مقالات

در کتابخانه‌های دیجیتال(9): روایت دادستان (حسین آزموده)

مجيد رهباني سپهبد حسین آزموده، در سال 1285 در تهران به دنیا آمد. پس از پایان تحصیلات ابتدایی و متوسطه، در سال 1306 وارد دانشکدة افسری شد و در سال 1308 درجة ستوان دومی گرفت. رشتة تحصیلی او در دانشکدة افسری مهندسی نظامی بود و پس از فراغت از تحصیل، در واحدهای مهندسی به خدمت پرداخت. پس از گذراندن دورة فرماندهی و ستاد دانشگاه جنگ به مدارج بالاتر نظامی دست یافت. در پی ختم غائلة آذربایجان (1325)، آزموده که با درجة سرهنگی در دادرسی ارتش خدمت...

گسست از فرهنگ سیاسی مشروطه در انقلاب جنگل و پی آمدهای آن

ناصر عظیمی اشاره: این مقاله حاصل پژوهشی است که نگارنده تحت عنوان« منشاء تئوریک شکست انقلاب جنگل» طی سالهای اخیر انجام داده و اکنون آن پژوهش به صورت کتابی با عنوان «جغرافیای سیاسی جنبش وانقلاب جنگل» منتشر شده است. در واقع این نوشته بخشی از جمعبندی ونتیجه گیری کتاب فوق است که با تغییرات تکمیلی به منظور پاس داشت یکصد و چهارمین سال پذیرش مشروطیت در ایران تنظیم شده است.پیش از آغاز مقاله لازم است در باره ی واژه ی «گسست» دراین...

معرفی توصیفی دوازده کتاب درباره قیام 15 خرداد 42

تاریخ هر ملت بزرگ در نقطه عطف های تاریخی- که نمودار شور و شعور آنان است- جلوه گر می شود. این همه- که در خیزش های خرد و کلان شکل می گیرد- از امید و آرمان یک ملت زنده و چشم به راه اینده ای روشن حکایت دارد. اگر بر این همه که در خودجوش بودن آن هیچ تردیدی نیست، رهبری کاریزماتیک ملت را افزوده و ویژگی های شخصیتی و فکری و سیاسی رهبر را در نظر آوریم، تاریخ و حرکت مردم الهام بخش پیکارگران راه آزادی و استقلال خواهد بود. چنان که پس از قیام 15 خرداد و...

بهشتی؛ تنها طلبه‌ای که به دادگاه مصدق رفت

هفتم تیرماه سالروز انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی و شهادت دکتر سید محمد حسینی بهشتی و بیش از ۷۰ تن از یاران اوست. شهید بهشتی از چهره‌های برجسته انقلاب اسلامی بود که چه پیش از انقلاب و در جریان مبارزات و چه در دو سال حیاتش پس از انقلاب در شکل‌گیری جمهوری اسلامی و تکوین پایه‌های نظام نوپا نقشی بی‌بدیل ایفا کرد. ویژگی‌های فردی و نگاه خاص او در زمینه اداره کشور، در میان رجال سیاسی موافق و مخالف زبانزد است و هنوز با گذشت سه دهه از...

ویژگیهای تاریخنگاری نو

علیرضا ذاکر اصفهانی تاریخنگاری مدرن ایران در تکمیل این پروژه با الهام از آثار آذرکیوانیان صورت می‏پذیرد. ازجمله در اثر معروف جلال‏الدین میرزا با عنوان نامه خسروان1که به شدت هواخواه ناسیونالیسم ایرانی است، این الهامات موج می‏زند. او در دوره فعالیت نوشتاری خود با فردی هندی زرتشتی نامه‏نگاری دارد و از وی، که مثل خودش از سرآمدان ماسونی است، برای نظم دادن به امور زرتشتیان ایران دعوت می‏نماید. نامه خسروان به همان سبک...

ویژگی ساخت قدرت در دوره رضاشاه

علیرضا ذاکر اصفهانی برای بررسی ابعاد سیاست فرهنگی این دوره و گفتمان حاکم سیاسی، قبلاً لازم است که ویژگیهای ساخت قدرت در رژیم شاه مورد بررسی قرار گیرد . تبلور این خصائص را می‏توان در عرصه‏های فرهنگ و اجتماع این دوره مشاهده کرد. بحث درباره رابطه دولت با فرد و، به تعبیر مارکس، دولت با طبقات اجتماعی موضوع جامعه‏شناسی سیاسی است، گرچه در جامعه شناسی سیاسی برخی نه به دنبال این رابطه بلکه در پی فهم مسائل دیگر اجتماع سیاسی می...

ویژگی ادبیات و فرهنگ دوره پهلوی اول

علیرضا ذاکر اصفهانی گرچه ادبیات این دوره از بار سیاسی کمتری برخوردار بود، با این حال، یک مسئله سیاسی همچنان سرلوحه فعالیتهای ادبای وقت بود و آن ناسیونالیسم باستانگرا بود. وجه اختلاف این ناسیونالیسم با ناسیونالیسم دوره قبل جنبه فرهنگی آن بود که آن را با ناسیونالیسم سیاسی قبل متفاوت می‏ساخت، ناسیونالیسمی که به عنوان ایدئولوژی رژیم جهت ایجاد اقتدار و مشروعیت سیاسی از آن بهره گرفته می‏شد. چنین ایدئولوژی‏ای در قالب مباحث...

وقایع تاریخی قیام قم از قلم آیت‏الله پسندیده

بسم الله الرحمن الرحیم برای ضبط تاریخ بسیار خلاصه و مختصر از حالات آیت‏الله مرحوم حاج آقا نورالله نجفی اصفهانی طاب ثراه را به عرض می‏رسانم. معظم له برادر مرحوم آیت‏الله العظمی آقای حاج شیخ محمدتقی نجفی مشهور به آقانجفی بودند که آن مرحوم ارشد و اعرف مجتهدین اصفهانی بودند و در اصفهان در تاریخ 1307 قمری برابر 1267 شمسی ناصرالدین شاه قاجار قرارداد امتیاز تنباکو و توتون را با کمپانی رژی تالبوت و شرکا منعقد و فرمان به امضای شاه رسید....

عملکرد ایالات متحده در ایران طی نیمه دوم سال 1331ش از نگاه روزنامه دنیای امروز

محمدحسن پورقنبر نفوذ ایالات متحده در ایران بعد از جنگ دوم جهانی، رو به فزونی نهاد و از آغاز دهه 1330ش که مقارن با دوره نخستوزیری محمد مصدق بود، تبدیل به نوعی دخالت در امور داخلی ایران گردید، در این مقاله، سعی بر آن است تا با مبنا قرار دادنِ محتوای روزنامه دنیای امروز 1، فعالیتها و، به عبارتی بهتر، دخالتهای مستقیم و غیرمستقیم ایالات متحده در ایران طی نیمه دوم سال 1331ش بررسی شود، یعنی تقریبا همان زمانی که جمهوریخواهان در...

گفتمان سیاسی و ارتباط آن با فرهنگ، ادبیات و نهادهای فرهنگی عصر پهلوی

علیرضا ذاکر اصفهانی گرچه به لحاظ بررسیهای تاریخی، دوره رضاشاه از عصر قبل خود فاصله گرفته به صورت مجرد مورد بحث و بررسی قرار می‏گیرد، با این حال، در جریان مطالعه حوزه‏های فرهنگ و سیاست، ارتباط تنگاتنگی بین این دو دوره مشاهده می‏کنیم. برخلاف آنچه که برخی آن را در انقطاع کامل با دوره قبل ترسیم می‏نمایند، مطالعه این دو حوزه حکایت از آن دارد که ریشه مسائل سیاسی ـ فرهنگی دوره مورد نظر را باید در عصر مشروطیت شناسایی کرد....

مروری بر پیشینه سیاسی اصفهان

علیرضا اسماعیلی تشکیل سلسله صفوی توسط اعقاب شیخ صفی‏الدین اردبیلی و مریدان آنها به سال 907هـ .ق که برخی از مورخان آن را دولت ملی نامیده‏اند، سرآغاز ایجاد حکومتی با صبغه مذهبی شیعی بر سراسر خطه ایران بود. صفویه نه‏تنها اولین حکومت مرکزی پس از ورود اعراب مسلمان به ایران را بنا نهادند بلکه مذهب تشیع را نیز به عنوان مذهب رسمی ایرانیان اعلام کردند. اصفهان شهری که پیش از این نیز سابقه دارالحکومه‏ای داشت، پس از تبریز و قزوین بنا...

مدخلي بر تاريخ معاصر ايران؛ سخنراني حجت‏الاسلام رسول جعفريان

تنظيم: حبيب‏الله‏ اسماعيلي درباره مبدأ تاريخ معاصر مباحثي شنيده‏ايد. امروز کوشش بنده اين است که حرفي غيرمعمول و نامأنوس مطرح کنم. مقصود من از طرح اين سخنان ايجاد يک پيوند بين تاريخ صفويه و قاجاريه است. تا به حال عمده مطالب در زمينه مبدأ تاريخ معاصر ايران از قاجار فراتر نمي‏رفته. عده‏اي، مقدمات را مبدأ تاريخ معاصر گرفته‏اند و عده‏اي نتايج را. به نظر بنده ما غفلت بزرگي کرده‏ايم و آن ناديده گرفتن دوره صفويه است که به...

گزارشهایی درباره نقش مخرب شوروی در تجارت مازندران (اوایل دوران رضاشاه)

محمدحسن پورقنبر تجارت ایران ـ شوروی بعد از دو دهه آشفتگی سیاسی و اقتصادی در ایران و، همچنین در آنسو، تحولات سیاسی در روسیه که منجر به روی کار آمدنِ نظام کمونیستی در آن کشور گردید، از اوایل دهه 1920م، تقریبا به‌طور رسمی از سر گرفته شد. با این حال، این مناسبات اقتصادی، همواره به سهولت و دوستانه نبود، بلکه در این میان، بازرگانان ایرانی به‌خصوص شمال کشور، با چالشهایی مواجه میشدند. شوروی به‌عنوان کشوری که همه سرزمینهای آن...

لایحه حاج محمدحسین کازرانی در خصوص خودکفایی ملی

تفکر ملی خودکفایی، اندیشه غالب و حاکم و غیرقابل تخلق در ماهیت حکومت حاج آقا نورالله بوده است و این مهم در باور و عملکرد تجار و کلیه اصناف نیز قابل تحقیق می‏باشد، به یک نقل تاریخی در مورد اندیشه یکی از تجار سرشناس در این رابطه نظر می‏نماییم: سؤال و جواب؛ عنوان مکتوبی است که رئیس تجار ملی اصفهان که از پیروان دو مجتهد و از اعضای فعال انجمن مقدس ملی اصفهان است در جواب سؤوالات مختلف ایراد کرده و نظر به طرز تفکر کسانی که در اصفهان...

مجادله

آنتونی گورست ـ لوئیز جانمن برگردان علی معصومی ـ غلامرضا امامی مشاجره تاریخ‏نگارانه بر سر بحران سوئز فشرده و گسترده بود و با نخستین یادداشتها آغاز شد. «نکته‏های محرمانه رویداد سوئز» نوشته برامبرگرز در سال 1957 منتشر شد و به دنبال آن، دسترسی به مواد مرجع به شکل خاطرات و اسناد رسمی، آن را تکمیل کرد. پرسشهایی چون نقش رویداد سوئز در «سقوط» بریتانیا از مقام یک قدرت بزرگ و موضوعاتی چون که آیا این بحران می‏توانست به جای توسّل به...

پارسونز از جشن هنر شیراز می‌گوید

در شهریور 1346 و در ماه مبارک رمضان، شهر شیراز شاهد نمایش‌ها و صحنه‌های وقیحی بود که حکومت شاه از آن به عنوان «جشن هنر» یاد کرده و هزینه‌های سنگینی را صرف اجرای آن نمود. هدف از برگزاری این جشن که همه ساله برای اجرای مجدد آن سعی و کوشش به عمل آمد، استحاله فرهنگی اسلامی مردم و باز کردن راه نفوذ فرهنگ غرب به داخل کشور بود. کسانی که به عنوان هنرمند از آمریکا و کشورهای اروپایی برای شرکت در جشن هنر شیراز به ایران دعوت شده بودند، شامل...

از طهران تا تهران

اين اواخر ظاهراً به دستور فرهنگستان، چنين معمول شده است كه نام «طهران» پايتخت دولت شاهنشاهي را «تهران» با «تاء دو نقطه» بنويسند و چنين مي‌نمايد كه غرض كساني كه اين پيشنهاد را كرده و رأي خود را در اين مورد به كرسي قبولي نشانده‌اند، تا حدي تبعيت از حس «وطن‌پرستي جغرافيايي» و رهايي از شرّ يكي از غليظ‌ترين حروف الفباي مخصوص عربي، يعني «طاء مؤلف» بوده كه انصافاً تلفظ آن، اگر ايرانيان هم بخواهند آن را مانند قُرّاءِ حِجازي بر زبان...

از سپهبدی تا ریاست اداره اصلاح نژاد اسب!

حسین مکی در کتاب خاطرات خود می‌نویسد: در دوره‌ی پانزدهم دو مرتبه سپهبد امیر‌احمدی به سمت وزیر جنگ در کابینه‌های عبدالحسین هژیر و ساعد مراغه‌ای به مجلس معرفی شده بود. هنگام طرح برنامه دولت هژیر نسبت به حکومت اختناق و دیکتاتوری، حایری‌زاده و من مطالب تندی گفته بودیم پس آنکه مخالف و موافق در چند جلسه صحبت کردند و دولت هژیر رأی اعتماد گرفت و جلسه خاتمه یافت در سرسرا با سپهبد امیر‌احمدی مواجه شدم و خواست که چند دقیقه با من به...

24 ساعت از زندگي رضاخان

زندگاني خصوصي رضاشاه به قدري نظم داشت كه حتي آب خوردن و سيگار كشيدن وي از روي ساعت و دقيقه بود. مثلاً هر وقت به ساعت خود نگاه مي‌كرد، پيشخدمت مي‌فهميد كه در اين دقيقه گيلاس آبخوري يا فنجان مخصوص چاي را بايد بياورد. او چهار ساعت بعد از نصف‌ شب بيدار شده و لباس پوشيده آماده مي‌شد قبل از سلطنت به وسيله اسب يا درشكه و بعد از سلطنت (كه قدري پير و شكسته شده بود) سوار اتومبيل شده و هر روز به يكي از سربازخانه‌ها و مؤسسات ارتش سركشي...

اخراج آخرين بازمانده قاجار

اخراج تحقير‌آميز محمد‌حسن ميرزا وليعهد رژيم قاجار توسط رضاخان در آبان 1304 آخرين پرده از سقوط مرحله به مرحله دودماني است كه 5/1 قرن پيش از آن توسط آقامحمد‌خان قاجار در ايران پايه‌ريزي شده بود. محمد‌حسن ميرزا در هفتم شهريور 1288 در سن 9 سالگي و در شرايطي كه برادرش احمد‌شاه هنوز به سن قانوني براي سلطنت نرسيده و كشور توسط «نايب‌السلطنه» اداره مي‌شد، به وليعهدي انتخاب شده بود. اين انتصاب 40 روز پس از خلع محمد‌علي شاه و جايگزيني...

امان از دست انگليسي‌ها...

فرياد روزنامه‌هاي ايران از دست انگليسي‌ها بلند است. انگليسي‌ها از وقتي كه ديدند نفوذ روس در ايران دارد نقصان مي‌يابد و ممكن است ايران سر و صورتي گرفته و درصدد پرداختن خانه‌ي خود از بيگانه برآيد بر شدت عمليات خود افزوده و چنان مي‌نمايد كه حزم و احتياط معمولي خود را كنار گذاشته و درصدد باشند كه از گيرودار اين معركه‌ي جهانگير، كه هر چه باشد عمر كوتاهي خواهد داشت، استفاده نموده و تا حد مقدور نفوذ خود را درجنوب ايران جايگير...

گل و گلدان در دست سربازان

گل و گلدان در دست سربازان بی‌تردید می‌توان گفت که نیروهای نظامی نقطه اتکای رژیم پهلوی در حفظ و بقای و تقابل با مردم انقلابی به حساب می‌آمد. از اینرو حکومت به وجود آن بسیار دلبسته بود و به شدت امید داشت تا بتواند در مقابل حرکت رو به رشد و فزونی و گسترش انقلاب،‌کاری درخور و شایسته انجام دهد و از سقوط نظام سلطنتی جلوگیری نماید. البته با توجه به امکانات تسلیحاتی ارتش و وجود نیروهای توانمند آموزش دیده و متعدد نظامی آن، این...

۵ برادر به خاطر ارتباط با اندرزگو دستگير شديم

شاهد توحیدی «خاطره‌ها وگفتنی‌هایی از آغاز نهضت اسلامی و برخی مبارزان نامدارآن» در گفت‌وشنود با حسین صالحی روزهایی که برماگذشت مصادف بود با پنجاهمین سالروزآغازنهضت اسلامی.ازاین روی شنیدن خاطرات آن روزها، مغتنم و عبرت‌آموز تواند بود. روای یادمانی که پیش روی شماست ازفعالان این نهضت وجلیس تنی چند از چهره های شاخص آن بوده است. باتشکرازجنابعالی به لحاظ شرکت دراین گفت‌وشنود،لطفا در آغاز از سابقه فعالیت های سیاسی خود...

ساواک آیت‌الله‌ سعیدی را چگونه ‌شهید کرد؟

به گزارش جهان به نقل از فارس، «به خدا سوگند اگر مرا بکشید و خونم را بر زمین بریزید، در هر قطره خونم نام مقدس خمینی را خواهید یافت» ( آیت‌ا... سعیدی خطاب به عوامل رژیم ) مجاهد شهید حضرت آیت‌ا... محمدرضا سعیدی در دوم اردیبهشت ۱۳۰۸ چشم به جهان گشود. در کودکی مادرش را از دست داد و تحت نظر پدر مشغول تحصیل شد. پس از تحصیل در حوزه‌های مشهد و قم و استفاده از محضر بزرگانی چون آیت‌ا... بروجردی و حضرت امام خمینی (ره) به اجتهاد رسید. مدتی برای...

گفتمان حوزوی روحانیون انقلابی؛ از سید جمال تا نواب صفوی

در تاریخ معاصر حوزه‌های علمیه شیعه، دو روحانی بوده‌اند که مطالبات انقلابی را به صورت سازمان‌یافته پیگیری کردند و هر یک به فراخور توان خویش، توانستند جریان‌ساز و تأثیرگذار باشند. سید جمال‌الدین اسدآبادی و سید مجتبی نواب صفوی دو درس‌خوانده حوزه علمیه نجف بودند که حرکت سیاسی گسترده‌ای برای ایجاد تغییرات سیاسی و فرهنگی در کشور ایران و حتی دیگر کشورهای مسلمان منطقه آغاز کردند. این دو با همه تفاوت‌هایی که با یکدیگر دارند،...

نامه منتشر نشده از امام در دفاع از بیت شان در نجف

وبلاگ > جعفریان، رسول - انتشار یک نامه جعلی در نجف علیه یکی از فضلای مخالف امام، اعتراضی را در پی داشت که به ایشان منعکس شد و حضرتشان نامه‌ ای مفصل در پاسخ به اعتراض نوشتند. این نامه که برای اولین بار منتشر می شود در شناخت بیت امام در نجف و روحیات و منش ایشان در مقابل افراط برخی در توهین به مراجع جالب است. در سال 1349 ش اتفاق شگفتی در نجف افتاد. اختلافات میان انقلابیون و برخی از روحانیون سنتی در نجف مشکلاتی را پدید آورد و یکباره،...

تشریح ضعف رژیم شاه در برابر قیام 15 خرداد از زبان ارتشبد حسین فردوست

درباره قیام 15 خرداد 1342، نکته‌ای که بدواً باید متذکر شوم، ناآشنایی و بی‌اطلاعی عجیب مسئولین اطلاعاتی و امنیتی کشور و شخص محمد‌رضا از حرکت‌های مردمی بود. در آن زمان، محمد‌رضا مسئله روحانیت را جدی نمی‌گرفت و خطر تیمور بختیار را برای سلطنت خود بیش از مردم می‌دانست.در آن زمان محمد‌رضا به دستور کندی طرح «انقلاب سفید» را عملی می‌ساخت و لذا یک قالب تبلیغاتی مشخص یافته بود و هر مخالفتی را با این قالب بسادگی تحلیل می‌کرد: هر کس،...

پانزده خرداد در آیینه مطبوعات داخلی

میرزا باقر علیان‌نژاد تاریخ مطبوعات ایران در تناسب با تاریخ سیاسی و سپس تاریخ فرهنگی کشور، قابل ارزیابی است‌. چه بسا این تناسب در دوره پهلوی روشن‌تر از دیگر ادوار باشد; چرا که فراز و فرود امور سیاسی‌، چه در دوره رضاشاه و چه در زمان سلطنت پسرش‌، و متعاقب آن دگرگونیهای فرهنگی‌، به نحوی چشمگیر بود که نخستین امواج آن ابتدا به صفحات جراید می‌رسید و سپس دیگر صحنه‌های جامعه را در بر می‌گرفت‌. وابستگی سیاسی‌، رشد و فراگیر...

بازتاب‏های قيام 15 خرداد در استان‏ها و خارج از کشور

پس از بروز واقعه 15 خرداد 42، رژيم پهلوى دچار چالش عظيمى در بعد امنيتى شد. محمدرضا پهلوى که طى دو دهه قبل در تلاطم سياسى و امواج کودتا و شورش‏هاى مرزى بسر مى‏برد و با کمک اربابان خود و ارتش وابسته‏اش به ثبات نسبى سياسى رسيده بود، يکباره با موجى قوى و مستحکم روبرو شد که مى‏رفت تا پايه‏هاى حکومتش را به لرزه انداخته، به ورطه نيستى نزديک سازد. ليکن با کشتار وحشيانه و سرکوب مستبدانه به طور موقت اين قيام را ساکت نمود. اما به رغم...

امام و قیام پانزده خرداد

مقداد براتی بدون شک یکی از مهم‌ترین وقایع دوران معاصر ما، واقعۀ قیام پانزده خرداد سال 1342 می‌باشد، که این واقعه از طرفی چون دارای ویژگی‌های منحصر به فردی نسبت به قیامها و نهضتهای دیگر بود مورد توجه است و از طرفی چون می‌توان گفت این قیام نطفۀ انقلاب اسلامی 57 بود، اهمیت این قیام را نزد اذهان بیشتر می‌نمایاند و شاید بتوان گفت اولین تجربه رویاروی امام خمینی (ره) با رژیم پهلوی بود. ایران،جولانگاه استعمارگر دیگری به نام آمریکا...

...

72

...