مقالات

اسنادي چند از واقعه 17 شهريور

هدایت الله بهبودی سال پایانی حكومت پهلوی در حالی آغاز شد كه علیرغم اوج‌گیری اعتراضات مردمی، كمتر كسی باور می‌كرد كه این رژیم نتواند سال جاری را به پایان برساند. البته بودند كسانی چون امیراسدالله علم ـ یار همراه محمدرضا پهلوی ـ كه در یادداشت‌های روزانه‌اش فروپاشی حكومت را پیش‌بینی كرده بود، اما هنوز زنگ خطر جدی در بین رجال پهلوی به صدا در نیامده بود. تابستان 1357 ش دورة پرالتهابی آغاز شد كه به سقوط حكومت انجامید. روز...

ایران در آستانه انفجار

گزارش هفته نامه نیوزویک از قیام خونین ۱۷ شهریور هفته گذشته جمعیتی که پیشاپیش آن نوجوانان و زنان محجبه حرکت می کردند ، در میدان ژاله واقع در مرکز تهران تجمع کردند . آنان که خشمگین از برقراری حکومت نظامی از ساعاتی پیش بودند ، با سر و صدا از دعوت آیت الله نوری که یک رهبر مذهبی است و آنان را به پراکنده شدن ترغیب می نمود ، سرپیچی کرده و سپس به پرتاب سنگ و آجر به سوی سربازان پرداختند . خیل جمعیت ضمن تحمل دردهای حاصل از شلیک گاز اشک...

پس لرزه های جمعه خونین

1-تردید و تزلزل در اراده سیاسی رژیم به دنبال كشتار17 شهریور اراده و عزم رژیم در رویارویی با ملت‏سخت‏به تردید و تزلزل افتاد. چرا كه شیوه‏های مرسوم اعم از سركوب و سازش در عمل شكست‏خورده بود. اجرای حكومت نظامی كه بر اساس نظریه مشاوران امنیتی و ساواك، بهترین سیاست ممكن جهت‏برقراری امنیت و آرامش تلقی می‏شد، نتیجه عكس بخشید. انتشار جزئیات رقت‏انگیز مشی توسل به خشونت، نفرت و انزجار ملی علیه حكومت را هرچه بیشتر برانگیخت و بحران و...

17شهریور زمینه ساز سقوط پهلوی

کبری راسخی ماسوله 1357 سال مبارزه ملت ایران علیه نظام شاهنشاهی و 17 شهریور این سال نیز روز اوج انقلاب و قیام مردمی برضد ظلم و ستم و زمینه ساز سقوط پهلوی است. گسترش انقلاب با پیشینه ای که در سالهای قبل از 57 وجود داشت در روزهای آغازین سال و در ماههای بعد از آن به اوج خود رسید به طوریکه در روزهای شهریورماه که مصادف با ماه مبارک رمضان نیز بود تظاهرات برضد رژیم هر روز در خیابانها انجام می شد و شبها بر بلندای بامها با ندای الله اکبر...

واقعه‌ 17 شهریور به روایت محمد علی بشارتی‌

روز 17 شهریور فوج‌ عظیمی‌ از مردم‌، که‌ بسیاری‌ از آن‌ها، از جمله‌خودم‌، نسبت‌ به‌ اعلام‌ حکومت‌ نظامی‌ بی‌اطلاع‌ بودند، در تهران‌ به‌خیابان‌ها ریختند. در این‌ تظاهرات‌ من‌ از طرف‌ تسلیحات‌ به‌ میدان‌ ژاله‌ی‌سابق‌ می‌آمدم‌ که‌ یک‌ مرتبه‌ تیراندازی‌ شروع‌ شد و مردم‌ را به‌ رگباربستند؛ همه‌ متفرق شدند و من‌ هم‌ فرار کردم‌. در این‌ راه‌پیمایی‌ جمع‌زیادی‌ از خانم‌ها شرکت‌ داشتند و در آن‌ وضعیت‌...

ما فرزند 17 شهریور هستیم

مصاحبه کننده: خالقی،محمد مهدی مصاحبه شونده: خلیلی،اکبر اشاره: یك نویسنده، یك رایانه و یك انبار پر از بندهای كاغذ، توی خیابان ظهیر‌الاسلام. چهار ساعت مصاحبه، از هفت ساعت صحبت، به علت خرابی ضبط دیجیتال و تكرار بخش‌هایی از مصاحبه با یك ضبط غیردیجیتال، باز هم به ما فهماند كه دود از كنده بلند می‌شود. خیلی اذیتش كردیم، بارها خندیدیم و ایشان چند باری گریست . اگر اشتباه نكنم، رمان «چرا یكی شاهزاده می‌شود» برمبنای زندگی خودتان...

روی جنازه اکثر شهدای 17 شهریور نوشته بود: "ناشناس"

حاج آقا «مصطفی ابوالحسنی» از جمله افرادی است که در کفن و دفن شهدای 17شهریور سال 1357 نقش بسزایی داشته است. حادثه دلخراشی که توسط دژخیمان ستمشاهی، لکه ننگین دیگری در پرونده این رژیم در تاریخ به ثبت رسانده است. بررسی زوایای مختلف این حادثه تأسف‌بار مجال گسترده‌ای را می‌طلبد که ان‌شاءالله توسط تاریخ پژوهان بررسی شده و خواهد شد. کشتار گسترده مردم به گونه‌ای بود که خبرنگار فیگارو در گزارش خود می‌گوید: «کل ماجرا 30 ثانیه بود»....

روایت یک شاهد از جمعه سیاه

شاهد عینی حادثه 17 شهریور با بیان اینکه دلیل اصلی حضور مردم در میدان شهدا، کشتار مخالفین نظام در حسینیه علامه نوری بود افزود: با توجه به کشتار زیاد مردم، رسانه‌های خارجی شهدا را به عنوان خرابکاران نظام نامیدند. حادثه 17 شهریور 1357 به عنوان نقطه عطف و سرآغاز قیام منسجم مردم برای پیروزی بر نظام ستم شاهی بود. چرا که به دنبال کشتار صدها تن از مردم، اراده و عزم رژیم در رویارویی با ملت، سخت به تردید و تزلزل افتاد و شیوه ‌های مرسوم اعم...

خاطره‌ای از رخشنده اولادی

توسط خانم رخشنده اولادی ؛ یكی از شاهدان عینی بِسم رَب الشهداء و صدیقین . من یكی از شاهدهای عینی هستم كه در روز هفده شهریور و در روزهای قبل از هفده شهریور در تظاهرات مردمی شركت می‌كردم. من با وجود داشتن پنج بچه سعی می‌كردم در این تظاهرات حضور داشته باشم، به خاطر اینكه از رژیم ستمشاهی ستم زیادی دیده بودم. برادرم زندگی مخفی داشت. او دانشجو بود ولی دانشگاه را رها كرد. اینها همه را زندان می كردند، شكنجه می‌كردند. هرچه دلشان...

پرسش و پاسخ از شاهدان عینی در باره واقعه هفده شهریور

س : لطفاً بفرمائید جنابعالی در واقعه 17 شهریور در میدان شهدا حضور داشتید؟ ج(حجت‌الاسلام معادیخواه): من موقعی به میدان شهدا رسیدم كه قتل عام صورت گرفته بود. با تصور اینكه راهپیمایی‌ها از صبح شروع می‌شد و بعد ادامه پیدا می كرد، ساعت هشت صبح از قلهك سوار ماشین شدم. شب تا دیروقت بیدار بودیم. فكر می‌كنم نماز صبح را خواندیم و خوابیدیم. به خاطر همان مسائلی كه بعد از راهپیمایی شانزدهم شهریور اتفاق افتاده بود، تا اذان صبح بیدار بودیم....

جمعه ای که تعطیل نبود

عده‌ای‌ از مردم‌ در راهپیمایی‌ بزرگ‌ 16 شهریور فریاد می‌زدند: فرداصبح‌ در میدان‌ ژاله‌. سپهبد مقدم‌ برای‌ جلوگیری‌ از تكرار راهپیمایی‌ از شاه‌ درخواست‌برقراری‌ حكومت‌ نظامی‌ كرد و سرانجام‌ با موافقت‌ شاه‌، تصویب‌ شورای‌ امنیت‌ و هیأت‌دولت‌، حكومت‌ نظامی‌ به‌ تصویب‌ رسید و با فرمان‌ شاه‌ ارتشبد اویسی‌ فرماندار نظامی‌تهران‌ شد. فرماندار نظامی‌ تهران‌ به‌ سپهبد بدره‌ای‌ فرمانده‌ گارد جاویدان‌ دستور...

هفده شهريور 1357؛ يک نقطه عطف تعيين‌کننده

مظفر شاهدی در حالی که در روز 28 مرداد 1357 حکومت با برگزاری مراسم بزرگداشت کودتای 28 مرداد تلاش می‌کرد وانمود کند رژیم از موقعیت مستحکمی برخوردار است، آتش‌سوزی سینما رکس آبادان، که به زودی شایع شد ساواک در آن دست دارد، دولت جمشید آموزگار را با بحران جدی مواجه کرد. سپهبد ناصر مقدم رئیس وقت ساواک در ملاقاتی با شاه خاطرنشان کرد که با توجه به مجموعه شرایط، عمر نخست‌وزیری جمشید آموزگار به سر آمده و او دیگر برای حل مشکلات حکومت...

جمعه‌ها خون جای بارون می‌چکه... - ۱۷شهریور و یادگارهایی که ویران شد

امید ایران‌مهر پیاده‌رو‌ها بی‌‌‌نهایت شلوغ بود و جایی برای منتظر ایستادن نبود. ناچار توی کریدور پاساژی حوالی میدان امام حسین [که این روز‌ها به زیر گذری نیمه‌کاره تبدیل شده] منتظر ماندم تا همکارم [بهرنگ رجبی] برسد. ۱۰ دقیقه‌ای همان جا ایستادم و در این زمان کوتاه شاید صد‌ها نفر آدم جورواجور از کنارم گذشتند که بیشترشان بی‌آنکه جلوی پایشان را نگاه کنند، سرگرم ورانداز ویترین‌ها بودند تا شاید در این واپسین روهای تابستان...

تلاش برای هویت یابی واقعه هفده شهریور 1357

سخنراني حجت‌الاسلام عبدالمجيد معاديخواه این سخنرانی در نشست تخصصي هفده‌ شهريورارائه شده است . این نشست در تاریخ شانزدهم شهریور ماه 1383 توسط موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی در موزه امام علی (ع) تهران در فرهنگسرای انقلاب برگزار شد به نام خداوند مهرگستر مهربان. سخنراني بنده، بيشتر تحليلي از هفده شهريور است. نگاهم بيشتر به هويت اين رخداد معطوف هست. مقدمتاً بايد اين نكته را يادآور شوم كه اين نگاه در حقيقت مترتب بر يك باور است....

17 شهریور 1357 (کالبدشکافی یک واقعه)

17 شهریور تأثیر عمیقی بر روند نهضت مردم ایران گذاشت. با این که ظاهرا سه هفته کشور را با آرامش نسبی رو به رو کرد، ولی نه تنها توقفی در روند انقلاب ایجاد نشد،‌ بلکه کینه عمومی از حکومت شاهنشاهی بیشتر گردید. کشور یک هفته دست به اعتصاب زد تمامی بازارها و بیشتر اماکن کسب تا 25 شهریور به عنوان اعتراض به این کشتار وحشیانه تعطیل بودند. حکومت نظامی تا واپسین روز دوام نظام شاهنشاهی پا برجا بود،‌ اما عملا کارآیی نداشت و هرگز نتوانست مقررات...

عامل کشتار مردم در 17 شهریور 1357 که بود؟

ارتشبد اویسی در مقام فرماندهی نظامی تهران موجب شهادت بسیاری از مردم در روز 17 شهریور یا جمعه سیاه شد. در آخرین روزهای عمر پهلوی از ایران خارج شد و همکاری در کودتای نافرجام نوژه در سال 1358 از جمله آخرین فعالیت‌های نظامی وی بود. غلامعلی اویسی فرزند غلامرضا در سال 1297 در شهر قم به دنیا آمد. پدرش زارع و خرده مالک بود. پس از طی تحصیلات مقدماتی در سال 1309 وارد دبیرستان نظام تهران شد و در سال 1315 پس از اخذ دیپلم به دانشکده افسری رفت و دو...

اتاق جتگی که فرمان کشتار 17 شهریور از آنجا صادر شد

مسوول روابط عمومی مجموعه فرهنگی، تاریخی نیاوران در آستانه سالگرد کشتار تاریخی میدان ژاله گفت: فرمان کشتار ۱۷ شهریور که منجر به شهادت هزاران نفر در روز جمعه ۱۷ شهریور سال ۵۷ شد، در اتاقی در کاخ صاحبقرانیه صادر شده است. به گزارش ایرنا، سالومه پوریامین یادآور شد: این اتاق در قسمت شرقی عمارت صاحبقرانیه قرار دارد و برای انجام مذاکرات نظامی پهلوی دوم از سال ۱۳۴۵ تا ۱۳۵۷ هجری شمسی مورد استفاده قرار می‌‏گرفته است. وی ادامه داد:...

زمینه‌های تاریخی واقعه هفده شهریور

سخنرانی هدایت‌الله بهبودی؛ رییس دفتر ادبیات انقلاب اسلامی ؛ این سخنرانی در نشست تخصصی هفده‌ شهریورارائه شده است . این نشست توسط موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی در موزه امام علی (ع) تهران در شانزدهم شهریور ماه 1383 در فرهنگسرای انقلاب برگزار شد بسم‌الله الرحمن‌الرحیم. آنچه كه از من می‌شنوید تا حدی به زمینه‌های تاریخی واقعه هفده شهریور مربوط است. این مطالب شاید بتواند برخی از علل حادث شدن این رویداد خونین را روشن كند....

بیانیه روز 16 شهریور57 چه بود و چه کسی آن را قرائت کرد

حجت‌الاسلام معادیخواه از عید فطر حرکت شروع شد. آن موقع سازماندهی راهپیماییهای تهران در چهارده مسجد، یعنی چهارده منطقه تهران انجام می‌شد. در آن تقسیم‌بندی، تهران چهارده منطقه داشت. هر منطقه هم یک مسجد مشخص به عنوان پایگاه ارتباط مردم با هدایت‌کننده‌های این راهپیمایی‌ها بود. کسی که هدایت راهپیمایی مردم را به صورت رسمی در اختیار داشت، روحانیت مبارز تهران بود. البته پشت صحنه شورای انقلاب بود و گروههای دیگری هم همکاری...

خاطره‌ای از مهدی توکلی

مهدی توكلی؛ یكی از شاهدان عینی بسم‌الله الرحمن الرحیم. الحمدالله رب‌العالمین. با عرض سلام خدمت عزیزان و همچنین پیشگاه ارواح طیبه شهدای هفده شهریور. من سعی می‌كنم خیلی خلاصه واقعه هفده شهریور را كه نشأت گرفته از واقعه شانزده شهریور بود، شرح دهم. روز شانزدهم شهریور از هفت صبح تا هفت بعد از ظهر، مردم در میدان آزادی جمع شدند. نهایت قطعنامه خوانده شد. بعد از اینكه قطعنامه خوانده شد، همه خوشحال بودند از اینكه چنین موفقیتی كسب...

پیام امام خمینی به مناسبت هفده شهریور

پیام امام خمینی(س) به مناسبت کشتار 17 شهریور 1357 - 17 شهریور از ایام الله است پیام امام خمینی(س) از نجف اشرف به ملت ایران درباره کشتار وحشیانه 17 شهریور(جمعه خونین) بسم اللَّه الرحمن الرحیم‏ ملت شریف و شجاع ایران‏ بار دیگر شاه با دستور حکومت نظامى در تهران و سایر شهرستانهاى بزرگ ایران، ثابت کرد که پایگاهى در میان ملت ندارد. اعلام حکومت نظامى در محیطى آرام- به اقرار رادیو و مطبوعات ایران که راهپیمایى با کمال آرامش در آن...

اسامی شهدای جمعه خونین که در گلزار شهدا هستند

قیام ۱۷ شهریور قیامی بود که حضرت امام خمینی(ره) از آن به عنوان تکرار عاشورا یاد کردند؛ ۹۲ تن از شهدای این واقعه در قطعه ۱۷ گلزار شهدای بهشت زهرا(س) آرام گرفته‌اند. به گزارش خبرنگار حماسه و مقاومت فارس(باشگاه توانا)، جمعه‌ای که جمعه خونین نام گرفت، هیچ وقت فراموش نخواهد شد؛ واقعه‌ای که امام خمینی(ره) درباره آن می‌فرمایند: «17 شهریور مکرر عاشورا و میدان شهدا مکرر کربلا و شهدای 17 شهریور مکرر شهدای کربلا و مخالفان ملت‌ها مکرر...

مرگ مشکوک آیت‌الله اصفهانی

آیت الله حاج آقا نورالله اصفهانی (مهدی) فرزند شیخ محمدباقر نجفی و نوۀ دختری سید صدرالدین عاملی در سال 1278 ق در اصفهان دیده به جهان گشود. وی پس از آموختن مقدمات علوم دینی راهی عتبات عالیات شد و تا سال 1304 ق به تحصیل در آنجا ادامه داد و از محضر بزرگانی چون آیت الله میرزا حبیب الله رشتی و آیت الله میرزا حسن شیرازی استفاده کرد و پس از نیل به درجه اجتهاد به اصفهان مراجعت کرد. در سال 1307 ق به همراه برادرش آقا نجفی به قلع و قمع بابیها اقدام...

زندگی شیخ ابراهیم زنجانی(2) - از صادر کردن حکم اعدام شیخ شهید تا وابستگی‌به فرقه‌وهابیت

زنجانی در اندیشه و عمل خود، دارای تناقض آشکار بود که باید ریشه آن را بیش از هر چیز، در «جبن ذاتی» و «ضعف شخصیت» او جست و جو کرد. در قست ابتدایی گزارش "سیری در زندگی شیخ ابراهیم زنجانی" به مواردی از جمله پیشنه خانوادگی وی، اسامی اساتید وی، فعالیت وی در دوران مشروطیت و بعد از آن، همچنین پیرامون نقش او در جریان دادگاه شهید شیخ فضل الله نوری مطالبی ارائه شد. آنچه پیش روی شماست مرحله پایانی این گزارش می‌باشد. *سال های پس از فتح...

در گفتگو با نامدار عنوان شد؛ طباطبائی پس از شهادت شیخ گفت: او چیزهائی را می‌دید که ما نمی‌دیدیم.

همان طور که اشاره کردم ما متأسفانه در تاریخ مشروطه با فرا روایت‌هائی مواجه هستیم که به هنگام مطالعه تاریخ این دوره به‌سرعت تحت تأثیر آنها قرار می‌گیریم، از جمله این که گفته می‌شود شیخ فضل‌الله طرفدار استبداد بوده است. آیا شناخت شخصیت مرحوم آیت الله شیخ فضل الله نوری کارس «سهل »است یا «سخت»؟ آیاشناخت این شخصیت، تاریخی با مطالعه یکی دو اثر که عمدتا توسط جریان غالب مشروطه نگاشته شده، میسور است؟محقق ارجمند جناب دکتر مظفر...

تجربه ارزشمند صد سال قانونگذاری در ایران

وقتی شما از هیات حاکمه سخن می‌گویید، این هیات حاکمه منافعی دارد که ممکن است از طریق مجلس بخواهد توقعات خود را برآورده کند، اما از این مرحله به بعد اختیارات در دست مجلس است. در مورد اهمیت موضوع تاریخ نگاری مجلس شورای اسلامی که چندی است مورد توجه جدی قرار گرفته است باب گفتگویی با دکتر رسول جعفریان باز کردیم. آنچه می خوانید مشروح این مصاحبه است. اگر نگاهی به تاریخ ادوار مجلس بیندازیم می‌بینیم که مجلس اول ویژگی خاصی دارد و آن...

پروفسور احمد خلیلی: شیخ؛ عالمان نجف را به دخالت در نهضت مشروطه واداشت.

مرحوم آخوند خراسانی اسم و رسم زیادی داشت، اما وقتی مرحوم شیخ فضل‌الله اعدام شد، عده‌ای به او ناسزا ‌گفتند و عده‌ای از او تعریف ‌کردند! اساسا اعدام شیخ فضل الله و تحولات فکری ای که در پی آن ایجاد شد، فضا را تغییر داد و یکی از عواقب آن هم، تنزل وجهه آخوند و آشیخ عبدالله بود. پروفسور احمد خلیلی دانشمند 93 ساله ایرانی، نوه مرحوم آیت الله العظمی حاج میرزا حسین خلیلی تهرانی از رهبران ِنجف نشین مشروطیت ایران است. وی در این گفت و شنود،...

در گفتگو با مهدی انصاری عنوان شد؛ مجتهدی که صد سال پیش زبان فرانسه می‌دانست.

واقعیت امر این است که علمای نجف را شهید شیخ فضل‌الله نوری به این صحنه آورد. قبل از آن، آنها چیزهائی درباره اوضاع ایران شنیده بودند، اما بین حوزه نجف و روشنفکران ایران و دربار ایران، ارتباطی وجود نداشت. حجت الاسلام والمسلمین حاج شیخ مهدی انصاری به رغم آنکه نواده مرحوم آیت الله حاج میرزا حسین نائینی (صاحب کتاب تنبیه الامه وتنزیه المله )است، در بررسی واقعه تاریخی مشروطیت، تحلیلی شبیه به «مشروعه خواهان» دارد. ایشان که از مشروطه...

زندگی شیخ ابراهیم زنجانی(1) - از عضویت یک آخوند در لژ فراماسونری تا صدور حکم اعدام یک مجتهد

شیخ ابراهیم زنجانی با اردشیر جی نیز در ارتباط بوده و تحت تأثیر القائات او قرار داشته و یکی از علل بی قیدی شیخ به احکام شرع و اباحی گری او همین ارتباطش با اردشیر و عضویتش در مجمع های ماسونی بود. شيخ ابراهيم زنجاني، از زمره دانش‌آموختگان حوزه ديني نجف، و واعظان زنجان در عصر قاجار است که در برهه‌‏هايي از تاريخ مشروطيت نيز نقشي بارز ايفا کرده است. انتظاري که طبعاً از چنين کسي (با پيشينه تحصيل در نجف اشرف و پوشيدن لباس روحانيت در...

موسی حقانی: «انجمن های مخفی»؛ رد پای اختلاف شیخ شهید و علمای نجف

اشتباه در محاسبه قدرت و نفوذ جریان‌های غرب‌گرا و سرسپرده و اعتماد به جریان‌های ظاهرالصلاح بود که البته آفت همه جنبش‌هاست. گروه تاریخ مشرق- مانور بر اختلافات نظری وعملی شهید آیت الله شیخ فضل الله نوری با برخی همگنانش در نجف وتهران،ازدستاویز های شاخص تاریخ نگاران سکولار درتبلیغات علیه جریان مشروعه خواه است.این درحالی است که با دقت درپاره ای از آثار ومآثر این طیف، درمی یابیم که اساسا این جماعت صرفا از این بخش از تاریخ...

...

48

...