مقالات

مبارزات اسلامی زنان عصر مشروطه

دكتر سیروس برادران شكوهی یکی از ضرورت‌های تحقیق در تاریخ فعالیت‌های زنان، تحلیل محتوای متون تاریخی هر دوره است. این امر می‌تواند کمک مناسبی در برطرف ساختن ابهامات تاریخی باشد. تحلیل محتوای بسیاری از متون تاریخی دورۀ مشروطه، از جمله روزنامه‌ها، از ریشۀ دینی مطالبات مردم و حضور مؤثر علما در تحولات این دوره حکایت می‌کند. مطلب زیر پیش از این و در دورۀ پیشین نشریۀ زمانه چاپ شده بود و با وجود آنکه مطلوب ما در تحلیل محتوایی سهم...

تجدد و تدین زنان عصر مشروطه

زینب یاسری تاریخ نگاری روشنفکری و حب و بغضهایش، بازشناسی جریانهای فعال زنان در دورۀ مشروطه را به امری ضروری برای فهم درست فعالیت زنان در این دوره تبدیل کرده است. اینکه در ساختار سادۀ فعالیتهای فرهنگی دوره مشروطه چگونه شبکههای پیچیده‌ای از فعالیت زنان سامان می یابد، نسبت فعالیتهای جریان های فراموسونری با گسترش انجمن‌ها،نشریات و مدارس زنان چگونه تحلیل می‌شود، نسبت فعالیت های سازمان یافتۀ زنان و فعالیت های سازمان...

كالبد شكافی احزاب اپوزیسیون پهلوی پس از كودتای 1332

حسین عطایی اصلی ترین واكنش شاه برای كنترل و نابودی گروه های مخالف، تأسیس ساواك در 1335 بود. انتشار ده ها جلد كتاب با عناوینی مثل فلان شخصیّت یا بهمان سازمان به روایت اسناد ساواك در سال های اخیر نشان دهندۀ دامنۀ گسترده و فراگیر فعّالیّت این سازمان است . امّا كار به اینجا ختم نشد. با ایجاد كمیتۀ مشترك ضدّ خرابكاری در 1350 كه جنبۀ ستاد هماهنگ كنندۀ برخورد با گروههای مخالف بود شاه به این سمت حركت كرد كه هر گونه مخالفتی را در نطفه خفه...

نگاهی به تأثیر اندیشه های دكتر علی شریعتی بر انقلاب اسلامی

صدرا دیباجی اندیشه ی دكتر شریعتی در مقابل با گفتمان اسلام محافظه كار، گفتمان ماركسیسم و سلفیسم و در فضای بیناگفتمانی جامعه شناسی و مذهب قرار داشت و بنابراین او را جامعه شناس دینی می خوانند و گفتمانش را متعلق به روشنفكری مذهبی می دانند. اندیشه ی دكتر شریعتی را باید در قالب گفتمان بازگشت به خویشتن مورد بررسی قرار داد. دغدغه ی روشنفكرانی كه در پی گفتمان غربزدگی راه حل مسأله را در واگرد به "خویشتن اصیل خویش" جستجو می كردند. ...

جمعيّت یاران متحد

مظفر شاهدی ازجمله اقدامات دکتر اقبال، طی سالهای پس از پایان دوره نخست‌وزیری‌اش، که با یاری و همفکری گروهی از دوستان و نزدیکان او انجام گرفت، تشکیل «جمعیت یاران» یا «جبهه یاران متحد» بود که ظاهراً به منظور فعالیتهای سیاسی تأسیس نشده بود. دکتر مصطفی الموتی از دوستان نزدیک دکتر اقبال درباره روند تشکیل، ماهیت و برخی از اعضای مهم جمعیت یاران چنین نوشته است: از زمانی که دکتر اقبال از نخست‌وزیری کناره گرفت عده‌ای از دوستان...

امام خمینی و مواجهه با اسرائیل و پهلوی

دکتر غلامعلی پاشازاده مقدمه از آغاز مخالفت‌های علنی امام خمینی(ره) با نظام پهلوی، مناسبات دولت پهلوی با اسرائیل به یکی از محوری‌ترین دلایل مخالفت امام تبدیل شد. امام قبل از تبعید در سال 1343، به نفوذ اسرائیلی‌ها در شئون سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و نظامی کشور به شدت اعتراض می‌کرد و از وعاظ و روحانیون می‌خواست تا خطر اسرائیل را به مردم گوشزد کنند. پس از تبعید ایشان به عراق، روند زیاده‌طلبی‌های اسرائیل و مقاومت دولت‌های عربی...

مروری بر شکل‌گیری و گسترش یک شعار / اولین ‌بار چه کسی گفت مرگ بر شاه؟

سید نیما حسینی تاریخ ایرانی: مردم ایران در جریان انقلاب 1357 با سردادن شعارهای گوناگون مواضع خود را در قبال آنچه در سرزمینشان می‌گذشت، اعلام می‌کردند اما در میان صدها شعاری که در آن روزها ابداع و بر زبان‌ها جاری شد یکی به سبب صراحتی که داشت از دیگر شعارها متمایز بود و آن شعاری نبود جز «مرگ بر شاه». سال 56 سال مهمی درتاریخ مبارزات مردم بود. مرگ مشکوک دکتر علی شریعتی و حاج سیدمصطفی خمینی در کنار بازداشت هرروزه مبارزان طیف‌های...

سازمان زنان ایران؛ ابزار فرهنگی ـ اجتماعی حکومت شاه و نقش اشرف پهلوی

حمیرا رنجبر عمرانی پس از انقلاب مشروطه نهادها و سازمان‌های جدیدی عمدتاً از سوی حاکمیت بنا نهاده شد که بنا به اقتضای اجتماعی، سیاسی زمان عمل می‌کردند. یکی از این نهادها، جمعیت‌های زنان بودند. با وجود حرکت‌های زنان در طول مبارزات مشروطه و جمعیت‌هایی که در همان دوران با حساسیت‌های سیاسی، اجتماعی خاص خود تشکیل یافتند، پس از روی کار آمدن رضاخان، تغییرات عمده‌ای در روند حرکت‌های اجتماعی، سیاسی به وجود آمد. زمینه این...

«با یاد استاد»

جواد کامور بخشایش آیت‌الله عبدالرحیم عقیقی بخشایشی عالم دین ، قرآن‌پژوه و نویسندة معاصر پس از تحمل یک دوره بیماری ، پنجشنبه 17 فروردین 1391 چشم از جهان فروبست و در گلزار شهدای قم دفن گردید . او استاد حوزه و دانشگاه بود و در کنار تدریس به کار تألیف ، ترجمه و پژوهش هم مشغول بود و حدود صد جلد کتاب از خود بر جای گذاشت . نگاهی به آثار تألیفی وی نشان می‌دهد که عمده پژوهش‌های وی در حوزة دین و قرآن بوده و با توجه به آذربایجانی بودنش چندین...

ميرزاي نائيني و تقابل فقيهانه با استبداد

نويسنده: محمدعلي ندائي در زماني که جنبش مشروطيت به رهبري علماي نجف همچون آخوند خراساني و عالمان مجاهد مقيم تهران مانند سيدمحمد طباطبايي و سيدعبدا... بهبهاني در حال دست و پنجه نرم کردن با استبداد سلطنتي قاجار بود، در عرصه انديشه و نظر با سه طيف و جريان فکري مواجه و سه گونه برداشت از آن ارائه مي شد. در ميان چنين تلاطم هاي اجتماعي و تعارض هاي فکري، مجتهدي محقق و خلاق که از نزديک شاهد تلاش هاي مجاهدانه فقها به ويژه استاد برجسته اش...

تکاپوهاي تمدني مردم ايران درتاريخ معاصر

نويسنده: محمدعلي ندائي ويل دورانت، تمدن را نظمي اجتماعي توصيف مي کند که در نتيجه وجود آن خلاقيت فرهنگي امکان پذير مي شود و جريان مي يابد. وي در ادامه ظهور تمدن را هنگامي امکان پذير مي داند که هرج و مرج و ناامني پايان يافته باشد، زيرا به نظر او تنها هنگام از بين رفتن ترس است که کنجکاوي و احتياج به ابداع و اختراع به کار مي افتد و انسان خود را تسليم غريزه اي مي کند که او را به شکل طبيعي به راه کسب علم و معرفت و تهيه وسايل بهبود زندگي...

تاریخ شفاهی نقش نیروی هوایی در انقلاب اسلامی

كتاب« تاریخ شفاهی نقش نیروی هوایی در انقلاب اسلامی» تدوین جناب آقای نجف پور، یكی از محصولات مركز اسناد انقلاب اسلامی است. این كتاب حاوی 205 صفحه مشتمل بر پیشگفتار، مقدمه، 4 فصل، نتیجه گیری، تصاویر، كتابنامه و نمایه می باشد ضمنا نمایندگی های منتخب فروش و فهرست منشورات مركز اسناد انقلاب اسلامی به تفكیك حوزه های پژوهشی نیز به آن ضمیمه شده است. فصل اول: تاریخچه تشكیل ارتش در ایران در تاریخ باستان و حتی بعد از تشكیل دولت های ملی...

زن در آینه انقلاب اسلامی ایران

مهتاب رضاپور چکیده: پس از طلوع جمال پیامبر خاتم‏صلی الله علیه وآله، کاروان تمدن اسلامی فراز و نشیب‏های بسیاری را پیموده و به هر بیابان که وارد آمد، رحمت‏خداوند در آنجا نازل شد. وادی به وادی تاریخ، لبریز از شکوفایی، سرسبزی و برکات این کاروان است و بهمن ۱۳۵۷ اوج طراوت سرگذشت مسلمانان در عصر حاضر محسوب می‏شود. بهاری که دستان بزرگ مردی از سلاله پیامبرصلی الله علیه وآله آن را برای ملت ایران به ارمغان آورد و شمیم گلهای آن جهان را...

آیت الله محسن حكیم؛ مجاهد راه اسلام

ابراهیم اسدی تاریخ خود گواهی براین مطلب است كه بعد از غیبت امام زمان(عج)، هیچ قشری به اندازه ی علما در جهت دهی فكری و عملی مردم به سوی سعادت دنیا و آخرت اهمیت نداشته اند. علمای دینی همچون چراغی راه خدایی را در برابر مسلمانان گشودند وخود به عنوان طلیعه داران این حركت، آن ها را در این راه رهبری كردند. علمایی كه نه تنها در عرصه ی بندگی خدا یكه تاز بودند،بلكه عمر خود را در مبارزه با استعمار و مبارزه با وجوه ظلم و ستم سپری...

گفت‌وگو با علی مؤذنی به بهانه چاپ دوم رمان «ارتباط ایرانی» بعد از 14 سال

گفت‌وگو با علی مؤذنی به بهانه چاپ دوم رمان «ارتباط ایرانی» بعد از 14 سال آدم‌ها را سیاه و سفید نمی‌بینم فائقه السادات میرصمدی: علی مؤذنی آدم دقیقی است. این را از برخوردهایی نمی‌گویم که با هم داشته‌ایم. از نوشته‌هایش در کتاب‌های مختلف و متنوعی که دارد، فهمیده‌ام. آدم با حوصله‌ای که ظاهراً کم و سخت حرف می‌زند و گفت‌وگو با او قاعده مخصوصی دارد. در میان داستان‌نویسان معاصر ایرانی آدم‌های زیادی نیستند که به کارشان و تأثیر...

حركت‌های اسلامى در آذربايجان غربى

آیت‌الله سیدعلی اکبر قره‌باغی صبح 8 فروردین 1391 در قم دار فانی را وداع گفت. پیکر این عضو مجلس خبرگان رهبری 11 فروردین از مقابل مسجد امام حسن عسکری (ع) به سمت حرم مطهر حضرت معصومه (س) بر روی شانه‌های مردم قم تشییع و پس از اقامه نماز بر پیکر آن مرحوم توسط آیت‌الله سبحانی در بقعه شهید مفتح واقع در صحن امام رضا (ع) در حرم حضرت معصومه (س) به خاک سپرده شد. سایت «خبرگان رهبری» زندگینامه خودنوشت آیت‌الله سیدعلی اکبر قره‌باغی را دربر دارد که...

مروری بر زندگانی و مبارزات شهید راه انقلاب؛استاد مرتضی مطهری

ابراهیم اسدی با بررسی تاریخ انقلاب اسلامی ایران،می توان نظاره گر دلیری ها و جوانمردی های مردمانی بود كه خون خود را با عشق ،در راه آبیاری درخت اسلام تقدیم كردند.پیروزی این انقلاب بدون رهبری روحانیون و مراجع امكان پذیر نبود.یكی از مهمترین شخصیت ها ودانشمندانی كه همانند امام خمینی (ره)در عرصه ی علمی و عملی انقلاب اسلامی نقش بسزایی داشت،شهید مطهری بود.استاد را می توان یكی از بنیان گذاران انقلاب اسلامی ایران و تفكراتش را به...

سرلشکر عراقی موفق عزیز: ما تاب مقاومت در برابر بسيج را نداشتيم

سرلشکر عراقی موفق عزیز: ما تاب مقاومت در برابر بسيج را نداشتيم سرلشکر خلبان «موفق عزيز» از افسران بلند پايه‌ ارتش عراق است كه از ابتدا تا پايان جنگ در رده‌ها و سمت‌هاي مختلف حضور داشته است. اين گفت و گو توسط سردار باقرزاده انجام شده است. با هم مي‌خوانيم: □ در آستانه جنگ ميزان آمادگي عراق و ايران هر يك چند درصد برآورد شده بود؟ ■قبل از انقلاب ايران برداشت نظاميان عراق اين بود كه نمي‌توانند حريف شاه بشوند، چرا كه آمريكا...

طهران در عصر مشروطه

طهران در عصر مشروطه آقاي سيد عبدالله انوار متولد 1303 كه 23 سال از عمر خود را در كتابخانه ملي گذرانده شناخت خوبي از تاريخچه شهر تهران مقارن با انقلاب مشروطيت دارد. وي كه در تأليف ده جلد از لغت‌نامه دهخدا مشاركت داشته و در زمينه وضعيت نسخ خطي و نسخه‌شناسي دوره مشروطه ترجمه‌ها و تحشيه‌هاي فراواني دارد، در گفت‌و‌گوئي به تشريح وضعيت تهران در عصر مشروطه پرداخت. با هم اين مصاحبه را مي‌خوانيم. ● شهر تهران مقارن با زمان مشروطيت چه...

روحاني‌ستيزي رضاخان

روحاني‌ستيزي رضاخان ديويد ويليامسن كاردار وقت آمريكا در تهران در تاريخ دوم مه 1929/12 ارديبهشت 1308 طي گزارشي به دولت متبوع خود به روند روحانيت‌ستيزي رضاخان در ايران اشاره كرده است. در اين گزارش چنين مي‌خوانيم: «احتراماً به اطلاع مي‌‌رساند كه اوضاع سياسي داخلي در ماه گذشته بسيار آرام بود... شاه دارد همچنان به جنگ خاموش ولي مؤثرش بر ضد قشر روحاني ادامه مي‌دهد. روش او ساده‌ترين روش است. ملاها يا دراويشِ با نفوذ را پنهاني بازداشت...

روز نفرت‌انگیز من

روز نفرت‌انگیز من مجید مهران دیپلمات بازنشسته رژیم شاه در خاطرات خود به یکی از روزهای نفرت‌انگیز فعالیت دیپلماتیک خود اشاره می‌کند. مهران که زمانی کاردار ایران در بغداد بوده می‌نویسد: زمانی که در بغداد کاردار بودم یکبار تلگرافی از طرف وزارت امور خارجه به این مضمون رسید: «به نحوی حرکت نمایید که شنبه آینده ساعت 10 صبح به پیشگاه مبارک شاهنشاه آریامهر شرفياب شويد...» ابتدا نمی‌دانستم موضوع از چه قرار است. وقتی به کاخ...

فرمان استالين براي تشكيل فرقه دمكرات در ايران

فرمان استالين براي تشكيل فرقه دمكرات در ايران دستور استالين براي تشكيل فرقه تجزيه طلب موسوم به دموكرات در استانهاي آذربايجان و كردستان از محكم ترين دلايلي است كه نشان مي دهد برپايي فرقه هاي دمكرات در استانهاي مذكور در سالهاي مياني دهه 1320 آنگونه كه بانيان آن ادعا مي كنند يك پديده خودجوش نبوده و ريشه در اراده برون مرزي داشته است . همان گونه كه در متن دستور استالين قابل رويت است ، هدف كرملين از تشكيل آن فرقه، تجزيه آذربايجان عزيز...

وهن فرهنگ و هنر ایران توسط ملکه

وهن فرهنگ و هنر ایران توسط ملکه یکی از جشنهایی که در عصر پهلوی دوم در شیراز برگزار شد و به منزله توهین به فرهنگ و اعتقادات جامعه ایران بود، «جشن هنر شیراز» نام داشت. فرح پهلوی درباره این که فکر برپایی جشن هنر شیراز از کجا آمده است می‌گوید: «حقیقت این است که جرقه‌ برگزاری این جشنها اول در مغز مادرم زده شده بود. مادرم یک روز به اتفاق خاله‌ باجی و عده‌ای از دوستانش به سفر شیراز می‌رود و در ضمن مسافرت یک شب به رستورانی در مقابل...

معرفي کتاب خاطرات شاپور بختيار

معرفي کتاب خاطرات شاپور بختيار كتاب«خاطرات شاپور بختيار» (آخرين نخست وزير رژيم پهلوي) در سال 1380 توسط انتشارات « نشر زيبا» در ايران به چاپ رسيد. اين خاطرات در اسفند ماه 1362 در پاريس توسط آقاي صدقي(يكي از دست اندركاران طرح تاريخ شفاهي ايران وابسته به مركز مطالعات خاورميانه دانشگاه هاروارد) ضبط شد ، اما پس از 18 سال براي اولين بار در ايران عرضه مي شود. ناشر ايراني در مقدمه خود اعلام مي دارد به جاي «كلمات و واژه هاي سخيف و به دور از...

بازنگری وضع مطبوعات در عصر پهلوی دوم

بازنگری وضع مطبوعات در عصر پهلوی دوم مطبوعات در جامعه از جایگاه خاصی برخوردارند و ممکن است دگرگونیهای عظیمی در جامعه به وجود آورند. آنچه حیات و پویایی جامعه‌ای را تضمین می‌کند، حضور مطبوعاتی است که روح تحرک و تکامل را در کالبد جامعه می‌دمد. مطبوعات موجب رشد و شکوفایی افراد و جامعه می‌گردد و ممکن است انسانهایی را تعلیم دهد که آیندة جوامع را از هر حیث تضمین نماید. مطبوعات اعضای جامعه را از حقایق جهان هستی، وقایع جهان پیرامون،...

طرح ربودن هواپيماي حامل امام خميني

طرح ربودن هواپيماي حامل امام خميني در 2 بهمن 1357 هارولد براون گزارش داد كه هايزر، گفته است كه بختيار براي روياروئي با آيت‌الله خميني به هنگام تلاش او براي بازگشت به ايران، آمادگي دارد. هواپيماي او بروي آسمان ربوده شده و خود او دستگير خواهد شد. مساله اين بود كه آيا ما حاضريم بختيار را براي به عهده گرفتن اين اقدام و قاطع كردن تصميمش به منظور اجراي اين عمل، تشويق كنيم يا نه. اين موضوع طي دو روز بعدي ميان سايروس ‌ونس، هارولد براون، و...

تقويم شاهنشاهي!

تقويم شاهنشاهي! يكي از نقاط فرعونيت رژيم پهلوي را مي‌توان در سال 1354 مشاهده كرد، زماني كه رژيم درصدد برآمد تا با پيامبر بزرگ اسلام رسماً به معارضه برخيزد و به محو مؤثرترين تجلي فرهنگ اسلامي مبادرت نمايد. تصور شاه اين بود كه اگر پايگاههاي معنوي اسلامي را از اذهان خارج سازد بر همه قدرتهاي مقاوم مسلط شده و نهضتي با عنوان اسلامي به وجود نخواهد آمد. او دقيقاً از پيامهاي مؤثر امام‌ خميني در كوبيدن جشنهاي شاهنشاهي آگاهي يافته بود و...

تقويم شاهنشاهي!

تقويم شاهنشاهي! يكي از نقاط فرعونيت رژيم پهلوي را مي‌توان در سال 1354 مشاهده كرد، زماني كه رژيم درصدد برآمد تا با پيامبر بزرگ اسلام رسماً به معارضه برخيزد و به محو مؤثرترين تجلي فرهنگ اسلامي مبادرت نمايد. تصور شاه اين بود كه اگر پايگاههاي معنوي اسلامي را از اذهان خارج سازد بر همه قدرتهاي مقاوم مسلط شده و نهضتي با عنوان اسلامي به وجود نخواهد آمد. او دقيقاً از پيامهاي مؤثر امام‌ خميني در كوبيدن جشنهاي شاهنشاهي آگاهي يافته بود و...

رئيس مجلس ، قاچاقي مواد مخدر !

رئيس مجلس ، قاچاقي مواد مخدر ! از رضا حکمت فرزند حسام الدين شيرازي در تاريخ ايران با القابي چون « سردار فاخر » يا « فاخرالسلطنه » ياد مي شود . او در سال 1269ش در تهران ديده به جهان گشود. تحصيلات اوليه و مقدماتي خود را در مدرسه علميه تهران كه تحت مديريت مخبرالسلطنه هدايت بود به پايان برد. سپس به شيراز رفت و در محضر اساتيدي چون حكيم الهي به فرا گرفتن ادبيات فارسي و عربي پرداخت. او زبان فرانسه را نيز در ايران آموخت و در اوان مشروطيت به...

شاه: همه منتقدان را در توالت بيندازيد!

شاه: همه منتقدان را در توالت بيندازيد! حسين خطيبي رئيس جمعيت شير و خورشيد در خاطراتش مي‌نويسد: در اين اواخر اگر كسي درباره پدرش [رضا شاه] و لياقت و كارداني او سخني مي‌گفت مورد پسند او واقع نمي‌شد. به خاطر دارم يك روز در سلام خاص كه فقط هيأت رئيسه دو مجلس بودند، شاه با اشاره‌اي ابلغ از تصريح گفت: درست است كه پدرم خيلي به مملكت خدمت كرد ولي دوره سلطنت او كوتاه بود و آنچه شده است در دوره سلطنت من است. كم‌كم كار به جايي رسيد كه هيچ‌كس...

...

90

...