مقالات

زندگی شیخ ابراهیم زنجانی(2) - از صادر کردن حکم اعدام شیخ شهید تا وابستگی‌به فرقه‌وهابیت

زنجانی در اندیشه و عمل خود، دارای تناقض آشکار بود که باید ریشه آن را بیش از هر چیز، در «جبن ذاتی» و «ضعف شخصیت» او جست و جو کرد. در قست ابتدایی گزارش "سیری در زندگی شیخ ابراهیم زنجانی" به مواردی از جمله پیشنه خانوادگی وی، اسامی اساتید وی، فعالیت وی در دوران مشروطیت و بعد از آن، همچنین پیرامون نقش او در جریان دادگاه شهید شیخ فضل الله نوری مطالبی ارائه شد. آنچه پیش روی شماست مرحله پایانی این گزارش می‌باشد. *سال های پس از فتح...

در گفتگو با نامدار عنوان شد؛ طباطبائی پس از شهادت شیخ گفت: او چیزهائی را می‌دید که ما نمی‌دیدیم.

همان طور که اشاره کردم ما متأسفانه در تاریخ مشروطه با فرا روایت‌هائی مواجه هستیم که به هنگام مطالعه تاریخ این دوره به‌سرعت تحت تأثیر آنها قرار می‌گیریم، از جمله این که گفته می‌شود شیخ فضل‌الله طرفدار استبداد بوده است. آیا شناخت شخصیت مرحوم آیت الله شیخ فضل الله نوری کارس «سهل »است یا «سخت»؟ آیاشناخت این شخصیت، تاریخی با مطالعه یکی دو اثر که عمدتا توسط جریان غالب مشروطه نگاشته شده، میسور است؟محقق ارجمند جناب دکتر مظفر...

تجربه ارزشمند صد سال قانونگذاری در ایران

وقتی شما از هیات حاکمه سخن می‌گویید، این هیات حاکمه منافعی دارد که ممکن است از طریق مجلس بخواهد توقعات خود را برآورده کند، اما از این مرحله به بعد اختیارات در دست مجلس است. در مورد اهمیت موضوع تاریخ نگاری مجلس شورای اسلامی که چندی است مورد توجه جدی قرار گرفته است باب گفتگویی با دکتر رسول جعفریان باز کردیم. آنچه می خوانید مشروح این مصاحبه است. اگر نگاهی به تاریخ ادوار مجلس بیندازیم می‌بینیم که مجلس اول ویژگی خاصی دارد و آن...

پروفسور احمد خلیلی: شیخ؛ عالمان نجف را به دخالت در نهضت مشروطه واداشت.

مرحوم آخوند خراسانی اسم و رسم زیادی داشت، اما وقتی مرحوم شیخ فضل‌الله اعدام شد، عده‌ای به او ناسزا ‌گفتند و عده‌ای از او تعریف ‌کردند! اساسا اعدام شیخ فضل الله و تحولات فکری ای که در پی آن ایجاد شد، فضا را تغییر داد و یکی از عواقب آن هم، تنزل وجهه آخوند و آشیخ عبدالله بود. پروفسور احمد خلیلی دانشمند 93 ساله ایرانی، نوه مرحوم آیت الله العظمی حاج میرزا حسین خلیلی تهرانی از رهبران ِنجف نشین مشروطیت ایران است. وی در این گفت و شنود،...

در گفتگو با مهدی انصاری عنوان شد؛ مجتهدی که صد سال پیش زبان فرانسه می‌دانست.

واقعیت امر این است که علمای نجف را شهید شیخ فضل‌الله نوری به این صحنه آورد. قبل از آن، آنها چیزهائی درباره اوضاع ایران شنیده بودند، اما بین حوزه نجف و روشنفکران ایران و دربار ایران، ارتباطی وجود نداشت. حجت الاسلام والمسلمین حاج شیخ مهدی انصاری به رغم آنکه نواده مرحوم آیت الله حاج میرزا حسین نائینی (صاحب کتاب تنبیه الامه وتنزیه المله )است، در بررسی واقعه تاریخی مشروطیت، تحلیلی شبیه به «مشروعه خواهان» دارد. ایشان که از مشروطه...

زندگی شیخ ابراهیم زنجانی(1) - از عضویت یک آخوند در لژ فراماسونری تا صدور حکم اعدام یک مجتهد

شیخ ابراهیم زنجانی با اردشیر جی نیز در ارتباط بوده و تحت تأثیر القائات او قرار داشته و یکی از علل بی قیدی شیخ به احکام شرع و اباحی گری او همین ارتباطش با اردشیر و عضویتش در مجمع های ماسونی بود. شيخ ابراهيم زنجاني، از زمره دانش‌آموختگان حوزه ديني نجف، و واعظان زنجان در عصر قاجار است که در برهه‌‏هايي از تاريخ مشروطيت نيز نقشي بارز ايفا کرده است. انتظاري که طبعاً از چنين کسي (با پيشينه تحصيل در نجف اشرف و پوشيدن لباس روحانيت در...

موسی حقانی: «انجمن های مخفی»؛ رد پای اختلاف شیخ شهید و علمای نجف

اشتباه در محاسبه قدرت و نفوذ جریان‌های غرب‌گرا و سرسپرده و اعتماد به جریان‌های ظاهرالصلاح بود که البته آفت همه جنبش‌هاست. گروه تاریخ مشرق- مانور بر اختلافات نظری وعملی شهید آیت الله شیخ فضل الله نوری با برخی همگنانش در نجف وتهران،ازدستاویز های شاخص تاریخ نگاران سکولار درتبلیغات علیه جریان مشروعه خواه است.این درحالی است که با دقت درپاره ای از آثار ومآثر این طیف، درمی یابیم که اساسا این جماعت صرفا از این بخش از تاریخ...

بررسی چرایی اقتباس قانون اساسی مشروطه از کشورهای اروپایی؛ وقتی غرب‌زدگان مشق قانون می‌کنند

مروری بر سابقه و پیشینه‌ی برخی از نویسندگان قانون اساسی مشروطه، به‌خوبی نشان‌دهنده‌ی سوابق فراموسونی آن‌هاست. این مسئله باعث شده بود تا این افراد یکی از اصول تجدید و پیشرفت را نه بازگشت به اصول راستین اسلام، بلکه اقتباس قانون کشورهای اروپایی و تلاش برای غربی کردن جامعه‌ی ایران بدانند. به گزارش مشرق، همواره یکی از سؤالاتی که در مورد مشروطه مطرح می‌شود، چرایی ناکارایی و اجرا نشدن قانون اساسی مشروطه است. اینکه چرا قانون...

گفتگوی منتشرنشده با آیت‌الله‌صافی‌؛ تهمتی که روشنفکران به شیخ شهید زدند.

منظور علما از مشروطه محدود شدن قدرت شاه بود، نه آن که از هر دولتی که خواست پول قرض بگیرد و هر کاری در امر کشورداری خواست، انجام بدهد و این خواسته بدی نبود، اما مشروطه‌ای که انگلیسی‌ها می‌خواستند، نفی حاکمیت اسلام و تغییر هویت جامعه بود. گروه تاریخ مشرق- فقید سعید مرحوم آیت الله حاج ملامحمد جواد صافی گلپایگانی(قده)-والد فقیدِ حضرت آیت الله العظمی لطف الله صافی گلپایگانی- از یاران صمیمی شهید آیت الله شیخ فضل الله نوری بوده است....

کالبد شکافی یک سند تاریخی

در همین زمینه باید به انتشار نامه تایپ شده ای به امضای سکندر بر ضد هویدا اشاره کرد که در مهر 1343 (یعنی در زمان وزارت دارایی در کابینه منصور و ایضاً ماههای پیش از مقام نخست وزیری) نگارش و برای بسیاری از مقامات دولتی وقت پست شد و نسخه ای از آن در اسناد ساواک موجود است. در این نامه صراحتاً ضمن اشاره به روابط خاص پدر و نیای هویدا (حبیب الله عین الملک و میرزا رضا قناد) با عباس افندی ، از مسائلی نظیر تکاپوی عین الملک در جهت تبلیغ بهائیت ،...

فحاشی به رئیس مجلس

در ابتدای سلطنت رضاشاه ، سید محمد تدین رئیس مجلس شورای ملی بود و روزنامه ها مرتباً و شدیداً به وی فحش می دادند . اتفاقاً روزنامه ای جدید و تازه کار شروع به انتشار کرد و از همان شماره اول فحش های آبدار نثار تدین می کرد . تدین می گفت هرچه فکر می کردم که با این آقا از کجا خرده حساب به هم زده ام اصولا همچه اسمی به یادم نمی آمد تا اینکه در یک مجلس میهمانی اتفاقاً بر حسب تصادف با مدیر آن روزنامه آشنا شدم . یعنی یکی از دوستان بدون آنکه مرا به...

صهیونیسم گرایی در حکومت پهلوی دوم

همزمان با گسترش فعالیت و نفوذ صهیونیسم جهانی، تشکیلات و سازمان‌های متعدد صهیونیستی در ایران نیز پایه‌گذاری شد. بعضی از این سازمان‌ها پیش از تأسیس اسرائیل، موجودیت پیدا کرده بودند و بسیاری از آنها گرایش‌های صهیونی نیز داشتند و در مسیر ایجاد دولت یهودی در فلسطین تلاش می‌کردند. بعضی دیگر نیز اگر چه در داخل ایران فعال بودند، اما شعبه‌ای از کانونها و سازمان‌های بزرگ صهیونیستی اروپا و آمریکا بودند. از میان سازمانها و...

روایت یک مادر و دختر از زندان‌های مخوف شاه

کتاب خاطرات «مرضیه حدیدچی دباغ» ازجمله آثار خواندنی و تکان دهنده در حوزه انقلاب اسلامی است . این کتاب در بردارنده خاطرات حدیدچی به عنوان یکی از مبارزان زمان انقلاب است که تمام وجودش را برای رسیدن به هدفش گذاشت. این خاطرات علاوه بر اینکه از چند و چون زندان‌های ساواک و شکنجه‌ها خبر می‌دهد، در خود اطلاعات زیادی راجع به امام(ره) دارد. حدیدچی دباغ از جمله انقلابیونی بود که پیش از پیروزی خانواده خود را گذاشت و همراه امام(ره) به...

راز مخالفت مردم با جمهوری رضاخانی

کرنفلد وزیر مختار وقت آمریکا در تهران در گزارش خود به تاریخ 10 دسامبر 1923 می‌نویسد: «انتخابات مجلس پنجم، زیر فشار رئیس‌الوزرا و توأم با شتاب غیرعادی آغاز شده است. انتظار می‌رود هفتم فوریه، نمایندگانی که شمارشان برای شروع کار مجلس به حدّ نصاب رسیده در تهران حضور یابند. گزارش‌های مختلفی که از استان‌های مختلف به دست من رسیده، حاکی از آن است که کاندیداهای مشخصی که تحت عنوان ناسیونالیست، ترقی خواه و دموکرات به انتخاب رضاخان وارد...

تیراندازی امام به تاج شاهی

آیت‌الله حاج میر سیدجعفر موسوی اردبیلی (از مدرسان و واعظان فاضل و زبردست قم و تهران و از یاران دیرین مرحوم لنکرانی و علامه طباطبایی صاحب‌المیزان) در گفتگو با اینجانب (مورخ 30 مرداد 1381) اظهار داشتند: مرحوم لنکرانی روزی برای ما تعریف می‌کرد: می‌خواهم به افتخار حضرت آیت‌الله حاج آقا روح‌الله خمینی، مهمانی بزرگی در باغ کرج بدهم. این مسئله دو سه سال قبل از دستگیری امام بود؛ بعد از فوت مرحوم آیت‌الله بروجردی (فروردین 1340) و قبل از...

برگ هایی از پرونده امیرکبیر

دکتر علی اکبر ولایتی محمد تقــی فراهانی (1222 ـ 1268ق/ 1807ـ1852م)، سیاستمدار و صدراعظم عهد ناصرالدین‌شاه قاجار، در هزاوه در اطراف فراهان دیده به جهان گشود. برخی به وی نسبت سیادت داده و خاستگاه خانواده‌اش را کرمانشاه دانسته‌اند. پدرش کربلایی محمدقربان که از خانواده‌ای پیشه‌ور در هزاوه بود، نخست به عنوان آشپز به خدمت میرزا عیسی قائم مقام (درگذشته 1226ق) درآمد و سپس در دستگاه فرزند او، میرزا ابوالقاسم ناظر آشپزخانه شد. اقبال آشتیانی...

اهمیت نگاه واقع گرایانه به بحران مشروطیت

از هر دیدگاهی که به نهضت مشروطیت ایران نظر شود، این تحول نقطه عطف تاریخ معاصر ایران به شمار می‌رود. مشروطیت فقط یک پدیده اجتماعی ساده نبود، بلکه از جهت سیاسی، اقتصادی و فرهنگی میراث قبلی خود را به چالش می‌خواند. با مشروطیت، ایران وارد گردونه‌ای از تحولات شد که با خود الگوهای تازه‌ای به ارمغان آورد. از سویی مباحث عدیده‌ای در باب حقوق انسان مطرح شد و برای نخستین بار تأملی نظری در میراث به جای مانده از گذشته صورت گرفت و تلاش‌های...

اهداف واقعی ادوارد براون از سفر به ایران!

دکتر عباس نصری تحقیق و درک فرهنگ و تاریخ سیاسی معاصر ایران بدون شناخت طراحان و سازندگان آن ممکن نیست. یکی از کسانی که در این دو مقوله نقش بسزایی داشت «ادوارد براون» انگلیسی است. او نقشهای جداگانه‌ای در تراژدی مشروطیت، نگارش و تحلیل ادبیات، تاریخ، ایجاد تفرقه دینی و... بازی کرد و نام خود را با مسائل مختلف ملی ما گره زد. «ویژگی دو رویه بودن تمدن غرب و اشخاص غربی» را در او می‌توان سراغ کرد. مرحوم دکتر عبدالهادی حائری، تمدن غرب را...

آیت‌الله سید مرتضی مستجابی: مصدق بعد از 30 تیر به آیت الله کاشانی گفت: درسیاست دخالت نکنید

موقعی که آقا با کمک مردم حماسه 30 تیر را رقم زدند و قوام کنار رفت و مصدق سر کار آمد، مصدق چه کرد؟ اولین کاری که کرد این بود که به آقا پیغام داد: شما دیگر لطفاً در سیاست دخالت نکنید. تا اینجای کار دخالت نبود، حالا که امور به دست دکتر مصدق افتاده بود، می‌شد دخالت. گروه تاریخ مشرق- عالم جلیل حضرت آیت‌الله سید مرتضی مستجابی اصفهانی(دام عمره)، وقتی از پیشینه پر ماجرای خویش سخن میگوید، منقولاتش به دل گفته بیشتر می‌ماند تا روایت تاریخی....

قیام 30 تیر به روایت یک گوینده رادیو/ شعری که مصدق آن را عامل کشتار مردم می‌دانست.

هر چه می‌گفتم:من یک گوینده هستم، می‌گفتند آب و روغنش را زیاد کردی، در حالی که لحنم این طور بود. بیانیه‌های دکتر مصدق را هم همین طوری می‌خواندم و او هم همیشه تشویقم می‌کرد. گروه تاریخ مشرق- استاد رضا سجادی، گوینده پرسابقه رادیو ایران، هم اینک عمری نزدیک به یک قرن دارد. او به دلیل سوابق خانوادگی خود با قوام السلطنه در شهر مشهد، با وی ارتباطی صمیمی یافت و در دوران مجری گری خود در رادیو،اعلامیه معروف قوام پس از انتصاب به نخست...

مردی که نخست وزیری‌اش باعث قیام در ایران شد

قدرت گرفتن تدریجی قوام و منزلت او نزد انگلیسی‌ها و آمریکائی‌ها، شاه را نگران ساخته بود. شاه بیم از آن داشت که جایگاه قوام نزد انگلیسی‌ها و آمریکائی‌ها سبب تضعیف موقعیت وی در کشور گردد. گروه تاریخ مشرق- قوام السلطنه از جمله سیاستمدارانی است که نام و سرنوشت او به دوران پهلوی اول و دوم گره خورده است‌. او 5 بار نخست وزیر شد؛ اگر چه کابینه‌های وی غالباً عمر کوتاهی داشتند، امّا خطی که قوام در مدیریت سیاسی جامعه ایران از اولین سال...

گفتگو با حسین شاه‌حسینی: 30 تیر مردم بر اساس انگیزه‌های مذهبی حرکت کردند

حسین شاه حسینی در روایت و تحلیل خود از وقایع نهضت ملی، به هیچ روی حاضر نیست که جانبداری شدید خود از دکتر محمد مصدق را فروبگذارد، با این همه در سخنانش میتوان به نکاتی برخورد که ورای این علاقه، میتواند تاریخ پژوهان را در تبیین بهتر رویدادهای نهضت ملی، به ویژه 30تیر1332 یاری‌گر باشد. آنچه پیش روی دارید دیدگاه‌های این پیرِ سیاست از زمینه ها و پیامدهای این قیام ملی است. یکی از سئوالات مهمی که درباره رویدادهای منتهی به قیام 30 تیر...

روزهای حبس امام خمینی در زندان عشرت آباد به روایت مهندس عز‌ت‌الله سحابی

دکتر محمد جواد مرادی نیا جایی خوانده بودم که مهندس عزت اله سحابی از جمله معدود زندانیانی بوده است که در خرداد و تیر 1342 پس از آن که که امام خمینی بازداشت و به زندان پادگان عشرت آباد تهران منتقل می شود. در یکی از سلول های آن جا محبوس و برای مدتی با وی هم بند بوده است . از آن جا که اطلاع چندانی از اوضاع و احوال امام خمینی در روزهای تحمل زندان ستم شاهی برجای نمانده علاقه مند شدم به دیدن این پیر مبارزه وزندان رفته و دیده هایش از آن...

...

مقالات

اتاق جتگی که فرمان کشتار 17 شهریور از آنجا صادر شد

زمینه‌های تاریخی واقعه هفده شهریور

بیانیه روز 16 شهریور57 چه بود و چه کسی آن را قرائت کرد

خاطره‌ای از مهدی توکلی

پیام امام خمینی به مناسبت هفده شهریور

اسامی شهدای جمعه خونین که در گلزار شهدا هستند

مرگ مشکوک آیت‌الله اصفهانی

زندگی شیخ ابراهیم زنجانی(2) - از صادر کردن حکم اعدام شیخ شهید تا وابستگی‌به فرقه‌وهابیت

در گفتگو با نامدار عنوان شد؛ طباطبائی پس از شهادت شیخ گفت: او چیزهائی را می‌دید که ما نمی‌دیدیم.

تجربه ارزشمند صد سال قانونگذاری در ایران

پروفسور احمد خلیلی: شیخ؛ عالمان نجف را به دخالت در نهضت مشروطه واداشت.

در گفتگو با مهدی انصاری عنوان شد؛ مجتهدی که صد سال پیش زبان فرانسه می‌دانست.

زندگی شیخ ابراهیم زنجانی(1) - از عضویت یک آخوند در لژ فراماسونری تا صدور حکم اعدام یک مجتهد

موسی حقانی: «انجمن های مخفی»؛ رد پای اختلاف شیخ شهید و علمای نجف

بررسی چرایی اقتباس قانون اساسی مشروطه از کشورهای اروپایی؛ وقتی غرب‌زدگان مشق قانون می‌کنند

گفتگوی منتشرنشده با آیت‌الله‌صافی‌؛ تهمتی که روشنفکران به شیخ شهید زدند.

کالبد شکافی یک سند تاریخی

فحاشی به رئیس مجلس

صهیونیسم گرایی در حکومت پهلوی دوم

روایت یک مادر و دختر از زندان‌های مخوف شاه

راز مخالفت مردم با جمهوری رضاخانی

تیراندازی امام به تاج شاهی

برگ هایی از پرونده امیرکبیر

اهمیت نگاه واقع گرایانه به بحران مشروطیت

اهداف واقعی ادوارد براون از سفر به ایران!

آیت‌الله سید مرتضی مستجابی: مصدق بعد از 30 تیر به آیت الله کاشانی گفت: درسیاست دخالت نکنید

قیام 30 تیر به روایت یک گوینده رادیو/ شعری که مصدق آن را عامل کشتار مردم می‌دانست.

مردی که نخست وزیری‌اش باعث قیام در ایران شد

گفتگو با حسین شاه‌حسینی: 30 تیر مردم بر اساس انگیزه‌های مذهبی حرکت کردند

روزهای حبس امام خمینی در زندان عشرت آباد به روایت مهندس عز‌ت‌الله سحابی