مقالات

سودای اشغال ایران

فکر اشغال ایران از آغاز جنگ بین‌المللی دوم در مغز دو آتش‌افروز جنگ به وجود آمد، ولی در آن هنگام ضرورت چندانی برای اجرای این فکر وجود نداشت. حمله ناگهانی و برق‌آسای قوای آلمان هیتلری به روسیه برای دولت انگلستان از یک طرف و دولت اتحاد جماهیر شوروی از طرف دیگر این فکر را تقویت کرد، به خصوص که دولت انگلستان و دولت آمریکا پس از ملاقات و مذاکره روزولت و چرچیل در اقیانوس اطلس و امضای منشور آتلانتیک و انعقاد یک پیمان مصمم شدند برای...

ورود مستشاران آمریکایی به ایران

جنگ دوم جهانی از ابتدا با آثار ویرانگر و مخربی در داخل کشور همراه بود. تورم، افزایش قیمت‌ها، تشکیل بازار سیاه، کمبود خواربار، احتکار و قحطی که نتیجه مستقیم حضور ارتش‌های بیگانه بود، موجبات نارضایی شدید مردم را فراهم ساخته بود. از طرفی به همین دلایل نفرت گسترده‌ای از انگلیس و روسیه به عنوان عوامل اصلی این نابسامانی‌ها در جامعه وجود داشت. جامعه از یکسو نیازمند رسیدگی به اوضاع وخیم اقتصادی و بهبود وضع معیشتی مردم بود و از سوی...

نظریه روستو و اصلاحات ارضی دولت پهلوی

دکتر علی امینی از سرشناس‌ترین چهره‌های تاریخ سلطنت پهلوی است که نام او به‌ویژه با دوران پر هیاهوی یک سال و دو ماه صدارتش و آغاز اصلاحات آمریکایی در ساختار اقتصادی و فرهنگی ایران در دهه ۱۳۴۰ گره خورده است . امینی همواره از حمایت بی‌سابقه واشنگتن برخوردار بوده است. ولی باید توضیح داد که این حمایت تنها به علت دوستی دیرینه کندی با امینی و یا نفرت شخصی او از شاه به عنوان «دوست نیکسون» نبود. امینی پیش از کندی نیز مهره انتخاب شده...

سه ضلع فرماندهی مبارزات در مشهد

«علی‌اصغر نعیم‌آبادی» که از مبارزین انقلابی مشهد می‌باشد درباره مبارزات مشترک شهید هاشمی‌نژاد و آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای می‌گوید: پیش از پیروزی انقلاب و در دوران مبارزه، ما در مشهد مثلثی داشتیم که فرماندهی مبارزات انقلاب و راه‌پیمایی‌ها با آن بود و ما از آن تبعیت می‌کردیم. آیت‌الله خامنه‌ای، آیت‌الله طبسی و شهیدِ جوانمرد آقای هاشمی‌نژاد، سه‌ضلع این مثلث را تشکیل می‌دادند. این سه بزرگوار خیلی به هم نزدیک بودند؛...

حادثه مسجد فیل مشهد

حادثه مسجد فیل از جمله حوادث مهم انقلاب اسلامی در مشهد است که پس از قیام پانزده خرداد و مهاجرت علما به تهران به وقوع پیوست. این حادثه زمانی رخ داد که واعظ شهیر سیدعبدالکریم هاشمی‌نژاد برای ایراد سخنرانی به مسجد فیل دعوت شد. دعوت هاشمی‌نژاد جهت ایراد سخنرانی در مسجد فیل از سوی صنف پوست‌فروش و افراد فعال مذهبی و انقلابی پایین خیابان صورت گرفت. جریان از این قرار بود که در شب‌های پیش، آقای دانش سخنور دوـ سه شب در این مسجد منبر رفته...

حمله چماق به‌دستان پهلوی به مسجد کرمان

در ۲۴ مهر ۵۷ به مناسبت چهلم شهدای ۱۷ شهریور تهران و اولین سالگرد شهادت آیت‌الله حاج سید‌مصطفی خمینی مردم کرمان در مسجد جامع جمع شده بودند که دژخیمان و مزدوران پهلوی در ساعت ۱۱:۳۰ در حالی که یکی از روحانیون مشغول سخنرانی بود، ‌به مسجد حمله کردند. ابتدا دوچرخه‌ها و موتورهای مردم را به آتش کشیدند، سپس با پرتاب گاز اشک‌آور به داخل شبستان‌‌های مسجد، قرآن‌ها و کتاب‌های دعا و درهای مسجد را به آتش کشیدند و با استقرار در مسجد از...

خروج صندوق‌های آثار باستانی، رهاورد اشغال ایران

اشغال نظامی ایران و تسلیم میراث باستانی این کشور نشان از عمق خفت و خواری‌ای داشت که به ایران تحمیل شد. «اریک اف‌اشمیت» از باستان‌شناسان آمریکایی و استاد مؤسسه خاورشناسی دانشگاه شیکاگو ماه‌ها پیش از ترک ایران در ۲۶ دسامبر ۱۹۳۹ سعی داشت رضایت دولت ایران را برای خروج مجموعه‌ای از اشیای کشف‌شده در تخت‌جمشید به نفع مؤسسه شرق‌شناسی در شیکاگو جلب کند. اشیای فوق در ده صندوق بسته‌بندی و به تهران ارسال شد، و منتظر دریافت مجوز...

حکومت پهلوی و نظام تک‌حزبی

حزب «رستاخیز ملت ایران» که همچون مثلثی در گرد سه ضلع نظام شاهنشاهی، قانون اساسی و انقلاب شاه و ملت (انقلاب سفید) شکل گرفته بود، مهم‌ترین وظیفه و رسالت خود را برپایه‌های تحکیم موقعیت شاه و سلسله پهلوی در کشور و ممانعت از گسترش مخالفت‌ها و کنترل مخالفان قرار داده بود. از این رو حزب رستاخیز به لطف درآمدهای روزافزون نفتی در طول بیش از سه سال و شش ماه فعالیت خود، تشکیلات و سازمان‌های اداری و اجرایی گسترده‌ای در سراسر کشور به وجود...

سه رخداد مهم تاریخی انقلاب اسلامی

سیزدهم‭ ‬آبان‭ ‬سالگرد‭ ‬سه‭ ‬رویداد‭ ‬مهم‭ ‬در‭ ‬تاریخ‭ ‬ایران‭ ‬است‭. ‬تبعید‭ ‬امام‭ ‬خمینی‭(‬ره‭) ‬به‭ ‬ترکیه‭ ‬در‭ ‬۱۳‭ ‬آبان‭ ‬۱۳۴۳،‭ ‬کشتار‭ ‬دانش‌آموزان‭ ‬در‭ ‬دانشگاه‭ ‬تهران‭ ‬در‭ ‬۱۳‭ ‬آبان‭ ‬۱۳۵۷‭ ‬و‭ ‬تسخیر‭ ‬سفارت‭ ‬آمریکا‭ ‬در‭ ‬تهران‭ ‬در‭ ‬تاریخ‭ ‬۱۳‭ ‬آبان‭ ‬۱۳۵۸،‭ ‬سه‭ ‬رویداد‭ ‬متفاوت‭ ‬بودند؛‭ ‬ولی‭ ‬هر‭ ‬یک‭ ‬در‭ ‬شکل‭ ‬دادن‭ ‬به‭ ‬حرکت‭...

نقد کتاب: «یادمانده‌ها از بربادرفته‌ها»

کتاب «یادمانده‌ها از بربادرفته‌ها» به خاطرات سیاسی و اجتماعی آقای محمدحسین موسوی قائم‌مقام حزب رستاخیز اختصاص دارد . این کتاب که دارای بیست و نه بخش و پانصد و یازده صفحه می‌باشد در مهرماه 1382 توسط انتشارات «مهر» در کلن آلمان به چاپ رسیده است. راوی خاطرات در مقدمه‌ای بدون تاریخ ، آغاز نگارش خاطرات خود را آبان 1358 اعلام داشته و می‌نویسد: «می‌نویسم به این امید که شاید آیندگان را به کار آید، خوانندگان را راه نماید و عبرت افزاید،...

یک سند منتشر نشده از مشروطه

بر کسى مخفى نیست که از ابتداى شروع نهضت مشروطه در ایران تاپیروزى آن، سردمداران اصلى این نهضت، علماى بزرگ تشیع بوده اند که نقش رهبرى و جهت دهى به نهضت را بر عهده داشته اند. آنچه که در این میان باید به آن توجه داشت، این است که نظام مطلوب در اندیشه علما چه بوده است و آنها چه برداشتى از الفاظى مثل مشروطه داشته اند؟ به نظر، بهترین و مطمئن ترین راهى که براى حل این مشکل پیش رو داریم، مراجعه به همان دست نوشته ها و مدارکى مى باشد که از آنها...

مشاغل امیر عباس هویدا

در شهریور ماه 1321 امیرعباس هویدا با تجربه اشتغال در صلیب سرخ بلژیک، به ایران آمد. او در این باره می‌نویسد: «آقای ک را دیدم. وی معاون صلیب سرخ بلژیک بود و من از پیش او را می‌شناختم البته آشنایی من با او زیاد نبود ولی وضع مادی زندگی من به طوری بود که مجبور شدم به او پیشنهاد کنم که حاضرم در اداره صلیب سرخ به کار مشغول شوم. فوراً قبول کرد به دفتر صلیب سرخ رفتم و مأمور دایره آمبولانس شدم.» اینکه چرا در این زمان، نیاز به اشتغال در زندگی...

شاه : در ایران روحانیت شیعه وجود ندارد !

شاه چنان در عالم بی‌خبری غرق بود که نه تنها به هشدارهای مذهبی جامعه ایران توجهی نداشت بلکه حتی سعی نمی کرد مثل انورسادات (رئیس جمهور وقت مصر) قدم به مسجدی بگذارد و در کنار مسلمانان به ادای نماز مشغول شود . مقامات روحانی ایران نیز هیچگاه با رژیم روابط صمیمانه نداشتند و این امر سابقه‌اش به دوران سلطنت پدر شاه می‌رسید . رضاشاه هیچگاه به تشکیلات مذهبی کشور اعتنایی نداشت و حتی یک بار که با چکمه وارد حرم (حضرت) فاطمه (ع) در قم شده بود ،...

سفر های بی سر و صدا و پر هزینه !

در عصر پهلوی سفرهای رسمی و غیر رسمی درباریان ردیفی مهم از هزینه های کشور را تشکیل می‌داد . گاهی آنان مسافرت‌های خصوصی خود را نیز سفری رسمی جا می‌زدند تا خرج سفر را دریافت نمایند، یا خرید‌های شخصی‌ای که به عنوان کالای مورد نیاز دربار تلقی می‌شد. دادن هدایای متعدد و گوناگون به میزبانان و دریافت حق ماموریت‌های هنگفت و استفاده از هتل‌های گران قیمت تنها گوشه هایی از هزینه‌ها بود. گاهی اوقات هزینه‌های حاشیه‌ای مثل باخت قمار در...

روزی که لوله بخاری ، مجلس را طعمه حریق کرد...

روزنامه اطلاعات در باره آتشسوزی در ساختمان مجلس چنین می نویسد : یک ساعت و نیم به ظهر امروز آتشی که در زیر شیروانی‌های اطاق جلسه خصوصی خانه کرده بود، یک‌مرتبه زبانه کشید و با وضعیت خطرناکی جلوه‌گر شد. دو ساعت به ظهر بر حسب تقاضای آقای وزیر مالیه و آقای یاسائی رییس کل تجارت برای شور و مطالعه در لوایحی که امروز قرار بود در مجلس طرح گردد، جلسه خصوصی به عنوان فراکسیون ترقی تشکیل گردید. لوایح وزیر مالیه و رییس کل تجارت مطرح و مورد...

روایت وزیر مختار فرانسه از سوء قصد به جان مدرس

روز 30 اکتبر 1926 (هفتم آبان 1305) به سید حسن مدرس نماینده مجلس شورای ملی در تهران سوء قصد شد ولی از آن جان سالم به در برد . خودش شرح واقعه را این گونه بیان کرده است : « .... جنب مدرسه سپهسالار اول طلوع آفتاب که جهت تدریس به مدرسه می رفتم ، در همین ایام تقریبا ده نفر مرا احاطه کردند. فی الحقیقه مرا تیرباران کردند. از تیرهای زیاد که انداختند ، چهار عدد کاری شد. سه عدد به دست چپ ، مقارن پهلو ، جنب همدیگر ، زیر مرفق ، و بالای مرفق و زیر شانه ....

تیمور تاش به روایت دکتر قاسم غنی

دکتر قاسم غنی از دیپلماتهای عصر پهلوی اول و دوم در کتاب خاطرات خود می نویسد : مرحوم تیمورتاش دو سه ضعف اساسی داشت : فوق العاده عیاش و شهوتران بود ، شهوتران به حد افراط . وقتی چشمش به زنی می‌افتاد گویی تمام وجود و حواسش متوجه به چنگ آوردن آن زن بود و به چنگ هم می آورد زیرا تمام عوامل فتح زن در او جمع بود . از زیبایی و سحر بیان و انواع لطائف و دلبری ها به اضافه سخا و کرم و از همه مهمتر مقام و حیثیت اجتماعی که از عوامل مهم تسلیم زن است ....

تاریخ غریب ایران در موزه لوور پاریس

الف- س وقتی از اواخر قرن نوزدهم میلادی سوداگران فرانسوی به تکاپو افتادند تا از دربارهای قاجار امتیاز کشف عتیقه جات و آثار باستانی ایران را به دست آورند ، کسی نمی‌دانست که چه سرمایه‌هایی در ایران از طریق اینگونه امتیازدهی‌ها برباد می‌رود و از این برباد رفته ها چه نمایشگاهها و موزه هایی قرار است در اروپا برپا گردد. موزه لوور یکی از همین نمایشگاهها و موزه ها است که در آن ذخایر و سرمایه‌ها و آثار و عتیقه های گرانبهای کشورهای...

70 سال درشکه رانی در تهران

رشد تهران به عنوان یک شهر یکصدهزار نفری در سال 1890 میلادی ضرورت ایجاد شکلی از حمل و نقل عمومی را پیش کشید؛ سرویس حمل و نقلی که سبب براه افتادن یک خط درشکه رانی از شرق تا غرب تهران گردید . درشکه‌های یک اسبه در چهار نقطه تهران می ایستادند : میدان توپخانه ، سبزه میدان ، اطراف سفارت انگلیس و میدان سرچشمه . این درشکه‌ها برای مسافرت و یا برای ساعتی کرایه می‌شدند . در زمستان نرخ آن به قرار زیر بود : برای مسافرتی که فراتر از محدوده شهر نبود...

یک سند ....

عبدالرحمن فرامرزی (از موسسان روزنامه کیهان) می‌نویسد : مقامات انگلیسی در ایران از آقای علم و تشکیلات ایشان (حزب مردم) حمایت می‌کنند و برای جلب نظر و همکاری بیشتر ، مردم مخصوصا عده‌ای از نزدیکان آقای علم را تقویت کرده و به مقامات حساس رسانده‌اند تا افرادی که خواهان جاه و مقام هستند خود را به علم نزدیک سازند . سناتور شدن دکتر خانلری موضوع ساده‌ای نیست زیرا دکتر خانلری در خواب هم حتی معاونت وزارتخانه‌ای را برای خود امکان پذیر...

معرفی کتاب: « شورشیان آرمانخواه ؛ ناکامی چپ در ایران»

کتاب «شورشیان آرمانخواه؛ ناکامی چپ در ایران» به قلم مازیار بهروز به بیان چگونگی شکل‌گیری، نحوه فعالیت و علل و عوامل شکست و ناکامی «جنبش چپ» در قالب تشکلها و سازمانهای با ایدئولوژی مارکسیستی طی سالهای 1320 الی 1362 در ایران پرداخته است. البته نویسنده نیم نگاهی نیز به فعالیتهای صورت گرفته در چارچوب حزب کمونیست ایران و همچنین «گروه 53 نفر» در طول دهه‌های اول و دوم از قرن جاری می‌اندازد که می‌توان آن را زمینه‌ای برای طرح مسائل بعدی...

در حاشیه قتل سفیر گستاخ

محمدعلی زندی یکی از مهمترمین تحولات سیاست خارجی ایران با روسیه، بعد از دوره دوم جنگ‌های ایران و روس و امضای قرداد ترکمنچای، در زمان سلطنت فتحعلی شاه و دوره دوم صدارت عبدالله خان امین الدوله، سفر گریبایدوف به عنوان سفیر روسیه به ایران، و قتل وی در تهران است. گریبایدوف برای اجرای مقرارت مربوط به عهدنامه ترکمنچای و حل اختلافات مرزی به ایران آمد، ولی به علت سوء رفتار و اهانت به مقدسات اسلامی ایرانیان که خواستار استرداد زنان گرجی...

خروج صندوق‌های آثار باستانی ، ره آورد اشغال ایران

اشغال نظامی ایران و تسلیم میراث باستانی این کشور نشان از عمق خفّت و خواری‌ای داشت که به ایران تحمیل شد. «اریك اف.اشمیت» از باستان شناسان آمریكایی و استاد مؤسسه خاورشناسی دانشگاه شیکاگو ماهها پیش از ترک ایران در 26 دسامبر 1939 سعی داشت رضایت دولت ایران را برای خروج مجموعه ای از اشیاء کشف شده در تخت‌جمشید به نفع مؤسسه شرق‌شناسی در شیکاگو جلب کند. اشیاء فوق در ده صندوق بسته‌بندی و به تهران ارسال شد، و منتظر دریافت مجوز نهایی خروج...

ثریا اسفندیاری: کاخ شاه مرکز دسیسه و توطئه و سخن چینی زنان درباری بود

ثریا اسفندیاری بختیاری، دومین همسر محمدرضاشاه، روزگاری یکی از مشهورترین زنان جهان به شمار می‌آمد و شهرت و زیبائیش، ستارگان معروف سینمای اوایل نیمه دوم قرن بیستم را پشت سر نهاده بود. از سه زنی که شاه در دوران زندگیش اختیار کرد، او بی‌تردید محبوب‌ترین و در عین حال جنجالی‌ترین آنان به شمار می‌آمد، زیرا علاوه بر زیبائی فوق‌العاده که بالطبع توجه همگان را به خود جلب می‌کند، در زمانی عنوان ملکه ایران را به خود اختصاص داد که ایران...

تاریخ طب نوین در ایران

عباس اقبال آشتیانی این موضوع که علم طب در عالم از کجا آمده و مبدأ آن چه بوده از مسائلی است که تاریخ نویسان طب در ایران به آن توجه شایان داشته اند . طب ایران مانند ادبیات و نقاشی ایران در خارج از کشور اهمیت فراوانی داشته ، حتی نفوذ طب ایرانی در سایر ممالک از تاثیر ادبیات و نقاشی بیشتر و جلیل تر بوده است . تا پیش از ظهور علائم طب نوین در ایران ، جمعی عقیده داشتند که تاریخ طب همزاد خلقت آدم بوده است. جمع دیگری به تبعیت از بقراط و...

بهائیت ، پشتوانه قدرت رضاخان

والاس موری وزیر مختار وقت امریکا در تهران در گزارشی به تاریخ 10 آگوست 1924 به توصیف «جنبش جمهوریخواهی» و نقش بهائیان در این جنبش می‌پردازد و می‌افزاید: «باید گفت که مایه سرافرازی رضاخان است که، علیرغم بی‌سوادی و نمایش ضعف اخلاقی تأسف‌آور در تمام بحران‌های زندگی حرفه‌ایش، اهل تساهل و تسامح دینی و دارای فکری روشن است. او در بسیاری از امور کشوری و لشکری از خدمات هوشمندانه بهایی‌ها، بسیار بهره گرفته است. از آن زمان تا کنون دشمنان...

آفتی به نام «پان‌ترکیسم»

تأسیس جمهوری ترکیه برای بسیاری از روشنفکران، نخبگان سیاسی و دولتمردان ایرانی نویدبخش آغاز عصری نوین در مناسبات ایران و جانشین امپراتوری عثمانی بود. احساسات دوستانه توده مردم ایران نسبت به مصطفی کمال‌پاشا و نیروی نظامی تحت فرماندهی وی به عنوان مجموعه‌ای سیاسی و نظامی که برای نجات سرزمین‌های اسلامی در برابر یورش کافران یونانی و به ویژه در مقابل نقشه‌های امپریالیستی انگلیس‌ها ایستاده بودند ، با نوعی خوش‌بینی نخبگان ایرانی...

اسناد مشروطه را گاری‌چی‌ها ‌فروختند !

ترجمه مجموعه مقالات و گزارش‌های روزنامه انگلیسی تایمز در مورد جنبش مشروطه‌خواهی در ایران و ادامه این مطالب تا زمان پیروزی انقلاب اسلامی بخشی از فعالیت‌هایی است که آقای عبدالمجید معادیخواه رئیس بنیاد تاریخ انقلاب اسلامی و همکارانش در سالهای اخیر آن را به انجام رسانده اند . آقای معادیخواه می‌گوید بخشی از نانوشته‌های تاریخ مشروطه را باید لابه‌لای صفحه‌های روزنامه‌هایی جست‌وجو کرد که سال‌ها پیش از این روزها در جایی دورتر...

«انقلاب سفید» به روایت طراح یهودی – آمریکایی آن

دکتر علی امینی از سرشناس‌ترین چهره‌های تاریخ سلطنت پهلوی است که نام او به ویژه با دوران پر هیاهوی یک سال و دو ماه صدارتش و آغاز رفورمهای آمریکایی در ساختار اقتصادی و فرهنگی ایران در دهه 1340 گره خورده است . امینی در دی‌ماه 1334 به دلیل اعتمادی که آمریکا به او داشت به عنوان سفیر ایران عازم واشنگتن شد و تا پایان اسفند 1336 این سمت را عهده‌دار بود . در طول این مدت شاه به وی بدبین شده بود و او را کاندید آمریکائیها برای جانشینی خود...

زندگی و زمانه آخوند خراسانی

مُلاّمُحَمَّد کاظِم آخوندِ خُراسانی، (1255ـ 1329ق/1839ـ 1911م)، فقیهِ اصولی و مرجع تقلید شیعه و رهبر سیاسی عصر مشروطیت. وی کوچک‌ترین پسر ملاحسین واعظ هراتی بود. ملاحسین در مشهد ساکن شده بود و محمدکاظم در همان جا زاده شد و علوم مقدماتی را فراگرفت و ازدواج کرد. در 1277ق/1860م مشهد را به سوی سبزوار ترک کرد. در آنجا، چند ماهی در نزد حاج ملاهادیِ سبزواری (د 1289ق/1872م) فلسفه خواند. سپس به تهران سفر کرد و نزد ملاحسین خوبی و نیز میرزا ابوالحسن جلوه (د...

...

64

...