مقالات

از ۱۹۱۹ تا ۱۲۹۹

نیلوفر کسری در سال 1917 درست یک سال مانده به پایان جنگ اول جهانی، روسیه شاهد دو انقلاب پیاپی بود یکی انقلاب بورژوا ـ دموکراتیک فوریه و دیگری انقلاب بلشویکی اکتبر. در جریان انقلاب اول رژیم تزاری سرنگون شد و نظام انقلابی کوشید از طریق دموکراسی ـ لیبرالیسم با جامعه سنتی فئودالی روسیه مبارزه کند. از این رو تغییری در سیاست خارجی دولت روسیه پدید نیامد ولی انقلاب دوم که در اکتبر 1917 انجام شد، سوسیالیست بلشویکها زمام امور را در دست...

شفیعی‌ کدکنی: شعری برای مصدق گفتم

محمدرضا شفیعی‌ کدکنی در بیان چگونگی آشنایی‌اش با شعر، از خریدن دیوان شعر فرخی یزدی به جای فرخی سیستانی می‌گوید. او همچنین می‌گوید که مدرسه نرفته و یک‌راست به دانشگاه رفته است. به گزارش خبرگزاری ایسنا، محمدرضا شفیعی کدکنی، شاعر، پژوهشگر و استاد پیشکسوت زبان و ادبیات فارسی، در شرح نخستین تجربه‌های شعری‌ و آشنایی‌اش با ادبیات می‌گوید:.. شعری که در ذهنم مانده باشد، یا سند مکتوب ازش داشته باشم، فکر نمی‌کنم در حدود زیر سن ۱۵...

انهدام جنگل‌های ایران توسط متفقین

بخشی از اقدامات متفقین مانند قطع درختان و اتلاف جنگل‌های ایران حتی خارج از پیمان اتحاد بود. در این باره نیروهای شوروی متجاوزکارانه‌تر از متفق انگلیسی‌شان عمل می‌کردند. اشغالگران تنها به قصد ساخت تأسیساتی چون اسکله به قطع درختان دست نمی‌یازیدند، بلکه درختان را که سرمایة ملی یک کشور هستند، برای سوخت خود نیز مصرف می‌کردند. آنان برای تأمین نیازهایشان که بعضاً غیر ضروری بود، تقاضای قطع «بهترین و راست‌ترین درختان را که خودشان...

دو روایت درباره یک دیکتاتور

بر اساس دیدگاه سنتی نسبت به رضا شاه پهلوی و دوره تاریخی 1921 تا 1941، دوره فوق عصر پرافتخاری بود که در طول آن، به همت و جانفشانی یک سرباز دلاور و وطن‌پرست، به نام رضاخان پهلوی، یک ارتش ملی جدید شکل گرفت که ایران را متحد ساخت و آن را از تجزیه نجات داد. این ارتش ملی، عشایر و ایلات یاغی و فئودال‌های غارتگر را سرکوب و مطیع دولت کرد. پس از جلوس رضاخان بر تخت سلطنت در سال 1925، ایران الگوی غرب را در پیش گرفت و سلطه روحانیت مرتجع ضعیف‌تر شد....

مروارید و شکم گرسنه

مینو صمیمی از زنان پرنفوذ دربار شاه که سمت منشی امور بین المللی فرح پهلوی را بر عهده داشت در کتاب خاطرات خود پس از اشاره به سفرهای پرهزینه و سالانه محمدرضا پهلوی و همسرش به سوئیس مي‌نوسید: هر سال که مي‌گذشت ناخرسندی مردم سوئیس از سفرهای شاه به کشورشان بیشتر نمودار مي‌شد. گرچه روزنامه‌های چاپ ایران به خاطر سانسور بسیار شدید هیچ مطلبی راجع به ولخرجیهای شاه و دربار منتشر نمي‌کردند، لیکن روزنامه‌های سوئیس همواره مقالات...

پاسخي به يك ياوه سرايي

نشريه اخبار رويترز در 28 نوامبر 1920 سخنراني لردكرزن وزير خارجه انگليس راجع به ايران را كه متعاقب انعقاد پيمان 1919 و در مجلس لردهاي آن كشور ايراد گرديد ، منتشر كرد. «جان لارنس كالدول» وزيرمختار آمريكا در پي انتشار اين سخنراني ،‌ چنين اظهارنظر كرد: مستحضر هستيد كه اخبار رويترز يك نشريه انگليسي است و تحت كنترل و سانسور دقيق سفارت انگليس در تهران چاپ و منتشر مي‌شود. شايد لازم باشد به بعضي از استدلال‌هاي مغالطه‌آميز لرد كرزن در...

علل شكست ماركسيسم در ايران

«حزب ماركسيست‌ها در ايران، صرفـنظر از هر نـامي كه به خود نهاده باشند (سوسـيال دمكرات، عدالت، كمونيست، توده)، يك سازمان وابسته به ايدئولوژي اروپايي و بيگانه از واقعيت جامعه ايران، با تمام عواقب و نتايج ناشي از اين بيگانگي بودند. البته بعضي از ماركسيستهاي ايراني كوشيدند تا اين طرز تفكر را در كالبد ايراني جاي دهند، ولي كوشش آنها حقير و بي‌ارزش و بي‌فايده بود و از آنجا كه ماركسيست‌هاي ايراني جرأت نمي‌كردند از اصول...

ساواك در خدمت فساد اقتصادي خاندان سلطنتي

شاه در كتاب «پاسخ به تاريخ» مدعي شده كه ساواك مستقيماً زيرنظر نخست‌وزير اداره مي‌شد و او در كنترل و هدايت آن نقشي نداشته و مسئوليت اقدامات آن را نمي‌پذيرد و خود را از اقدامات غيرانساني ساواك در سالهاي سلطنتش بري مي‌دانست. اما تمام آگاهان به امور و مسئولان و رجال حكومت پهلوي ترديد ندارند كه ساواك مستقيماً زيرنظر شاه فعاليت مي‌كرد و اقدامات، تصميمات، كنشها و واكنشهاي اين سازمان به دستور او صورت مي‌گرفت. مدارك موجود نشان...

فروغی، چراغدار فراماسونري!

محمد علی فروغی در سال 1254ش به دنیا آمد و پس از مرگ پدر به " ذکاءالملک" ملقب شد. به گفته مهدی بامداد، جد اعلای این خانواده از یهودیان بغداد بود که برای تجارت به ایران آمد و در اصفهان سکنی گرفت و مسلمان شد. پدر فروغی، محمد حسین ذکاءالملک متخلص به فروغی، از معاریف فرهنگی زمان خود به شمار می رفت. او تحت تأثیر میرزا ملکم خان از پیشکسوتان ترویج فرهنگ غربی و فراماسونی در ایران شد. میرزا محمد علی در چنین مکتبی تربیت شد و به نوبه خود به یکی از...

سیمای سیاسی مدرس

تاکنون در مورد زندگی شهيد مدرس فراوان سخن گفته شده، به طوری که شاید به نظر آید هیچ بعدی از ابعاد زندگی او نیست که مورد بحث و بررسی واقع نشده باشد. ما در این بحث مختصر نه امکان بررسی سلوک سیاسی مدرس را از ابتدا تا انتها داریم و نه می‌توانیم سایر ابعاد حیات او را منعکس کنیم. این تلاشی است مقدماتی برای یافتن الگوئی به منظور ارزیابی جایگاه این رجل برجسته سیاسی در تاریخ معاصر ایران. شاید در درجه نخست این پرسش پیش آید که چرا ما اینهمه...

مروری کوتاه بر نفوذ و قدرت فرح پهلوی در دربار شاه

ازدواج سوم محمدرضا شاه که مهمترین ازدواج او به شمار می‌رفت، با فرح دیبا، دختری معمولی از خانواده‌ای متوسط انجام شد. فرح دیبا بعدها یکی از زنان صاحب نفوذ دربار پهلوی گشت و توانست نقش موثری در ساختار قدرت سیاسی حکومت خصوصاً اواخر دوره پهلوی داشته باشد. وی در بسیاری از مسائل عصر پهلوی، نقش حساسی ایفا نمود. و توانست با ورود به سیاست و اعمال نفوذ بر محمدرضا پهلوی وسرانجام عزل و نصب رجال سیاسی ، قدرت مهمی را کسب کند. زندگی فرح دیبا...

روز «ر+1» چه روزی بود

طرح روز «ر+1» در دی‌ماه 1357 تنها آخرین هفته‌های حیات رژیم پهلوی به صورت جدی تدوین شد و در مذاکرات روز 25 دی ماه 1357 که شورای فرماندهان نیروهای مسلح برگزار شد مطرح گردید. به گزارش رجانيوز به نقل از فارس، بعضی از تحلیل گران خارجی سال 1975، یعنی اواخر سال 1353 و 9 ماهه ی اول سال 1354، را نقطه ی آغاز افول قدرت شاه در ایران می دانند. وقایعی که در این سال رخ داد، به حسب ظاهر همه از نیرومندتر شدن موقعیت شاه و رژیم سلطنت در ایران حکایت می کرد. در...

سرلشگری که هدیه شاه را رد کرد

در مرداد سال 1357 که قرنی در فقر و تنگدستی به سر می‌برد، تحبیب در بالاترین سطوح هم فایده‌ای نداشت؛ به خصوص آنکه محمدرضا پهلوی خود نیز وارد عمل شد و یار دیرین خود فردوست را به دیدار قرنی فرستاد. به گزارش فارس، شهید سپهبد «محمدولی‌خان قرنی» متولد به سال 1292 هجری شمسی است و در هفتمین سال پیروزی نهضت مشروطیت هنگامی که شهر تهران در کشمکش‌های خونین مشروطیت فرو رفته بود و گروه‌های متعدد سیاسی و حکومت در جدال خونین با یکدیگر بودند، در...

زمانی غیر زمانها

درباره‌ی تفسیرهای عرفانی از انقلاب اسلامی ایران زلیخا مرد از این غصه که یوسف گشته زندانی چرا عاقل کند کاری که باز آرد پشیمانی گویا قصه‌ی آدمی در «احسن‌القصص» از الف تا یا روایت شده و بعدها «سعدی» با شرح احوال «زلیخا»، روز و حال زمانه‌اش را باز می‌گوید. چگونه سعدی در آیه‌ها وضعیت انسان را به عینه می‌یابد و طوری به اشاره باز می‌گوید که تو گویی فرض گرفته مخاطبین می‌دانند چه را مراد کرده است. اصلا «تضمین» و اشاره به...

اهداف انقلاب اسلامی

هر انقلابی دارای هدف هایی است که همة فعالیت‌ها و فداکاری‌ها به خاطر رسیدن به آن ها صورت می‌گیرد. ماهیت انقلاب ایران، «اسلامی» بود. از این رو هدف‌های این انقلاب نیز به فرموده امام راحل و مقام معظم رهبری ، براندازی رژیم شاهنشاهی و جایگزینی نظام اسلامی، پیاده کردن قوانین اسلام، بر پایی عدالت، استقلال و آزادی، نفی سلطه بیگانگان و ایجاد جامعه نمونه بر پایة موازین اسلام است. در این نوشتار برخی از این اهداف توضیح داده می...

فتنه سالارالدوله دوران مشروطه

یکی از دهشتناک‌ترين تراژدی‌های تاریخ ایران بعد از مشروطه جنگ و جدال‌های بي‌پایان سالار‌الدوله با دولت مرکزی در غرب کشور بود که به فجایع فراوانی منتهی شد. ابتدا ببینیم سالار‌الدوله کیست؟ ابوالفتح‌میرزا سالار‌الدوله (1338-1260ق) به طور قطع یکی از متحدین سیاست خارجی بریتانیا و یکی از کسانی بود که مورد حمایت شرکت نفت انگلیس و ایران واقع می‎شد، تا در موارد ضرور از او به نفع منافع امپراتوری بریتانیا بهره‌برداری نمایند. او فرزند...

شیخ ابراهیم زنجانی و نمایندگی مجلس سوم و غوغای جنگ جهانگیر

علی ابوالحسنی (مُنْذِر) زنجانی در دوره سوم مجلس (17 محرم 1333 ـ 6 محرم 1334 ق) مجدداً در 17 رجب 1333 از زنجان 1 وکیل شد و به عضویت شعبه چهارم از شعبات 6 گانه مجلس درآمد. 2 حدود یک سال بیشتر از عمر مجلس سوم نگذشته بود که جنگ جهانی اول پیش آمد و حوادثی که طی آن رخ داد به تعطیلی مجلس در کشورمان انجامید. * جنگ جهانی اول دوران جنگ جهانی اول بُرهه‏ای سخت حسّاس و پرماجرا در تاریخ ایران است. پیکارِ متفقین و متحدین، نه تنها اروپا، که کشور ما را...

شیخ بهلول روحانی مبارز و سالخورده خراسانی

با شروع قیام حاج‏آقا نورالله خود را به قم رساندم وقتی که پهلوی اعلان منع امر به معروف و نهی از منکر نمود و خواست وضع را در ایران تغییر بدهد، حاج‏آقا نورالله مشهور به شهر قم آمدند، که با مرحوم حاج شیخ عبدالکریم یزدی مشورت کنند تا اخطار برای پادشاه بدهند که دست از بی‏دینی بردارد و اگر قبول نکند با او جهاد کنند. وقتی حاج‏آقا نورالله اصفهانی به قم آمد، علما و طلبه‏ها از هر طرف به قم هجوم آوردند و قم یک مرکز بزرگی شد. رضا شاه...

شاه ایران از شرکت‌های غربی به دلیل چاپیدن ایران ناراحت بود!

نماهایی از ایران ۱۹۷۶ به روایت اسناد ویکی لیکس ویکی‌لیکس مجموعه جدیدی از اسناد دولت آمریکا را منتشر کرده ‌که بخشی از آن به دیپلماسی آمریکا در فاصله سال‌های ۱۹۷۳ تا ۱۹۷۶ مربوط است. از این میان، مرور اسناد سری درباره ایران در نوع خود جالب است؛ از برنامه‌های هسته‌ای ایران و عراق گرفته تا نامه‌های سری بین شاه و رئیس جمهور وقت آمریکا فورد بر سر مسائلی چون نفت و سلاح و روابط پنهانی شاه و اسرائیل و نگاه او به شوروی. بخشی از...

بازداشت و حصر رهبر نهضت اسلامی ایران

از 15 خرداد 1342 تا 15 فروردین 1343، امام خمینی به مدت 10 ماه در بازداشت و حصر رژیم شاه بودند. امام این مدت را در 5 نقطه گذراندند که عبارتند از: زندان باشگاه افسران، زندان قصر، زندان عشرت‌آباد، منزلی متعلق به ساواک در داوودیه تهران و منزل دیگری در قیطریه. امام خمینی در زندان باشگاه افسران تنها چند ساعت ماندند. سپس به پادگان قصر (بی‌سیم) انتقال یافتند. ایشان در این مکان، به مدت 19 روز در بازداشت بودند. طی این مدت حکومت شاه با دردسرهای...

هجرت ها و تبعیدهای امام خمینی(س)

محمد رجائی نژاد اگر هجرت را حرکت از مکانی به مکان دیگر با هدف و برنامه خاصی بدانیم، خواهیم دید اکثر پیامبران و رهبران الهی به آن عمل کرده‌اند. گاه خود‌خواسته و از روی اختیار و گاه از روی اجبار حکام و سلاطین جائر و ظالم زمان و گاهی هم از باب اضطرار دست به این کار زده‌اند. البته در پس همه آن‌ها دست و اراده الهی بوده است. با این دید، هجرت و دوری نوح نبی‌(ع) از دست مردم زمانه با ساخت و سوار شدن بر کشتی، هجرت حضرت ابراهیم‌(ع) از...

انگلیسی‌ها چگونه از آبادان رفتند

اواخر شهریور 1320 بود که من در خوزستان بودم. روزی طبق تصمیم هیئت مختلط نفت به من ابلاغ شد برای اینکه بتوانم هم در جلسات هیئت مختلط نفت شرکت کنم و هم معالجات شخصی خود را ادامه دهم، و هم در کار خلع ید وقفه‌ای ایجاد نشود متناوباً یک هفته در تهران ویک هفته در خوزستان باشم. شبی که با تلفن کاریر مستقیماً از خوزستان با آقای دکتر مصدق صحبت می‌کردم در ضمن گزارش اوضاع جاری اظهار نظر کردم که بالاخره باید کار یکسره شود، این استخوان لای زخم...

سازمان کوک

مظفر شاهدی درباره وجه تسمیه واژه کوک اطلاعات متقنی در دست نیست. با این حال گفته شده است که این واژه ترکیبی از سه کلمه کجور و کلارستاق و نور است که هر سه از شهرهای استان مازندران هستند. گفته شده است که سازمان کوک از ابتکارات رکن 2 ارتش بود و هویتی مخفی و پنهانی داشت و هدف آن کنترل و برخورد اطلاعاتی با گسترش کمونیسم و حزب توده در شهرهای شمالی کشور بود. اما به تدریج حیطه فعالیت آن گسترش بیشتری یافت و مراقبت و کنترل طرفداران دکتر...

آرامش در دادگاه

ایستاده ردیف جلو: جواد منصوری، محمدعلی جمالیان، ناصر نراقی محاکمه اعضای حزب ملل اسلامی (دادگاه بدوی) روز یکشنبه 16 بهمن 1344، دادگاه بدوی با مقدمات و تشریفاتی، محاکمه 55 نفر از اعضای حزب ملل اسلامی را در سالن بزرگ باشگاه افسران پادگان جمشیدیه با حضور تعدادی از خانواده‌ها و خبرنگاران و نیز تعدادی از مأمورین مخفی ساواک و اطلاعات شهربانی، شروع کرد. ابتدا تصور دادگاه این بود که متهمین حرفی برای گفتن ندارند، لذا با حضور خبرنگاران...

حمله به مدرسه فيضيه

نویسنده : احمد نجمی حمله مأموران رژیم ستم‌شاهی به مدرسه فیضیه در سالروز شهادت امام صادق(ع) در سال 1342 هر چند تصویر تلخی بر خاطره انقلاب باقی گذاشت،‌اما سرمنشاء بسیاری از رخدادهای سیاسی شد. از این رو در سالگرد این واقعه به بررسی زمینه‌های بروز آن و خاطرات باقی مانده و تأثیر این واقعه بر نهضت امام خمینی(ره) می‌پردازیم. زمینه‌های حمله به مدرسه فیضیه در ماه‌های پایانی سال، 1341، محمد‌رضا شاه که سالگرد ناکامی طرح...

روایت بادامچیان از ماجرای«جشن سپاس» - توبه عسگراولادی و ناگفته هایی از کمیته مخفی انقلاب

محمود عزیزی کمیته استقبال از امام چطور شکل گرفت و در زمان ورود امام خمینی(ره) چه کرد. خاطرات بادامچیان از اعضای کمیته استقبال بعد از سه دهه جالب، شنیدنی و پاسخی به این پرسش است. خاصیت آدمیزاد است که با خاطراتش زنده است چه جوانی که به دوران کودکی اش خوش است و چه پیرمردی مثل اسدالله بادامچیان 71 ساله که با دوران جوانی و خاطرات انقلاب سال57 خوش است. وقتی از اولین دیدارش با امام بعد از 14 سال یاد می کند معلوم است که هنوز شعف و شوق...

آن تحصن به مرکز ثقل انقلاب تبدیل شد - گفت‌وشنود با آیت‌الله قربانعلی دری نجف آبادی

شاهد توحیدی ناگفته‌ها و خاطره‌هایی از روزهای اوج‌گیری و پیروزی انقلاب اسلامی در گفت‌وشنود با آیت‌الله قربانعلی دری نجف‌آبادی آنچه در پی می‌آید، پاره‌ای از خاطرات نماینده محترم ولی‌فقیه و امام جمعه اراک از وقایع روزهای پرحادثه منتهی به انقلاب اسلامی است. آیت‌الله حاج شیخ‌قربانعلی دری نجف‌آبادی از چهره‌های آشنای نظام و انقلاب و دوستان و معاشران و مجاهدان پیشکسوتی چون شهید محمد منتظری است و از فراز و فرودهای نهضت...

از مبارزه با استعمار تا مبارزه با پهلوی

کبری خرم آیت‌الله سیدابوالقاسم کاشانی در سال 1264 شمسی، در خانواده‌ای روحانی در قم پا به عرصه وجود نهاد. پدرش، آیت‌الله سیدمصطفی، از علما و مراجع بزرگ عصر خویش بود که در سال 1280 شمسی، به نجف اشرف هجرت کرد و در آنجا مشغول تدریس و تحقیق شد و در جنگ جهانی اول به صفوف مجاهدان پیوست و رهبری نیروهای عراقی علیه تجاوز انگلیس را بر عهده گرفت. سیدابوالقاسم به همراه پدر، عازم عراق شده و در حوزه علمیه نجف به ادامه تحصیل پرداخت و از...

اسلام سیاسی و گفتمانهای رقیب

سیدمصطفی تقوی(کارشناس ارشد پژوهشی موسسه‌ی مطالعات تاریخ معاصر ایران) بررسی جریانهای فکری- سیاسی از مشروطه تا انقلاب اسلامی با حکومت صفویان شیعه مذهب و رسمیت یافتن تشیع، نوعی همگرایی میان دولت و ملت به وجود آمد و همین نیز یکی از عوامل ثبات سیاسی و پیشرفت کشور در آن دوره شد. در حکومت صفوی، شاهان به این نتیجه رسیدند که بدون همکاری علمای دینی ـ به عنوان نمایندگان عقیدتی جامعه ـ امر کشورداری سامان و استحکام و دوام مناسب را...

انقلاب اسلامی و تاریخ‌نگاری محلی

هدایت ‌الله بهبودی از ویژگی‌های بارز در رخدادهای منجر به پیروزی انقلاب اسلامی، گستردگی و همه‌گیر بودن خواست‌های ملی به پهنای جغرافیای ایران، اقوام و حتی «ملل متنوعه» [= اقلیت‌های مذهبی] بود. اگر سال 1356 با هیجانات و اعتراضات در شهرهای بزرگی چون تهران، قم و تبریز سپری شد، سال 1357 غیر از شهرهای بزرگ دیگر، شهرستان‌ها و حتی روستاها در گردونه انقلاب به حرکت افتادند. در زمستان این سال حوادثی که در بندر گز مازندران در شمال ایران...

...

76

...