انقلاب اسلامی

مقالات

رضاخان دستور داد درباره فاجعه گوهرشاد دروغ بافی کنند - گفتگوی منتشر نشده با علامه بهلول

بی تردید روایت فقید سعید،مرحوم علامه شیخ محمد تقی بهلول گنابادی «تغمده الله برحمته الواسعه»از زمینه های فاجعه خونین مسجد گوهرشاد،از جمله موثق ترین ها وقابل استناد ترین هاست. درگفت وشنودی که پیش روی دارید و در سال 1379 انجام شده است، مرحوم بهلول از پیشینه فکری و عملی مبارزات خود علیه رضاخان و پدیده کشف حجاب سخن گفته است. یادش گرامی باد به عنوان سوال اول بفرمائید چرا درباره فاجعه کشتار رضاخان در مسجد گوهرشاد، این همه منقولات...

نقش آیت الله مدرس در ضد رضاخانی شدن عشقی - مروری بر کارنامه میرزاده عشقی

سید محمدرضا میرزاده عشقی در سال 1312ق. در همدان متولد شد. از دوره کودکی در تهران اقامت داشت و در مدارس فرانسوی‌زبان عصر، زبان فرانسه را فراگرفت. وی مدتی نیز در ترکیه ساکن بود و از طریق فضای فرهنگی و علمی آن کشور با ادبیات جدید ترکیه و اروپا آشنا شد. جنگ جهانی اول و اشغال مملکت به دست متفقین به شدت بر او تاثیر گذاشت. عمر کوتاه عشقی عمدتا صرف روزنامه‌نگاری، کشمکش‌ها و ماجراهای سیاسی و اجتماعی و مبارزه در راه آزادی شد. وی در سال 1303...

درخواست محمدرضا پهلوی از موساد/ خمینی را ترور کنید

نشریه الکترونیکی "رای الیوم" در گزارشی نوشت: "العيزر گيزی زفرير" ( Elizeir Geizi Tsafrir) از مأموران ارشد سابق "موساد" و رئیس مقر این سازمان در سال 1978 در تهران، در بخشی از خاطراتش که اخیرا منتشر شده می گوید: یکی از مشاوران عالی محمدرضا پهلوی شاه سابق ایران از وی خواسته بود تا از دستگاه جاسوسی اسرائیل بخواهد تا در خصوص ترور امام خمینی (رض) رهبر انقلاب ایران، اقدام جدی انجام دهند. روزنامه معاریو به نقل از این مقام سابق صهیونیست نیز می نویسد:...

بررسی فعالیت‌های فداییان اسلام بعد از نخست وزیری مصدق

نويسنده:الهام لطفی چکیده در دهه ۱۳۳۰ش، فداییان اسلام به‌صورت جدی‌تر و گسترده‌تری فعالیت‌های خود را ادامه دادند. در ابتدای این دهه مسئله نفت مهم‌ترین و در عین حال جنجال‌برانگیزترین موضوع سیاسی کشور بود. فداییان اسلام نیز به نوبه خود در این مسئله سهیم بوده و با سران نهضت ملی‌کردن نفت، یعنی کاشانی و مصدق، ‌در ارتباط و گاه در تضاد بودند. در این زمان، مانند دهه ۱۳۲۰ش و دوران ابتدایی شکل‌گیری، این گروه اشخاصی را ترور...

قیام ۱۵ خرداد ۴۲ در گفت‌و‌گو با دکتر مرادی خلج

آنچه در پی می آید گفت‌و‌گویی است که پیشینه با جناب آقای دکترمحمدمهدی مرادی خلج، استادیار و عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه شیراز، درباره زمینه‌ها، بسترها و پیامدهای قیام پانزدهم خرداد انجام داده است. روایتی که ایشان از قیام پانزدهم خرداد سال 1342 دارد و تحلیلشان از قیام، دربردارندۀ نکاتی تازه و بدیع است که به مخاطب در درک این قیام و فضایی که به آن منجر شد کمک خواهد کرد. پیشینه: با عرض سلام و تشکر از جناب عالی و از اینکه وقت...

تز جدایی دین از سیاست در دوره رضاشاه

در دورۀ رضاشاه دگرگونی عمیق و اساسی در رابطۀ دین و دولت رخ داد. سیاست‌های دولت وی در عمل، در تعارض با سنت‌ها و بافت مذهبی جامعۀ ایران آن زمان قرار گرفت. رضاشاه بن‌مایه‌های قدرتش را بر پایۀ مبانی افتخارآمیز ایران‌گرایی گذاشت، ولی برای حرکت کردن به سوی توسعه از فرهنگ غربی استفاده کرد و از جانب دیگر درصدد حذف فرهنگ دینی برآمد. وی بسته به دورۀ زمانی خاص و میزان قدرت‌یابی‌اش، مواضع متفاوتی در قالب پذیرش تا ستیز با مذهب در پیش...

انتقال عتیقه‌جات سرقتی با بسته‌بندی دیپلماتیک به آمریکا

نوشته حاضر گزارشی از فعالیت‌های غیرقانونی «آرتور پوپ» آمریکایی دلال اشیای عتیقه در ایران است. ‏وی که روابط نزدیکی با حکومت پهلوی و به ویژه شخص رضاشاه داشت در سالهای حکومت او توانست ‏عتیقه‌جات فراوانی را با روش‌های غیرقانونی از ایران خارج و به آمریکا انتقال دهد.‏ ‏«والاس موری» کاردار آمریکا در تهران در گزارشی به وزارت خارجه کشورش با تأکید بر اینکه پس از ‏موضوع کشمکش بر سر امتیاز نفت،‌ هیچ اتفاقی به اندازه این کار...

استخدام افراد موساد در ساواک

سند زیر متن گفت و گوی مقدم رئیس ساواک با هوفی (خوفی) رئیس موساد در تاریخ ششم آبان 1357 است. در این گفت و گو، با اشاره به دوستی نزدیک ایران پهلوی و رژیم صهیونیستی، مقدم رئیس ساواک به نقش بسیار مهم موساد در آموزش مأموران ساواک تصریح و طرح استخدام مأموران بازنشسته موساد از سوی ساواک را به ژنرال هوفی پیشنهاد می‌کند. در این مذاکرات،‌ رئیس ستاد موساد از همتای ایرانی خود درباره حوادث مربوط به انقلاب اسلامی و قیام مردم مسلمان ایران...

اندر مقوله فرهنگستان شاهنشاهی

از مؤسسات بی‌فایدة مملکت، که اسمی بی مسمی، و وجودی بدتر از عدم صرف است، فرهنگستان ایران ‏است.‏ فرهنگستان ایران در حدود بیست سال پیش تشکیل شد و چون در آن موقع، وطن‌خواهان مصنوعی که ‏هیچ‌گونه اطلاع و بصیرت در زبان و لغت نداشتند و بیشتر از سپاهیان می‌بودند، در پیراستن زبان فارسی و ‏ساختن لغات و اصطلاحاتی بی‌مغز و بی‌معنی اهتمامی جاهلانه داشتند، و به زور سرنیزه به مردم تحمیل ‏می‌کردند، مرحوم محمدعلی فروغی و چند تن دیگر از...

اولین دیدار وزیر مختار آمریکا با رضاشاه

در اواخر سال 1929، وزارت امورخارجه آمریکا اعلام کرد که «چارلز کامرهارت» وزیرمختار سابق آمریکا در ‏آلبانی، به سمت وزیرمختار جدید آمریکا در ایران منصوب شده است.‏ هارت و خانواده‌اش در اوایل ژانویه 1930 وارد تهران شدند. او طی چهار سالی که در ایران اقامت داشت، ‏گزارش‌های بسیار مفیدی درباره اوضاع سیاسی و مالی مملکت به وزارت امورخارجه ارسال کرد. هارت اولین ‏ملاقات خود را با رضاشاه به هنگام تقدیم استوارنامه‌اش در مقام وزیرمختار و...

بازخوانی زندگی هژبر یزدانی

«هژبر یزدانی فرزند رضاقلی، در 1313 ش در سنگسر 1 از توابع سمنان متولد شد. او از جمله عناصر مهم و کلیدی در صحنة اقتصادی رژیم پهلوی بود که با حمایت بهائیان و دربار پهلوی به ثروتی مثال زدنی و بی‌مانند رسید. از دوران کودکی و نوجوانی وی اطلاع زیادی در دسترس نمی‌باشد. مادر فرح پهلوی وی را چنین توصیف نموده است: «هژبر یزدانی در حلقه‌ی دوستان و نزدیکان شمس پهلوی قرار داشت. من بارها، هژبر را با آن صورت گوشت آلود و هیکل خپله و قد کوتاه در...

چرا شهید عراقی معتقد بود که مرحوم طیب، انقلابی نبود و مخالفتش با پهلوی دلیل دیگری داشت؟

در سالروز تیرباران مرحوم طیب حاج رضایی (11 آبان 1342) بازخوانی دیدگاه شهیدمهدی عراقی در باره او جالب توجه است. در حالی که بخشی از مبارزین و مورخان، دلیل تغییر رویکرد طیب را ، انقلاب درونی وی معرفی می کنند، مرحوم شهید حاج مهدی عراقی دیدگاه متفاوتی دارد. شهید مهدی عراقی در خاطراتی که در پاییز سال 1357 بیان کرد و بعدهادرسال1370درکتاب"ناگفته ها"منتشرشد دلیل تغییر رویکرد طیب را از دست دادن منافع مالی معرفی می کند.در بخشی از این خاطرات که...

توجیه تجاوز انگلیس، هدف مورخان انگلیسی

تاریخ ایران در جنگ جهانی اول همچون نقطه کوری می‌ماند که کمتر مطلبی در طول شصت سال اخیر درباره‌ آن نوشته شده است. اکثر منابع فارسی موجود در این باره در طول دهه 1940 و اوایل دهه 1950 نوشته شده‌اند، و به همین دلیل بر منابع اولیه و اسناد خارج شده از طبقه‌بندی تکیه ندارند. کتاب‌های عالمانه‌ای نیز که در طول شصت سال اخیر درباره تاریخ ایران مدرن در ایالات متحده به چاپ رسیده‌اند عملاً اشاره‌ای به این موضوع نکرده‌اند. چند کتابی هم که در...

دو روایت تکان دهنده از یک فاجعه هولناک

هورنی بروک وزیر مختار آمریکا در تهران در گزارشی راجع به کشتار مردم در مسجد گوهرشاد توسط قوای رضاخان به نقل از سفیر افغانستان در تهران چنین می‌نویسد: در گفتگویی که درباره اخبار ارسالی از سرکنسول افغانستان در مشهد به سفیر افغانستان با او داشتم، اطلاعات زیر به دست آمد: سفیر به من اطلاع داد که از طریق یک پیام رمزی از سوی سرکنسول افغانستان در مشهد شرح مفصلی از اوضاع به دستش رسیده است؛ اینکه در جریان شورش هشت افغانی کشته شده، پانصد...

تجددطلبی در ایران و اولین متجددان

تجددطلبی و ترقی به مفهوم تاریخی، پدیده عظیم و سازنده تمدن جدید غربی است. تجددطلبی از دیدگاه دانش سیاسی و جامعه شناسی، به مفهوم تغییر و تحول و تکامل هیئت جامعه است، ـ تحول در معنای غربی که عام و همه جانبه است و شامل سیاست و اخلاق و اقتصاد و عقاید و کردار اجتماعی و ارزشهای آدمی است ـ که از طبیعت مادی ناشی می‎شود. فکر ترقی و تجددخواهی در غرب، حاصل عصر روشنائی است که بر اثر آن، رابطه فرد و دولت بر پایه حق و تکلیف تغییر می‎یابد، مفهوم...

آمارهای هولناک

از اوایل جنگ اول جهانی، بحران مواد غذایی و به طور خاص بحران نان در ایران فراگیر شد. این بحران چند دلیل داشت: هجوم خارجی و قتل‌عام مردم و نابودی حرث و نسل در اکثر نقاط کشور، خشکسالی به ویژه در سال 1335 قمری، بحران‌های مصنوعی به منظور دست‌یابی به اهداف سیاسی و احتکار غلات توسط اغنیا و کارکنان دولت. وضعیت قحطی و عوامل بحران مواد غذایی در تهران به مراتب بیش از دیگر شهرها پیچیده بود. یکی از عوامل ظاهری قحطی در این شهر، سن و ملخ بود که به...

آریانا که بود و چه کرد؟!

حسین معتمدی منوچهری تنکابنی (بهرام آریانا) در 27 اسفند سال 1285 شمسی در تهران متولد شد. پدر او صدرالدین از اهالی محل ثلاث تنکابن بود. او پس از طی مدارس ابتدایی وارد مدرسه نیابت مدرسه نظام شد و سپس در تاریخ 1/7/ 1304 به دانشکده صاحب منصبی مدرسه نظام پیوست. منوچهری در سال 1306 به درجه ستوان دومی رسید. همسر اول منوچهری دختر فهیمی «فهیم الملک» بود و زبان فرانسه را خوب میدانست. حسین مکی درباره همسر اول منوچهری مینویسد: «روزی که برای اولین دفعه...

اوامر ملوکانه

علی‎اکبر علی‎اکبری‎ برای کسانی که در حوزه تاریخ معاصر ایران مطالعه نموده، و به ویژه اسناد سیاسی‌ ـ تاریخی این دوره را بررسی کرده‌اند، واژه «اوامر ملوکانه» نامأنوس نیست. این واژه در سرنوشت سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی ایران تأثیر زیادی داشته و می‌توان گفت، در بسیاری از موارد، مقدرات کشور ما را تعیین کرده است. اوامر ملوکانه به طور رسمی، توسط دفتر مخصوص شاهنشاهی ابلاغ می‌شد. به این صورت که یکی از سازمانهای دولتی یا...

اساتید بی سواد ، معضل دانشگاههای عصر پهلوی

یکی از ماجراهایی که اساساً سبب شد فعالیتهای دولتی را رها کنم و به دنبال کار آزاد بروم، مربوط به تشکیل حزب رستاخیز و گسترش شبکه آن در دانشگاه ملی بود. آن وقت من به معاونت مدرسه عالی شمیران رفته بودم و جای خود را به عنوان رئیس امور دانشجویان به دکتر حبیب ممیز داده بودم، اما هنوز در دانشکده اقتصاد دانشگاه ملی درس می‌دادم. یک شب که آمده بودم دانشگاه ملی، دکتر ممیز گفت قرار است امشب در دانشگاه جلسه حزبی تشکیل شود و مسئولان کانون حزب...

مجلس پهلوی؛ قربانی انحصارگرایی سیاسی

مقارن با شکل‌گیری نهضت مشروطه در ایران، یکی از مهم‌ترین خواسته‌هایی که از سوی مشروطه‌خواهان همواره در صدر مطالبات قرار گرفته بود، تشکیل عدالتخانه بود که بعدها به نظام مشروطه و مجلس شورای ملی تغییر کرد. می‌توان عنوان کرد که استقرار نظام پارلمانی در ایران یکی از مهم‌ترین رهاوردهای نهضت مشروطه بوده است، هرچند که در تحلیل نهایی باید عنوان کرد که هیچ‌گاه به آرمان‌های خود دست پیدا نکرد؛ آرمان‌هایی که در دوران پهلوی اول و دوم...

مفاسد مالی در عصر هویدا

یکی از خصوصیات دوران حکومت «هویدا» گسترش فساد در ابعاد مختلف بود و فساد مالی منشأ بسیاری از مفاسد دیگر به شمار می‌رفت. «فرد. جی. کوک» در 27 فروردین 1344 طی مقاله‌ای در مجله نیشن با استفاده از اسناد و مدارک، اختلاس‌ها و خیانت‌هایی از هیئت حاکمه رژیم شاه را در رابطه با دوبیلیون دلار پول نقدی که امریکا به ایران پرداخته بود پرده برداشت. ترجمه فارسی این مقاله به صورت کتابی به نام «رازبیلیون دلار» در سال 57 انتشار یافت، در صفحه 73 این...

شاه: کاری که پدرم نتوانست با روحانیت انجام دهد، من انجام خواهم داد !

علی دشتی سناتور و نویسنده دوران شاهنشاهی می‌گوید: بعد از آن سخنرانی کذایی اعلیحضرت در قم و توهین به روحانیت شیعه، از سر اندرز به شاه گفتم، سخنرانی اعلیحضرت در قم توهین به روحانیت شیعه بود که مورد احترام مردم هستند. شاه در پاسخ گفت: «کاری که پدرم نتوانست با اینها انجام دهد، می‌خواهم من انجام دهم». در کتاب «سروها در باد: آخرین روزهای شاه در تهران»، به تقریر امیراصلان، به ذکر خاطره‌ای از علی دشتی از رجال پهلوی ذکر کرده است که در ...

موش مرده!

موش مرده! در اواخر دسامبر سولیوان برای انجام ماموریتی به کاخ رفت که به قول خودش برای یک سفیر غیر عادی بود. می‌بایست به رئیس کشوری که نزد او اعزام شده بود بگوید که باید کشورش را ترک نماید. اما طی ماه‌های اخیر روابط آن‌ها به قدری نزدیک شده بود که حتی این توصیه به نظر سولیوان عجیب و غیر منتظره نرسید. شاه با دقت و آرامش به سخنان سفیر امریکا گوش داد و سپس رو به او نمود و کم و بیش التماس کنان دست‌هایش را به سوی او دراز کرد و گفت: « بسیار...

نخبه کشی در حکومت رضاخانی

نورالله عقیلی ، دکترای تاریخ، و سطح خارج فقه اهمیت حضور نخبگان و تأمین امنیت و فعالیت آزادانة آنان در یک جامعة رشدیافته و یا رو به رشد، موجب بالندگی بیشتر کشور و حتی جامعة جهانی گردیده و به تولید علم و اندیشه و توسعة همه جانبه و پایدار انجامیده و علی‎رغم برخی کنشها و واکنشهای طبیعی می‎تواند ثبات سیاسی حکومتها را نیز موجب گردد. ضمن اینکه مهم‎ترین مانع بر سر راه استبداد، خودکامگی، و فساد در تمامی عرصه‎های اجتماعی بوده و...

از اصلاحات آمریکایی تا قیام 15 خرداد 1342 - بررسی ریشه های قیام 15 خرداد

الف) مقدمه پس از کودتای 28 مرداد 32 هریک از نیروهای مبارز علیه دولت پهلوی به نحوی از انحا به حاشیه رانده شدند. آیت الله کاشانی منزوی و خانه نشین شد؛ گروه فدائیان اسلام با اعدام رهبران آن متلاشی گردید؛ مرجعیت دینی شیعه نیز که در دستان آیت الله بروجردی بود، تمایلی به شرکت در مسائل سیاسی نداشت. وضع به گونه ای بود که نیروهای مذهبی و قشر روحانی برای نردیک به یک دهه(از 32 تا 42) حضور فعال و چشمگیری در صحنه سیاسی کشور نداشتند. با درگذشت آیت...

وقتی "ملیجک دربار" نقش قاتل را ایفا می کند - نگاهی به زندگی سیاسی اسدالله علم

مقدمه اسدالله علم را باید یکی از مشهورترین و در عین حال تاثیرگذارترین رجال دوران پهلوی دوم نامید. هرچند وی شهرتش را بیشتر مرهون مفاسد اخلاقی و رفتارهای ملیجک گونه اش در دربار پهلوی است لکن با مروری بر تاریخ معاصر کشور می توان ردپای وی را در بسیاری از وقایع مهم به ویژه در دهه 40 شمسی به نظاره نشست. قیام 15 خرداد 42 یکی از مهمترین وقایعی است که اسدالله علم در وقوع و به خاک و خون کشیدن آن نقش اساسی را ایفا نمود. وی که در دوران وقوع...

دستهای فرو رفته در خون

با خروج محمدرضا شاه از ایران در 26 دی 1357، احتمالِ بازگشت امام خمینی به ایران در اولین فرصت، قوت گرفت. اندک زمانی بعد امام طی سخنانی بر آن تصریح و تأکید کرد و ورود به ایران را پس از سالها تبعید و دوری از وطن در زمانی بسیار نزدیک حتمی دانست. تصمیم امام و حمایت و همراهی سراسری مردم ایران از این امر، دولت و حاکمیت را به وحشت انداخت. زیرا شاپور بختیار در مقام نخست‌وزیر به خوبی می‌دانست که با حضور امام در ایران و مخالفت گستردة مردم...

شاه از سرطان خود اطلاع نداشت

از آنجا که ایادى (پزشک مخصوص شاه) مى دانست شاه ورقه هاى توضیحى داخل بسته هاى دارو را طبق عادت مطالعه مى کند، داروهایى که براى مهار بیمارى شاه لازم بود را در بسته هاى داروهاى دیگر براى او مى فرستادند تا متوجه موضوع نشود. این راز حتى از اسدالله علم نیز پنهان نگاه داشته شد و او تا پایان عمرش در سال ۱۳۵۶ ماهیت بیمارى شاه را نمى دانست. اسدالله علم وزیر دربار پهلوى در یادداشت هاى روز ۲۲ مهر ۱۳۵۳ خود نوشته است: «صبح شرفیاب شدم. خوشبختانه...

فرجام آخرین فرمانده ارتش شاه

اعلام بیطرفی ارتش منجر به فروپاشی ارتش شد و بعد از مدتی امیران سر از پاریس درآوردند و ارتشبد قره‌باغی بعد از استفعای نخست‌وزیر استفعا داده و از کشور گریخت و در سال 1376 در اروپا در گذشت. ارتشبد عباس قره باغی در سال 1297ش. در تبریز متولد شد. پدرش میرزا کریم­خان شغل تجارت داشت و مانند بسیاری از مردم ساکن آذربایجان در زمره مهاجر زادگانی بود که اجداد او پس از جنگ­های معروف ایران و روسیه به ایران مهاجرت کردند و در تبریز اقامت کردند. عباس...

کند و کاو در زندگی اشرف پهلوى

فردوست در رابطه با فساد اخلاقى و بى بند و بارى اشرف پهلوی چنین مى‏گوید: «پس از رفتن رضا شاه، اشرف بى بند و باری و فساد کم مانندى را شروع کرد. تهیه فهرست مردانى که در دوران 37 ساله سلطنت محمدرضا پهلوی با اشرف رابطه داشتند ، بسیار دشوار و غیر ممکن است ، چون حتى خود او نیز نمی تواند همه آنها را به یاد آورد، مسلما لیست طویلى خواهد شد..... روز چهارم آبان 1298 در بیمارستان احمدیه تهران زنى به نام تاج الملوک (دختر تیمورخان آیرملو) هنگامى که...

1
2
3
4
...
47
48
49
50
51
52
53
...
114
115
116
117