مقالات

کودتای 28 مرداد به روایت رئیس دفتر مصدق

آنچه پیش روی شماست مصاحبه با نصرت‌الله خازنی؛ رئیس دفتر دكتر مصدق پیرامون حوادث کودتای 28 مرداد 32 و نقش آمریکا و انگلیس در برگرداندن محمدرضا پهلوی به سلطنت است: □ جناب آقای خازنی شما كه به عنوان رئیس دفتر دكتر مصدق تا آخرین روز زمامداری ایشان از نزدیك شاهد حوادث آن دوران بودید، چه نظری در مورد وقایع روزهای 25 تا 28 مرداد 1332 دارید؟ عرض كنم كه عزل دكتر مصدق از سمت نخست‌وزیری در 25 مرداد 1332 بدون تردید با موافقت آمریكا صورت گرفت....

ساواک چگونه می‌خواست انقلاب را در نطفه خفه کند - تحلیلی مستند بر فاجعه سینما رکس

با اینکه به ذکر واقعه «آتش‌سوزی سینما رکس» آبادان، در تقویم‌ها و کتاب‌های تاریخ انقلاب اسلامی همواره اشاره رفته است و از آن به عنوان یکی از تاسف‌بارترین وقایع تاریخ معاصر و حوادث مهم زمینه‌ساز انقلاب یاد می‌شود، اما هنوز هم تحلیل و تبیینی جدی از آن و عواملش وجود ندارد. در تاريخ 28 مرداد 1357، سينما ركس آبادان به آتش کشیده شد. تماشاگران که در حال دیدن فیلم «گوزن‌ها» بودند، پس از مشاهده نخستین آثار آتش‌سوزی، برای فرار از مرگ...

جاسوسی که روابط ایران و انگلیس را احیا کرد - شاپور ریپورتر کیست؟

شاپور ریپورتر مردی است كه روابط تجاری و نظامی ایران و انگلیس را احیا كرد، به طوری كه به عنوان شهروند درجه اول انگلیس بالاترین نشانهای افتخار را از ملكه آن كشور بابت خدماتش دریافت كرد. شاپور ریپورتر فرزند اردشیر جی ریپورتر نماینده انجمن پارسیان هند در ایران بود. انجمن پارسیان هند برای رفاه حال زرتشتیان ایران نمایندگانی فرستاد كه اردشیر جی سومین نفر آنان بود. در مدت طولانی نمایندگیش در ایران فعالیتهای زیادی انجام داد كه علاوه...

بی‌مخی که پول و زمینش را شاه تامین می‌کرد - سرگذشت شعبان جعفری

شعبان جعفری در سال 1300ش در محله سنگلج تهران متولد شد. او پس از تحصیل كوتاه مدت در مدارسی چون عنصری، بصیرت و اسلام به علت شرارت، تحصیل را رها كرد و در همان دوران به شعبان بی‏‌مخ معروف شد. پس از ترک تحصیل به كارهای مختلفی روی آورد ولی در آنها نیز موفق نبود و به علت علاقه زیاد به ورزش باستانی روی آورد. شعبان كه در محله خود دسته از اوباش را همراه خود كرده بود، در سن پانزده سالگی به خاطر شرارت به زندان رفت. در سال 1319 به علت اجباری بودن...

وزیر خارجه‌ای که روابط ایران و انگلیس را قطع کرد - حسین فاطمی کیست؟

حسین فاطمی در 1296 ش در نائین به دنیا آمد. پدرش محمد علی سیف‌العلماء از روحانیون بود و به هنگام نوجوانی حسین درگذشت. حسین چندی در نائین و سپس اصفهان به تحصیل اشتغال داشت. در سال 1315 که برادرش نصرالله سیف پور فاطمی امتیاز روزنامه باختر را گرفت، با او همکاری کرد. حسین خیلی زود به پیچ و خمهای کار مطبوعات واقف شد و در کلیه امور روزنامه سررشته پیدا کرد. در 1316 برای فعالیت بیشتر مطبوعاتی اصفهان را ترک کرد و به تهران آمد و به توصیه چند نفر...

متفقین در شاه عبدالعظیم

جنگ جهانی دوم با حمله نظامی قوای آلمان هیتلری به لهستان آغاز شد. پیروزی‌های مداوم آلمان نازی در این جنگ که آن کشور را حتی در آستانه دستیابی به چاه‌های نفت منطقه قفقاز قرار داده بود، انگلیس و شوروی را بر آن داشت تا با همدیگر متحد شده علیه این دشمن مشترک و نیرومند وارد جنگ شوند. هر چند ایران از همان روزهای آغاز جنگ (13 شهریور 1320 هجری شمسی)‌ اعلام بیطرفی کرده بود، اما آشکارا برای آلمان آرزوی پیروزی می‌کرد، زیرا این کشور در سال‌های...

من از حاج آقا روح‌الله تبعیت می‌کنم

سیدجواد میرسلیمی‌آل‌طاهر از نزدیکان آیت‌الله طالقانی است. او از دوران کودکی به خاطر همجواری و همسایگی با ایشان حشر و نشر داشت. وی خاطرات زیادی از مرحوم طالقانی دارد. از او خواستیم که در قالب یادداشتی شفاهی به بیان این خاطرات بپردازد. اومولف کتابی در مورد آیت‌الله طالقانی به نام «سایه‌های رحمت» است. او می‌گوید: زمانی که جوان بودیم، می‌دیدیم که برخی بزرگان سیاسی برای دیدن آیت‌الله سید محمود طالقانی به روستایمان می‌آمدند....

شاهی که 10 مقام را یکباره عزل کرد

حکومت شاهنشاهی ایران که تا چند ماه پیش از فروپاشی، گمان می‌کرد دروازه ثبات در خاورمیانه است و هیچ عاملی نمی‌تواند آن را متزلزل کند، دچار بحران‌های عظیم شده بود، طرح‌های مختلف و گاه کاملا متضاد برای فرو نشاندن شعله انقلاب به تصویب شاه و یارانش می‌رسید و اجرا می‌شد، اما هیچکدام نتوانست به تثبیت حکومت و کسب اعتماد مردم بینجامد. پس از واقعه سیاه ۱۷ شهریور، جعفر شریف‌امامی رییس دولت «آشتی ملی» که اولین اقداماتش به تندتر شدن...

اخراج روزنامه‌نگاری که علیه یک سگ مطلب نوشت

اسناد به جای مانده از دوران پهلوی بهترین و کامل ترین نمونه برای شناخت هر چه بیشتر آن دوران است. با آنکه حکومت پهلوی مدعی آزادی بیان بود با این حال حتی طاقت اعتارض و انتقاد به سگ مجموعه خود را هم نداشتند. آنچه پیش روی شماست نمونه کوچکی از خروارها بی عدالتی: از: 325 تاریخ: 3 / 7 / 1347 به:322 شماره: 23946 / 325 گزارش خبر امروز (3 / 7 / 47) آقای عباس مسعودی با دو بحران در روزنامه اطلاعات روبرو شد که شرح آن از این قرار است: در شماره دیروز در صفحه...

منافقین از زندان شاه کینه این شهید را در دل داشتند

راوی خاطرات پیش روی، از جوانان مبارز مشهد در دوران پیش از پیروزی انقلاب و نیز اعضای فعال و کلیدی حزب جمهوری اسلامی در دوران برقراری نظام اسلامی است. حمیدرضا ترقی از همین روی، از کارکرد سیاسی و مبارزاتی شهید حجت الاسلام و المسلمین سید عبدالکریم هاشمی نژاد، خاطرات و تحلیل هایی شنیدنی دارد. با او در سالروز شهادت استادش به گفت و گو نشستیم که نتیجه آن در پی می‌آید. *اولین بار در چه مقطعی و چگونه با شهید هاشمی‌نژاد آشنا شدید؟ و چه...

بزرگ‌ترین سانسورچی ایران چه کسی بود

محمود جعفریان قائم‌مقام حزب رستاخیز، معاون سابق رادیو تلویزیون و مدیرعامل سابق خبرگزاری پارس روز 22 اسفند 1357 همراه با 11 نفر دیگر از سران رژیم گذشته اعدام شد. روزنامه اطلاعات در دوره‌ای كه جعفریان در زندان به سر می‌برد موفق شده بود با او مصاحبه‌ای انجام دهد. جعفریان به دلیل نقشی كه در اداره دو رسانه اصلی رژیم شاه یعنی خبرگزاری و رادیو تلویزیون داشت، در این مصاحبه ابعاد گسترده سانسور در رسانه‌های آن رژیم را فاش كرد. این مصاحبه...

وقتی عمو سبزی‌فروش سرود ملی ایران شد

به گزارش مشرق، نخستین سرود ملی، زمان ناصرالدین‌ شاه به‌ عنوان «سلام شاهی» اجرا می‌شده و ابتدا قطعه موسیقی بدون کلامی بوده که به سفارش پادشاه، از سوی ژنرال نظامی، موسیو لومر فرانسوی در مدرسه دارالفنون ساخته شده بود. اولین موزیک ملی ایران یا‌ همان قطعه بی‌کلام سلام شاهی برای اولین بار تیر ۱۲۵۱ در مهمانی ملکه ویکتوریا با حضور ناصرالدین شاه نواخته شد و‌ همان سال در فرانسه بر صفحه گرامافون ضبط شد. با الهام گرفتن از این قطعه...

خشم ساواک از برگزاری جشن عروسی در مسجد

روزنامه کیهان در صفحه پنجم روزنامه مورخ 20/9/1356 تحت عنوان ازدواج نوظهور دختر و پسر تهرانی مشروح این مراسم را که در یکی از مساجد تهران برگزار شده بود، همراه با عکس چاپ کرد. این واقعه خشم ساواک را برانگیخت. اداره‌کل سوم ساواک دستور داد تا: «سریعاً پیرامون چگونگی موضوع و شناسایی گردانندگان و دست‌اندرکاران این مجلس، تحقیق و انگیزه آنان را از برگزاری چنین مجلسی در مسجد مشخص و نتیجه را حداکثر تا پایان وقت اداری 22/9/36[56]... اعلام...

مردی که مسئول استخدام بهائیان در شرکت نفت بود - رجال پهلوی/1

دکتر منوچهر اقبال، در 21 مهر 1288 در کاشمر متولد شد. اقبال از همان جوانی جذب فعالیت‌های سیاسی شد و به عضویت حزب اراده ملی سیدضیاءالدین طباطبایی و سپس حزب دموکرات قوام‌السلطنه درآمد. با این حال، کار سیاسی رسمی اقبال با معاونت وزارت بهداری در کابینه اول قوام (سال۱۳۲۱) آغاز شد. از آن به بعد، اقبال از افراد ثابت تعدادی از دولت‌های بعدی بود و در کابینه‌های قوام، عبدالحسین هژیر، محمد ساعد و علی منصور، به ترتیب سمت وزارت فرهنگ، راه،...

روی زانوی پدرم در سلول انفرادی می‌نشستم - روایت دختر شهیدهاشمی‌نژاد از پدر

خاطرات دختر شهید هاشمی نژاد، از آن روی در خور توجه است که نگاه او را به تربیت فرزندان، به ویژه دختران نمایان می‌سازد. سیده فاطمه هاشمی‌نژاد به رغم سپری شدن ده‌ها سال از شهادت پدر، همچنان خود را در کمند شیوه‌های تربیتی پدر می‌بیند و تاثیرات او را کماکان در زندگی خویش حس می‌کند. 33سال از ترور شهید هاشمی نژاد توسط منافقین سپری شده است و در طی این زمان، حوادث بسیاری بر کشور ما گذشته است. امروز که به پدر می‌اندیشید، ایشان را در...

قاتل عشایر جنوب ایران چه کسی است -رجال عصر پهلوی/1

حسین معتمدی منوچهری تنكابنی (بهرام آریانا) در 27 اسفند سال 1285 شمسی در تهران متولد شد. پدر او صدرالدین از اهالی محل ثلاث تنكابن بود. او پس از طی مدارس ابتدایی وارد مدرسه نیابت مدرسه نظام شد و سپس در تاریخ 1/7/ 1304 به دانشكده صاحب منصبی مدرسه نظام پیوست. منوچهری در سال 1306 به درجه ستوان دومی رسید. همسر اول منوچهری دختر فهیمی «فهیم الملك» بود و زبان فرانسه را خوب می‌دانست. حسین مكی درباره همسر اول منوچهری می‌نویسد: «روزی كه برای اولین...

داستان ثروت افسانه‌ای محمدرضا پهلوی - دارایی یک ملت یا ماترک شاهزاده؟

احمد علی مسعود انصاری از بستگان فرح دیبا همسر شاه بود که در آستانه اتقلاب همراه آنان به خارج رفت و از نزدیک در جریان کارها و روابط شاه قرار داشت. بعد از مرگ شاه وی در کنار رضا پهلوی و به عنوان مسوول دفتر به مدت هشت سال با او همکاری داشت تا اینکه در سال 1989 یعنی 10 سال پس از پیروزی انقلاب با وی اختلاف پیدا کرده و علیه رضا پهلوی اقامه دعوی کرد و کارشان به دادگاه کشید. نامبرده از این خاندان کناره گرفت و پس از چندی خاطرات خود را در قالب...

كودتای 28 مرداد

یكی از مهمترین فرازهای حكومت 37 ساله محمد‌رضا پهلوی كه نقش مهمی در تحكیم پایه‌های رژیم وی داشت كودتای 28 مرداد 1332 بود. این كودتا كه در دوازدهمین سال حكومت پهلوی به وقوع پیوست، سبب تثبیت حاكمیت او تا ربع قرن دیگر شد. قیام مردم در 30 تیر 1331 كه با رهبری آیت‌الله كاشانی صورت گرفت،‌ زمینه‌های لازم برای نخست‌وزیری دكتر محمد مصدق را فراهم ساخت. این دومین دوره حكومت مصدق بود. چرا كه وی قبل از قیام 30 تیر نیز از اردیبهشت 1330 تا 25 تیرماه 1331،...

شورای مبارزه و مقاومت

محمدرضا پهلوی روز 26 دی 1357 از ایران گریخت و به ترتیب به كشورهای مصر، مغرب، باهاما، مكزیك، آمریكا، پاناما و مجدداً مصر رفت و در این كشور در 5 مرداد 1359 درگذشت. مطلب زیر مربوط به رویدادهای مكزیك به بعد است. شاه پس از اقامت كوتاهی در باهاما به مكزیك رفت. قبل از سفر مكزیك، رفته رفته محیط به صورتی درآمده بود كه ما درباره حوادث سال 57 و اتفاقاتی كه موجب سقوط سلطنت شد صحبت می‌كردیم. در این گفتگوها مسئله رها كردن ایران از سوی شاه مطرح می‌شد...

سفارتخانه‌های رضاخانی

مقاله زیر، گزارشی است از وضعیت سفارتخانه‌های ایران در چند كشور خارجی در دوران حكومت رضاشاه. این مقاله تحت عنوان «سفارتخانه‌های ایران در خارجه، قبل از وقایع شهریور» به قلم نویسنده‌ای به نام نامدار در روزنامه «داریا» و سپس به نقل از این روزنامه در مجله خواندنی‌ها به چاپ رسید. با هم می‌خوانیم: نمایندگی‌های ما در روسیه عده اتباع ایران در خاك روسیه زیاد و شاید از هر كشور دیگری عده ایرانیان مقیم این خاك بیشتر باشد. اگر ما را...

ساواک در خارج از کشور

ساواک برای خارج از کشور بودجه عظیمی داشت. به علاوه از طریق وزارت خارجه شبکه وسیعی ایجاد کرده بود، آمد و رفت ایرانیان به خارج به طور کامل تحت کنترل ساواک بود گاهی این کنترل موجب اعتراض مقاماتی از کشورهای خارج شده است. بررسی سنای امریکا نشان داد پنج کشور خارجی که در امریکا در مبارزه با مخالفین دولت خود تجسس داشتند عبارت بودند از: فیلیپین، تایوان، شیلی، اسرائیل و ایران. روش این مبارزه اعزام گروه گرم (مقصود تروریست) بوده است. سنای...

روایت «میلسپو» از حكومت رضاشاه و حمایت‌های انگلیس از او

«آرتور میلسپو» رئیس هیأت مستشاران مالی آمریكا در ایران كه چند سال از مأموریت خود را در دوران حكومت رضاخان گذرانده بود، در كتاب خود تحت نام «آمریكاییها در ایران» گوشه‌هایی از وضعیت اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و قضایی ایران عصر رضاخان و همچنین حمایت بی‌چون و چرای انگلیسی‌ها از وی را تشریح كرده است. او می‌نویسد: «رضاشاه هزاران نفر را حبس كرده و صدها نفر را كشته بود، و بعضی‌ها را با دستهای خودش به قتل رسانده بود.» در نتیجه این...

اشغال برنامه‌ریزی شده

میرزاجوادخان عامری كه در آن موقع كفیل وزارت امور خارجه بود در مورد سوم شهریور و اطلاع از هجوم ارتش شوروی و انگلیس طی یادداشتهای خود در نوزدهمین سالنامه دنیا خاطرات خود را چنین نوشته است: «شاه از من می‌خواست كه در شرفیابی‌ها تأخیری نكنم. من در تهران منزل داشتم و هر وقت احضار می‌شدم مدتی طول می‌كشید تا به سعدآباد برسم و شاه از این حیث گله داشت. سرانجام ناچار شدم خانه‌ای در شمیران جستجو كنم و به اشاره شاه، باغ دولتشاهی را در...

درباره مرحوم مدرس

در آذر سال 1374 سمیناری تحت عنوان «مدرس و تحولات سیاسی تاریخ معاصر ایران» در ساختمان شماره 2 مجلس شورای اسلامی برگزار شد. در این سمینار شخصیتهای سیاسی و دانشگاهی به بیان دیدگاه‌های خود راجع به مرحوم مدرس پرداختند. مطلب حاضر گلچینی از اظهارات برخی سخنرانان این سمینار است. آقای علی‌اكبر ناطق‌نوری رئیس مجلس شورای اسلامی خاطراتی را از مرحوم مدرس بیان كرد و از جمله گفت: مدرس راجع به بودجه می‌گوید: «مواظب باشید تزاید عایدات كنید....

دروغگویی شاه

كتابی كه فریدون هویدا برادر امیرعباس هویدا نخست‌وزیر 13 ساله شاه تحت عنوان «سقوط شاه» به رشته تحریر درآورده كوشش دیگری است برای آگاهی مردم از خدمتگزاران رژیم سابق، و تكراری است از قصة شاه و دربار و اوضاع حاكم بر كشور در آن روزها، كه فساد و خیانت و وطن‌فروشی رونقی داشت... و عجیب است كه این قصه هر چه گفته شود، باز نامكرر است. نویسنده كتاب كه به لطف صدارت برادرش به جاه و مقامی رسید در چند ساله آخر رژیم شاه مقام سفارت ایران را در...

حجاب و بیگانگی پهلوی از تاریخ، فرهنگ و تمدن ایران و اسلام

مبارزه بیامان و پیگیر رضاخان و فرزندش محمدرضا پهلوی با مظاهر اسلامی و ملی و بالاخص عفاف و حجاب و به ویژه چادر، علاوه بر سرسپردگی و اطاعت بیچون و چرای آنها به استعمار، معلول بیگانگی و جهالت آنها از فرهنگ، تاریخ و تمدن جهان، اسلام و ایران بود. تربیت قزاقی رضاشاه و جهش او به مسند شاهی بدون هیچ استحقاق و لیاقتی و صرفاً به خاطر اعمال نقشه‌های استعمار انگلیس و رسیدن او به قدرت و ثروت و غرق شدن او و خانواده‌اش در تنعم و مكنت، بر...

دارالمجانین

در دوران كابینه كوتاه‌مدت سیدضیاءالدین طباطبایی، روزنامه‌ها و نشریات زیادی توقیف شدند. هر روزنامه‌ای زبان به انتقاد می‌گشود، توقیف می‌شد. یكی از این روزنامه‌ها «نوروز» نام داشت كه تحت مدیریت شخصی به نام یحیی سمیعیان فعالیت می‌كرد. روزنامه نوروز، روز 20 فروردین 1300 در پی چاپ گزارشی تحت عنوان «غارتگران مفتخور» كه در آن به عملكرد مسئولان حكومتی اعتراض شده بود، به دستور دولت سیدضیاء توقیف و مدیر آن دستگیر شد. با این حال قضیه...

دو انقلاب در یک کتاب (نقد و نظری پیرامون تاریخ معاصر مشهد)

مقدمه پژوهشی پیرامون تاریخ تحولات سیاسی- اجتماعی مشهد از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی، تالیف دکتر یوسف متولی حقیقی در دو جلد توسط انتشارات مرکز پژوهش‏های شورای اسلامی شهر مشهد در اواخر سال 1392در تیراژ 1000 نسخه منتشر شده است. کتاب مزبور حاصل تحقیقات سه ساله نویسنده است که به طور مفصل به ابعاد سیاسی- اجتماعی تاریخ معاصر مشهد توجه شده است. جلد اول از یک دیباچه و شش بخش تشکیل شده است. در بخش اول خواننده با زمینه‏های شکل‏گیری...

معرفی سید قطب

سید قطب مرشد اخوان المسلمین مصر : سید فرزند ابراهیم در سال 1906 میلادی در روستای «موشه» از توابع استان اسیوط مصر كه به روستای عبدالفتاح نیز معروف است، دیده به جهان گشود. روستای موشه یا موشا از نظر جغرافیایی در یكی از سرزمین‌های مرتفع مصر و كنار رود خروشان نیل واقع است. اكثر اهالی روستای موشه مسلمانند و اقلیتی پیرو دین مسیحیت در روستا زندگی میكنند. دوران كودكی و تحصیلات مقدماتی را در محل زندگی خود به پایان رساند و در شانزده...

بررسی نقش انگلستان در تجزیه و تقسیم ایران

هدف از این مقاله بررسی نقش رذیلانه انگلستان در تاریخ معاصر جهت تجزیه و تقسیم ایران است. این نقش رذیلانه هنوز هم به قوت خود باقی است و مطمئناً در حركتهای تجزیه‌طلبانه بعد از پیروزی انقلاب و زمان حال نیز دست‌های پیدا و پنهان پیر استعمار دیده می‌شود. با اشاره كوتاهی به یكی از دوره‌های تاریخی تقسسیم ایران به اصل مطلب می‌پردازیم. تقسیم ایران بین روسیه و عثمانی در اواخر دوره صفوی به دنبال محاصره و سقوط اصفهان به دست افغانها،...

...

46

...