انقلاب اسلامی

مقالات

اسناد مشروطه را گاری‌چی‌ها ‌فروختند !

ترجمه مجموعه مقالات و گزارش‌های روزنامه انگلیسی تایمز در مورد جنبش مشروطه‌خواهی در ایران و ادامه این مطالب تا زمان پیروزی انقلاب اسلامی بخشی از فعالیت‌هایی است که آقای عبدالمجید معادیخواه رئیس بنیاد تاریخ انقلاب اسلامی و همکارانش در سالهای اخیر آن را به انجام رسانده اند . آقای معادیخواه می‌گوید بخشی از نانوشته‌های تاریخ مشروطه را باید لابه‌لای صفحه‌های روزنامه‌هایی جست‌وجو کرد که سال‌ها پیش از این روزها در جایی دورتر...

«انقلاب سفید» به روایت طراح یهودی – آمریکایی آن

دکتر علی امینی از سرشناس‌ترین چهره‌های تاریخ سلطنت پهلوی است که نام او به ویژه با دوران پر هیاهوی یک سال و دو ماه صدارتش و آغاز رفورمهای آمریکایی در ساختار اقتصادی و فرهنگی ایران در دهه 1340 گره خورده است . امینی در دی‌ماه 1334 به دلیل اعتمادی که آمریکا به او داشت به عنوان سفیر ایران عازم واشنگتن شد و تا پایان اسفند 1336 این سمت را عهده‌دار بود . در طول این مدت شاه به وی بدبین شده بود و او را کاندید آمریکائیها برای جانشینی خود...

زندگی و زمانه آخوند خراسانی

مُلاّمُحَمَّد کاظِم آخوندِ خُراسانی، (1255ـ 1329ق/1839ـ 1911م)، فقیهِ اصولی و مرجع تقلید شیعه و رهبر سیاسی عصر مشروطیت. وی کوچک‌ترین پسر ملاحسین واعظ هراتی بود. ملاحسین در مشهد ساکن شده بود و محمدکاظم در همان جا زاده شد و علوم مقدماتی را فراگرفت و ازدواج کرد. در 1277ق/1860م مشهد را به سوی سبزوار ترک کرد. در آنجا، چند ماهی در نزد حاج ملاهادیِ سبزواری (د 1289ق/1872م) فلسفه خواند. سپس به تهران سفر کرد و نزد ملاحسین خوبی و نیز میرزا ابوالحسن جلوه (د...

زندگی و زمانه شیخ ابراهیم زنجانی

عبدالله شهبازی در بررسی تاریخ انجمنهای مخفی و سازمانهای ماسونی دوران مشروطه با سه شخصیت مواجهیم که از برخی جهات، از جمله تعلق به کسوت روحانیت، مشابهت دارند: شیخ ابراهیم زنجانی، سید اسدالله خرقانی و سید محمد کمره‌ای. این مقاله به معرفی مختصر شیخ ابراهیم زنجانی اختصاص دارد. منابع مورد استفاده‌ام، مجموعه کامل خاطرات انتشار نیافته زنجانی و دهها رساله منتشر نشده اوست که بیش از پنجهزار صفحه دستنویس را شامل می‌شود. ابراهیم...

شعبان بی مخ با چاقو به جان دکتر فاطمی افتاد

پریوش سطوتی ۱۶ساله بود که با دکتر سید حسین فاطمی ازدواج کرد. دختر نوجوانی که نه از خانواده ای سیاسی بود و نه چیزی از دنیای سیاست می دانست. با این حال، وقتی در ۱۶سالگی به خواست خانواده اش پای سفره عقد نشست، نمی دانست به مردی بله می گوید که قرار است یکی از ماندگارترین مردان تاریخ ایران شود. مردی که تنها تا ۱۹آبان ماه ۶سال بعد در کنار او بود. پریوش سطوتی نه عاشق فاطمی بود، نه عاشق عروس شدن. برای همین وقتی با حسین فاطمی ۲۹ساله ازدواج...

ترفندهای قوام السلطنه

۲۹ آبان ۱۳۰۰: مذاکرات محرمانه قوام با نمایندگان شرکت نفت آمریکایی استاندارد اویل درباره اعطای امتیاز نفت پنج استان شمالی ایران به امضای قراردادی منجر شد که به موجب آن شرکت مزبور مجاز بود به مدت ۵۰ سال امتیاز استخراج و بهره برداری از نفت شمال را به دست آورد. پس از سقوط حکومت سیدضیاءالدین طباطبایی در سوم خرداد ۱۳۰۰ شمسی تا ریاست الوزرایی رضاخان در آبان ۱۳۰۲ شمسی، دولت های متعددی روی کار آمدند. این دولت ها فاقد قدرت و توان لازم...

درخت زردآلو و زمان بازگشت مدرس

همان لحظات اول مدرس دستگیر و روانه زندان شد، موقعی که او را از خانه به تبعیدگاه قزوین می بردند به درخت زردآلویی که در باغچه خانه اش بود اشاره کرد و به فرزندش گفت: نگران من نباشید، با شکفتن این شکوفه ها باز می گردم! حجت الاسلام عبدالمقیم ناصحی رئیس مرکز فعالیت های دینی شهرداری تهران گفت: شهید سیدحسن مدرس بر حسب اسناد تاریخی از سادات طباطبایی زواره است که نسبش به حضرت امام حسن مجتبی(ع) می رسد. جدش سید عبدالباقی بیشترین نقش را در...

معرفی اجمالی جریان های سیاسی ایران از ۱۳۲۰تا ۱۳۵۷

از زمان سقوط رضا شاه پهلوی در شهریور ۱۳۲۰ تا پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی ایران رهبری امام خمینی ( ره ) در سال ۱۳۵۷ ، جریانهای سیاسی پرشماری موجودیت خود را آشکار کردند . طی این سالها دو جریان به قرار زیر در کشور وجود داشت : ۱ جریان سیاسی وابسته به قدرت دولتی ؛ ۲ جریان سیاسی نیروی اجتماعی . جریان اول متشکل از احزاب و گروههایی بود که حامی و وفادار رژیم پهلوی بوده ، به خانۀ قدرت ( دولت ) راه داشتند ودر آن شرکت و اعمال نفوذ می کردند و...

جنبش جنگل و اختلاف هایش

جنبش جنگل در زمانی شکل گرفت که کنشگران آن عصر به دلیل دست نیافتن به آرمان های مشروطه دچار از هم گسیختگی و سرخوردگی هایی شده بودند. روزهایی که با آغاز جنگ جهانی اول و اعلام بی طرفی ایران در این جنگ، شمال و جنوب ایران در تاخت و تاز نیروهای روس و انگلیس قرار گرفته و به دلیل عدم ثبات و قدرت دولت مرکزی وقت، کشور به جولانگاه بیگانگان تبدیل شده بود. میرزا کوچک جنگلی ملقب به یونس که خود از تیر خوردگان عصر مشروطه بود به مانند دیگر نقاط کشور...

ای جان جانانم! با تو هستم میرزا کوچک خان

چاقو سر میرزا را بیخ تا بیخ برید ، اما خون آنطور که تفنگچی ها دل شان می خواست فواره نزد؛ خون، فقط چند قطره سیاه و لزج شد روی پوست روشن میرزا که از سرما، تاول زده بود. چاقو سر میرزا را بیخ تا بیخ برید، اما ترس آنطور که تفنگچی ها می خواستند به چهره میرزا نیامد، حتی تبسم کمرنگ و همیشگی اش از روی لب هایش پاک نشد، آه نکشید، التماس نکرد، نگریست، مرد، پیش تر در برف یخ زده بود اما اگر سرش را نبریده بودند و می دیدی اش ، خیال می کردی آسوده...

سلطانی که مشروطه خواه شد

زمانه و کارنامه احمدشاه قاجار سلطان احمدشاه قاجار آخرین پادشاه قاجار و تنها شاه ایران است که در عمل براساس اصول مشروطیت سلطنت کرد. احمد شاه سال ۱۲۷۵ خورشیدی در تبریز متولد شد. پدرش محمدعلی شاه و مادرش ملکه جهان تنها همسر عقدی محمدعلی شاه و نیز دختر کامران میرزا نایب السلطنه فرزند ناصرالدین شاه بود. احمدشاه پس از درگذشت پدربزرگش مظفرالدین شاه و با آغاز سلطنت پدرش به ولایتعهدی انتخاب شد. خلع پدرش محمدعلی شاه به گونه ای تحقیر...

آخرین سفیر آمریکا در ایران؛ حکایت خدمت و گمراهی

ماروین زونیس*/ ترجمه: شیدا قماشچی تاریخ ایرانی: ویلیام اچ. سالیوان، آخرین سفیر آمریکا در ایران، ماه گذشته از دنیا رفت. او در پایان سال ۱۹۷۷ وارد ایران شد، پیش از آنکه جیمی کار‌تر به ایران سفر کند و سخنرانی مشهورش در شب سال نوی میلادی را خطاب به شاه ایراد کند: «ایران، تحت رهبری شاه، جزیرهٔ ثبات و امنیت در یکی از پرآشوب‌ترین مناطق جهان است.» (یک هفته پس از این سخنرانی انقلاب آغاز شد.) پس از پیروزی انقلاب در فوریهٔ ۱۹۷۹، سفارت...

آیا شاه و اسرائیل همکاری اتمی داشتند؟

رافائل آهرن/ ترجمه: شیدا قماشچی تاریخ ایرانی: پایان دهۀ ۱۹۷۰، یاکوف نمرودی وابستهٔ نظامی سفارت غیررسمی اسرائیل در ایران، تعدادی از افسران بلندپایهٔ ارتش را به مهمانی در منزل خود در تهران دعوت کرد و برای اینکه آن‌ها را تحت تاثیر قرار دهد از پسرش اُفر خواست تا برای میهمانان پیانو بنوازد. پسر ابتدا مایل نبود ولی پدرش اصرار کرد و او نیز اندکی پیانو نواخت. ژنرال‌های ایرانی از اجرا بسیار لذت بردند و او را تشویق کردند. رئیس وقت ستاد...

مصدق، رهبری ایرانی که جهان را تغییر داد

جان آماروسو/ ترجمه: شیدا قماشچی تاریخ ایرانی: تانک‌ها در خیابان‌های تهران غریدند و پیش رفتند، اراذل و اوباش مسلح خانهٔ محمد مصدق را غارت کردند، خانه‌اش را به آتش کشیدند و او را دستگیر کردند؛ و به این ترتیب داستان سرنگونی مصدق، نخست‌وزیری ایرانی که جهان را تغییر داد، خاتمه یافت. در سوی دیگر شهر، کرمیت روزولت با خوشحالی روی کار آمدن حاکم - محمدرضا پهلوی - که در توطئهٔ برکناری رهبر محبوب مردم همدست بود، را جشن گرفته بود. کرمیت...

«تاریخ‌مندی»؛ ارمغان مطبوعات مشروطه به شعر فارسی

کامیار عابدی، پژوهشگر و منتقد ادبی الف. با امضاء فرمان مشروطه در ‌۱۴ مرداد ۱۲۸۵ ش / ۱۳۲۴ ق به دست شاه بیمار، مظفرالدین شاه و تشکیل نخستین دورۀ مجلس شورای ملی ایران، نخستین رخنه‌های جدی در سد استبداد دیرپای دورۀ قاجار پدید آمد. یکی از آشکار‌ترین نمودهای این رخنه، مرتبط بود با گسترش کمّی مطبوعات در ایران. چه کسانی که دستی در قلم داشتند و چه کسانی که از این ویژگی کم بهره یا حتی بی‌بهره بودند، در صف روزنامه‌نگاران جای گرفتند. به...

علیرضا میرعلینقی در گفت‌و‌گو با تاریخ ایرانی: تاثیر موسیقی بر جنبش مشروطه، عاطفی بود

مهرناز زاوه تاریخ ایرانی: موسیقی به عنوان یکی از عمومی‌ترین هنر‌ها، همیشه بیش از هنرهای دیگر در وقایع تاریخی حضور داشته، به خصوص در جهان مدرن که موسیقی به بخش تفکیک‌ناپذیر زندگی مردم تبدیل شده است. طبیعتا در جریان جنبش مشروطه نیز موسیقی از زندگی مردم غائب نبوده است. اما علیرضا میرعلینقی، پژوهشگر و مورخ موسیقی معتقد است، جنبش مشروطه تاثیر مستقیمی بر موسیقی ایران نگذاشت، چون به زعم او هیچ انقلابی نمی‌تواند این کار را بکند....

کتاب جنبش دانشجویی

(جلد اول)/ مجموعه دوجلدی/ حمید شوکت 6 تیر 1392 ساعت 18:00 ایبنا - خواندن یک صفحه از‌‌ یک کتاب را می‌توان چند گونه تعبیرکرد؛ چیدن شاخه گلی از یک باغ، چشیدن جرعه‌ای از اکسیر دانایی، لحظه‌ای همدلی با اهل دل، استشمام رایحه‌ای ناب، توصیه یک دوست برای دوستی با دوستی مهربان و... اعتصاب غذای کنفدراسیون در پاریس و واشنگتن به رغم همه اقدامات در سطح جهانی و اعتصاب غذای 14 روزه دانشجویان ایرانی در پاریس و واشنگتن، کنفدراسیون موفق نشد مانع...

فعالیت‌های سیاسی دانشجویان در دوره زمانی 1340 - 1342

طاهره اخوان در بررسی تحولات سیاسی و اجتماعی بخش مهمی به گروه‌ها و اقشار اجتماعی مؤثر در آن تحول اختصاص دارد. در این مقاله تحولات مربوط به آغاز دهه 1340 را مورد توجه قرار داده‌ایم و به‌طور خاص گروه‌ها و سازمان‌های دانشجویی را بررسی می‌کنیم. علت این انتخاب را هانتینگتون در سامان سیاسی چنین بیان می‌کند: «شهر کانون مخالفت در درون کشور است. طبقه متوسط کانون مخالفت در درون شهر است. روشنفکران فعالترین گروه مخالف در میان طبقه...

فراز و فرود جنبش دانشجویی

از زمان تاسیس دانشگاه و ورود این نهاد مدرن اجتماعی به ساحت اجتماعی- فرهنگی- سیاسی جامعه ایران، نقش دانشجویان در تحولات جامعه در تمامی ابعاد آن نقشی پایدار و ادامه‌دار بوده که شاید با فراز و فرود‌های بسیار همراه بوده یا در مقاطعی به محاق رفته، اما هیچ‌گاه تاثیرگذاری آن اگرچه کمرنگ، اما محو نشده و حتی تلا‌ش‌هایی که برای زدودن این نقش در دوره‌های مختلف تاریخ معاصر شده هم نتوانسته توقفی بر استمرار آن در طول این سال‌ها...

شرح واقعه 16 آذر 1332

بعد از کودتای 28 مرداد، رژیم شاه که توانسته بود با کمک اربابان بر اریکه قدرت باز گردد، درصدد برآمد تا پایه های حکومت خود را تثبیت کند، اما غافل از اینکه مردم در اولین فرصت خشم و انزجار خویش را نشان خواهند داد. " آیزنهاور" طی نطقی در کنگره آمریکا، کودتای 28 مرداد را چنین توصیف کرده بود:" پیروزی سیاسی امید بخشی نصیب قوای طرفدار تثبیت اوضاع و قوای آزادی شده است"! نیکسون معاون رئیس جمهور آمریکا در سال 1332، راهی ایران گردید تا نتیجه...

سه متفکر معاصر و دانشجویان (امام خمینی، استاد مطهری، دکتر شریعتی)

عبدالکاظم مجتبی زاده دانشگاه به سبک امروزی در قرن 13 ه. ش با تأسیس دارالفنون در کشور رایج شد و در سال 1313 ه. ش نهادهای دانشکده و دانشگاه با تاسیس دانشگاه تهران شکل گرفت. به فاصله ی هشت سال از تاسیس دانشگاه به شیوه ی جدید در ایران، انجمنهای اسلامی در دانشگاهها شکل گرفت، که منشأ آنها یک گروه آموزشی به نام«کانون اسلام»بود. این گروه در سال 1310 ه. ش بوسیله آیت الله طالقانی در تهران بنیان نهاده شده بود. آیت الله طالقانی این مرکز را به...

سازمان‌ مجاهدین‌ خلق‌‌ و جنبش‌ دانشجویی

سازمان‌ مجاهدین‌ خلق‌ ایران‌ با استراتژی‌ مبارزه‌ مسلحانه‌ در شهریور 1344 به‌ وسیله‌ سه‌ تن‌ از دانشجویان‌ پیشین‌ دانشگاه‌ تهران‌ به‌ نامهای‌ محمد حنیف‌نژاد، سعید محسن‌ و علی‌اصغر بدیع‌زادگان‌ که‌ فعالیتهای‌ جبهه‌ ملی‌ و نهضت‌ آزادی‌ آنان‌ را قانع‌ نکرده‌ بود، برای‌ براندازی‌ رژیم‌شاهنشاهی‌ بنیانگذاری‌ شد. حنیف‌نژاد در سال‌ 1317 در تبریز به‌ دنیا آمد و در رشته‌ مهندسی‌ ماشینهای‌ کشاورزی‌دانشگاه‌...

روزی که تهرانی‌ها برای نان بلوا کردند

چند روزی مانده بود تا ۱۷ آذر 1321. مردم مثل همیشه به نانوایی می رفتند و قوت غالب شان را از شاطر می گرفتند. با این حال، چند وقتی بود که نان کیفیت سابق را نداشت. نانوایی ها نانی را دست مردم می رساندند که مخلوطی از خاک اره، خرده شیشه، سنگ و کلوخ داشت. مدت زیادی نگذشت که مردم صدای اعتراض و خشم و غضب شان را با شورش و تظاهرات و در ‌‌نهایت حمله به مجلس نشان دادند تا بلوای سال 1321 بلوای نان لقب بگیرد. مجله مهر: در تاریخ معاصر ایران نام "بلوای...

روز دانشجو

علی رضا محمدی بعد از کودتای 28 مرداد 1332، شاه که در پی شکست کودتای اول مورخ 25 مرداد 32 از طریق بغداد به رم گریخته بود، در 31 مرداد به تهران بازگشت و در صدد برآمد تا با کمک اربابان انگیسی و آمریکایی خود قدرت را بیش از پیش قبضه کند. از این رو نخست وزیر دولت کودتا سپهبد زاهدی در نامه‏ای به آیزنهاور رییس جمهور وقت آمریکا ضمن اعلام تلاش برای بهبود وضع بین المللی ایران وتجدید مناسبات سیاسی ایران و انگلیس ، از آمریکا برای آن چه که «نجات...

روز دانشجو چطور روز دانشجو شد؟

شیرزاد عبدالهی روز 16 آذر 1332، دانشگاه تهران به طور کامل در اشغال گارد شاهنشاهی بود. دانشجویان دانشکده فنی از پشت شیشه ها ارتشى هاى مسلح را نگاه مى کردند. زنگ دوم بود. استاد نقشه‏بردارى، آقاى مهندس شمس ملک‏آرا، تازه درس را شروع کرده بود که مستخدم وارد کلاس شد و چیزى در گوش استاد گفت. استاد جواب داد: ''نمى‏شود، بروید پیش معاون دانشکده." مستخدم از کلاس خارج شد. پس از چند دقیقه درِ کلاس به شدت باز شد و گروهبانى ، مستخدم را به داخل...

روز ۱۶ آذر ۱۳۳۲ در دانشگاه تهران چه گذشت؟

در شانزدهمین روز آذر سال ۱۳۳۲ دانشگاه تهران شاهد حمله نیروهای ارتش به دانشجویان بود که به کشته شدن ۳ نفر و زخمی شدن ده ها نفر انجامید. این اتفاق حدود ۱۰۰ روز پس از کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۲۳ و سقوط دولت دکتر محمد مصدق و روی کار آمدن دولت کودتایی فضل الله زاهدی رخ می داد و به گفته تاریخ نگاران هنوز خشم و افسردگی ناشی از سقوط نخست وزیر ملی گرای ایران در فضای عمومی این کشور موج می زد. بریتانیا و آمریکا هم بر اساس مستنداتی که منتشر شد در...

روایتی از وقایع 16 آذر 1332 در دانشگاه تهران

اگر اجباری که به زنده ماندن دارم نبود، خود را در برابر دانشگاه آتش می‌زدم، همان‌جایی که بیست و دو سال پیش، « آذر» مان، در آتش بیداد سوخت، او را در پیش پای «نیکسون» قربانی کردند! این سه یار دبستانی که هنوز مدرسه را ترک نگفته اند، هنوز از تحصیلشان فراغت نیافته اند، نخواستند - همچون دیگران - کوپن نانی بگیرند و از پشت میز دانشگاه، به پشت پاچال بازار بروند و سر در آخور خویش فرو برند. از آن سال، چندین دوره آمدند و کارشان را تمام کردند و...

روایت شهید چمران از ۱۶ آذر ۱۳۳۲

از آن روز یعنی ۱۶ آذر ۱۳۳۲، ۹ سال می‌گذرد ولی وقایع آن روز چنان در نظرم مجسم است که گویی همه را به چشم می‌بینم؛ صدای رگبار مسلسل در گوشم طنین می‌‌اندازد، سکوت موحش بعد از رگبار بدنم را می‌لرزاند، آه بلند و ناله جان‌گداز مجروحان را در میان این سکوت دردناک می‌شنوم، دانشکده فنی خون‌آلود را در آن روز و روزهای بعد به رای‌العین می‌بینم. آن روز ساکت‌ترین روز‌ها بود و چون شواهد و آثار احتمال وقوع حادثه‌ای را نشان می‌داد،...

روایت آیت‌الله خامنه‌ای از تاریخچه جنبش دانشجویی

24 آذرماه سال گذشته، رهبر معظم انقلاب با حضور در دانشگاه علم و صنعت، وظایف دانشگاهیان و دانشجویان را تبیین کردند و در بخشی از سخنان خود به روایت تاریخچه‌ی جنبش دانشحویی در ایران پرداختند. متن زیر،”روایت آیت‌الله خامنه‌ای از تاریخچه جنبش دانشجویی» در این سخنرانی است جنبش دانشجویى - در کشور ما تاریخ بسیار جالبى دارد. این را از این جهت می‌گویم و رویش تکیه میکنم که این حرکت باید ادامه پیدا کند و این چیزى نیست که بتواند متوقف...

رسالتهای جنبش دانشجوئی ایران

منصور سلطانزاده جنبش دانشجوئی ایران، پدیده ای است که در نیم قرن اخیر نقش موثری را در تحولات اجتماعی ایران داشته است. جنبش دانشجوئی ایران اگرچه به دلیل خاستگاه دانشگاهی آن، از فرهنگ کلی حاکم بر نظام آموزش عالی تمدن جدید، تاثیر پذیرفته اما به دلیل اینکه در منطقه خاصی از جغرافیای دنیا، یعنی ایران رشد نموده، از فرهنگ و اقتضائات زمانی و مکانی خویش تاثیر پذیرفته است. بهمین دلیل در تبیین رسالتهای این جنبش، باید به نقش این عوامل...

1
2
3
4
...
60
61
62
63
64
65
66
...
112
113
114
115