انقلاب اسلامی

مقالات

پیمان سعد آباد ؛ نگاه از درون

محسن اسماعیلی نمايندگان مجلس شوراي ملي روز 25 بهمن 1316 پيمان عدم تعرض و همكاري خاورميانه، موسوم به «پيمان سعدآباد» را تصويب كردند. اين پيمان روز 17 تيرماه همان سال در تهران ميان نمايندگان دولت‌هاي ايران، افغانستان، عراق، عربستان و تركيه منعقد شده بود و اين كشورها بر اساس آن متعهد شدند در امور داخلي هم دخالت نكنند، مرزهاي يكديگر را محترم بشمارند، عليه يكديگر به عمليات نظامي دست نزنند و خاك خود را عليه ساير كشورهاي عضو در...

پیامدهای پیمان سعدآباد

فخری رضایی سیاست خارجی ایران قبل از جنگ جهانی دوم ‌در زمان رضاخان، بر مبنای استوار کردن موقعیت خود در برابر دو قدرت شوروی و انگلیس بود. بر همین اساس، می‌توان نزدیکی ایران به آلمان را در دوره رضاخان مورد بررسی قرار داد. اما این سیاست تنها با نزدیکی به آلمان تحقق پیدا نمی‌کرد، به همین خاطر رضاخان برقراری روابط دوستانه با دولت‌های همجوار و قدرت‌های منطقه‌ای را در دستورکار قرار داد و در ادامه همین سیاست بود که ‌17 تیر 1316...

بازنگری پیمان 1316 سعدآباد

سید جواد موسوی انگلیسی‌ها پس از انقلاب اکتبر 1917 در روسیه تزاری و سقوط رومانوف ها و ایجاد حکومت جدید سوسیالیستی شوروی فوق العاده وحشتزده و نگران شدند.[1] در سالهای بین دو جنگ جهانی، انگلستان سراسر خاورمیانه را تحت نفوذ و سلطه خود داشت. تعدادی از کشورهای این منطقه مانند عراق و فلسطین و ماوراء اردن از طرف جامعه ملل تحت قیومیت انگلستان قرار گرفته بودند و تعدادی دیگر؛ مانند مصر و عربستان سعودی در نتیجه قراردادهایی، حقوق و...

هنر انقلاب؛ از نهضت امام خمینی(ره) تا اکنون

«روز هنر انقلاب اسلامی» عبارتی در تقویم فروردین ماه هرسال و در روز بیستم این ماه به مناسبت سالروز شهادت یکی از هنرمندان بنام انقلاب اسلامی، شهید سید مرتضی آوینی است. به این مناسبت معمولا نشست‌هایی برگزار می‌شوند و نویسندگان و هنرمندان و کارشناسان و دست‌اندرکاران نهادها و سازمان‌های فرهنگی درباره و وصف هنر انقلاب سخن می‌گویند. در این گفت‌وگوها، یکی از مقوله‌ها، تعریف هنر انقلاب اسلامی و محدوده آن است و هر سخنران از نگاه و...

کودتای سوم اسفند به روایت مصدق

یکی از موضوعات جنجالی مجلس چهاردهم بحث اعتبارنامه سند ضیاءالدین طباطبایی بود که دکتر مصدق با آن مخالفت کرد او در جلسات 16 و 17 اسفند 1322 مطالبی را در مورد کودتا و نقش سید ضیاء افشا کرد که خواندنی است او در این جلسات اظهار داشت: کودتا شب 3 حوت واقع و دستخط شاه شب ششم حوت به ولایات مخابره شده است و این دستخط در اثر کودتاست والا سابقه داشت که یک مدیر روزنامه که نه طی مراحل اداری نموده و نه مقبوليّت عامّه داشته است، یک مرتبه...

کودتای سوم اسفند به روایت مصدق

یکی از موضوعات جنجالی مجلس چهاردهم بحث اعتبارنامه سند ضیاءالدین طباطبایی بود که دکتر مصدق با آن مخالفت کرد او در جلسات 16 و 17 اسفند 1322 مطالبی را در مورد کودتا و نقش سید ضیاء افشا کرد که خواندنی است او در این جلسات اظهار داشت: کودتا شب 3 حوت واقع و دستخط شاه شب ششم حوت به ولایات مخابره شده است و این دستخط در اثر کودتاست والا سابقه داشت که یک مدیر روزنامه که نه طی مراحل اداری نموده و نه مقبوليّت عامّه داشته است، یک مرتبه...

نهضت های سیاسی اجتماعی ایران قبل از کودتای 1299 رضاخان

دکتر سید جلال الدین مدنی ملت ما که پس انقلاب مشروطیت انتظار استقلال و آزادی و رفاه را داشت همان طور که دیدیم مواجه با مصایب بسیار گردید. امپریالیست های انگلیس، روسیه تزاری و آلمان بر سر ایران و در جهت اجرای برنامه های استعماری به نزاع برخاستند و مداخله در امور ایران را بیشتر نمودند. مقارن پیروزی انقلاب مشروطیت نیروهای نظامی انگلیس در جزیره هنگام و در سواحل خلیج فارس پیاده شدند و در سیستان و بلوچستان به دخالت پرداختند....

نهضت جنگل و کودتای 1299

سید مصطفی تقوی در مسیر پر پیچ و خم تحولات ایران از نهضت مشروطیت تا کودتای 1299، نهضت جنگل از جمله پدیده‌هایی است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. انگیزه‌ها و اهداف نهضت، ترکیب رهبران نهضت و رفتارشناسی آنان، فرایند تحولات نهضت، سرنوشت و سرانجام آن، هر کدام مسائل مهمی هستند که مطالعه و آسیب‌شناسی آنها می‌تواند تجربه‌های ارزشمندی را در اختیار خواننده قرار دهد. پرداختن به این مقوله‌ها بیرون از هدف این نوشته است. در این مقال تنها...

مشروطه زدایی و کودتا گرایی از زبان ملک الشعرای بهار

سید مصطفی تقوی عوامل گوناگونی دست به هم دادند تا کودتای سوم اسفند 1299 آفریده شد. آنارشیسم، واگرایی، خود محوری های شخصی و خانوادگی، گروه گرایی و حزب بازی، ترجیح منافع خصوصی بر منافع عمومی، بخشی از عواملی هستند که به نابسامانی اوضاع انجامیده و بستر ذهنی و عینی را برای احساس نیاز به یک دیکتاتور فراهم ساختند. ملک الشعرای بهار که خود از مشروطه خواهان به نام بوده و شاهد سر برآوردن دیکتاتوری رضا خان از دل نا بسامانیهای پس از مشروطه...

مجلس و پادشاهی رضاخان سردار سپه

نیلوفر کسری کودتای انگلیسی سوم اسفند 1299 خورشیدی که منجر به قدرت گرفتن افسر ساده‌ای به نام رضاخان میر پنج شد، فصل جدیدی را در تاریخ معاصر ایران گشود و مجلس مشروطه را به صورت ابزاری در دست نظامیان بدل ساخت. به طوری که طی چندین دوره تا شهریور 1320 و اشغال نظامی ایران توسط متفقین و تبعید رضاشاه به جزیره موریس، از جنگ و جدال احزاب تندرو و مجادله نمایندگان خبری نبود و فقط بله قربان گویان و احسنت گویان به صندلیهای مقدس نمایندگان...

کودتای مارک دار

موسی حقانی سوم اسفند ماه یادآور واقعه‌ای تلخ و سرنوشت‌ساز در تاریخ معاصر ایران است. هر فرد آشنا با تحولات ایران می‌داند که در سوم اسفند 1299شمسی تهران ــ پایتخت کشور ما ــ براساس طرحی از پیش آماده شده به اشغال قوای قزاق درآمد و کودتاگران به سرعت و به راحتی موفق به قبضه کردن امور شدند. کودتاگران مدعی بودند که برای سر و سامان دادن به وضعیت آشفته کشور قیام کرده و خواهان پیشرفت وترقی کشور و قطع ریشه فساد می‌باشند. استقرار امنیت از...

شمارش معکوس برای کودتای سوم اسفند

امین کمال‎زاده دوشنبه سوم اسفند 1299 کودتا علیه دولت سپهدار ساعت یک بامداد، 2 هزار و 500 قزاق به فرماندهی رضاخان که از قزوین حرکت کرده بودند، از دروازه‎های قزوین و حضرت عبدالعظیم، وارد تهران شدند و بدون هیچ درگیری تهران را تصرف و دولت فتح‎الله خان اکبر (معروف به سردار منصور و سپهدار اعظم) را سرنگون کردند. قزاق‎ها پس از تصرف مراکز مهم و استراتژیک شهر، کنترل سازمان‎های دولتی را به‎دست گرفتند و با احمدشاه - آخرین شاه قاجار -...

سيّد ضیاء که بود؟

در یکی از روزهای تابستان سال 1268 شمسی، مطابق با شهر شوال‌المكّرم سال 1310 هجری قمری و ماه ژوئن سال 1889 میلادی، از مادری شیرازی و پدری یزدی، کودکی در شیراز زاده شد که «ضیاءالدّین» نام گرفت. پدرش «آقا سيّد علی یزدی»، در دربار «مظفرالدّین شاه»، «محمدعلی شاه» و «احمد شاه» به شغل خطابت و روضه‌خوانی اشتغال داشت. «آقا سيّد علی» قبل از آمدن به ایران، در اواخر سلطنت «ناصرالدّین شاه» در حوزه علمیه نجف به فراگیری فقه و اصول و معارف...

سیدضیاء ،مشروطه‌خواه کودتاچی

محسن ردادی سید ضیاء الدین طباطبایی از نخستین کسانی بوده که به خانه‌ی مرتجعین و مخالفان مشروطه بمب می انداخته است . او در دوران مشروطیت با انتشار مقاله‌های پر سرو صدا علیه شاه ، مورد حمایت مشروطه‌خواهان قرار گرفت . زمانی که مشروطه‌خواهان دست به اسلحه بردند تا محمدعلی شاه را وادار به پذیرش خواسته‌های خود نمایند ، سید ضیاء 20 ساله ، در نبرد پنج روزه‌ی تهران شرکت نمود و فرماندهی بخشی از مجاهدین مسلح را برعهده داشت. سید...

سهم انگلیس درصعود و افول رضاخان

رضاخان در سال 1921 با یک کودتای انگلیسی به قدرت رسید و با یک کودتای انگلیسی دیگر به تخت سلطنت جلوس کرد . او مخلوق انگلیسی‌ها بود. در اوت 1941 که نیروهای متفقین به ایران حمله کردند، قصد پناهندگی به سفارت انگلیس در تهران را داشت ، اما انگلیسیها به او جواب رد دادند. در نتیجه، با ذلت استعفاء داد و برای نجات جانش با یک کشتی انگلیسی از ایران رفت و بقیه عمر خود را تحت‌ حمایت انگلیس سپری کرد و ... در جریان جنگ جهانی اول ، انگلیسی‌ها پس از...

زمینه سازی های لازم برای کودتای 1299

سید مصطفی تقوی انگلیسیها، برخلاف همیشه که معمولاً درباره نامزدهای ریاست دولت با شاه به گفت وگو می نشستند و به گونه ای با هم به توافق می رسیدند، درباره کودتا و مجریان آن نخواستند هیچ کدام از رجال ایران و حتی شخص شاه در جریان امور آن قرار گیرد. اگرچه نرمن در دیدار با احمدشاه موافقت او را برای روی کار آوردن یک دولت مقتدر کسب کرده بود،١ اما آنها می دانستند که ممکن است شاه با افرادی که آنان برای رهبری دولت ، جدید در نظر گرفته اند...

روایت کاردار آمریکا از سقوط سید ضیاء

کاردار آمریکا در تهران : سیدضیاء انگلیسی ها را ناامید کرده بود . او تلاش کرد پای شرکت‌های نفتی آمریکا را به ایران باز کند. او به یکی از مشکلات بریتانیا تبدیل شده بود . سیدضیاء پس از برکناری ، کشور را ترک کرد . البته خیلی خوش شانس بود که از کشور خارج شد ، چون اگر می‌ماند .... سیدضیاءالدین طباطبایی به همان سرعت که (در سوم اسفند 1299) بر سر قدرت آمد، (در سوم خرداد 1300) سقوط کرد. تلگرام انگرت (کاردار آمریکا در تهران ) که در 25 می 1921 ( چهارم خرداد...

رواج پرونده سازی با هدف اخاذی در عصر رضاخان

در دوره رضاخان تمامی رجال، شخصیتها، نمایندگان مجلس ، افراد بانفوذ و صاحب مقام، صاحبان حرفه‌ها و مشاغل تجاری پرونده‌هایی نزد رئیس تأمینات داشتند. او هرگاه اراده می‌کرد با همین پرونده‌سازیها فرد موردنظر را به خاک سیاه می‌نشانید؛ این رفتار، راهی پرسود برای ثروت‌اندوزی رؤسای شهربانی بود. بسیاری از دارندگان پرونده سیاسی در شهربانی مبالغی کلان در ازاء مطرح نشدن آن، به رئیس شهربانی می‌پرداختند تا از عقوبت فرجام خلاصی یابند. ...

رضاخان و کودتای 1299

رزیتا میری کودتای سوم اسفند 1299 را می‌توان نقطه عطفی در روابط سیاسی ایران و انگلیس دانست چرا که با انقلاب اکتبر 1917، سلسله قاجار از حمایت روسیه محروم شد و هنگام آن رسیده بود که رقیب دیرینه او، انگلیس بدون نیاز به تقسیم منابع با رقیب به تدریج حضور گسترده خود را در ایران بیش از پیش تثبیت نماید. هدف از کودتای 1299 برندازی احمدشاه نبود بلکه کودتا به مثابه اولین کیش برای مات کردن آخرین شاه قاجار به شمار می‌رفت. ژنرال آیرونساید به...

رضا خان از تولد تا کودتا

ابراهیم حدیدی در اسفند سال 1256 (1295ق) همزمان با سفر دوم ناصرالدین شاه قاجار به اروپا و زمزمه تشکیل قزاقخانه توسط روسها در ایران، در روستای آلاشت از توابع سوادکوه مازندران کودکی به دنیا آمد که رضا نام گرفت (بعدها انقراض سلسله قاجاریه و تأسیس حکومت پهلوی به دست وی به وقوع پیوست). نام پدر رضا، عباسعلی (سرهنگ فوج سوادکوه) و مادرش زهرا (نوش آ‌فرین) از مهاجرین قفقاز می‌باشد. نوش‌آفرین همزمان با تولد رضا، همسرخود را که در مأموریت...

دوست و دشمن کودتای سوم اسفند

محمدرضا تبریزی شیرازی در آخرین روز حیات کابینه سیاه «سيّد ضیاءالدّین» تظاهرات وسیع و دامنه‌داری علیه او در مسجد شاه برپا کردند و سخنرانان در یک اجتماع چند هزار نفری سیاست‌های استعماری دولت انگلستان را به شدّت مورد انتقاد قرار دادند و در پایان جمعیت انبوه و فشرده فریاد کشیدند: «سيّد ضیاءالدّین» را نمی‌خواهیم ..... نمی‌خواهیم. به دنبال اجتماعات مردمی و تظاهرات عمومی به ناچار «احمدشاه» حکم عزل «سيّد ضیاءالدّین» را از...

دفاع سید ضیاءالدین طباطبایی از کودتای سوم اسفند

با ورود سید ضیاءالدین طباطبایی به مجلس چهاردهم حملات زیادی علیه او صورت گرفت که وی را ناچار از دفاع خود ساخت. او در جلسه 17 اسفند 1322 در مقابل حملات دکتر مصدق و ضیاءالملک فرمند، دفاعیاتی به شرح یر از خود انجام داد: پس از این که رییس‌الوزرا شدم دستور دادم که عهدنامه شوروی را امضاء کنند، اسناد و مدارک هم موجود است در زمان «مشیرالدّوله»، «مشاورالممالک» مأمور مسکو شده است که بروند ببینند دولت سویت که دو سه سال بود می‌خواست با...

دستگیری متنفذین تهران در كودتاي رضاخان به روایت اسناد وزارت خارجه آمريكا

رهبران کودتا بلافاصله دستور دستگیری شمار زیادی از متنفذین شهر را صادر کردند. کالدول اوضاع را چنین تشریح می‌کند: «از آنجا که اوضاع و احوال آینده غیرقابل پیش‌بینی بود، در چند روز اول پس از «فتح» تهران، شور و هیجان مفرطی بر شهر حاکم شد. بلافاصله معلوم شد که اوضاع تحت کنترل سیدضیاءالدین است و او حوادث شهر را جهت‌دهی می‌کند. اولین کاری که بدان پرداخته شد، دستگیری افراد سیاسی بود؛ خصوصاً آن عده‌ای که به مدد جایگاه سیاسی خود مال...

در حاشيه سواد رضاخان

دكتر حسين آباديان ملك الشعرای بهار از نامه اي با امضاي رضاخان سخن به ميان میآورد كه در آن لغت قزاق‌هائی را «قزاق‌های»، مأمور را «معمور»، هستند را «حستند»، بزنید را «به زنید»، ‌صورت را «سورت» و بعد از را «بعدز»، نوشته و نامه را به ‎عنوان «رضای سرتیپ»، امضا کرده است. متنی که بهار نقل کرده البته حاوی اغلاط انشائی هم هست. در سوم اسفند 1299 رضاخان ميرپنج با نقشه‎ای دقیق و حساب‎شده دست به کودتا زد و تهران را متصرف شد. اینکه...

بهائیت و کودتای رضاخان

علی حقیقت‌جو پیوند و همکاری بهائیت با رژیم پهلوی ـ که تاریخ، آن را به دو ویژگی «فساد» و «وابستگی» می‌شناسد ـ از واقعیات آشکار تاریخ است. این همکاری و تعامل، که به نحو «فزاینده‌» تا آخرین لحظات عمر آن رژیم ادامه داشت، سابقه‌ای حتی بیش از عمر سلطنت پهلوی داشت و به سالها پیش از کودتای 1299 می‌رسید. اسناد و مدارک تاریخی حاکی است که، محفل بهائیت در ایران، مدتها پیش از کودتای «انگلیسی» سوم اسفند 1299، توسط مهره نشاندار خویش:...

برخورد رضاشاه با علما

نیلگون دریایی «رضا ماکسیم» پس از کودتای 1299 به «رضاشاه»، «اعلیحضرت همایونی» تغییر نام داد. او در دوران کودکی از خطرات و سرمای مصیبت بار سوادکوه به شکلی معجزه آسا نجات یافته بود و در جوانی به لباس نظامی درآمد. بعد از کودتا پا در رکاب نظام پادشاهی ایران گذاشت تا برای تحکیم پایه های قدرت خویش به سیاستی متوسل شود که هرگونه مانع را با اعمال «زور» و «مکانیسم خشونت» از میان بردارد. او به این منظور نیازمند در اختیار داشتن ابزار خشونت...

بخشش سرزمینی در دوران رضاشاه

رضاشاه پهلوی ارتفاعات آرارات در غرب ایران را به ترکیه، قسمت‌هائی از شرق ایران را به افغانستان و منطقه سوق الجیشی اروند رود (شط العرب) را به عراق بخشید. سرلشکر ارفع که در سفر رضاشاه به ترکیه عضو هیأت همراه وی بود، خاطراتی از این سفر در زمینه نوع نگرش رضاشاه نسبت به اختلافات مرزی ایران با همسایگان دارد که خواندنی است. ارفع در خاطرات خود می‌گوید: «من عضو هیأت تحدید حدود و حل اختلافات بودم. در این هیئت کسانی چون محمدعلی فروغی و...

آشنایی با مهره نظامی کودتای 1299

دکتر غفار زارعی رضاخان میرپنج برای انگلیسیها به‌قدری اهمیت یافت که حاضر شدند یکی از قدیمی‌ترین و بهترین مهره‌های خود یعنی سیدضیاء طباطبایی را برای او خرج کنند تا مقدمات سلطنت او فراهم شود. از فرماندهی قشون قزاق تا وزارت جنگ، راه کوتاهی نبود که به‌سادگی طی شود و ازسوی‌دیگر تغییر سلطنت واردآوردن ضربه‌هایی به سلطنت قاجاریه را می‌طلبید که کودتای سوم اسفند از جمله این موارد به‌شمار می‌رود. کودتای سوم اسفند شیوه استعمار...

ایران در فاصله دو کودتا 1332- 1299

نقد و بررسی کتاب گذشته چراغ راه آینده است مقدمه: کتاب "گذشته چراغ راه آینده است" با ورود به بررسی اوضاع و احوال کشورمان در فاصله میان دو کودتای اسفند 1299 و مرداد 1332، و با ارائه حجم انبوهی از اطلاعات و داده‌های تاریخی، نام خود را به عنوان یکی از کتب مطرح درباره این دوران به ثبت رسانیده است. البته آنچه در این کتاب در وهله نخست جلب توجه می‌کند، نامشخص بودن نام نویسندگان آن و بهره‌گیری از عنوان مستعار "جامی" است. اصولاً از آنجا...

اهداف کودتاگران سوم اسفند 1299 از دیدگاه شهید مدرس

علی وزوایی این موضوع که کودتای سوم اسفند 1299 ه . ش و به قدرت رسیدن رضاخان یک طرح و عملیات کامل استعماری و انگلیسی بود , از واقعیت های بسیار آشکار و ثابت شده تاریخ معاصر ایران است و اکنون همه می دانند که رضاخان , ظاهرا ماجرا محسوب می شد و کودتاگران واقعی که رضاخان را مثل عروسک می چرخاندند , کسانی غیر از لرد ریدینگ (فرمانروای انگلیسی هندوستان و نایب السلطنه انگلیس ), وینستون چرچیل (وزیر جنگ انگلیس) , اردشیر ریپورتر(جاسوس و عامل...

1
2
3
4
...
53
54
55
56
57
58
59
...
112
113
114
115