انقلاب اسلامی

مقالات

نقد كتاب «علما و انقلاب مشروطیت ایران»

«علما و انقلاب مشروطیت ایران» عنوان کتابی است که در ارتباط با حوادث مشروطه و جایگاه علما و روحانیون در این حوادث به رشته تحریر درآمده است . لطف‌الله آجدانی نویسنده کتاب در سال 1343ه.ش. در شهر آمل متولد شد. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را ابتدا در تهران وسپس در آمل پی گرفت. وی در سال 69 از دانشگاه تربیت معلم لیسانس و در سال 74 از دانشگاه شهید بهشتی فوق‌لیسانس تاریخ را اخذ كرد. در طی این سالها آجدانی علاوه بر پرداختن به امور آموزشی در...

فحاشی به رئیس مجلس

در ابتدای سلطنت رضاشاه ، سید محمد تدین رئیس مجلس شورای ملی بود و روزنامه ها مرتباً و شدیداً به وی فحش می دادند . اتفاقاً روزنامه ای جدید و تازه کار شروع به انتشار کرد و از همان شماره اول فحش های آبدار نثار تدین می کرد . تدین می گفت هرچه فکر می کردم که با این آقا از کجا خرده حساب به هم زده ام اصولا همچه اسمی به یادم نمی آمد تا اینکه در یک مجلس میهمانی اتفاقاً بر حسب تصادف با مدیر آن روزنامه آشنا شدم . یعنی یکی از دوستان بدون آنکه مرا به...

صهیونیسم گرایی در حکومت پهلوی دوم

همزمان با گسترش فعالیت و نفوذ صهیونیسم جهانی، تشكیلات و سازمان‌های متعدد صهیونیستی در ایران نیز پایه‌گذاری شد. بعضی از این سازمان‌ها پیش از تأسیس اسرائیل، موجودیت پیدا كرده بودند و بسیاری از آنها گرایش‌های صهیونی نیز داشتند و در مسیر ایجاد دولت یهودی در فلسطین تلاش می‌كردند. بعضی دیگر نیز اگر چه در داخل ایران فعال بودند، اما شعبه‌ای از كانونها و سازمان‌های بزرگ صهیونیستی اروپا و آمریكا بودند. از میان سازمانها و...

روایت یک مادر و دختر از زندان‌های مخوف شاه

کتاب خاطرات «مرضیه حدیدچی دباغ» ازجمله آثار خواندنی و تکان دهنده در حوزه انقلاب اسلامی است . این کتاب در بردارنده خاطرات حدیدچی به عنوان یکی از مبارزان زمان انقلاب است که تمام وجودش را برای رسیدن به هدفش گذاشت. این خاطرات علاوه بر اینکه از چند و چون زندان‌های ساواک و شکنجه‌ها خبر می‌دهد، در خود اطلاعات زیادی راجع به امام(ره) دارد. حدیدچی دباغ از جمله انقلابیونی بود که پیش از پیروزی خانواده خود را گذاشت و همراه امام(ره) به...

اهداف واقعی ادوارد براون از سفر به ایران!

دكتر عباس نصری تحقیق و درك فرهنگ و تاریخ سیاسی معاصر ایران بدون شناخت طراحان و سازندگان آن ممكن نیست. یكی از كسانی كه در این دو مقوله نقش بسزایی داشت «ادوارد براون» انگلیسی است. او نقشهای جداگانه‌ای در تراژدی مشروطیت، نگارش و تحلیل ادبیات، تاریخ، ایجاد تفرقه دینی و... بازی كرد و نام خود را با مسائل مختلف ملی ما گره زد. «ویژگی دو رویه بودن تمدن غرب و اشخاص غربی» را در او می‌توان سراغ كرد. مرحوم دكتر عبدالهادی حائری، تمدن غرب را...

برگ هایی از پرونده امیرکبیر

دکتر علی اکبر ولایتی محمد تقــی فراهانی (1222 ـ 1268ق/ 1807ـ1852م)، سیاستمدار و صدراعظم عهد ناصرالدین‌شاه قاجار، در هزاوه در اطراف فراهان دیده به جهان گشود. برخی به وی نسبت سیادت داده و خاستگاه خانواده‌اش را کرمانشاه دانسته‌اند. پدرش کربلایی محمدقربان که از خانواده‌ای پیشه‌ور در هزاوه بود، نخست به عنوان آشپز به خدمت میرزا عیسی قائم مقام (درگذشته 1226ق) درآمد و سپس در دستگاه فرزند او، میرزا ابوالقاسم ناظر آشپزخانه شد. اقبال آشتیانی...

راز مخالفت مردم با جمهوری رضاخانی

کرنفلد وزیر مختار وقت آمریکا در تهران در گزارش خود به تاریخ 10 دسامبر 1923 می‌نویسد: «انتخابات مجلس پنجم، زیر فشار رئیس‌الوزرا و توأم با شتاب غیرعادی آغاز شده است. انتظار می‌رود هفتم فوریه، نمایندگانی كه شمارشان برای شروع کار مجلس به حدّ نصاب رسیده در تهران حضور یابند. گزارش‌های مختلفی که از استان‌های مختلف به دست من رسیده، حاکی از آن است که کاندیداهای مشخصی که تحت عنوان ناسیونالیست، ترقی خواه و دموکرات به انتخاب رضاخان وارد...

اهمیت نگاه واقع گرایانه به بحران مشروطیت

از هر ديدگاهیکه به نهضت مشروطیت ایران نظر شود، این تحول نقطه عطف تاریخ معاصر ایران به شمار می‌رود. مشروطیت فقط یک پديده اجتماعی ساده نبود، بلکه از جهت سیاسی، اقتصادی و فرهنگی میراث قبلی خود را به چالش مي‌خواند. با مشروطیت، ایران وارد گردونه‌ای از تحولات شد که با خود الگوهای تازه‌ایبه ارمغان آورد. از سویی مباحث عدیده‌ای در باب حقوق انسان مطرح شد و برای نخستین بار تأملی نظری در میراث به جای مانده از گذشته صورت گرفت و تلاش‌های...

کالبد شکافی یک سند تاریخی

در بین اسناد متعددی که در ساواک در طول دهه 40 و 50 شمسی راجع به شهرت بهائیگری امیر عباس هویدا در بین مردم ، دوستی صمیمانه وی با سران بهائیت ، و کمک وی به محافل بهایی وجود دارد ، به بولتنی سری در ساواک مربوط به شهریور 1357 بر می خوریم که بر تبرئه هویدا از بهائیت اصرار می ورزد . توضیح اینکه : پیرو شدت گرفتن طوفان انقلاب اسلامی بر ضد رژیم ستمشاهی نماینده آقای شریعتمداری در تهران با منوچهر آزمون (وزیر مشاور در امور اجرایی) دیدار کرد و ضمن...

اهمیت انقلاب اسلامی در تاریخ معاصر

سکینه کاشانی تاکنون در خصوص انقلاب اسلامی ایران پژوهش‌های بسیاری صورت گرفته است و محققان از زوایا و جنبه‌های مختلف به این واقعه تاریخی پرداخته‌اند. در این نوشتار سعی شده است به طور اجمالی به اهمیت انقلاب اسلامی و آنچه سبب متمایز شدن آن شده است، پرداخته شود. انقلاب اسلامی بزرگترین رخداد تاریخ معاصر ایران، با ویژگی‌ها، زمینه‌ها و پیامدهای خاص خود است. انقلابی که تنها نمونه تاریخی قیام یک پارچه توده‌های مسلمان علیه نظام...

کودتای 28 مرداد به روایت رئیس دفتر مصدق

آنچه پیش روی شماست مصاحبه با نصرت‌الله خازنی؛ رئیس دفتر دكتر مصدق پیرامون حوادث کودتای 28 مرداد 32 و نقش آمریکا و انگلیس در برگرداندن محمدرضا پهلوی به سلطنت است: □ جناب آقای خازنی شما كه به عنوان رئیس دفتر دكتر مصدق تا آخرین روز زمامداری ایشان از نزدیك شاهد حوادث آن دوران بودید، چه نظری در مورد وقایع روزهای 25 تا 28 مرداد 1332 دارید؟ عرض كنم كه عزل دكتر مصدق از سمت نخست‌وزیری در 25 مرداد 1332 بدون تردید با موافقت آمریكا صورت گرفت....

ساواک چگونه می‌خواست انقلاب را در نطفه خفه کند - تحلیلی مستند بر فاجعه سینما رکس

با اینکه به ذکر واقعه «آتش‌سوزی سینما رکس» آبادان، در تقویم‌ها و کتاب‌های تاریخ انقلاب اسلامی همواره اشاره رفته است و از آن به عنوان یکی از تاسف‌بارترین وقایع تاریخ معاصر و حوادث مهم زمینه‌ساز انقلاب یاد می‌شود، اما هنوز هم تحلیل و تبیینی جدی از آن و عواملش وجود ندارد. در تاريخ 28 مرداد 1357، سينما ركس آبادان به ­آتش کشیده شد. تماشاگران که در حال دیدن فیلم «گوزن‌ها» بودند، پس از مشاهده نخستین آثار آتش‌سوزی، برای فرار از مرگ...

جاسوسی که روابط ایران و انگلیس را احیا کرد - شاپور ریپورتر کیست؟

شاپور ریپورتر مردی است كه روابط تجاری و نظامی ایران و انگلیس را احیا كرد، به طوری كه به عنوان شهروند درجه اول انگلیس بالاترین نشانهای افتخار را از ملكه آن كشور بابت خدماتش دریافت كرد. شاپور ریپورتر فرزند اردشیر جی ریپورتر نماینده انجمن پارسیان هند در ایران بود. انجمن پارسیان هند برای رفاه حال زرتشتیان ایران نمایندگانی فرستاد كه اردشیر جی سومین نفر آنان بود. در مدت طولانی نمایندگیش در ایران فعالیتهای زیادی انجام داد كه علاوه...

بی‌مخی که پول و زمینش را شاه تامین می‌کرد - سرگذشت شعبان جعفری

شعبان جعفری در سال 1300ش در محله سنگلج تهران متولد شد. او پس از تحصیل كوتاه مدت در مدارسی چون عنصری، بصیرت و اسلام به علت شرارت، تحصیل را رها كرد و در همان دوران به شعبان بی‏‌مخ معروف شد. پس از ترک تحصیل به كارهای مختلفی روی آورد ولی در آنها نیز موفق نبود و به علت علاقه زیاد به ورزش باستانی روی آورد. شعبان كه در محله خود دسته از اوباش را همراه خود كرده بود، در سن پانزده سالگی به خاطر شرارت به زندان رفت. در سال 1319 به علت اجباری بودن...

وزیر خارجه‌ای که روابط ایران و انگلیس را قطع کرد - حسین فاطمی کیست؟

حسین فاطمی در 1296 ش در نائین به دنیا آمد. پدرش محمد علی سیف‌العلماء از روحانیون بود و به هنگام نوجوانی حسین درگذشت. حسین چندی در نائین و سپس اصفهان به تحصیل اشتغال داشت. در سال 1315 که برادرش نصرالله سیف پور فاطمی امتیاز روزنامه باختر را گرفت، با او همکاری کرد. حسین خیلی زود به پیچ و خمهای کار مطبوعات واقف شد و در کلیه امور روزنامه سررشته پیدا کرد. در 1316 برای فعالیت بیشتر مطبوعاتی اصفهان را ترک کرد و به تهران آمد و به توصیه چند نفر...

متفقین در شاه عبدالعظیم

جنگ جهانی دوم با حمله نظامی قوای آلمان هیتلری به لهستان آغاز شد. پیروزی‌های مداوم آلمان نازی در این جنگ که آن کشور را حتی در آستانه دستیابی به چاه‌های نفت منطقه قفقاز قرار داده بود، انگلیس و شوروی را بر آن داشت تا با همدیگر متحد شده علیه این دشمن مشترک و نیرومند وارد جنگ شوند. هر چند ایران از همان روزهای آغاز جنگ (13 شهریور 1320 هجری شمسی)‌ اعلام بیطرفی کرده بود، اما آشکارا برای آلمان آرزوی پیروزی می‌کرد، زیرا این کشور در سال‌های...

من از حاج آقا روح‌الله تبعیت می‌کنم

سیدجواد میرسلیمی‌آل‌طاهر از نزدیکان آیت‌الله طالقانی است. او از دوران کودکی به خاطر همجواری و همسایگی با ایشان حشر و نشر داشت. وی خاطرات زیادی از مرحوم طالقانی دارد. از او خواستیم که در قالب یادداشتی شفاهی به بیان این خاطرات بپردازد. اومولف کتابی در مورد آیت‌الله طالقانی به نام «سایه‌های رحمت» است. او می‌گوید: زمانی که جوان بودیم، می‌دیدیم که برخی بزرگان سیاسی برای دیدن آیت‌الله سید محمود طالقانی به روستایمان می‌آمدند....

شاهی که 10 مقام را یکباره عزل کرد

حکومت شاهنشاهی ایران که تا چند ماه پیش از فروپاشی، گمان می‌کرد دروازه ثبات در خاورمیانه است و هیچ عاملی نمی‌تواند آن را متزلزل کند، دچار بحران‌های عظیم شده بود، طرح‌های مختلف و گاه کاملا متضاد برای فرو نشاندن شعله انقلاب به تصویب شاه و یارانش می‌رسید و اجرا می‌شد، اما هیچکدام نتوانست به تثبیت حکومت و کسب اعتماد مردم بینجامد. پس از واقعه سیاه ۱۷ شهریور، جعفر شریف‌امامی رییس دولت «آشتی ملی» که اولین اقداماتش به تندتر شدن...

اخراج روزنامه‌نگاری که علیه یک سگ مطلب نوشت

اسناد به جای مانده از دوران پهلوی بهترین و کامل ترین نمونه برای شناخت هر چه بیشتر آن دوران است. با آنکه حکومت پهلوی مدعی آزادی بیان بود با این حال حتی طاقت اعتارض و انتقاد به سگ مجموعه خود را هم نداشتند. آنچه پیش روی شماست نمونه کوچکی از خروارها بی عدالتی: از: 325 تاریخ: 3 / 7 / 1347 به:322 شماره: 23946 / 325 گزارش خبر امروز (3 / 7 / 47) آقای عباس مسعودی با دو بحران در روزنامه اطلاعات روبرو شد که شرح آن از این قرار است: در شماره دیروز در صفحه...

منافقین از زندان شاه کینه این شهید را در دل داشتند

راوی خاطرات پیش روی، از جوانان مبارز مشهد در دوران پیش از پیروزی انقلاب و نیز اعضای فعال و کلیدی حزب جمهوری اسلامی در دوران برقراری نظام اسلامی است. حمیدرضا ترقی از همین روی، از کارکرد سیاسی و مبارزاتی شهید حجت الاسلام و المسلمین سید عبدالکریم هاشمی نژاد، خاطرات و تحلیل هایی شنیدنی دارد. با او در سالروز شهادت استادش به گفت و گو نشستیم که نتیجه آن در پی می‌آید. *اولین بار در چه مقطعی و چگونه با شهید هاشمی‌نژاد آشنا شدید؟ و چه...

بزرگ‌ترین سانسورچی ایران چه کسی بود

محمود جعفریان قائم‌مقام حزب رستاخیز، معاون سابق رادیو تلویزیون و مدیرعامل سابق خبرگزاری پارس روز 22 اسفند 1357 همراه با 11 نفر دیگر از سران رژیم گذشته اعدام شد. روزنامه اطلاعات در دوره‌ای كه جعفریان در زندان به سر می‌برد موفق شده بود با او مصاحبه‌ای انجام دهد. جعفریان به دلیل نقشی كه در اداره دو رسانه اصلی رژیم شاه یعنی خبرگزاری و رادیو تلویزیون داشت، در این مصاحبه ابعاد گسترده سانسور در رسانه‌های آن رژیم را فاش كرد. این مصاحبه...

وقتی عمو سبزی‌فروش سرود ملی ایران شد

به گزارش مشرق، نخستین سرود ملی، زمان ناصرالدین‌ شاه به‌ عنوان «سلام شاهی» اجرا می‌شده و ابتدا قطعه موسیقی بدون کلامی بوده که به سفارش پادشاه، از سوی ژنرال نظامی، موسیو لومر فرانسوی در مدرسه دارالفنون ساخته شده بود. اولین موزیک ملی ایران یا‌ همان قطعه بی‌کلام سلام شاهی برای اولین بار تیر ۱۲۵۱ در مهمانی ملکه ویکتوریا با حضور ناصرالدین شاه نواخته شد و‌ همان سال در فرانسه بر صفحه گرامافون ضبط شد. با الهام گرفتن از این قطعه...

خشم ساواک از برگزاری جشن عروسی در مسجد

روزنامه کیهان در صفحه پنجم روزنامه مورخ 20/9/1356 تحت عنوان ازدواج نوظهور دختر و پسر تهرانی مشروح این مراسم را که در یکی از مساجد تهران برگزار شده بود، همراه با عکس چاپ کرد. این واقعه خشم ساواک را برانگیخت. اداره‌کل سوم ساواک دستور داد تا: «سریعاً پیرامون چگونگی موضوع و شناسایی گردانندگان و دست‌اندرکاران این مجلس، تحقیق و انگیزه آنان را از برگزاری چنین مجلسی در مسجد مشخص و نتیجه را حداکثر تا پایان وقت اداری 22/9/36[56]... اعلام...

مردی که مسئول استخدام بهائیان در شرکت نفت بود - رجال پهلوی/1

دکتر منوچهر اقبال، در 21 مهر 1288 در کاشمر متولد شد. اقبال از همان جوانی جذب فعالیت‌های سیاسی شد و به عضویت حزب اراده ملی سیدضیاءالدین طباطبایی و سپس حزب دموکرات قوام‌السلطنه درآمد. با این حال، کار سیاسی رسمی اقبال با معاونت وزارت بهداری در کابینه اول قوام (سال۱۳۲۱) آغاز شد. از آن به بعد، اقبال از افراد ثابت تعدادی از دولت‌های بعدی بود و در کابینه‌های قوام، عبدالحسین هژیر، محمد ساعد و علی منصور، به ترتیب سمت وزارت فرهنگ، راه،...

روی زانوی پدرم در سلول انفرادی می‌نشستم - روایت دختر شهیدهاشمی‌نژاد از پدر

خاطرات دختر شهید هاشمی نژاد، از آن روی در خور توجه است که نگاه او را به تربیت فرزندان، به ویژه دختران نمایان می‌سازد. سیده فاطمه هاشمی‌نژاد به رغم سپری شدن ده‌ها سال از شهادت پدر، همچنان خود را در کمند شیوه‌های تربیتی پدر می‌بیند و تاثیرات او را کماکان در زندگی خویش حس می‌کند. 33سال از ترور شهید هاشمی نژاد توسط منافقین سپری شده است و در طی این زمان، حوادث بسیاری بر کشور ما گذشته است. امروز که به پدر می‌اندیشید، ایشان را در...

قاتل عشایر جنوب ایران چه کسی است -رجال عصر پهلوی/1

حسین معتمدی منوچهری تنكابنی (بهرام آریانا) در 27 اسفند سال 1285 شمسی در تهران متولد شد. پدر او صدرالدین از اهالی محل ثلاث تنكابن بود. او پس از طی مدارس ابتدایی وارد مدرسه نیابت مدرسه نظام شد و سپس در تاریخ 1/7/ 1304 به دانشكده صاحب منصبی مدرسه نظام پیوست. منوچهری در سال 1306 به درجه ستوان دومی رسید. همسر اول منوچهری دختر فهیمی «فهیم الملك» بود و زبان فرانسه را خوب می‌دانست. حسین مكی درباره همسر اول منوچهری می‌نویسد: «روزی كه برای اولین...

داستان ثروت افسانه‌ای محمدرضا پهلوی - دارایی یک ملت یا ماترک شاهزاده؟

احمد علی مسعود انصاری از بستگان فرح دیبا همسر شاه بود که در آستانه اتقلاب همراه آنان به خارج رفت و از نزدیک در جریان کارها و روابط شاه قرار داشت. بعد از مرگ شاه وی در کنار رضا پهلوی و به عنوان مسوول دفتر به مدت هشت سال با او همکاری داشت تا اینکه در سال 1989 یعنی 10 سال پس از پیروزی انقلاب با وی اختلاف پیدا کرده و علیه رضا پهلوی اقامه دعوی کرد و کارشان به دادگاه کشید. نامبرده از این خاندان کناره گرفت و پس از چندی خاطرات خود را در قالب...

كودتای 28 مرداد

یكی از مهمترین فرازهای حكومت 37 ساله محمد‌رضا پهلوی كه نقش مهمی در تحكیم پایه‌های رژیم وی داشت كودتای 28 مرداد 1332 بود. این كودتا كه در دوازدهمین سال حكومت پهلوی به وقوع پیوست، سبب تثبیت حاكمیت او تا ربع قرن دیگر شد. قیام مردم در 30 تیر 1331 كه با رهبری آیت‌الله كاشانی صورت گرفت،‌ زمینه‌های لازم برای نخست‌وزیری دكتر محمد مصدق را فراهم ساخت. این دومین دوره حكومت مصدق بود. چرا كه وی قبل از قیام 30 تیر نیز از اردیبهشت 1330 تا 25 تیرماه 1331،...

شورای مبارزه و مقاومت

محمدرضا پهلوی روز 26 دی 1357 از ایران گریخت و به ترتیب به كشورهای مصر، مغرب، باهاما، مكزیك، آمریكا، پاناما و مجدداً مصر رفت و در این كشور در 5 مرداد 1359 درگذشت. مطلب زیر مربوط به رویدادهای مكزیك به بعد است. شاه پس از اقامت كوتاهی در باهاما به مكزیك رفت. قبل از سفر مكزیك، رفته رفته محیط به صورتی درآمده بود كه ما درباره حوادث سال 57 و اتفاقاتی كه موجب سقوط سلطنت شد صحبت می‌كردیم. در این گفتگوها مسئله رها كردن ایران از سوی شاه مطرح می‌شد...

سفارتخانه‌های رضاخانی

مقاله زیر، گزارشی است از وضعیت سفارتخانه‌های ایران در چند كشور خارجی در دوران حكومت رضاشاه. این مقاله تحت عنوان «سفارتخانه‌های ایران در خارجه، قبل از وقایع شهریور» به قلم نویسنده‌ای به نام نامدار در روزنامه «داریا» و سپس به نقل از این روزنامه در مجله خواندنی‌ها به چاپ رسید. با هم می‌خوانیم: نمایندگی‌های ما در روسیه عده اتباع ایران در خاك روسیه زیاد و شاید از هر كشور دیگری عده ایرانیان مقیم این خاك بیشتر باشد. اگر ما را...

1
2
3
4
...
43
44
45
46
47
48
49
...
114
115
116
117