مقالات

بررسی جنبش فدائیان اسلام با تکیه بر الگوهای تطبیقی

مهدی علیخانی این مقاله از مقالات برگزیده در همایش بزرگداشت پنجاهمین سالگرد فدائیان اسلام می باشد که توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی برگزار گردیده است. بی تردید در تاریخ معاصر ایران، دوره تاریخی ( شهریور 1320 تا کودتای 28 مرداد 1332 ) از اهمیت ویژه ای برخوردار است و آنرا دوره تنویر و تنوع افکار سیاسی تلقی می کنند که بسیاری از حرکتها و اندیشه ها از چپ و لیبرال دموکراسی گرفته تا اسلامی و بنیادگرا، فرصتی برای اظهار وجود پیدا...

بازخوانی پرونده نواب صفوی

سید علیرضا سید کباری طلوع ستاره سال 1303 هجری شمسی است. آفتاب در پس ابرهای سیاه ستم، آخرین نفس های خود را می‌کشد. نور کم سویی به زمین می‌رسد. پاها در بند است. دست ها رهایی ندارند و فریادها در گلو خفه می‌شوند. ناگاه صدای کودکی در فضای خانه می‌پیچد. ستاره‌ای به خانه کوچک آقا سید جواد قدم می‌نهد. نوای آسمانی دعا بر زبان پدر جاری می‌شود. آقا سید جواد میرلوحی نام فرزند را سید مجتبی می‌گذارد تا در لحظه لحظه زندگی به یاد خاندان...

آغاز تحقیقات برای ساخت فیلم شهید نواب صفوی

استاد مهدی عبدخدائی (دبیرکل)‌ همراه با علی صداقت و دکتر محمد طه عبدخدائی (اعضای شورای مرکزی جمعیت فدائیان اسلام) چندي پيش با حضور در بنیاد سینمایی فارابی و ملاقات با سیداحمد میرعلائی (مدیرعامل)، حسن نجاریان (قائم مقام)، جعفر گودرزی (مشاور اجرایی و مدیر روابط عمومی) و داریوش دامیار (سرپرست بخش فرهنگی) به بررسی ابعاد شخصیتی شهید نواب صفوی پرداختند. در این دیدار، سیداحمد میرعلائی ضمن تقدیر از مجاهدت عالمانه اعضای جمعیت فدائیان...

از مجتبی میرلوحی تا نواب صفوی

اصغر زارع علمایی چون آیت الله بروجردی، طالقانی و در نهایت امام خمینی در عین نگرانی نسبت به جان و زندگی فدائیان، فاصله معنادار خود را با آنان حفظ کرده اند. « ما زنده ایم و خدای منتقم بیدار ».1 این عبارت، جمله آغازین بیانیه اعلام موجودیت سازمان فدائیان اسلام است. اعلامیه ای که نخستین ثمره آن ترور یا اعدام انقلابی احمدکسروی در جلسه دادگاه رسیدگی به اتهامات دینی وی بود. کسوری در حوزه دیدگاه های دینی، راه به خطا برده و نظراتش...

وصیت‌نامه نواب صفوی

هوالعزیز بسم الله الرحمن الرحیم به نام مقدس آخرین وصی و قائم آل محمد پیشوای غایب جهان و بشر وجود منزه امام زمان اعلی منزلت والا پایگاه مهدی عجل الله تعالی فرجه و حقق آمالنا و فیه آمین الله العالمین برادران مسلمانم در سراسر دنیا، دوستان ثابت قدم خدا و محمد و آل محمد (ص) السلام علیکم و رحمه الله و برکاته ان الدنیا قد ادبرت و ان الاخره قد اقبلت. همانا دنیا از ما رو گردانده و آخرت به ما رو کرده است، آنچه از عمر ما گذشت و فانی شد از...

نواب صفوی مبارز سازش ناپذیر

شهید سیدمجتبی نواب صفوی پس از چهار سال اقامت در نجف به دستور‌آیت‏الله سیدابوالحسن اصفهانی جهت مبارزه با کجروی‏های کسروی به‌ایران آمد.وی با تشکیل جمعیت فداییان اسلام به مبارزه با بدخواهان و بداندیشان پرداخت. ترور وابستگان استعماری مانند احمد کسروی‌، عبدالحسین هژیر‌، علی رزم‏آرا و حسین علاء از جمله فعالیت‏های سیاسی این جمعیت می‏باشد. شهید نواب صفوی سرانجام‌‌ به همراه 3تن از همرزمانش به نام‏های خلیل طهماسبی‌، مظفر علی...

نواب صفوى تلفنی جمال عبدالناصررا تهدید کرد

به تلفن چى گفتم: نواب صفوى مى‌خواهد با جمال عبدالناصر صحبت کند.پس از لحظاتى، تلفن را به نواب صفوى دادم.شاید حدود ده دقیقه گفتگوى تلفنى ادامه یافت و نواب صفوى،از شدت خشم مى‌غرید و عبدالناصر را پشت تلفن تهدید مى‌کرد و او را از عاقبت کارى که کرده است مى‌ترسانید در سال 1366، نیمه شبى پس از یکى از جلسات "سمینار حرمین " در لندن به سوى محل اقامت خود مى‌رفتم که ابوذر برادر خوب عراقى معارض بعث، از راه رسید و گفت: با ماشین وى برگردیم. برادر...

نگاهی به مانیفست فدائیان اسلام

جمعیت فدائیان اسلام اگر در عرصه عمل با ترور شهره هستند، اما در عرصه نظر با طرح ایده حکومت اسلامی شناخته می‌شوند. ایده‌ای که مشروح و مبسوط آن در سال ۱۳۲۹ توسط سیدمجتبی نواب صفوی، رهبر این حزب، در مجموعه‌ای به نام راهنمای حقایق یا نماینده کوچک حقایق نورانی جهان بزرگ آمده است. این کتاب گرچه مانیفست فدائیان محسوب می‌شود اما فاقد ظرافت‌های نظری است و در بخش‌های مختلف کتاب، چه جایی که درصدد شناخت مشکل است و چه زمانی که ادعای حل...

نامه منتشر نشده از شهید نواب صفوی به آیت الله سید صدر الدین صدر

سند زیر متن نامه منتشر نشده ای است از شهید نواب صفوی در اردیبهشت ماه سال 1332 به آیت الله سید صدرالدین صدر مهم ترین حامی فدائیان اسلام در قم. این نامه در اختیار خانواده مرحوم صدر بوده است. روی پاکت نامه الصلوه والسلام علی المعصومه الکبری مولاتی و عمتی پدر بزرگوارم حضرت آیه الله صدر رفع الله به رایه الاسلام و خذل به أعدائه هوالعزیز شب پنجم رمضان المبارک 1372 ه ق ]اردیبهشت 1332[ پدر بزرگوارم حضرت آیه الله صدر ادام الله بقائکم و...

فهرست دارایی‌های شخصی نواب صفوی

پس از بازداشت شهید سید مجتبی نواب صفوی رهبر جمعیت فدائیان اسلام، بلافاصله دستور تفتیش از خانه و صورت‌برداری از مایملک و موجودی خانه‌اش از طرف فرماندار نظامی تهران صادر شده و به مرحله اجرا در آمد. آنچه می‌خوانید صورت‌جلسه تنظیم شده است که در پرونده ایشان به دست آمده. صورت‌جلسه بفرموده، اینجانب ستوان دوم شهنام نماینده دادستانی فرمانداری نظامی به اتفاق مأمور ویژه امیر یوسفی، اثاثیه منزل سید مجتبی نواب صفوی را واقع در...

عبد خدایی : امام خمینی بعد از انقلاب، گذشته یاران نواب را تایید می‌کرد

یاران نواب بعد از انقلاب مانند صادق امانی، هرندی ها و مهدی عراقی از نزدیک ترین یاران امام می شوند و امام حال و گذشته آنها را تایید می کند. محمد مهدی عبد خدایی از معدود بازمانده های فدائیان اسلام است که در اسفند 1330 پس از ترور فاطمی در آستانه اعدام قرار گرفت اما به علت صغر سن، اعدام نشد با این حال 8 ماه بعد از اعدام فدائیان، دستگیر و به 8 سال زندان محکوم شد. رابطه بسیار نزدیک وی با اعضای فدائیان از جمله نواب صفوی، حافظه بسیار قوی او،...

سیری در اندیشه ها و مبانی فکری جنبش فدائیان اسلام

مهدی علیخانی این مقاله برآن است تا از منظر آسیب شناسی جنبش ها، با تکیه بر منابع دست اولی چون کتاب راهنمای حقایق که به تعبیر مؤلف آن (نواب صفوی) "قانون اساسی حکومت اسلامی " است، به بررسی اندیشه ها و مبانی فکری جنبش فدائیان اسلام بپردازد. مقدمه بدون شک بنیادی ترین عامل درفرایند پیدایش و شکل گیری یک جنبش و تبدیل شدن آن به نهضت فراگیر و انقلاب، تکوین اندیشه و مبانی فکری آن است. بنابراین چنانچه نظام اندیشه ای یک جنبش، دارای ضعف و...

روش نواب براي «حکومت اسلامی» اجرای احکام اسلام بود

سعدالله زارعی پنجاه سال از آن روز می‏گذرد! روزی که آن «سر» بر سر «دار» رفت اما هنوز آن «سردار» ایستاده است و بر «طناب پوسیده» و «چوبه تیر» لبخند می‏زند. او که همواره با «هوالعزیز» لب به سخن می‏گشود و با «به یاری خدای توانا» ختم می‏کرد، عزیز توانایی بود که هنوز استقامت را فریاد می‏کند. ما در این مقاله سر آن داریم تا کمی از آن «روح بلند» سخن بگوییم نه برای آن که او را معرفی کرده باشیم- چه او را به این نیاز نیست- بلکه ادای دینی است...

تفاوت های نهضت امام خمینی با نهضت نواب

سید مجتبی میرلوحی معروف به نواب صفوی، همان انقلابی پر شروشوری است که در سال 1324 پس از ترور احمد کسروی، و انتشار اولین بیانیه اش، با امضای فدائیان اسلام، نامش بر سر زبان ها افتاد و تا سحرگاه 26 دی 1334 که به همراه 3 یار و همراه همیشگی اش ، خلیل طهماسب، سید محمد واحدی و مظفر علی ذوالقدر، به دیار باقی شتافت، همواره در حال تلاش و مبارزه برای از بین بردن مظاهر بی دینی در جامعه بود. از جمله اقدامات موثر نواب می توان به موارد زیر اشاره کرد: 1 -...

تایید مقام علمی شهید نواب صفوی توسط آیت‌الله طالقانی

شواهد تاریخی حاکی از آنند که رابطه شهید نواب صفوی و آیت‌الله طالقانی بسیار نزدیک و صمیمی بوده و غیر از این وجوه مشترک اخلاقی و اعتقادی در دوره‌هایی که دیگران به علت خوف از رژیم ستمشاهی از هرگونه همکاری با فدائیان اسلام و به ویژه شخص نواب اجتناب می‌کردند، مرحوم طالقانی با به خطر انداختن خود و اعضای خانواده‌اش ایشان را در منزل خود و یک بار هم در طالقان مخفی کرد. در سال 1324، در پی تکفیر شهید نواب، توسط عده‌ای از دانشجویان دانشکده...

بازنگری اظهارات آیت الله خامنه‌ای درباره مرحوم نواب صفوی در سال ۶۳

در آستانه‌ بیست و هفتم دی‌ماه سالروز شهادت شهید سیدمجتبی نواب صفوی، بیانات حضرت آیت الله خامنه ای را که در باره شخصیت این شهید بزرگوار در دی ماه سال 1363 ایراد شده است، باز گو می‌کنیم. چنانچه حضرتعالی مستحضرید اولین مبارزه‌ مرحوم نواب صفوی پیش از آنکه جنبه‌ سیاسی، نظامی داشته باشد جنبه‌ فرهنگی داشت، به این معنی که ایشان اولین مبارزه را با افکار کسروی شروع کرد، حالا از نظر حضرتعالی تأثیر این حرکت در جامعه‌ آن روز مخصوصاً در...

همرزم نواب صفوی: اگر نواب نبود نفت ملی نمی‌شد

یکی از همرزمان شهید نواب صفوی گفت: این شهید بزرگوار با دفاع از ولایت شیعی و نهضت ملی شدن صنعت نفت توانست معادلات استعمار و استبداد را بر هم بزند. حجت‌الاسلام طباطبایی در پنجاه و ششمین یادواره مجاهد شهید سیدمجتبی نواب صفوی با بیان اینکه در بیان وقایع تاریخی باید اصل صداقت و دقت رعایت شود، تا به حقیقت آن واقعه یا شخصیت تاریخی خدشه‌ای وارد نشود، اظهار داشت: درباره شهید والامقام سید‌مجتبی نواب صفوی بسیار خاطرات شیرین و ماندگار...

آشنایی مقام معظم رهبری با نواب صفوی

در خاطره‌ مقام معظم رهبری از آشنایی با شخصیت شهید بزرگوار نواب صفوی که در دیدار با جوانان در سال 76 بیان شد، این‌چنین آمده است: ________________________________________ من شاید پانزده یا شانزده سالم بود که مرحوم نوّاب صفوى به مشهد آمد. مرحوم نواب صفوى براى من، خیلى جاذبه داشت و به كّلى مرا مجذوب خودش کرد. هر کسى هم که آن وقت در حدود سنین ما بود، مجذوب نوّاب صفوى مى‌شد؛ از بس این آدم، پُرشور و بااخلاص، پر از صدق و صفا و ضمناً شجاع و صریح و گویا بود....

مردمی‌ترین کمیته

میرزاباقر علیان‌نژاد کمیته استقبال از امام نام تشکلّی از نیروهای انقلاب اسلامی است که زیرنظر شورای انقلاب، مسئولیت فراهم آوردن مقدمات ورود امام خمینی، اجرای تشریفات و استقبال و از همه مهمتر محافظت از جان ایشان را بر عهده داشت. پس از فرار شاه از ایران در 26 دی 1357، امام خمینی همانطور که به مردم وعده داده بود که «به زودی نزد شما برمی‌گردم»، تصمیم خود مبنی بر بازگشت سریع به کشور را به واسطه فرزندش حاج سیداحمد خمینی به اطلاع...

مراسم ختم غلامرضا تختی

غلامحسین ملک عراقی که سال 1346 از مراسم ختم غلامرضا تختی در مسجد فخر عکاسی کرده است، می‌گوید ساواک اجازه انتشار این تصاویر را نداد. این عکاس پیشکسوت 88 ساله که اواخر دهه 20 خورشیدی کار در مطبوعات را شروع کرده، در طول پنج دهه، تصویر گر بسیاری از رویدادهای مهم سیاسی، اجتماعی، هنری و ورزشی کشورمان بوده است. یکی از رویدادهایی که پس از 46 سال همچنان در ذهن و خاطره غلامحسین ملک عراقی همچنان زنده مانده، درگذشت غلامرضا تختی، جهان...

نقد کتاب: «خاطرات ایرج اسكندری»

كتاب «خاطرات ایرج اسكندری، دبیر اول حزب توده ایران(1349-1357)» مجموعه‌ای از گفتگوهای آقایان خسرو امیرخسروی و فریدون آذرنور - دو تن از كادرهای حزب توده - با آقای ایرج اسكندری در پاریس از اواخر سال 1362 الی 28 اسفند 1363 به همراه نقدی بر خاطرات احسان طبری، یادداشتها و نوشته‌های خصوصی ایرج اسكندری، برخی نوشته‌ها و مصاحبه‌‌های ایشان و نیز متن دو گفتگوی دیگر با آقای اسكندری در مهر و آبان 1363 در پاریس است. چاپ دوم خاطرات ایرج اسكندری در...

یهودیان در مشروطیت

در قرن نوزدهم توده‌های یهودیان ایرانی به تعبیر کرزن غرق در فقر و جهالت بودند. به جز کنیسه‌هایی که در آنها فقط دعا خوانده می‌شد و اکثر شرکت‌کنندگان چیزی از معانی آن دعاها نمی‌دانستند، مدرسه‌ای وجود نداشت. اکثر یهودیان معلومات خود را از طریق معلمان خصوصی یاد گرفته بودند. وقتی مدارس آمریکایی تأسیس شد، حدود صد تن از یهودیان در این مدارس درس می‌خواندند. در این میان در آستانه مشروطه مدرسه‌ای هم در اصفهان وجود داشت که به جز عبری،...

مثنوی هفتم

در 14 آبان 1355 یک بار یک مثنوی از خودم در مجله اطلاعات هفتگی چاپ کردم با نام مثنوی هفتم . این شعر توقیف نشد و مجله از زیر چاپ بیرون آمد و منتشر شد . در آن زمان از طرف ساواک دو گونه فهرست ممنوعه برای مطبوعات فرستاده بودند . یکی اسامی 24 نویسنده و شاعر و مترجم و دیگری فهرستی از کلمات ممنوعه که کاربرد آنها در اشعار موجب ممنوعیت چاپ آن شعرها می‌شد . کلمات مورد نظر عبارت بودند از : شهید ، گل سرخ ، فردا ، فریاد ، افق تاریک ، طلوع آفتاب ، زخم ،...

شاه عروسکی بود که نخهایش را دیگران می‌کشیدند

موقعی که در سال 1357 مخالفتها علیه شاه ابعاد گسترده ای به خود گرفت او چنان از مواجهه با واقعیتها حیرت زده شد که نزدیک بود از وحشت قالب تهی کند . در آن حالت ضمن احساس تهی بودن ، چون تمام رویاهای خود را برباد رفته می‌دید از اقدام به هرگونه عکس العمل مناسب نیز عاجز ماند . سرخوردگی شاه باعث شد که ساعتهای متمادی در روز به خود فرو رود و در انتخاب روشهای گوناگونی که برای مقابله با ناآرامی‌ها در پیش داشت و یا از سوی اطرافیان و سفرای انگلیس و...

فساد جنسی ، درسی که شاه از مادرش آموخت !

فساد جنسی یک بیماری عمومی است که دامن بیشتر پادشاهان مستبد را آلوده کرده است. داستانهای هزار و یک شب، حرمسراهای قاجار و عشقهای بیمارگونه پادشاهان ایران همه نشان از فساد دربار و حساسیت بیرون از دربار دارد. اما دربار محمدرضا پهلوی از دو جهت با سلف خود متفاوت بود. محمدرضا برای کاستن از قبح زن‌بارگی رعایت احکام شرعی را نمی‌کرد و فساد مختص به مردان دربار نبود. خواهران، دختران و زن او نیز از این قاعده مستثنی نبودند. شاه در فساد جنسی...

هویدا چرا برکنار شد؟

محمود فاضلی پس از ترور حسنعلی منصور نخست‏‌وزیر‏ ایران (۱) در اول بهمن ۱۳۴۳، به دست محمد بخارایی، از اعضاء شاخه اجرایی هیات مؤتلفه اسلامی که از تصمیم منصور برای اعطای امتیازات جدید به شرکت‌‏های خارجی خشمگین بودند، کشته شد، هویدا کفیل نخست‏‌وزیر‏ شد و پس از مدت کوتاهی شاه بی‌‏درنگ نخست‏‌وزیر‏ی را به امیرعباس ‏هویدا از بستگان منصور و معاون دبیرکل حزب ایران نوین واگذار کرد. در دور اول انتخاب هویدا، نمایندگان مجلس که ۱۷۷...

فرار دوم شاه به روایت رسانه ها

علیرضا تاجریان ساعت دو بعد از ظهر بود که خبر فرار شاه از رادیو پخش شد، فریاد شادمانی جمعیت به هوا رفت، چراغ اتومبیل ها روشن شد، برف پاکن ها به رقص درآمدند، بوق ها به راه افتاد، غلغله شهر را برداشت. جمعیت به شور آمده، و هر کدام به طریقی نفرت خود را از شاه نشان دادند؛ برخی اشک شوق می ریختند، برخی عکس شاه را در اسکناس درشت پانصد تومانی و هزار تومانی سوراخ کرده بودند و بر دست گرفته بودند. گروهی هم نقل و نبات پخش می کردند. جمعی نیز عکس...

گزارشی از فرار اول شاه ...

در همان روز سه شنبه 18اوت (27 مرداد 1332) شاه و ثریا به فرودگاه چیامپینو(رم) وارد می شوند. آن ها یک هواپیمای خصوصی انگلیسی را در بغداد کرایه کرده اند. هر دو رنگ پریده و آشفته حال هستند و هنگامی که انبوه خبرگزاران و روزنامه نویسان آن ها را نشانه می گیرند و به سمت ایشان می شتابند حالت عقب نشینی و گریز به خود می گیرند. ثریا که لباسی زنگاری به تن دارد با سرعت برای خود راهی از میان انبوه جمعیت می گشاید و می رود. شاه که لباس خاکستری روشنی پوشیده...

در حاشیه آن پیام وحدانی

محمدجواد لاریجانی: • بعد از ظهر یک روز مرحوم حاج احمد آقا تماس گرفت و گفت دستنوشته ای را دارد و خبر داد امام تصمیم گرفتند پیامی برای گورباچف بفرستند. 48 ساعت وقت دادند، متن را بخوانیم و نظر بدهیم تا نهایی شود. • مسئولیت من در هیأت را هم حفظ حدود دیپلماتیک تعیین فرمودند و به من تأکید کردند قبل از ملاقات با گورباچف، با ادوارد شواردنادزه (وزیر خارجه وقت شوروی که بعدها رئیس جمهور گرجستان شد)، ملاقاتی برای توجیه و توضیح نقش پیام و...

چگونه امام خمینی از عراق خارج شدند ؟

واژه هجرت بسیار پرمحتوا است. تبلور خاص آن را ما در دوران معاصر در هجرت امام خمینی می‌بینیم او به بسیاری از کلمات مفهوم واقعی می‌دهد و معنی آن را مجسم می‌سازد هجرت امام در چارچوب یک سلسله حوادث و در بحرانی‌ترین لحظات تاریخی ایران انجام گرفت دورانی که لحظه به لحظه آن، مسائل سیاسی را برای جامعه ما پیش می‌آورد. سازمان‌های مخوف سیا، و موساد و انلیخبث سرویس بسیاری ساواک شتافته بودند و فعالانه کار می‌کردند تا به نهضت انحراف بخشند و...

...

60

...