انقلاب اسلامی

مقالات

بازسازی آرامگاه مدرس

امام خمینی (ره) در 28 شهریور 1363طی پیامی به آیت‌الله حاج‌شیخ عباس واعظ طبسی تولیت آستان قدس رضوی از ایشان خواست ‌آرامگاه مرحوم سید‌حسن مدرس را تعمیر و بازسازی کند. متن پیام امام به شرح زیر است: بسم‌‌الله الرحمن‌ الرحیم در عصر شکوفایی انقلاب اسلامی، بزرگداشت مجاهدی عظیم‌الشأن و متعهدی برومند و عالم بزرگواری که در دوران سیاه اختناق رضاخانی می‌زیست لازم می‌باشد. زیرا در زمانی که قلمها شکسته و زبانها بسته و گلوها فشرده...

اندیشه‌‌ سیاسی‌ شهید آیت الله مدرس

این‌ نوشتار به‌ بررسی‌ مهمترین‌ اندیشه‌ها و فعالیت‌های‌ علمی شهی آیت الله ‌مدرس‌ خواهد پرداخت‌ و برجسته‌ترین‌ زمینه‌های‌ اندیشه‌ی‌ سیاسی‌ او را مورد تجزیه‌ و تحلیل‌ قرار می‌دهد. 1ـ اندیشه‌ی‌ جامعیت‌ جامعیت‌، واژه‌ای‌ است‌ که‌ در اندیشه‌ی‌ سیاسی‌ ـ اجتماعی‌ مدرس‌، فراوان‌ به‌ چشم‌ می‌خورد. او این‌ واژه‌ را در معنای‌ عصبیت‌ به‌ کار می‌گیرد. از نگاه‌ مدرس‌، جامعیت‌، عنصری‌ است‌ که‌ همیشه‌،...

الگوهای رفتاری شهید مدرس در کلام امام

محمد مهدی اسلامی اگرچه دهم آذرماه سالروز شهادت آیت الله سید حسن مدرس است، لکن بیشتر این روز را به روز مجلس می‌شناسند؛ بی شک اصلی‌ترین علت نامگذاری این روز به نام مجلس، تاکید مکرر امام از الگو سازی مدرس برای نمایندگان بوده است. در سیامین سال تاسیس نظام جمهوری اسلامی، نیکو است بار دیگر برخی از این الگو ها که از سوی امام گوشزد گردیده بود، مرور گردد. چه آنکه حضرت امام درباره او فرمودند: " در عصر شکوفایی انقلاب اسلامی، بزرگداشت...

افکار مدرس یک قرن پیشتازتر از او بود

در برگی از یادداشتهای مدرس می‌خوانیم: بزرگان و برگزیدگان جهان،‌تا زنده‌اند غریب و تنهایند ولی بعد از مرگ آنان همه ادعا می‌کنند، که آشنا، هم سخن و هم فکرشان بوده‌اند. 1 مدرس در زمان حیات خود، این تنهائی و غربت را کاملاً احساس نموده و در بسیاری از موارد نیز به آن اشاره کرده است. در سفر اصفهان که یکی از سفرهای تاریخی اوست بدیدارکنندگان خود در مدرسه چهارباغ که همه از علما و مشاهیر آن دیارند می‌گوید: شما مرا، نه علی (ع) می‌دانید که...

ارزیابی نقش مرحوم مدرس در مشروطه

محمد هادی عالمی یکی از برجسته‌ترین چهره‌های مبارز سیاسی دوران رضاخان، آیة‌الله سید حسن مدرس است. علامه فقید مرحوم محمد قزوینی در یادداشت‌های خود در مجله یادگار چنین می‌نویسد: «وکیل شجاع نطّاق و به اجراء مجلس شورای ملّی که تا آخر عمر علناً و جهاداً با سلطنت پادشاه وقت، رضاشاه پهلوی مخالفت می‌کرد، در دهم آذر 1316 هجری شمسی مطابق با بیست و هشت رمضان سنه 1356 قمری در حبس "ترشیز خراسان" وفات یافت و مشهور چنان است که او را آن‌جا...

ارتش در شهریور 1320

سید مصطفی تقوی در طول تاریخ، و به ویژه پس از تأسیس سلسله صفویه، با توجه به تهدید استقلال و تمامیت ارضی کشور از سوی دولتهای همسایه، تقویت بنیه دفاعی کشور مهمترین رکن تصمیم‌گیریها و سیاستگزاریهای دولتهای ایران بوده است. پس از شکست ایران از روسیه در عهد فتحعلی شاه قاجار، نیاز به بازسازی قوای دفاعی هم از نظر سازماندهی و ساختار و هم از نظر تأمین تجهیزات و تسلیحات جدید و پیشرفته، بیش از پیش احساس گردید. چون برآورده شدن این نیاز و...

17 شهریور 1357؛ یک نقطه عطف تعیین‌کننده (ساواک، کشتار 17 شهریور و دولت شریف امامی)

مظفر شاهدی در حالی که در روز 28 مرداد 1357 حکومت با برگزاری مراسم بزرگداشت کودتای 28 مرداد تلاش می‌کرد وانمود کند رژیم از موقعیت مستحکمی برخوردار است، آتش‌سوزی سینما رکس آبادان، که به زودی شایع شد ساواک در آن دست دارد، دولت جمشید آموزگار را با بحران جدی مواجه کرد. سپهبد ناصر مقدم رئیس وقت ساواک در ملاقاتی با شاه خاطرنشان کرد که با توجه به مجموعه شرایط، عمر نخست‌وزیری جمشید آموزگار به سر آمده و او دیگر برای حل مشکلات حکومت توانی...

ساواك به روايت سفيران انگليس و آمريكا

ويليام سوليوان آخرين سفير آمريكا در ايران به صراحت ساواك را فرزند سيا و ساواكي‌ها را پرورش يافته در آمريكا و اسرائيل اعلام كرده و بر روابط سيا و ساواك تاكيد مي‌كند . او در باره بي رحمي‌ها و قساوت‌هاي ساواك چنين مي‌نويسد : « ... پس از قيام سال 1963 (برابر يا 1342 خورشيدي) به رهبري آيت الله خميني ، ساواك به تدريج از صورت يك سازمان اطلاعاتي و ضد جاسوسي خارج شد و بخش عمده‌اي از آن به صورت پليس مخفي براي مبارزه با مخالفان رژيم در آمد ....

عقده حقارت شاه به روايت اسدالله علم

چشمداشت هميشگي شاه اين بود كه بزرگترين مرد تاريخ ايران و بالاتر از همه شاهان پيشين شناخته شود. همه پيروزي هاي ملي زمان او به او نسبت داده شوند و درخشش زودگذر هيچ كس چيزي مگر بازتاب بي رونقي از شخصيت پرتو افشان او نباشد. باور شاه اين بود كه پدرش او را مرد با كفايتي گمان نمي كرد. از اين گذشته سالهاي آغازين سلطنت و بي اعتنايي چند تن از نخست وزيرانش را پيوسته به ياد داشت. در نخستين سفر به انگلستان نيز در تابستان 1327(1948) كه مقارن با بازي...

موجودي حساب‌هاي بانكي رضاشاه 10 برابر بودجة دولتي ايران بود!

متأسفانه منابع دولتي ايران از دورة رضاشاه بسيار كم است. حقيقت آن است كه اكثريت قابل توجه اسنادي كه در طول سال‌هاي 1921 تا 41 جرائم دولت ايران را نشان مي‌دهد در فاصلة سال‌هاي 1941 تا 1978 يعني 37 سال حكومت محمدرضا‌، پسر و جانشين رضاشاه نابود شد. اسناد كمي كه باقي ماند يا به گونه‌اي متفاوت تفسير و يا مخفي شد. به عنوان مثال مجموعة اسناد دورة رضاشاه كه از سازمان اسناد ملي ايران در سال 1998 استخراج شد مطالب مهم خيلي كمي را در بر داشت. مثلاً فقط...

نقد كتاب « نخست‌وزير سه دقيق قبل درگذشت»

كتاب «نخست‌وزير سه دقيق قبل درگذشت...» عمدتاً گردآوري مطالب رسانه‌هاي داخلي و فارسي‌زبان خارجي در مورد هويدا است، كه برخي مصاحبه‌هاي اختصاصي آقاي محمود تربتي‌سنجابي نيز به آن اضافه شده است. اين اثر در نوروز 1383 در چاپ اول با شمارگان دو هزار و دويست نسخه توسط انتشارات عطايي وارد بازار نشر كشور شد. آقاي احمد سميعي يكي از نويسندگان دائمي مجله «نشر دانش» در مقدمه‌اي بر كتاب به تجليل از آقاي محمود تربتي‌سنجابي پرداخته و وي را...

یادداشتی درباره قحطی و آدم‌خواری در همدان در 5/1 قرن پیش

علی‌اکبر صفری میرزاجواد همدانی کاتب نسخه شماره ۱۶۷۴۷ کتابخانه مجلس در یادداشتی، گزارشی از قحطی و خشکسالی همدان و دیگر شهرهای ایران را در سال ۱۲۸۸ به یادگار نوشته است. این یادداشت سه صفحه‌ای با اشاره در دو برگ پایانی نسخه با خط شکسته کتابت گردیده است. مؤلف ابتدا در سال ۱۲۸۸ از قطحی آن سال یاد کرده و مطالبی درباره آدم‌خواری در همدان نوشته است. سال‌ها بعد در سال ۱۳۱۶ ق که نگاهش به این یادداشت افتاده، بار دیگر وقایع آن سال و...

زمين‌خواري نصيري

زمين‌خواري يكي از راههاي پولدار شدن در دورة حكومت پهلوي‌ها بود، اولين شخصي كه در دوره معاصر ايران اين ناهنجاري اجتماعي، اقتصادي و مالي را مرسوم كرد رضاخان بود، او عنوان شخص اول مملكت را يدك مي‌كشيد و از آن به عنوان ابزاري قدرتمند در جهت عملي كردن زياده‌خواهي‌هاي خود بهره مي‌برد. وي در طول سلطنتش تمام املاك مرغوب شمال را به زور سرنيزه به نام خود كرد. رضاخان املاك را به منطقه‌هاي مختلف تقسيم كرد و در هر منطقه يك افسر...

آوارگي پهلوي دوم به روايت فرح ديبا

در طول حيات محمدرضا پهلوي ، هيچ گاه دو روز او با هم برابر نبود و در يك سير انحطاطي همواره امروزش از ديروز بدتر بود . بايد توجه داشته باشيم كه شاه پس از كودتاي 28 مرداد با شاه پس از شهريور 20 فرق مي كرد و محمدرضاي سال 42 با پهلوي سال 32بسيار تفاوت داشت. او در سالهاي دهه 20 كه هنوز ايران در اشغال متفقين بود و مردم به جان آمده از ديكتاتوري رضاخاني براي او تره هم خرد نمي‌كردندگهگاه با رجال ديني و ملي نيز ملاقات مي‌كرد و از آنها راهنمايي مي...

دفتر ويژه اطلاعات ....

برخلاف ساواك كه امريكا در طرح و تأسيس آن نقش اصلي را برعهده داشت، دفتر ويژه اطلاعات مستقيماً از سوي انگليسيها و MI6 (اينتليجنس سرويس) تشكيل شد و دو سه سالي پس از ساواك فعاليت رسمي خود را آغاز كرد. گفته شده وقتي شاه در اوايل سال 1338ش. به انگلستان رفت در ديدارش با ملكه انگلستان اظهار داشت كه به خاطر تعدد گزارشاتي كه از منابع اطلاعاتي متعدد و موازي در اختيار او قرار مي‌گيرد در جمع‌بندي نهايي آن دچار مشكل شده است و از او مشورت خواسته...

اولین مقاومت جدی در مقابل رضا شاه

حجت الله کریمی دوران شانزده ساله حکومت رضا شاه (1304-1320) از بسیاری جهات از منحصر به فردترین دور‌ه‌های تاریخی ایران معاصر به شمار می‌رود. افسر قزاقی که به کمک انگلیسی‌ها کودتا نموده سپس پلکان قدرت را به سرعت طی کرده، سلسله‌ای تاسیس نمود و به عنوان پادشاه زمام کلیه امور کشور را به دست گرفت و حکومتی دیکتاتوری را پایه‌ریزی کرده دست به اقداماتی برد که ساختارهای کهن اجتماعی - سیاسی کشور را زیر و زبر کرد. اقدامات و “اصلاحاتی” که...

بازنگري شخصيت مرموز دكتر مظفر بقائي

دكتر مظفر بقائي كرماني يكي از مشهورترين رجال سياسي تاريخ ايران معاصر است كه نام او با وقايع و حوادث فراواني در هم تنيده شده است. از هر منظري به تحولات تاريخ ايران دهههاي بيست شمسي به اين سو نظر افكنيم، نميتوانيم نام او را حذف نمائيم. در مورد بقائي قضاوتهاي فراواني صورت گرفته كه در تحليل نهائي هيچ كدام آنها نميتواند طرحي جامع از رفتار و كردار سياسي او ارائه كند، زيرا لايه هاي تشكيل دهنده شخصيت و رفتار سياسي بقائي پيچيده و متعدد...

انگليس دخالت در كودتای رضاخان را انكار مي‌كند

بريتانيا هرگونه دخالت و اطلاع از اين كودتا را صريحاً رد كرد. به عنوان مثال در گزارش پرسش و پاسخ مجلس عوام به تاريخ دوشنبه 28 فوريه 1921 مي‌خوانيم: «دريابان كنورثي* از نخست‌وزير چنين سؤال كرد: آيا دولت اعلي‌حضرت در كودتاي قزاق‌ها براي سرنگوني دولت ايران، هيچگونه دخالتي داشته است؛ آيا تجهيزات و دست‌مزد اين قزاق‌ها توسط دولت اعلي‌حضرت فراهم شده؛ و رويكرد دولت اعلي‌حضرت نسبت به اين اقدام چيست؟ آقاي سِسيل هارمزورث: از آنجا كه اين...

آخرين ملاقات من با شاه

در اوايل ارديبهشت 1357 در يك بعد از ظهر كه در كاخ منتظر فرارسيدن نوبتم براي ملاقات با شاه بودم چند تن از ژنرالهاي ارتش نيز با لباسهاي پر زرق و برق قيطان دوزي شده و مدالهاي مختلف در انتظار ملاقات با شاه به سر مي بردند و در همان حال بدون آنكه واقعاً نشاني از ناراحتي و پريشاني نسبت به حوادث قم ، تبريز ، اصفهان و يزد در آنها مشهود باشد راجع به مسائل گوناگون واحدهاي تحت فرماندهي خود در ارتش با يكديگر صحبت مي‌كردند . نكته حيرت آور اين بود...

ایران وعراق، از رقابت وتنش تا مصالحه کوتاه مدت ( 1968 تا 1975)

یکی از همسایگان ایران که طولانی ترین خط مرزی را با آن دارد عراق است؛ روابط و مناسبات دو کشور در طول قرن بیستم، فراز و نشیب های زیادی داشته است و عمدتا با تنش های شدید و در دهه 80 نیز با جنگ هشت ساله دو کشور همراه بود. اشتراکات فرهنگی مردمان دو کشور، به ویژه اکثریت شیعی در عراق و رابطه تاریخی ایرانیان با آنها و عشق به عتبات عالیات، ارتباط مستقیم و تنگاتنگ روحانیون دو کشور در مقاطع مختلف تاریخی، وجود برخی مسائل مشترک و تمایل به ثبات...

آخرين روز كار هويدا....

روز 15 مرداد 1356 اميرعباس هويدا از نخست وزيري استعفا داد و پس از 13 سال كه اين مقام را بر عهده داشت دفتر نخست وزيري را ترك كرد . عليرغم شايعات گوناگوني كه قبلاً راجع به امكان استعفاي هويدا شنيده مي‌شد وضع به صورتي بود كه دريافت اين خبر خيلي حيرت زده‌ام كرد . به اين ترتيب كه : امروز ساعت 10 از دفتر نخست وزيري به من اطلاع داده شد كه راس ساعت 45/4 بعد از ظهر هويدا مي‌خواهد با من ملاقات كند . البته طبعاً اينطور به فكرم رسيد كه هويدا قصد دارد در...

اعلامیه‌های رضاخان پس از کودتا

کودتاي 21 فوریه 1921 افسر گمنامی به نام رضا را وارد عرصه سیاست کرد. وی در 22 فوریه 1921 دو «اعلامیه» منتشر ساخت. بیوگرافی کوتاهی که در آوریل سال 1923 آماده شد، پیش‌زمینه خوبی از رضا شاه پهلوی آینده ارائه می‌کند: «در سال 1876 در سوادکوه مازندران در خانواده‌ای فقیر متولد شد. پدرش ایرانی و مادرش از مهاجرین قفقازی بود که زادگاه او پس از توافقنامه ترکمنچای به دست روس‌ها افتاد (1828). در 16 سالگی وارد ارتش شد و مدارج نظامی را یکی پس از دیگری پشت سر...

دین‌زدایی در عصر پهلوی دوم

دکتر محمدرضا علم(دانشیار گروه تاریخ دانشگاه شهید چمران اهواز) عصمت بابادی(دانشجوی کارشناسی ارشد تاریخ ایران دوره اسلامی دانشگاه شهید چمران اهواز) در دورۀ پهلوی دوم سیاست‌های فرهنگی و بلاخص سياست‌های مذهبی ابعاد گوناگونی داشته است. در ابتدای حکومت پهلوی اول تظاهر به مذهب به وجه شدیدی وجود داشت به تدریج که پایه‌های حکومت پهلوی محکم‌تر می‌شد، سیاست‌های مذهبی جلوه‌های واقعی‌تری به خود می‌گرفت و آن اسلام‌گرایی كمرنگ...

استقلال‌طلبی در 13 آبان

13 آبان 1343 روز تبعید امام خمینی(ره) به ترکیه است. یک سال و نیم پیش از این تاریخ، امام خمینی(ره) در پی سخنرانی شدید‌اللحنی علیه رژیم شاه، شبانه در قم‌ دستگیر و به تهران منتقل شدند که این واقعه قیام تاریخی 15 خرداد 1342 را در پی داشت. امام خمینی(ره) پس از تحمل مدتی حبس و حصر، پس از آزادی در 18 فروردین 1343، به قم بازگشته مخالفتها و اعتراضات خود علیه سیاستهای دولت وقت را از سرگرفتند. یکی از مهم‌ترین مصوبات مجلس در 1343ش را می‌توان لایحه...

کاریکاتور علیه حسنعلی منصور

سمیه مقدم - دانشجوی کارشناس ارشد تاریخ انقلاب اسلامی، پژوهشکده امام خمینی(ره) طنز و کاریکاتور هنری است که گاه جنبه‌ی سیاسی، اجتماعی پیدا می‌کند و با سرنوشت وزرا و سیاستمداران گره می‌خورد. طنز به مانند سکه‌ای است دو رو، از سویی آمیخته به شوخ طبعی و از سوی دیگر با اندیشه، تنبیه و سیاست پیوند می‌خورد.اگر کسی در طنز مورد سرزنش و تنبیه واقع می‌شود و به ضعف و سستی‌های اعمال و کردار وی اشاره می شود، از آن رو است که فرد سرزنش شده...

همراهی صنعت نفت با جریان انقلاب

رقیه متانی یکی از نقاط عطف در تاریخ سیاسی ایران در سال 1357 با سقوط سلطنت شاهنشاهی و پایان حکومت سلطنتی با یک انقلاب مردمی و دینی به وقوع پیوست. علل و عوامل زیادی در شکل‌گیری انقلاب اسلامی ایران نقش دارند و در کنار علل سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، علل اقتصادی و نفت به عنوان محور و پایة اقتصاد ایران نقش مهمی ‎در پدیده انقلاب ایران داشت. علاوه بر تظاهرات و راهپیمایی‎های میلیونی مردم در جریان انقلاب، اعتصابات متحد و گسترده در...

مبارزه ادامه دارد

فاطمه حسنلو در آن زمان شاید هیچ کس پیش‌بینی چنین اتفاق‌های مهم در پیش را نداشت و عوامل حکومت پهلوی با خود گفتند: «آیت‌الله خمینی هرچه از ایران دورتر باشد برای ما بهتر است» اما پس از ترک عراق، در تاریخ 14 مهر 1357 امام خمینی (ره) وارد پاریس شدند و این حرکت مقدمه‌ای شد برای جهانی شدن انقلاب اسلامی و شناخته شدن امام. زیرا انقلاب اسلامی تفکری عظیم بر مبنای عدالت‌خواهی و مبارزه با ظلم و ستم در کل جهان داشت و از همان سالهای آغازین دهه...

محرمعلی‌خان قهرمان سانسور!

آنچه در پی می‌آید مطلبی با عنوان "سانسور مطبوعات در دوره اختناق" از شماره سوم مجله گزارش روز با تاریخ انتشارنهم فروردین 1358 است. در مطالعه این مطلب هم باید به زمان انتشار آن توجه داشت و هم این که در این نقل، سعی شده است کمترین دخل و تصرف صورت بگیرد؛ بنابراین اگر ایرادی در مطلب اعم از مشخص نبودن نام نویسنده، رسم‌الخط و املای متن دیده شد، بنا بر امانتداری در بازانتشار مطلب بوده است. ارایه محتوای متن برای آشنایی با زاویه‌ای از وضعیت...

پری؛ مشهور‌ترین زن بدکاره تهران

سکینه قاسمی مشهور به «پری بلنده» از اوباش مشهور در ساقط کردن دولت مصدق بود که پس از انقلاب اسلامی ایران در سال 1357 در ایران، در 21 تیر 1358 به اتهام فساد فی‌الارض، اعدام شد. وی از جمله افراد فعال ـ سلطنت طلب‌های چاقوکش، ارازل و اوباش ـ در کودتا، که در بسیج توده‌های نا‌آگاه مردم علیه دکتر مصدق نقش مهمی داشت. متاسفانه اطلاعات زیادی از زندگی او وجود ندارد ولی از عومل سرکوب رژیم شاهنشاهی بود که به همراه شعبان جعفری مشهور به شعبان...

چالشی از شرق - جرج واشنگتن ایران

28 مرداد با کودتای آمریکایی- انگلیسی سال 1332، در تاریخ ایران به عنوان خاطره ای تلخ جاودانه شده است. محمد مصدق، اصلی ترین بازیگر سال های انتهایی دهه بیست و ابتدای دهه 30 عرصه سیاسی ایران، چهره ای شناخته شده در دنیای آن روز بود. مجله تایم در شماره مورخ هفتم ژانویه سال 1952 خود محمد مصدق را به عنوان مرد سال برگزید و شرح مفصلی از او زیر عنوان «مرد سال - چالشی از شرق» منتشر کرد. مطلبی که در ادامه می آید، انعکاس دیدگاه های این مجله است و البته...

1
2
3
4
...
65
66
67
68
69
70
71
...
114
115
116
117