انقلاب اسلامی

مقالات

آمریکا درباره دوام شاه هیچ تردیدی نداشت - گفت‌وگوی با هنری پرشت (1)

بخش اول - از موریتانی تا ایران ترجمه: بهرنگ رجبی هنری پرشت متولد ۱۹۳۲ است. ابتدا سال‌هایی را در نیروی دریایی ایالات متحده گذراند و بعد به استخدام وزارت امور خارجهٔ آمریکا درآمد. زندگی او که طی دوران کارش در این وزارتخانه، در کشورهایی چون ایتالیا و مصر خدمت کرد، در دو برهه مستقیماً با سیاست ایران گره خورد، یک بار در فاصلهٔ سال‌های ۱۹۷۲ تا ۱۹۷۶ [۱۳۵۱ تا ۱۳۵۵] که افسر مسئول امور سیاسی و نظامی سفارت آمریکا در ایران شد و بار...

انقلاب اسلامی و ادوار تاریخ‌نگاری آن

هدایت‌الله بهبودی دگرگونی‌های بزرگ اجتماعی، همچون انقلاب، پیامدهای گونه‌گونی دارد. از آن شمار است برانگیخته شدن میل مورخان به نگارش رویدادهایی که به انجام یک حکومت و آغاز حکومتی دیگر منجر گشته. انقلاب اسلامی نیز بنا به طبع دگرگون‌ساز خود چنین خواستی را در ضمیر تاریخ‌نگاران ایران و جهان پدید آورد و به فراخور دانش، علاقه و تخصص‌شان، آنان را وادار به این واکنش طبیعی کرد. و از آنجا که نوشتن از رخدادهای تاریخی توقف‌ناپذیر...

نگاهی گذرا به حیات اجتماعی و سیاسی محمد مصدق

حسین عبدالملکی تصویر اول: *خود تصمیم می گیرد به تنهایی، در سازمان ملل از حقوق ملت ایران دفاع کند. در آنجا سخنرانی غرّایی می کند و برای مردم ایران اشک می ریزد. مردمی که مطمئن است در راه رسیدن به استقلال وآزادی از یوغ وابستگی به بیگانه، پشتیبان او خواهند بود. سازمان ملل را با خود همراه می کند و همان شهرت و معروفیت که در ایران داشت را یک شبه در جهان به دست می آورد. آن قدر با درایت و کیاست مخصوص خود، جهانیان را حیرت زده می کند که...

گفت‌وگوی منتشرنشده با داریوش همایون: جنون عظمت شاه عامل اصلی انقلاب ایران بود

هفته‌نامه «پنجره» در شماره نوروزی خود گفت‌وگویی منتشرنشده دارد با داریوش همایون. در این گفت‌وگو که بخش‌هایی از کتاب در دست انتشار «آیندگان و گذشتگان؛ خاطرات داریوش همایون» است، وزیر اطلاعات و جهانگردی دولت آموزگار، سخنان جالبی درباره شاه، هویدا و انقلاب اسلامی دارد که بخش‌هایی از آن به انتخاب «تاریخ ایرانی» در پی می‌آید: * پادشاه یک دوره هشت‎ساله حقیقتا بد رفتار کرد. محمدرضا شاه دوره بدِ بدش بود، جز آن شش‎ماهه آخر...

در رژیم شاه آزادیهاى فردى پایمال و انتخابات واقعى و مطبوعات و احزاب از میان برده شده‌اند

بازخوانی نخستین مصاحبه بین المللی امام خمینی با لوسین ژرژ خبرنگار لوموند؛ به دنبال وقوع قیام‌های بزرگ مردمی در قم و تبریز در اواخر سال 56 و گسترش آن به سایر شهرها و همراهی دانشگاه‌ها و تثبیت رهبری حضرت امام از منظر رسانه‌های بین‌المللی، لوسین ژرژ خبرنگار روزنامه لوموند اولین خبرنگاری بود موفق شد چهارم اردیبهشت سال 57 در نجف اشرف مصاحبه‌ای را با امام خمینی(س) ترتیب دهد. این مصاحبه 6 می 1978 میلادی مطابق 16 اردیبهشت 57 در روزنامه...

وزیرى بى وزارت

حجت الاسلام و المسلمین مهدی حاضری بعضى از انسان‏ها توان تأثیرگذارى بسیار بالایى در میان جامعه خود داشته و مى‏توانند تحولى شگرف ایجاد کنند. البته میزان این تحول بستگى به جامعیت آنها و فرصت و ظرفیت جامعه و افراد آن دارد. یکى مانند امام خمینى(س) کشورى و حتى منطقه‏اى را متحول مى‏کند و جهانی را از خود متأثر مى‏سازد. به طورى که مسیر و جهت تاریخ را عوض مى‏کند، یکى در محدوده شهر و دیار خود و دیگرى در میان اقران و همسالان این تحول...

حکایت‌هایی از ترور و کودتا

مجيد رهباني سرلشکر محمد دفتری در سال 1285 در تهران به دنیا آمد. پدرش محمودخان اعتضاد لشکر (عین الممالک)، از خانوده‌ای دیوانی بود و در هنگام درگذشت‌اش سمت مستشاری دیوان عالی کشور را داشت. محمود متین دفتری برادرزادة دکتر محمد مصدق بود و پسرش، احمد متین دفتری (نخست‌وزیر ایران در سال 1318) داماد او. تحصیلات مقدماتی خود را در ایران به پایان رساند. پس از آن که از دانشکدة افسریسن‌سیر در فرانسه فارغ‌التحصیل شد (1928)، به کشور بازگشت و با...

اولین بیانیه سیاسی امام خمینی(س) کجا نگهداری می شود؟

نخستین بیانیه سیاسی امام خمینی(س) به صورت نامه ای منتقدانه و حماسی خطاب به علما و ملت در دفتر یادبود کتابخانه وزیری شهر یزد نگاشته شد. لحن و محتوای بیانیه گواه آن است که نویسنده روشن بین و آینده نگر آن، در شرایط موجود زمان نگارش، انتظار قیام و خیزشی را نداشته، اما بدین طریق زنگ خطر و بیدار باش را به صدا در آورده است. این پیام با موضوع دعوت به قیام برای خدا صادر شده و یکى از تاریخى ترین اسناد مبارزاتى امام خمینى به شمار مى‏ رود و...

استالین‌گرایی و حزب توده ایران

الهه کولایی، استاد علوم سیاسی و مطالعات منطقه‌ای دانشگاه تهران تاریخ ایرانی: پس از مرگ لنین انتظار می‌رفت تروتسکی فرمانده ارتش سرخ و یار نزدیک لنین جانشین وی گردد. او از ۱۹۱۷م. (۱۹۲۶ هـ. ش.) دست راست لنین بشمار می‌رفت. استالین در آن هنگام فرد قابل توجهی نبود و بیشتر در حزب به کارهای تشکیلاتی می‌پرداخت. تروتسکی نیز هیچ‌گاه از جانب او خطری احساس نمی‌کرد، ولی پس از مرگ لنین، استالین بازی‌های سیاسی خود را آغاز کرد. در حقیقت...

در یازدهم مرداد 1342

بعد از نزدیک به دو ماه در یازدهم مرداد 1342 امام را به منزلی در قیطریه آورده و در آنجا تحت نظر قرار می‌دهند. در همین روز است که امام از واقعۀ پانزده خرداد مطلع می‌شود. نهایتاً امام در هجده فروردین سال بعد از اسارت مأموران آزاد و روز بیستم فروردین 1343 در قم با خانوادۀ شهدای پانزده خرداد دیدار کردند. لکن از شدت تأثر سخنی نگفتند. به گزارش قدس انلاین به نقل از مشرق، امام خمینی در سحر چهارده خرداد 1342 در منزلش دستگیر و روانۀ تهران شد. صبح...

گفت‌وگو با محسن مدیرشانه‌چی درباره‌ی تاریخ‌نگاری یرواند آبراهامیان؛

روایتی از حزب توده که تاریخ انقلاب شد اندیشمندان هر مکتب و ایدئولوژی، از منظر خود به تاریخ و تاریخ‌نگاری می‌نگرند؛ کما اینکه به اعتقاد بسیاری، «یرواند آبراهامیان» با رویکرد مارکسیستی به تاریخ ایران نگریسته است. اگرچه دکتر «محسن مدیرشانه‌چی» در این مصاحبه مصرانه تلاش می‌کند تا نشان دهد رویکرد آبراهامیان یک‌جانبه نیست. تاکنون صدها کتاب درباره‌ی تاریخ معاصر ایران به چاپ رسیده که هر یک تلاش کرده است از زاویه‌ی نگاه خود...

مروری بر رخدادهای بهار 1342/ روزهای سرکوب و قیام

دعوت امام خمینى (س) از مردم، براى دیدار از مدرسه فیضیه و مشاهدۀ آثار جنایات عمال رژیم شاه، تأثیر شگرفى بر روحیۀ اشخاص گذاشت و ساواک را به وحشت انداخت. از سوى دیگر، به دنبال مداواى مجروحان حادثۀ فیضیه در بیمارستانهاى قم که به توصیۀ امام صورت گرفت، پزشکان معالج، غیر مستقیم مورد تهدید مأموران ساواک قرار گرفتند. هیچ یک از این اقدامات، تزلزلى در مردم ایجاد نکرد و عیادت از مجروحان حادثه، هر روز افزایش مى یافت. اقدام دیگر مأموران...

نواب صفوی چگونه با دولت مصدق اتمام حجت كرد؟

قبل از الغای حكومت نظامی، آقای كاشانی به ملاقات آقای نواب رفت. این ملاقات كه در یكی از مخفی‌گاه‌های آقای نواب رخ داد، چند ساعت طول كشید. آقای نواب گفتند كه یك سلسله فداكاری انجام شده و اكنون می بایستی به نفع ملت مسلمان ایران بهره برداری كنیم. شما كه یك عمر با حكومت نظامی مخالفت كرده اید، چرا در حكومتی كه با رضایت شما به روی كار آمده، حكومت نظامی، آن هم برای فشار به برادران ما اعلام شده است. ما اكنون بایستی برای اجرای احكام خدا...

بازخوانی زندگی عالم مجاهد - شهید مطهری

استاد مطهری را باید از جمله پیشتازان مبارزه با صهیونیسم در ایران دانست. سخنرانی‌های آتشین استاد علیه صهیونیسم جهانی و فراخوانی مسلمانان برای یاری رساندن به مردم ستمدیده فلسطین فریادی بود كه اكنون پژواك آن همه سرزمین‌های اسلامی را فرا گرفته است. در عاشورای ۱۳۴۸، آشكارا فریاد برآورد: «… والله و بالله قسم می‌خورم كه پیغمبر اكرم در قبر مقدسش امروز از دست یهود می‌لرزد … مقدمه از همان اوان كودكی عشق به دانستن در جانش...

عکاسی از امام(ره) و آقامصطفی

در سال 1352 یا 1353 که به عراق رفته بودم، یک روز به حاج آقامصطفی گفتم به آقا بگویید که من می‌خواهم تعداد زیادی عکس از ایشان بگیرم، اما نه عکس شیخی که فقط صاف بنشینند و تکیه بدهند و عبایشان روی دوششان باشد، ایشان برنامه عادی خودشان را انجام بدهند و کاری به کار من نداشته باشند. حاج آقامصطفی گفت خیلی خوب. به امام گفت و ایشان گفتند مانعی ندارد. آن روز غروب به اتفاق آقای دعایی آمدم حرم امیرالمؤمنین (ع) گفتم از آنجا شروع کنم. امام وارد...

مجال را از دست ندهید

سید محمدصادق فیض سال 1323؛ شاه جوان چند سالی است که بر تخت نشسته. او به مدد انگلیسیهایی به قدرت نشانده شده که دو دهه قبل، پدرش، رضاخان میرپنج را به سلطنت رساندند. محمدرضا از میان چند گزینه‌ای برگزیده شده بود تا ادامه‌دهنده کارهای نیمه تمام پدرش باشد وگرنه کسان دیگری حتی از خاندان به انقراض رسانده شده قاجار هم بودند که در صف شمارش دندان به نوبت ایستاده بودند. اما باز هم قرعه فال را به نام فرزند ارشد رضاشاه زدند. او اکنون کمتر...

خیابان دو طرفه سیاست

مجید رهبانی گفت‌و‌گو با دکتر احمد میرفندرسکی در چارچوب طرح تاریخ شفاهی ایران در فروردین 1363 (مارس 1984)، در شهر پاریس و توسط ضیاء صدقی انجام شده است. احمد میرفندرسکی به سال 1297 در تهران به دنیا آمد (درگذشت: 1383، پاریس). در کودکی به همراه پدرش که در وزارت امور خارجه خدمت می‌کرد به تفلیس رفت. پنج سال در مدرسه آلمانی‌های ‌آن شهر درس خواند، سپس در شانزده‌سالگی به ایران بازگشت و در دارالفنون ادامه تحصیل داد. سپس وارد دانشکده حقوق...

افسانه‌هایی که ایرانی‌ها از استالین ساختند

فرزانه ابراهیم‌زاده تاریخ ایرانی: «می‌گفتند قد بلند و چهارشانه است. شبیه جنگلی‌ها شاید شبیه میرزا کوچک‌خان یا یکی از یارانش. خیلی مقتدر بود. اما مهم‌تر از اقتدار چشمانش بود. می‌گفتند وقتی به چشمان کسی خیره می‌شود بندبند ستون‌های آدمیزاد را می‌سوزاند. این یکی را یک افسر روس که اهل گرجستان بود و فارسی را هم خوب حرف می‌زد، در جنگ جهانی دوم تعریف می‌کرد. می‌گفت خودش از نزدیک استالین را دیده است. چشم در چشم. می‌گفت...

سنگرهای انقلابی

فاطمه کمالی(دانش‌آموختۀ حوزۀ علمیه) بی‌تردید انقلاب اسلامی در ایران فقط برای فروپاشی حکومت پهلوی رخ نداد، بلکه استقرار نظام سیاسی اسلام و بنا نهادن ساختارهای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و… بر اساس آموزه‌های اسلام هدف اصلی انقلاب‌کنندگان بود؛ انقلاب‌کنندگانی که پایگاه بزرگی به نام حوزه داشتند و بر اساس وظیفۀ شرعی خویش پا به عرصۀ مبارزه نهادند. اعضای جامعۀ مدرسین نیز در مقام نهادی جهت‌دهنده در بطن حوزه، در کوران حوادث...

محمدرضا پهلوی در وصیت‌نامه خود چه نوشت

من یک سال پیش وصیت سیاسی خود را کرده‌ام. این موضوع را فقط کسانی می‌دانند که مطالب به آنها مربوط می‌شود. آنها می‌دانند چه کاری باید انجام دهند. آنها این وصیت‌نامه را در اختیار دارند. به گزارش فارس، محمد رضا پهلوی چنان به تخت شاهی خود تکیه داده بود که فکر می‌کرد تا ابد پادشاهی را از آن خود کرده است. او اتفاقات بیرون از کاخ را جدی نمی‌گرفت و یا شاید اطرافیان مانع از فهمیدن او می‌شدند. به همین دلیل او سرمست از شاهی یک روز دولت...

تیمسار حسن علوی‌کیا، معاون ساواک درگذشت

تیمسار حسن علوی‌کیا، معاون ساواک در سن ۱۰۲ سالگی در سن‌دیه‌گو ایالت کالیفرنیای آمریکا درگذشت. به گزارش عصر خبر، حسن علوی‌کیا فرزند ابوتراب سال ۱۲۹۱ در همدان به دنیا آمد. وی که دارای لیسانس حقوق هم بود در سال ۱۳۳۵ با درجه سرتیپی از ارتش به ساواک منتقل شد و تا سال ۱۳۴۱ در آن حوزه در درجه قائم‌مقامی ساواک باقی ماند ولی به دلیل سوءاستفاده مالی از آن سمت برکنار شد. در ۱۳۴۶ با درجه سرتیپی بازنشسته شد و به عضویت هیات مدیره...

آذربایجان در گلوی استالین گیر کرد - گفتگو با بابک امیرخسروی

علی افتخاری روزبهانی آقای امیرخسروی برای شروع بحث می‌خواستم بپرسم در سال ۱۹۴۱ وقتی ارتش اتحاد شوروی شمال ایران را اشغال کرد، برنامه استالین و هیات حاکمه شوروی برای آذربایجان چه بود؟ آیا روس‌ها با توجه به حجم عظیم نیروی نظامی که وارد ایران کردند، از اول به قصد ماندن در شمال ایران وارد نشده بودند؟ وسوسه دست‌اندازی به ایران به قصد توسعه حوزه نفوذ روسیه و رسیدن به آب‌های گرم و منطقه نفت‌خیز خلیج فارس به روشنی در مفاد...

فدائیان اسلام و برنامه حکومت اسلامی - گفتگو با رسول جعفریان

گفتگویی است در باره جایگاه کتاب راهنمای حقائق و اهمیت آن در شناخت تفکر سیاسی فدائیان اسلام * برنامه حکومت اسلامی فدائیان یا همان «راهنمای حقایق» در چه شرایط سیاسی و فضایی نوشته شد و هدف آن‌ها از نوشتن آن چه بود؟ این برنامه در سال 1329 منتشر شد. این نوعی پیشگامی بود. پیشگامی از این بابت که پاسخ این پرسش را مطرح می‌کرد که در این شرایط چه باید کرد؟ این که فدائیان به این نقطه رسیدند مهم است. ترکیب آنها از دو گروه بازاری و طلبه های...

شيخ، شديداً از رشوه بيزار بود!

علي ابوالحسني (منذر) * پيشنهاددهندگان رشوه، ناکام باز مي‏گردند! اصولاً تاريخ، مواردي را نشان مي‏دهد که به شيخ، پيشنهاد رشوه شده تا از نظر و تصميم خويش بازگردد، ولي او قاطعانه از قبول اين امر سرباز زده است. يکي از کساني که کوشيد با رشوه دادن به شيخ، مقصود خويش را پيش ببرد ولي ناکام برگشت، محمدولي خان ملقب به نصرالسلطنه و سپهدار تنکابني (بعداً سپهسالار) بود. وي که يکي از دو فاتح تهران و تجديدگر مشروطيت شمرده مي‏شود! پيش...

طنز و تند زبانی سیاسی در دوره مشروطه

محمد علی همایون کاتوزیان بیشتر این‏ آثار در روزنامه‏ها و شب‏نامه‏های آن دوران منتشر می‏شد.البته فحاشّی و هرزه‏ درآئی در شعر قدیم فارسی سابقه‏ای طولانی داشت.از نمونه‏های معروف‏ شاعرانی که هجوهای تند و تیز می‏کردند می‏توان از انوری ابیوردی،سوزنی‏ سمرقندی،خاقانی شیروانی،ادیب صابر و رشید الدّین وطواط نام برد.انوری در قطعه‏ای می‏گوید: انوری نام هجو می‏نبرد چون ترا چشم بر عطاست هنوز دست خر نام می‏برد لیکن‏...

روایت ناگفتۀ سپانلو از دیدار جلال آل‌احمد با پرویز ثابتی

احضار روشنفکران و نویسندگان به خانه‌های امن سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) رویه‌ای مرسوم بود. ساواک با رصد کوچکترین تحرکی که نشان از نمود نوعی اعتراض به روند حاکم بر کشور داشت، نویسندگان را فرامی‌خواند و با تذکری و تشری راه افزایش فعالیت‌ها را می‌بست. اینچنین بود که در اواسط دهه ۴۰ گذار جلال آل‌احمد نویسندۀ شهیر کتاب جنجال‌برانگیز «غربزدگی» هم به یکی از این جلسات افتاد؛ جلسه‌ای که در شرایطی خاص و بعد از کشمکش‌های...

عبدالحسین آذرنگ: از حزب توده ایران، ابتدا ایران افتاد، بعد توده

علی افتخاری روزبهانی: گفت‌وگو با عبدالحسین آذرنگ نویسنده و پژوهشگر به بهانه انتشار کتاب «ناگفته‌ها» صورت گرفت. آذرنگ از جمله گفت‌وگوکنندگان با عنایت‌الله رضاست. این کتاب خاطرات عنایت‌ا‌لله رضا از سال‌ها حضور و فعالیت در جریان چپ ایرانی، بریدن از این جریان و تلاش‌های فکری او را بازگو می‌کند. آذرنگ در پاسخ به سوالات ما تلاش می‌کند جریان چپ در ایران را با تمرکز بر تجربه حزب توده آسیب‌شناسی کند. او معتقد است مارکسیسم از...

مبارزه در تبعید

سید محسن موسوی زاده جزایری رژیم پهلوی فکر می کرد اگر امام خمینی (رحمت الله علیه) را به نجف تبعید کند، ایشان دچار انزوا خواهند شد و به دلیل دوری و قطع ارتباط با ایران، از اذهان مردم فراموش می شوند. با این اوصاف، امام چگونه توانستند در شرایط تبعید بسترهای سقوط رژیم پهلوی را فراهم آورند؟ طولانی ترین مقطع مبارزه ی انقلاب اسلامی دوران تبعید امام خمینی (رحمت الله علیه) است. در این مقطع طولانی، که از 13 آبان 1343 شروع شد و تا 12 بهمن 1357 به...

نگاهی اجمالی به ادبیات انقلاب اسلامی

فاطمه مدرسی ادبیات، نمود اندیشه ها و احساسات و عواطف شاعر از رویدادها و حوادثی است كه در دنیای پیرامون وی رخ می دهد و خود آن را تجربه و احساس می كند و به مدد ذوق هنری در قالب الفاظ رنگین و كلمات آهنگین به تصویرمی كشد تا خوانندۀ شعرش را، در فضای فكری و عاطفی خود قراردهد. بی گمان هرگاه ارزشهای فرهنگی، اجتماعی و سیاسی درجامعه ای تغییر یابد و دگرگون گردد؛ در نوع نگرش و عواطف شاعر نیز تغییر و تحولی پدید می آید. این امر مسیر تخیل و...

لغو حكومت نظامی از سوی امام خمینی/ اعلان حكم بی طرفی ارتش

بازخوانی تاریخ لغو حكومت نظامی از سوی امام خمینی فضل‌الله فرخ از اعضای حزب موتلفه اسلامی و از مبارزین دوران انقلاب این واقعه را بدین گونه شرح می دهد:«قبل از اینكه حكومت نظامی اعلام شود در سالن غذاخوری پادگان نیروی هوایی واقع در خیابان پیروزی كه همافرها جمع بودند تصویر امام (ره) از تلویزیون نشان داده می‌شود كه همگی صلوات می فرستند یك عدّه از رؤسا اعتراض می‌كنند درگیری ایجاد می‌شود در این بین به نیروهای گارد شاهنشاهی...

1
2
3
4
...
73
74
75
76
77
78
79
...
114
115
116
117