سپری شده است می‌توان زوایای تازه ای را برای نگاه دوباره به این واقعه تاریخی پیدا کرد. در گفت وگو با سید مصطفی تقوی پژوهشگر...

معضل عدم اشتغال و نقش آن در مهاجرت ایرانیان به روسیه در نیمه نخست قرن14ق

یکی از چالشهای اجتماعی ـ اقتصادی نسبتا مهمِّ دو قرن اخیرِ ایران را می توان مهاجرت سرمایه‌های انسانی به خارج از کشور، در نتیجه شیوع بیکاری در جامعه و عدم ایجاد اشتغالِ مکفّی در درون قلمرو ایران، عنوان نمود. با این اوصاف، نیروی کار ایرانی، اعم از متخصّص و غیرمتخصّص، به جای آنکه توانایی خود را در راستای پیشرفت و رونق اقتصادی کشور صرف نماید، در راستای تامین معاش خود و خانواده، مجبور به ترکِ سرزمین آباء و اجدادی گردیده، راهی دیار...

گزارش دونالد. ن. ویلبر از نقش سیا و MI6 در کودتای 28 مرداد 1332

طی چند ماهه پس از کودتا دکتر «دونالد. ن. ویلبر» از مأموران بلندپایه سیا، که در طراحی و اجرای کودتای 28 مرداد 1332 نقش مهمی داشت و از جزئیات آن اقدام تبه‌کارانه آگاهی تمام و کمالی داشت، گزارشی از فرایند طراحی و اجرای کودتا تهیه و در اختیار مقامات سیاسی ـ اطلاعاتی دولت امریکا قرار داد تا بتوانند برای عملیاتهای مشابه (در آینده) از آن بهره‌برداری کنند. دونالد ویلبر فرایند نهایی شدن طرح کودتا علیه دولت دکتر محمد مصدق را چنین تشریح کرده...

کودتای 28 مرداد 1332 یا انقلاب 28 مرداد 1332

هدف از این نوشته بررسی وقایع سالهای 1330 تا 1332 و یا نحوه و تبیین کودتای 28 مرداد 1332نیست، بلکه منظور از این نوشته نگاه حکومت پهلوی به اتفاق روی داده در روز 28 مرداد 1332 است. شاه و دستگاه تبلیغاتی حکومت در تمام سخنرانیها، از این روز به عنوان قیام ملی نام می‌بردند، قیامی که توسط مردم ایران اعم از طبقات مختلف انجام گرفت اما در خلوت از اتفاق آن روز به عنوان کودتا یاد می‌کردند. شاه که در روز 25 مرداد 1332 از رامسر به بغداد و سپس به رم فرار...

سانسور در دوران پهلوی/ از فهرست نویسندگان ممنوع القلم تا کلمات ممنوعه/ بازخوانی تاریخ

مرحوم پرویز ناتل‌خانلری ادیب و سیاستمدار، از سال ۱۳۲۲ تا ۱۳۵۷ مجله «سخن» را منتشر کرد. خاطرات او از سانسور رژیم شاهنشاهی و دام‌هایی که برای او چیده می‌شد، موضوع این بخش از خاطرات اوست که در مجله بخارا، سال پانزدهم، شماره ۹۴، مرداد و شهریور ۹۲ به چاپ رسیده است: «در چند ساله اخیر سلطنت محمدرضا شاه کار سانسور چنان‌که طبیعی است روز به روز بالا می‌گرفت و ساواک کم کم به صورت قدرت مطلق نامرئی درمی‌آمد. برای استخدام هر کس در ادارت...

نویسندگان در دفتر نخست‌وزیری به هویدا چه گفتند؟/ بازخوانی یک دیدار تاریخی

«شما نماینده امرید و من نماینده کلام. امر وقتی می‌تواند بر کلام مسلط شود که در این مملکت دو نفرحکومت کنند:‌ «یا محمد بن عبدالله (ص) یا ژوزف استالین. شما کدامش هستید؟» محمدعلی سپانلو می‌گوید که این جمله را جلال آل‌احمد خطاب به امیرعباس هویدا در جلسه‌ای تاریخی گفت. دیداری عجیب بین نویسندگان و هویدا برای بحث کردن پیرامون سانسور. امیرعباس هویدا، درست زمانی نویسندگان را به دفترش دعوت کرد که سانسور جان همه را به لب رسانده بود. از...

گزارش خواندنی اسدالله علم از فروپاشی حزب ایران نوین

شاه از مدت‌ها قبل از بعد‌ازظهر آن روز سرنوشت‌ساز یكشنبه یازدهم اسفند 1353 درباره نظام حزبی موجود در كشور و اینكه ضرورتاً باید تغییراتی جدی در آن ایجاد كند، در حال تفكر و به اصطلاح سبك‌سنگین كردن اوضاع بود. مصطفی الموتی از رهبران حزب ایران‌نوین ضمن اینكه انحلال یكباره احزاب را تقبیح و تصریح می‌كند كه آن همه تشكیلات گسترده و عریض و طویل به سرعت از هم فروپاشیده و از میان رفت، تأكید دارد كه تا آن هنگام تقریباً هیچ‌كس از رهبران...

نقشه انگلیسی‌ها برای جدا کردن جنوب ایران

در اواخر جنگ اول جهانی زمانی که قوای انگلیسي در جنوب ایران حضور داشتند و با عشایر ایرانی می‌جنگیدند، کنسول انگلستان در شیراز پیشنهاد کرد که جنوب ایران تحت نظام نایب‌السلطنگی شاهزاده فرمانفرما از کشور جدا شود. این مطلب در قالب چند اطلاعیه‌ در روزنامه ایران به چاپ رسید. روزنامه ایران در شماره 17 ژوئن 1918 خود حاوی اطلاعیه‌ای از سوی رودلف سومر از سفارت آلمان بود: «طبق اخباری که به دستمان رسیده، کنسول انگلستان در شیراز، آقای گاف،...

شتاب شاه برای رابطه با صهیونیستها

پس از اعلام موجودیت و تأسیس دولت غاصب اسرائیل در فلسطین در ماه مه 1948م/ اردیبهشت 1327ش، دولت شاهنشاهی ایران، عباس صیقل را به عنوان مأمور و تحت پوشش رسیدگی به امور ایرانیان مقیم، كه عمدتاً بهایی بودند، به آن سرزمین اعزام كرد. به این ترتیب اولین نماینده اعزامی رژیم پهلوی حدود ده ماه پس از تأسیس رژیم صهیونیستی، در فروردین 1328، وارد فلسطین اشغالی شد. آن چنان كه مقامات اسرائیلی و نویسندگان صهیونیست در این باره چنین نوشته‌اند: مناسبات...

تلاش اميرکبير برای گسترش دانش و فرهنگ ايران

امین تریان یکی از نخستین اقدامات امیرکبیر در این زمینه، راه‌اندازی روزنامه وقایع اتفاقیه بود. گفتنی است نخستین روزنامه فارسی در ایران را میرزا صالح شیرازی در 25 محرم 1253 / می 1837 به نام کاغذ اخبار به چاپ رساند. این روزنامه تا سه ‌سال به صورت ماهانه منتشر می‌شد، اما سرانجام به علت بی‌کفایتی حاجی‌میرزا آقاسی صدراعظم تعطیل شد. با چنین پیشینه‌ای، امیرکبیر روزنامه وقایع اتفاقیه را در پنجم ربیع الثانی 1267/ هفتم فوریه 1851 با هدف...

نقد كتاب «گذر عمر (خاطرات سیاسی باقر پیرنیا)»

کتاب گذر عمر (خاطرات سیاسی باقر پیرنیا) توسط انتشارات کویر در سال 1382 در 400 صفحه منتشر شده است. آقای باقر پیرنیا متولد سال 1298ه.ش در تهران، تحصیلات خود را در رشته ریاضی در دانشسرا به پایان رسانید. وی بلافاصله پس از اتمام تحصیلات، در سال 1319 در وزارت دارایی شاغل شد، اما پس از مدت كوتاهی به اداره كل تازه تأسیس انتشارات و تبلیغات انتقال یافت. در دی ماه 1324 مسئولیت امور مطبوعاتی و انتشاراتی اداره خواربار و همزمان ذیحسابی شهرستان مشهد را به...

برگی از دوسیه سید ضیاء

در تحولات منجر به روی کار آمدن سید ضیاءالدین طباطبایی موضوع تأسیس کمیته آهن و نقش آن در تحولات این زمان از نکات قابل تأملی است که باید موشکافی شود. کمیته آهن به واقع حلقه اتصال گروهی از متحدان بریتانیا و نیز گروه بحران‌ساز دوره مشروطه تا آن زمان بود. به عبارتی انگلوفیل‌های برجسته‌ای مثل سيدضیاء و گروهی که تا همین دیروز شعار ضدانگلیسی سر می‌دادند، در عملی ساختن نقشه‌های بریتانیايی‌ها نقش بسیار مؤثری ایفا کردند. گرچه کمیته...

نقد كتاب «علما و انقلاب مشروطیت ایران»

«علما و انقلاب مشروطیت ایران» عنوان کتابی است که در ارتباط با حوادث مشروطه و جایگاه علما و روحانیون در این حوادث به رشته تحریر درآمده است . لطف‌الله آجدانی نویسنده کتاب در سال 1343ه.ش. در شهر آمل متولد شد. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را ابتدا در تهران وسپس در آمل پی گرفت. وی در سال 69 از دانشگاه تربیت معلم لیسانس و در سال 74 از دانشگاه شهید بهشتی فوق‌لیسانس تاریخ را اخذ كرد. در طی این سالها آجدانی علاوه بر پرداختن به امور آموزشی در...

فحاشی به رئیس مجلس

در ابتدای سلطنت رضاشاه ، سید محمد تدین رئیس مجلس شورای ملی بود و روزنامه ها مرتباً و شدیداً به وی فحش می دادند . اتفاقاً روزنامه ای جدید و تازه کار شروع به انتشار کرد و از همان شماره اول فحش های آبدار نثار تدین می کرد . تدین می گفت هرچه فکر می کردم که با این آقا از کجا خرده حساب به هم زده ام اصولا همچه اسمی به یادم نمی آمد تا اینکه در یک مجلس میهمانی اتفاقاً بر حسب تصادف با مدیر آن روزنامه آشنا شدم . یعنی یکی از دوستان بدون آنکه مرا به...

صهیونیسم گرایی در حکومت پهلوی دوم

همزمان با گسترش فعالیت و نفوذ صهیونیسم جهانی، تشكیلات و سازمان‌های متعدد صهیونیستی در ایران نیز پایه‌گذاری شد. بعضی از این سازمان‌ها پیش از تأسیس اسرائیل، موجودیت پیدا كرده بودند و بسیاری از آنها گرایش‌های صهیونی نیز داشتند و در مسیر ایجاد دولت یهودی در فلسطین تلاش می‌كردند. بعضی دیگر نیز اگر چه در داخل ایران فعال بودند، اما شعبه‌ای از كانونها و سازمان‌های بزرگ صهیونیستی اروپا و آمریكا بودند. از میان سازمانها و...

روایت یک مادر و دختر از زندان‌های مخوف شاه

کتاب خاطرات «مرضیه حدیدچی دباغ» ازجمله آثار خواندنی و تکان دهنده در حوزه انقلاب اسلامی است . این کتاب در بردارنده خاطرات حدیدچی به عنوان یکی از مبارزان زمان انقلاب است که تمام وجودش را برای رسیدن به هدفش گذاشت. این خاطرات علاوه بر اینکه از چند و چون زندان‌های ساواک و شکنجه‌ها خبر می‌دهد، در خود اطلاعات زیادی راجع به امام(ره) دارد. حدیدچی دباغ از جمله انقلابیونی بود که پیش از پیروزی خانواده خود را گذاشت و همراه امام(ره) به...

اهداف واقعی ادوارد براون از سفر به ایران!

دكتر عباس نصری تحقیق و درك فرهنگ و تاریخ سیاسی معاصر ایران بدون شناخت طراحان و سازندگان آن ممكن نیست. یكی از كسانی كه در این دو مقوله نقش بسزایی داشت «ادوارد براون» انگلیسی است. او نقشهای جداگانه‌ای در تراژدی مشروطیت، نگارش و تحلیل ادبیات، تاریخ، ایجاد تفرقه دینی و... بازی كرد و نام خود را با مسائل مختلف ملی ما گره زد. «ویژگی دو رویه بودن تمدن غرب و اشخاص غربی» را در او می‌توان سراغ كرد. مرحوم دكتر عبدالهادی حائری، تمدن غرب را...

برگ هایی از پرونده امیرکبیر

دکتر علی اکبر ولایتی محمد تقــی فراهانی (1222 ـ 1268ق/ 1807ـ1852م)، سیاستمدار و صدراعظم عهد ناصرالدین‌شاه قاجار، در هزاوه در اطراف فراهان دیده به جهان گشود. برخی به وی نسبت سیادت داده و خاستگاه خانواده‌اش را کرمانشاه دانسته‌اند. پدرش کربلایی محمدقربان که از خانواده‌ای پیشه‌ور در هزاوه بود، نخست به عنوان آشپز به خدمت میرزا عیسی قائم مقام (درگذشته 1226ق) درآمد و سپس در دستگاه فرزند او، میرزا ابوالقاسم ناظر آشپزخانه شد. اقبال آشتیانی...

راز مخالفت مردم با جمهوری رضاخانی

کرنفلد وزیر مختار وقت آمریکا در تهران در گزارش خود به تاریخ 10 دسامبر 1923 می‌نویسد: «انتخابات مجلس پنجم، زیر فشار رئیس‌الوزرا و توأم با شتاب غیرعادی آغاز شده است. انتظار می‌رود هفتم فوریه، نمایندگانی كه شمارشان برای شروع کار مجلس به حدّ نصاب رسیده در تهران حضور یابند. گزارش‌های مختلفی که از استان‌های مختلف به دست من رسیده، حاکی از آن است که کاندیداهای مشخصی که تحت عنوان ناسیونالیست، ترقی خواه و دموکرات به انتخاب رضاخان وارد...

اهمیت نگاه واقع گرایانه به بحران مشروطیت

از هر ديدگاهیکه به نهضت مشروطیت ایران نظر شود، این تحول نقطه عطف تاریخ معاصر ایران به شمار می‌رود. مشروطیت فقط یک پديده اجتماعی ساده نبود، بلکه از جهت سیاسی، اقتصادی و فرهنگی میراث قبلی خود را به چالش مي‌خواند. با مشروطیت، ایران وارد گردونه‌ای از تحولات شد که با خود الگوهای تازه‌ایبه ارمغان آورد. از سویی مباحث عدیده‌ای در باب حقوق انسان مطرح شد و برای نخستین بار تأملی نظری در میراث به جای مانده از گذشته صورت گرفت و تلاش‌های...

کالبد شکافی یک سند تاریخی

در بین اسناد متعددی که در ساواک در طول دهه 40 و 50 شمسی راجع به شهرت بهائیگری امیر عباس هویدا در بین مردم ، دوستی صمیمانه وی با سران بهائیت ، و کمک وی به محافل بهایی وجود دارد ، به بولتنی سری در ساواک مربوط به شهریور 1357 بر می خوریم که بر تبرئه هویدا از بهائیت اصرار می ورزد . توضیح اینکه : پیرو شدت گرفتن طوفان انقلاب اسلامی بر ضد رژیم ستمشاهی نماینده آقای شریعتمداری در تهران با منوچهر آزمون (وزیر مشاور در امور اجرایی) دیدار کرد و ضمن...

اهمیت انقلاب اسلامی در تاریخ معاصر

سکینه کاشانی تاکنون در خصوص انقلاب اسلامی ایران پژوهش‌های بسیاری صورت گرفته است و محققان از زوایا و جنبه‌های مختلف به این واقعه تاریخی پرداخته‌اند. در این نوشتار سعی شده است به طور اجمالی به اهمیت انقلاب اسلامی و آنچه سبب متمایز شدن آن شده است، پرداخته شود. انقلاب اسلامی بزرگترین رخداد تاریخ معاصر ایران، با ویژگی‌ها، زمینه‌ها و پیامدهای خاص خود است. انقلابی که تنها نمونه تاریخی قیام یک پارچه توده‌های مسلمان علیه نظام...

1
2
3
4
...
42
43
44
45
46
47
48
...
114
115
116
117