مقالات

درباره بزرگ‌مرد دانش و مبارزه - گفتگو با ملوک‌السادات حسینی بهشتی

«ملوک‌السادات حسینی بهشتی» فرزند ارشد خانواده شهید آیت‌الله دکتر سیدمحمد حسینی بهشتی در آستانه سی‌ویکمین سالگرد شهادت شهید بهشتی و هفتادودو تن از یارانش در گفت‌وگویی* از زندگی این شهید انقلاب سخن گفت که بخش‌های مرتبط آن با وقایع سال‌های منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی در پی می‌آید. در سال‌های 42ـ41 که با قیام 15 خرداد نیز مصادف بود شهید بهشتی جزو افرادی بودند که میان نسل جوان جایگاه و جاذبه ویژه‌ای داشتند و این جاذبه...

انقلاب ایران از نگاه یک مقام امنیتی فرانسوی

ترجمه: امید ساعدی تلخیص و ویراستاری:تحریریه ی حافظ اشاره: مطلب زیر خلاصه‌ی مصاحبه‌یی با آقای الکساندر دو مارانش Alexandre de Marenches رییس کل سازمان اطلاعات برون‌مرزی فرانسه در دوران انقلاب 1357 ایران توسط ژورنالیست معروف فرانسوی، خانم کریستین اُکرنت Christine Ockrent است که در سال 1986 در کتابی تحت عنوان Dans le secret des princes یا اندر اسرار فرمان‌فرمایان توسط انتشارات Stock در پاریس چاپ و منتشر شد. بخش‌هایی از آن کتاب که با اطلاعات و تحلیل یک مقام...

شهید دکتر مصطفی چمران در امریکا

امین رمضانی مقدمه شهید دکتر مصطفی چمران از چهره‌های ممتاز تاریخ معاصر کشور ماست. او عمری را به مبارزه با حکومت شاه گذراند و در این راه از جان و مال و حتی خانواده‌اش دریغ نکرد. شاید بتوان ضعف تاریخ‌نگاری پس از انقلاب دانست که برخی از فرازهای زندگانی او پررنگ‌تر و متعدد روایت شده‌است، حال‌آن‌که و برخی‌دیگر مهجور واقع‌شده‌اند. از فصل‌های مهم اما مهجورمانده‌ی حیات او، دوره‌ی حضورش در امریکاست. این دوره از این‌رو دارای...

جان امام را در بهشت زهرا چه کسی نجات داد

امام می‌آمد تا سیاهی‌ها را بزداید و نور ایمان را در قلوب امت بپراکند؛ اما نظامیان سرسپرده دولت بختیار در بهشت‌زهرا در روز ورود جهت ترور امام طرحی داشتند که با درایت یکی از یاران ایشان خنثی شد. به گزارش فارس، آنچه پیش رو دارید زندگی نامه سردار دلاور اسلام، فاتح جنگ های کردستان و علمدار نبردهای حماسی جبهه غرب، از بازی‌دراز تا گیلان غرب؛ شهید غلام علی پیچک. * مولود شعبان پاییز غارتگر از راه می‌رسد تا با بی رحمی بر...

جنبش زنان در ایران در میانه دو انقلاب

سپیده ثقفیان شروع طرح مطالبات زنان با تأکید بر متغیر جنسیت به شکل گسترده از انقلاب مشروطه آغاز شده است.مشارکت اجتماعی زنان و مداخله در جنبش مشروطه خواهی نقطه ی شروع گردهمایی حول محور تغییر در وضعیت زنان (جنبش زنان) قلمداد شده است. افسانه نجم آبادی از روش تاریخی تحلیلی استفاده کرده است تا شکل گیری گفتمان برابری خواهی در مقابل گفتمان قیمومیت را نشان دهد.(نجم آبادی :2004) وی با تحلیل نوشته های بازمانده از زمان مشروطه تقابل مفهوم...

از رکن دوم تا ساواک: خاطرات سرلشکر حسن علوی‌کیا

مجید رهبانی فضای نامحدود وِب مجالی فراخ و همگانی فراهم ساخته تا هرکس هرچه می‌خواهد بگوید و بنویسد. اما در میان انبوه حرّافی‌های اغلب بی‌مقدار، به شمار نه چندان کمی از شرح‌حال‌نویسی و خاطرات‌گوییِ کسانی بر می‌خوریم که هر یک به مناسبتی و در موردی ـ از سیاست و قضاء و اقتصاد گرفته تا فرهنگ و هنر و ورزش... در دوره‌ای از تاریخ معاصر ایران تأثیرگذار بوده‌اند. این زندگینامه‌ها و خاطرات صورت‌های متفاوتی دارند. برخی در چارچوب...

کوچک خان ، واقعه ی ملاسرا و دستگیری حیدرعمواوغلی

ناصر عظیمی در 5 اردیبهشت سال 1300خورشیدی(15 ماه می 1919 میلادی) یعنی یک سال و نیم پس از انقلاب اکتبر سرانجام « روتشتین »اولین سفیر شوروی به تهران رسید. در14 خرداد همین سال قوام السلطنه جای سید ضیاء الدین را به عنوان نخست وزیر گرفت. او با اتکا به قرار داد اسفند 1299 خورشیدی تحت عنوان قرار دوستی بین ایران و شوروی و با تمهیداتی که بعدها با همان الگو توسط خود او در دهه ی 1320 تکرار شد، خروج ارتش سرخ از گیلان را تا پایان تابستان سال1300 خورشیدی...

از قیام علیه فراموشخانه تا قیام پانزده خرداد

دکتر سید حمید روحانی در نهضت‌هایی که طی یک صد سال گذشته تا پیروزی انقلاب اسلامی به‌وجود آمده محرک و انگیزۀ دینی عامل اصلی خیزش‌ها بوده است. در قیام پانزده خرداد نیز مردم با هدف دفاع از اسلام و مرجعیت به پا خاستند و فداکاری کردند؛ درواقع جز دفاع از اسلام هیچ انگیزۀ دیگری در آن قیام تأثیر گذار نبود و این سیر تا پیروزی انقلاب اسلامی ادامه یافت. امام(ره) با عبرت‌آموزی از تاریخ، مبارزه با استبداد و استعمار را هم‌زمان آغاز...

نهضت نه گفتن!

مسعود رضایی سال‌های ۱۳۲۰ تا ۱۳۳۲، دوره‌ای پرماجرا از تاریخ کشورمان است که نهضت ملی شدن صنعت نفت را باید قلۀ پرافتخار آن به‌شمار آورد. آنچه باعث می‌شود این رویداد را یکی از افتخارات ملت ایران بدانیم، فقط ملی شدن صنعت نفت از نظر اقتصادی نیست، که ظاهر مسئله تلقی می‌شود، بلکه واقعیت بس بزرگ‌تر و خطیرتر نهفته در پس آن است که همانا دستیابی ایرانیان به پیروزی ارزشمندی در مسیر استعمارستیزی و نفی سلطۀ بیگانگان است. نهضت ملی شدن...

مبارزات اسلامی زنان عصر مشروطه

دكتر سیروس برادران شكوهی یکی از ضرورت‌های تحقیق در تاریخ فعالیت‌های زنان، تحلیل محتوای متون تاریخی هر دوره است. این امر می‌تواند کمک مناسبی در برطرف ساختن ابهامات تاریخی باشد. تحلیل محتوای بسیاری از متون تاریخی دورۀ مشروطه، از جمله روزنامه‌ها، از ریشۀ دینی مطالبات مردم و حضور مؤثر علما در تحولات این دوره حکایت می‌کند. مطلب زیر پیش از این و در دورۀ پیشین نشریۀ زمانه چاپ شده بود و با وجود آنکه مطلوب ما در تحلیل محتوایی سهم...

تجدد و تدین زنان عصر مشروطه

زینب یاسری تاریخ نگاری روشنفکری و حب و بغضهایش، بازشناسی جریانهای فعال زنان در دورۀ مشروطه را به امری ضروری برای فهم درست فعالیت زنان در این دوره تبدیل کرده است. اینکه در ساختار سادۀ فعالیتهای فرهنگی دوره مشروطه چگونه شبکههای پیچیده‌ای از فعالیت زنان سامان می یابد، نسبت فعالیتهای جریان های فراموسونری با گسترش انجمن‌ها،نشریات و مدارس زنان چگونه تحلیل می‌شود، نسبت فعالیت های سازمان یافتۀ زنان و فعالیت های سازمان...

كالبد شكافی احزاب اپوزیسیون پهلوی پس از كودتای 1332

حسین عطایی اصلی ترین واكنش شاه برای كنترل و نابودی گروه های مخالف، تأسیس ساواك در 1335 بود. انتشار ده ها جلد كتاب با عناوینی مثل فلان شخصیّت یا بهمان سازمان به روایت اسناد ساواك در سال های اخیر نشان دهندۀ دامنۀ گسترده و فراگیر فعّالیّت این سازمان است . امّا كار به اینجا ختم نشد. با ایجاد كمیتۀ مشترك ضدّ خرابكاری در 1350 كه جنبۀ ستاد هماهنگ كنندۀ برخورد با گروههای مخالف بود شاه به این سمت حركت كرد كه هر گونه مخالفتی را در نطفه خفه...

نگاهی به تأثیر اندیشه های دكتر علی شریعتی بر انقلاب اسلامی

صدرا دیباجی اندیشه ی دكتر شریعتی در مقابل با گفتمان اسلام محافظه كار، گفتمان ماركسیسم و سلفیسم و در فضای بیناگفتمانی جامعه شناسی و مذهب قرار داشت و بنابراین او را جامعه شناس دینی می خوانند و گفتمانش را متعلق به روشنفكری مذهبی می دانند. اندیشه ی دكتر شریعتی را باید در قالب گفتمان بازگشت به خویشتن مورد بررسی قرار داد. دغدغه ی روشنفكرانی كه در پی گفتمان غربزدگی راه حل مسأله را در واگرد به "خویشتن اصیل خویش" جستجو می كردند. ...

جمعيّت یاران متحد

مظفر شاهدی ازجمله اقدامات دکتر اقبال، طی سالهای پس از پایان دوره نخست‌وزیری‌اش، که با یاری و همفکری گروهی از دوستان و نزدیکان او انجام گرفت، تشکیل «جمعیت یاران» یا «جبهه یاران متحد» بود که ظاهراً به منظور فعالیتهای سیاسی تأسیس نشده بود. دکتر مصطفی الموتی از دوستان نزدیک دکتر اقبال درباره روند تشکیل، ماهیت و برخی از اعضای مهم جمعیت یاران چنین نوشته است: از زمانی که دکتر اقبال از نخست‌وزیری کناره گرفت عده‌ای از دوستان...

امام خمینی و مواجهه با اسرائیل و پهلوی

دکتر غلامعلی پاشازاده مقدمه از آغاز مخالفت‌های علنی امام خمینی(ره) با نظام پهلوی، مناسبات دولت پهلوی با اسرائیل به یکی از محوری‌ترین دلایل مخالفت امام تبدیل شد. امام قبل از تبعید در سال 1343، به نفوذ اسرائیلی‌ها در شئون سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و نظامی کشور به شدت اعتراض می‌کرد و از وعاظ و روحانیون می‌خواست تا خطر اسرائیل را به مردم گوشزد کنند. پس از تبعید ایشان به عراق، روند زیاده‌طلبی‌های اسرائیل و مقاومت دولت‌های عربی...

مروری بر شکل‌گیری و گسترش یک شعار / اولین ‌بار چه کسی گفت مرگ بر شاه؟

سید نیما حسینی تاریخ ایرانی: مردم ایران در جریان انقلاب 1357 با سردادن شعارهای گوناگون مواضع خود را در قبال آنچه در سرزمینشان می‌گذشت، اعلام می‌کردند اما در میان صدها شعاری که در آن روزها ابداع و بر زبان‌ها جاری شد یکی به سبب صراحتی که داشت از دیگر شعارها متمایز بود و آن شعاری نبود جز «مرگ بر شاه». سال 56 سال مهمی درتاریخ مبارزات مردم بود. مرگ مشکوک دکتر علی شریعتی و حاج سیدمصطفی خمینی در کنار بازداشت هرروزه مبارزان طیف‌های...

سازمان زنان ایران؛ ابزار فرهنگی ـ اجتماعی حکومت شاه و نقش اشرف پهلوی

حمیرا رنجبر عمرانی پس از انقلاب مشروطه نهادها و سازمان‌های جدیدی عمدتاً از سوی حاکمیت بنا نهاده شد که بنا به اقتضای اجتماعی، سیاسی زمان عمل می‌کردند. یکی از این نهادها، جمعیت‌های زنان بودند. با وجود حرکت‌های زنان در طول مبارزات مشروطه و جمعیت‌هایی که در همان دوران با حساسیت‌های سیاسی، اجتماعی خاص خود تشکیل یافتند، پس از روی کار آمدن رضاخان، تغییرات عمده‌ای در روند حرکت‌های اجتماعی، سیاسی به وجود آمد. زمینه این...

«با یاد استاد»

جواد کامور بخشایش آیت‌الله عبدالرحیم عقیقی بخشایشی عالم دین ، قرآن‌پژوه و نویسندة معاصر پس از تحمل یک دوره بیماری ، پنجشنبه 17 فروردین 1391 چشم از جهان فروبست و در گلزار شهدای قم دفن گردید . او استاد حوزه و دانشگاه بود و در کنار تدریس به کار تألیف ، ترجمه و پژوهش هم مشغول بود و حدود صد جلد کتاب از خود بر جای گذاشت . نگاهی به آثار تألیفی وی نشان می‌دهد که عمده پژوهش‌های وی در حوزة دین و قرآن بوده و با توجه به آذربایجانی بودنش چندین...

ميرزاي نائيني و تقابل فقيهانه با استبداد

نويسنده: محمدعلي ندائي در زماني که جنبش مشروطيت به رهبري علماي نجف همچون آخوند خراساني و عالمان مجاهد مقيم تهران مانند سيدمحمد طباطبايي و سيدعبدا... بهبهاني در حال دست و پنجه نرم کردن با استبداد سلطنتي قاجار بود، در عرصه انديشه و نظر با سه طيف و جريان فکري مواجه و سه گونه برداشت از آن ارائه مي شد. در ميان چنين تلاطم هاي اجتماعي و تعارض هاي فکري، مجتهدي محقق و خلاق که از نزديک شاهد تلاش هاي مجاهدانه فقها به ويژه استاد برجسته اش...

تکاپوهاي تمدني مردم ايران درتاريخ معاصر

نويسنده: محمدعلي ندائي ويل دورانت، تمدن را نظمي اجتماعي توصيف مي کند که در نتيجه وجود آن خلاقيت فرهنگي امکان پذير مي شود و جريان مي يابد. وي در ادامه ظهور تمدن را هنگامي امکان پذير مي داند که هرج و مرج و ناامني پايان يافته باشد، زيرا به نظر او تنها هنگام از بين رفتن ترس است که کنجکاوي و احتياج به ابداع و اختراع به کار مي افتد و انسان خود را تسليم غريزه اي مي کند که او را به شکل طبيعي به راه کسب علم و معرفت و تهيه وسايل بهبود زندگي...

تاریخ شفاهی نقش نیروی هوایی در انقلاب اسلامی

كتاب« تاریخ شفاهی نقش نیروی هوایی در انقلاب اسلامی» تدوین جناب آقای نجف پور، یكی از محصولات مركز اسناد انقلاب اسلامی است. این كتاب حاوی 205 صفحه مشتمل بر پیشگفتار، مقدمه، 4 فصل، نتیجه گیری، تصاویر، كتابنامه و نمایه می باشد ضمنا نمایندگی های منتخب فروش و فهرست منشورات مركز اسناد انقلاب اسلامی به تفكیك حوزه های پژوهشی نیز به آن ضمیمه شده است. فصل اول: تاریخچه تشكیل ارتش در ایران در تاریخ باستان و حتی بعد از تشكیل دولت های ملی...

زن در آینه انقلاب اسلامی ایران

مهتاب رضاپور چکیده: پس از طلوع جمال پیامبر خاتم‏صلی الله علیه وآله، کاروان تمدن اسلامی فراز و نشیب‏های بسیاری را پیموده و به هر بیابان که وارد آمد، رحمت‏خداوند در آنجا نازل شد. وادی به وادی تاریخ، لبریز از شکوفایی، سرسبزی و برکات این کاروان است و بهمن ۱۳۵۷ اوج طراوت سرگذشت مسلمانان در عصر حاضر محسوب می‏شود. بهاری که دستان بزرگ مردی از سلاله پیامبرصلی الله علیه وآله آن را برای ملت ایران به ارمغان آورد و شمیم گلهای آن جهان را...

آیت الله محسن حكیم؛ مجاهد راه اسلام

ابراهیم اسدی تاریخ خود گواهی براین مطلب است كه بعد از غیبت امام زمان(عج)، هیچ قشری به اندازه ی علما در جهت دهی فكری و عملی مردم به سوی سعادت دنیا و آخرت اهمیت نداشته اند. علمای دینی همچون چراغی راه خدایی را در برابر مسلمانان گشودند وخود به عنوان طلیعه داران این حركت، آن ها را در این راه رهبری كردند. علمایی كه نه تنها در عرصه ی بندگی خدا یكه تاز بودند،بلكه عمر خود را در مبارزه با استعمار و مبارزه با وجوه ظلم و ستم سپری...

گفت‌وگو با علی مؤذنی به بهانه چاپ دوم رمان «ارتباط ایرانی» بعد از 14 سال

گفت‌وگو با علی مؤذنی به بهانه چاپ دوم رمان «ارتباط ایرانی» بعد از 14 سال آدم‌ها را سیاه و سفید نمی‌بینم فائقه السادات میرصمدی: علی مؤذنی آدم دقیقی است. این را از برخوردهایی نمی‌گویم که با هم داشته‌ایم. از نوشته‌هایش در کتاب‌های مختلف و متنوعی که دارد، فهمیده‌ام. آدم با حوصله‌ای که ظاهراً کم و سخت حرف می‌زند و گفت‌وگو با او قاعده مخصوصی دارد. در میان داستان‌نویسان معاصر ایرانی آدم‌های زیادی نیستند که به کارشان و تأثیر...

حركت‌های اسلامى در آذربايجان غربى

آیت‌الله سیدعلی اکبر قره‌باغی صبح 8 فروردین 1391 در قم دار فانی را وداع گفت. پیکر این عضو مجلس خبرگان رهبری 11 فروردین از مقابل مسجد امام حسن عسکری (ع) به سمت حرم مطهر حضرت معصومه (س) بر روی شانه‌های مردم قم تشییع و پس از اقامه نماز بر پیکر آن مرحوم توسط آیت‌الله سبحانی در بقعه شهید مفتح واقع در صحن امام رضا (ع) در حرم حضرت معصومه (س) به خاک سپرده شد. سایت «خبرگان رهبری» زندگینامه خودنوشت آیت‌الله سیدعلی اکبر قره‌باغی را دربر دارد که...

مروری بر زندگانی و مبارزات شهید راه انقلاب؛استاد مرتضی مطهری

ابراهیم اسدی با بررسی تاریخ انقلاب اسلامی ایران،می توان نظاره گر دلیری ها و جوانمردی های مردمانی بود كه خون خود را با عشق ،در راه آبیاری درخت اسلام تقدیم كردند.پیروزی این انقلاب بدون رهبری روحانیون و مراجع امكان پذیر نبود.یكی از مهمترین شخصیت ها ودانشمندانی كه همانند امام خمینی (ره)در عرصه ی علمی و عملی انقلاب اسلامی نقش بسزایی داشت،شهید مطهری بود.استاد را می توان یكی از بنیان گذاران انقلاب اسلامی ایران و تفكراتش را به...

سرلشکر عراقی موفق عزیز: ما تاب مقاومت در برابر بسيج را نداشتيم

سرلشکر عراقی موفق عزیز: ما تاب مقاومت در برابر بسيج را نداشتيم سرلشکر خلبان «موفق عزيز» از افسران بلند پايه‌ ارتش عراق است كه از ابتدا تا پايان جنگ در رده‌ها و سمت‌هاي مختلف حضور داشته است. اين گفت و گو توسط سردار باقرزاده انجام شده است. با هم مي‌خوانيم: □ در آستانه جنگ ميزان آمادگي عراق و ايران هر يك چند درصد برآورد شده بود؟ ■قبل از انقلاب ايران برداشت نظاميان عراق اين بود كه نمي‌توانند حريف شاه بشوند، چرا كه آمريكا...

طهران در عصر مشروطه

طهران در عصر مشروطه آقاي سيد عبدالله انوار متولد 1303 كه 23 سال از عمر خود را در كتابخانه ملي گذرانده شناخت خوبي از تاريخچه شهر تهران مقارن با انقلاب مشروطيت دارد. وي كه در تأليف ده جلد از لغت‌نامه دهخدا مشاركت داشته و در زمينه وضعيت نسخ خطي و نسخه‌شناسي دوره مشروطه ترجمه‌ها و تحشيه‌هاي فراواني دارد، در گفت‌و‌گوئي به تشريح وضعيت تهران در عصر مشروطه پرداخت. با هم اين مصاحبه را مي‌خوانيم. ● شهر تهران مقارن با زمان مشروطيت چه...

روحاني‌ستيزي رضاخان

روحاني‌ستيزي رضاخان ديويد ويليامسن كاردار وقت آمريكا در تهران در تاريخ دوم مه 1929/12 ارديبهشت 1308 طي گزارشي به دولت متبوع خود به روند روحانيت‌ستيزي رضاخان در ايران اشاره كرده است. در اين گزارش چنين مي‌خوانيم: «احتراماً به اطلاع مي‌‌رساند كه اوضاع سياسي داخلي در ماه گذشته بسيار آرام بود... شاه دارد همچنان به جنگ خاموش ولي مؤثرش بر ضد قشر روحاني ادامه مي‌دهد. روش او ساده‌ترين روش است. ملاها يا دراويشِ با نفوذ را پنهاني بازداشت...

روز نفرت‌انگیز من

روز نفرت‌انگیز من مجید مهران دیپلمات بازنشسته رژیم شاه در خاطرات خود به یکی از روزهای نفرت‌انگیز فعالیت دیپلماتیک خود اشاره می‌کند. مهران که زمانی کاردار ایران در بغداد بوده می‌نویسد: زمانی که در بغداد کاردار بودم یکبار تلگرافی از طرف وزارت امور خارجه به این مضمون رسید: «به نحوی حرکت نمایید که شنبه آینده ساعت 10 صبح به پیشگاه مبارک شاهنشاه آریامهر شرفياب شويد...» ابتدا نمی‌دانستم موضوع از چه قرار است. وقتی به کاخ...

...

89

...