انقلاب اسلامی

مقالات

آذربایجان در گلوی استالین گیر کرد - گفتگو با بابک امیرخسروی

علی افتخاری روزبهانی آقای امیرخسروی برای شروع بحث می‌خواستم بپرسم در سال ۱۹۴۱ وقتی ارتش اتحاد شوروی شمال ایران را اشغال کرد، برنامه استالین و هیات حاکمه شوروی برای آذربایجان چه بود؟ آیا روس‌ها با توجه به حجم عظیم نیروی نظامی که وارد ایران کردند، از اول به قصد ماندن در شمال ایران وارد نشده بودند؟ وسوسه دست‌اندازی به ایران به قصد توسعه حوزه نفوذ روسیه و رسیدن به آب‌های گرم و منطقه نفت‌خیز خلیج فارس به روشنی در مفاد...

فدائیان اسلام و برنامه حکومت اسلامی - گفتگو با رسول جعفریان

گفتگویی است در باره جایگاه کتاب راهنمای حقائق و اهمیت آن در شناخت تفکر سیاسی فدائیان اسلام * برنامه حکومت اسلامی فدائیان یا همان «راهنمای حقایق» در چه شرایط سیاسی و فضایی نوشته شد و هدف آن‌ها از نوشتن آن چه بود؟ این برنامه در سال 1329 منتشر شد. این نوعی پیشگامی بود. پیشگامی از این بابت که پاسخ این پرسش را مطرح می‌کرد که در این شرایط چه باید کرد؟ این که فدائیان به این نقطه رسیدند مهم است. ترکیب آنها از دو گروه بازاری و طلبه های...

شيخ، شديداً از رشوه بيزار بود!

علي ابوالحسني (منذر) * پيشنهاددهندگان رشوه، ناکام باز مي‏گردند! اصولاً تاريخ، مواردي را نشان مي‏دهد که به شيخ، پيشنهاد رشوه شده تا از نظر و تصميم خويش بازگردد، ولي او قاطعانه از قبول اين امر سرباز زده است. يکي از کساني که کوشيد با رشوه دادن به شيخ، مقصود خويش را پيش ببرد ولي ناکام برگشت، محمدولي خان ملقب به نصرالسلطنه و سپهدار تنکابني (بعداً سپهسالار) بود. وي که يکي از دو فاتح تهران و تجديدگر مشروطيت شمرده مي‏شود! پيش...

طنز و تند زبانی سیاسی در دوره مشروطه

محمد علی همایون کاتوزیان بیشتر این‏ آثار در روزنامه‏ها و شب‏نامه‏های آن دوران منتشر می‏شد.البته فحاشّی و هرزه‏ درآئی در شعر قدیم فارسی سابقه‏ای طولانی داشت.از نمونه‏های معروف‏ شاعرانی که هجوهای تند و تیز می‏کردند می‏توان از انوری ابیوردی،سوزنی‏ سمرقندی،خاقانی شیروانی،ادیب صابر و رشید الدّین وطواط نام برد.انوری در قطعه‏ای می‏گوید: انوری نام هجو می‏نبرد چون ترا چشم بر عطاست هنوز دست خر نام می‏برد لیکن‏...

روایت ناگفتۀ سپانلو از دیدار جلال آل‌احمد با پرویز ثابتی

احضار روشنفکران و نویسندگان به خانه‌های امن سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) رویه‌ای مرسوم بود. ساواک با رصد کوچکترین تحرکی که نشان از نمود نوعی اعتراض به روند حاکم بر کشور داشت، نویسندگان را فرامی‌خواند و با تذکری و تشری راه افزایش فعالیت‌ها را می‌بست. اینچنین بود که در اواسط دهه ۴۰ گذار جلال آل‌احمد نویسندۀ شهیر کتاب جنجال‌برانگیز «غربزدگی» هم به یکی از این جلسات افتاد؛ جلسه‌ای که در شرایطی خاص و بعد از کشمکش‌های...

عبدالحسین آذرنگ: از حزب توده ایران، ابتدا ایران افتاد، بعد توده

علی افتخاری روزبهانی: گفت‌وگو با عبدالحسین آذرنگ نویسنده و پژوهشگر به بهانه انتشار کتاب «ناگفته‌ها» صورت گرفت. آذرنگ از جمله گفت‌وگوکنندگان با عنایت‌الله رضاست. این کتاب خاطرات عنایت‌ا‌لله رضا از سال‌ها حضور و فعالیت در جریان چپ ایرانی، بریدن از این جریان و تلاش‌های فکری او را بازگو می‌کند. آذرنگ در پاسخ به سوالات ما تلاش می‌کند جریان چپ در ایران را با تمرکز بر تجربه حزب توده آسیب‌شناسی کند. او معتقد است مارکسیسم از...

مبارزه در تبعید

سید محسن موسوی زاده جزایری رژیم پهلوی فکر می کرد اگر امام خمینی (رحمت الله علیه) را به نجف تبعید کند، ایشان دچار انزوا خواهند شد و به دلیل دوری و قطع ارتباط با ایران، از اذهان مردم فراموش می شوند. با این اوصاف، امام چگونه توانستند در شرایط تبعید بسترهای سقوط رژیم پهلوی را فراهم آورند؟ طولانی ترین مقطع مبارزه ی انقلاب اسلامی دوران تبعید امام خمینی (رحمت الله علیه) است. در این مقطع طولانی، که از 13 آبان 1343 شروع شد و تا 12 بهمن 1357 به...

نگاهی اجمالی به ادبیات انقلاب اسلامی

فاطمه مدرسی ادبیات، نمود اندیشه ها و احساسات و عواطف شاعر از رویدادها و حوادثی است كه در دنیای پیرامون وی رخ می دهد و خود آن را تجربه و احساس می كند و به مدد ذوق هنری در قالب الفاظ رنگین و كلمات آهنگین به تصویرمی كشد تا خوانندۀ شعرش را، در فضای فكری و عاطفی خود قراردهد. بی گمان هرگاه ارزشهای فرهنگی، اجتماعی و سیاسی درجامعه ای تغییر یابد و دگرگون گردد؛ در نوع نگرش و عواطف شاعر نیز تغییر و تحولی پدید می آید. این امر مسیر تخیل و...

لغو حكومت نظامی از سوی امام خمینی/ اعلان حكم بی طرفی ارتش

بازخوانی تاریخ لغو حكومت نظامی از سوی امام خمینی فضل‌الله فرخ از اعضای حزب موتلفه اسلامی و از مبارزین دوران انقلاب این واقعه را بدین گونه شرح می دهد:«قبل از اینكه حكومت نظامی اعلام شود در سالن غذاخوری پادگان نیروی هوایی واقع در خیابان پیروزی كه همافرها جمع بودند تصویر امام (ره) از تلویزیون نشان داده می‌شود كه همگی صلوات می فرستند یك عدّه از رؤسا اعتراض می‌كنند درگیری ایجاد می‌شود در این بین به نیروهای گارد شاهنشاهی...

رضاشاه ؛ قدرت یابی، تبعید ومرگ

رضاخان پهلوی در روستای آلاشت سوادکوه در مازندران ،در خانواده ای فقیر مانند هزاران خانواده دیگر ایرانی بدنیا آمد. او که در اوان تولد تا یک قدمی مرگ نیز پیش رفته بود ، بنا به تقدیر زنده ماند تا زندگی پرفرازونشیبی راطی کند. پس از مرگ پدر که یک نظامی قزاق بود، به همراه مادر و تحت حمایت دایی خود زندگانی سختی را گذراند که توام با فقر، تنهایی و بدبختی بود. این نوع زندگی رضاخان را به مردی خودساخته،با اعتماد به نفس بالا،بی اعتماد به همه و...

«گری سیک»: انقلاب اسلامی یک تحقیر ابدی برای آمریکا بود

گری‌سیک(مشاور پیشین امنیت ملی آمریکا) از کارمندان فعال کاخ سفید و شاغل در بخش امنیت ملی آمریکا در دوران کارتر و کسی است که پیش و پس از آن هم در سیاست خارجی امریکا فعالیت می‌کرده است. وی که دوران سخت از دست دادن ایران را برای امریکا در کاخ سفید بوده است، خاطرات خود را درباره موضع امریکا در ارتباط با انقلاب اسلامی و شکل‌گیری آن نوشته است. این اثر با عنوان «همه چیز فرو می‌ریزد» کتابی است که اکنون درصدد ارائه یک گزارش از آن...

مصدق، جبهه ملی و رژیم صهیونیستی

رژیم شاه پیش از اشغال فلسطین در مهاجرت جهودها به آن سرزمین همکاری نزدیک و تنگاتنگی با «آژانس یهود» داشت. وقتی فلسطین اشغال شد، رژیم صهیونیستی اعلام موجودیت کرد، رژیم شاه پس از ترکیه دومین کشور اسلامی بودکه بی‌درنگ آن رژیم نامشروع را به رسمیت شناخت و با «اسرائیل» داد و ستد همه‌جانبه برقرار کرد. ملت ایران در برابر این خیانت رژیم شاه سخت به خشم آمدند، به ویژه آنگاه که دریافتند دولت ساعد مراغه‌ای با گرفتن رشوه کلانی از...

رضاشاه ؛ قدرت‌یابی، تبعید و مرگ

رضاخان پهلوی در روستای آلاشت سوادکوه در مازندران ،در خانواده ای فقیر مانند هزاران خانواده دیگر ایرانی بدنیا آمد. او که در اوان تولد تا یک قدمی مرگ نیز پیش رفته بود ، بنا به تقدیر زنده ماند تا زندگی پرفرازونشیبی راطی کند. پس از مرگ پدر که یک نظامی قزاق بود، به همراه مادر و تحت حمایت دایی خود زندگانی سختی را گذراند که توام با فقر، تنهایی و بدبختی بود. این نوع زندگی رضاخان را به مردی خودساخته،با اعتماد به نفس بالا،بی اعتماد به همه و...

خاطره محمود عنایت از مقاله‌ای که شاه را عصبانی کرد

«سانسور مساله همیشگی ما بود و هر روز که مجله منتشر می‌شد، می‌خواست منتشر شود، خود شما حس می‌کنید، شب پیشش عزا می‌گرفتم که اگر فردا ایرادی به من بگیرند، بگویند این صفحه را باید... حتی یک کلمه را... [چه کنم؟] باور کنید یک بار نوشته‌ای از بزرگ علوی، یعنی در یک نوشتۀ دیگری یادی از بزرگ علوی شده بود و به خاطر همین بزرگ علوی گفتند این صفحه را باید عوض بکنید، ولی اینها نمی‌دانستند که یک صفحه نمی‌تواند عوض شود، باید هشت صفحه را عوض کنیم....

فرق خاطره نویسی با تاریخ نویسی

رسول جعفریان متن سخنرانی در مراسم رونمایی از کتاب (سالهای بی‌قرار) عصر یکشنبه اول اردیبهشت 92 انتشار کتاب سالهای بی قرار که مشتمل بر خاطرات آقای جواد منصوری از سالهای پیش از انقلاب است و با تدوین خوب آقای محسن کاظمی و حواشی سودمند وی انتشار یافته، گامی دیگر در تقویت تاریخ شفاهی انقلاب است. تاریخ شفاهی در حال تبدیل شدن به شاخه ای از علم تاریخ است، شاخه ای نیرومند که آینده روشنی دارد و می‌تواند برای تاریخ، بازویی محکم و...

از قصر تا زندان قصر

محمد رادمرد در مورد سقوط تیمورتاش دیدگاه های متفاوتی وجود دارد. اگرچه وی به اتهام اختلاس و واگذاری انحصار تجارت تریاك به حبیب الله امین و به طور كلی مسائل مالی این چنینی روانه زندان شد، لیكن مشكل اصلی بدگمانی رضاشاه نسبت به وی بود. عده ای این بد گمانی را به جاسوسی او به روس ها نسبت می دهند و اینكه او تمام اطلاعات دربار ایران را به روس ها تقدیم می كرد. مهمترین این موارد مداركی درباره امتیاز نفت دارسی بود. در تاریخ معاصر...

روزشمارنگاری

بهبودی، هدایت ‌الله انتخاب قالب در تاریخ‌نگاری می‌تواند در چگونگی بهره‌مندی از آن مؤثر باشد. بیشترین کتاب‌های تاریخی در قالبی که شاید بتوان آن را «روایتی ترکیبی» خواند تولید می‌شوند. انتخاب قالب در تاریخ‌نگاری می‌تواند در چگونگی بهره‌مندی از آن مؤثر باشد. بیشترین کتاب‌های تاریخی در قالبی که شاید بتوان آن را «روایتی ترکیبی» خواند تولید می‌شوند. راوی یا مورخ، با ترکیب مدارک گوناگون (سند، خاطره، مشاهدات، مطبوعات و...

کودتا علیه دولت ملی به روایت تلفنچی مصدق

امید ایران‌مهر «تاریخ گذشته نیست، تاریخ بعدا درست میشه. آینده هم نیست. حال هم نیست. اصلا جزو زمان‌های صرفی نیست. یه زمان مستقله. تاریخ یه «بعد از گذشته»، قبل از حالاست. اما به هر حال یه «بعد از گذشته»ست. به همون دلیلی که گفتم: چون بعد‌ها درست میشه. پیرمرد هم بعد‌ها درست شد. با اون عکسش توی دادگاه.» این نوبت از کسان، ایثار ابومحبوب تاریخ ایرانی: تنها نشسته در اتاق کارش. پشت میز بزرگی که زیر چراغ‌های آویزان و سیم‌کشی‌های...

گفت‌وگوی تاریخ ایرانی با پاول گابل: ایران جادۀ بزرگ استالین بود

سامان صفرزائی تاریخ ایرانی: پاول گابل، تحلیلگر و ستون‌نویس آمریکایی است که حوزه نوشتاری‌اش روسیه و اوراسیا است. از وی تاکنون بیش از ۱۵۰ مقاله پیرامون مسائل روسیه در نشریات و رسانه‌های معتبر غربی منتشر شده است. او در زمانی که جیمز بیکر، وزیر خارجه ایالات متحده بود به عنوان مشاور ویژه در امور شوروی و بالکان در دولت جورج هربرت بوش خدمت کرده است. در حال حاضر وی در انستیتو سیاست جهانی به تدریس مشغول است. گابل در گفت‌وگو با...

خطاهاي ده‌گانه شاه

شاه در ماه‌هاي قبل از سقوط خود گفته بود كشورش در بيست و پنج سال آينده نيروي پنجم در جهان خواهد شد. و جمعيت ايران به 65 ميليون مي‌رسد، و سطح درآمد يك ايراني با درآمد يك اروپائي برابر خواهد شد. سپس شاه اظهار اميدواري كرد كه حكومتش تا 15 سال آينده ادامه يابد پس از آن حكومت را به وليعهد سپرده و كنا‌ره‌گيري خواهد كرد. يكسالي از اين سخنان نگذشت كه تخت طاووسي به لرزه درآمد و عمر سلطنت او نه با سنوات كه با ساعات شمرده مي‌شد. به طور خلاصه...

رزم‌آرایی که شاه از او می‌ترسید

دكتر حسین آبادیان سرلشکر حاجیعلی رزم آراء یکی از معدود چهره‌های نظامی صاحب نام دوره سلطنت رضاشاه تا دهه بیست شمسی است. ظاهراً او نخستین فرد نظامی است که نقشه‌های سازمان جغرافیائی ارتش را ترسیم کرد و نیز او از معدود افسرانی بود که هم یک فرمانده نظامی و هم یک سیاستمدار به شمار می‌آمد. نام رزم آراء با چند حادثه ریز و درشت در هم تنیده است، به واقع نام او با بحث سرکوب فرقه دمکرات آذربایجان بر سر زبان‌ها افتاد. اما پیش از همه...

نقش صهيونيسم در کودتای رضاخان

مصطفی محققی تردیدی نیست که یهودیان و به طور مشخص فرقه صهیونیسم در ایران عصر پهلوی دارای امتیازات و جایگاه ویژه ای بودند. آنان در این کشور به سهولت و با طیب خاطر مشغول انجام اقدامات و فعالیت هایی بودند که در راستای اسلام زدایی و ضربه زدن به آیین اسلام صورت می گرفت. بدیهی است در اینجا روی سخن متوجه یهودیانی که سالیان سال در کنار ایرانیان به صورت مسالمت آمیز زندگی کرده بودند نیست بلکه صحبت از صهیونیست ها و افرادی است که عقاید...

انتخابات دمكراتيك!

آشنائي با انتخابات در عصر پهلوي دوم و شيوه برگزيده شدن نمايندگان و رؤساي مجلس، از جمله نكاتي است كه ما را با گوشه‌هائي از آزاديهاي ادعائي رژيم شاه و سهمي كه در اين آزادي براي مردم در نظر گرفته بود آشنا مي‌سازد. مقاله زير به بررسي نحوه انتخاب رئيس و نمايندگان در يكي از ادوار مجلس شوراي ملي و همچنين انتخاب اعضاي كابينه اشاره دارد: عبدالله رياضي كه پس از كودتاي 28 مرداد 1332 با بورسيه تحصيلي دانشگاه پنسيلوانياي آمريكا راهي آن كشور...

اقتصاد سياسي ايران در دوره دوم مشروطه

برای ریشه‌یابی شرایط اقتصادی کشور و پی بردن به رقابت‌های محافل سرمایه‌سالار اروپا و بعدها امریکا برای تسلط بر منابع کشور، پرداختن به بحث اقتصاد سیاسی ایران در دوره دوم مشروطه، یعنی دوره‌ای که مصادف با رقابت‌های عظیم شرکت‌های سرمایه‌داری اروپا و امریکا برای صدور سرمایه به ایران بود، ضروری است. همچنین این بحث مجال لازم را برای تأمل در این مفهوم به دست می‌دهد که چرا بریتانیا از گروههایی از مشروطه‌طلب‌های ایرانی حمایت...

قتل محمدتقی خان پسیان

نیلوفر کسری در سال 1309 هجری قمری در محله سرخاب تبریز طفلی پا به عرصه وجود نهاد که محمدتقی نامیده شد. پدرش یاور محمدباقر خان پسیان از ایلات کرد منطقه و مادرش فاطمه سلطان عزت‌الحاجیه از همان کودکی در تربیت فرزند کوشیدند. دوران تحصیلات ابتدایی خود را در تبریز به پایان برد و در سال 1324ق جهت تکمیل تدریس به تهران آمد و وارد مدرسه نظام گشت. او در سال 1329ق با درجه نایب دومی وارد خدمت شد و مدارج ترقی را یکی بعد از دیگری پیمود. در سال 1331ق...

از ۱۹۱۹ تا ۱۲۹۹

نیلوفر کسری در سال 1917 درست یک سال مانده به پایان جنگ اول جهانی، روسیه شاهد دو انقلاب پیاپی بود یکی انقلاب بورژوا ـ دموکراتیک فوریه و دیگری انقلاب بلشویکی اکتبر. در جریان انقلاب اول رژیم تزاری سرنگون شد و نظام انقلابی کوشید از طریق دموکراسی ـ لیبرالیسم با جامعه سنتی فئودالی روسیه مبارزه کند. از این رو تغییری در سیاست خارجی دولت روسیه پدید نیامد ولی انقلاب دوم که در اکتبر 1917 انجام شد، سوسیالیست بلشویکها زمام امور را در دست...

شفیعی‌ کدکنی: شعری برای مصدق گفتم

محمدرضا شفیعی‌ کدکنی در بیان چگونگی آشنایی‌اش با شعر، از خریدن دیوان شعر فرخی یزدی به جای فرخی سیستانی می‌گوید. او همچنین می‌گوید که مدرسه نرفته و یک‌راست به دانشگاه رفته است. به گزارش خبرگزاری ایسنا، محمدرضا شفیعی کدکنی، شاعر، پژوهشگر و استاد پیشکسوت زبان و ادبیات فارسی، در شرح نخستین تجربه‌های شعری‌ و آشنایی‌اش با ادبیات می‌گوید:.. شعری که در ذهنم مانده باشد، یا سند مکتوب ازش داشته باشم، فکر نمی‌کنم در حدود زیر سن ۱۵...

انهدام جنگل‌های ایران توسط متفقین

بخشی از اقدامات متفقین مانند قطع درختان و اتلاف جنگل‌های ایران حتی خارج از پیمان اتحاد بود. در این باره نیروهای شوروی متجاوزکارانه‌تر از متفق انگلیسی‌شان عمل می‌کردند. اشغالگران تنها به قصد ساخت تأسیساتی چون اسکله به قطع درختان دست نمی‌یازیدند، بلکه درختان را که سرمایة ملی یک کشور هستند، برای سوخت خود نیز مصرف می‌کردند. آنان برای تأمین نیازهایشان که بعضاً غیر ضروری بود، تقاضای قطع «بهترین و راست‌ترین درختان را که خودشان...

دو روایت درباره یک دیکتاتور

بر اساس دیدگاه سنتی نسبت به رضا شاه پهلوی و دوره تاریخی 1921 تا 1941، دوره فوق عصر پرافتخاری بود که در طول آن، به همت و جانفشانی یک سرباز دلاور و وطن‌پرست، به نام رضاخان پهلوی، یک ارتش ملی جدید شکل گرفت که ایران را متحد ساخت و آن را از تجزیه نجات داد. این ارتش ملی، عشایر و ایلات یاغی و فئودال‌های غارتگر را سرکوب و مطیع دولت کرد. پس از جلوس رضاخان بر تخت سلطنت در سال 1925، ایران الگوی غرب را در پیش گرفت و سلطه روحانیت مرتجع ضعیف‌تر شد....

مروارید و شکم گرسنه

مینو صمیمی از زنان پرنفوذ دربار شاه که سمت منشی امور بین المللی فرح پهلوی را بر عهده داشت در کتاب خاطرات خود پس از اشاره به سفرهای پرهزینه و سالانه محمدرضا پهلوی و همسرش به سوئیس مي‌نوسید: هر سال که مي‌گذشت ناخرسندی مردم سوئیس از سفرهای شاه به کشورشان بیشتر نمودار مي‌شد. گرچه روزنامه‌های چاپ ایران به خاطر سانسور بسیار شدید هیچ مطلبی راجع به ولخرجیهای شاه و دربار منتشر نمي‌کردند، لیکن روزنامه‌های سوئیس همواره مقالات...

1
2
3
4
...
73
74
75
76
77
78
79
...
113
114
115
116